Caipín : Muna mbeadh an caipín ar an gcuinneóig nuair a chuirfeá an clár air thuitfeadh sé síos.
Boisíní : Dhá chlár beag déanta d'ádhmad agus buailtear an bainne go maith as an ím leóbhtha. Cupán : Nuair a bhíonn's an maistreach déanta nigheadh bean an tighe a lámha go maith le uisge te agus thóigheadh sí an t-ím amach agus dfágfadh sí an t-ím air. Nuair a thiocfadh duine isteach i dteach agus bean an tighe a bheith ag déanamh maistrigh bhuailfeadh an duine cúpla buille ar an mbainne ar fhaithcíos go dtiubhradh sé an t-ím leis.

Tá cuinneóg againn sa mbaile. Tá sí tuairim's trí troighthe ar aoirde agus tuairim's dhá troigh go leith ar leithead. Tá sí déanta d'ádhmad agus tá lataí iarrainn thart air le na choinneál le chéile. Nuair a cheannuigh mo mháthair an chuinneóg chuir sí clochaí móra sa teine agus d'fág sí ann iad go raibh siad dearg. Nuair a bhí siad deargthuighthe go maith chuir sí síos sa gcuinneóig iad agus chaith sí pota uisge te síos orrtha agus d'fág sí annsin é ar feadh tamaill maith. Nuair a bhí sé tamall maith annsin chaith sí amach na clochaí as agus nigh sí go maith le uisge te é agus bhí sé réidh le bainne a chur ann annsin.
Seo iad coda na cuinneóige. Cuinneóg : Gléas déanta d'ádhmad ar nós bairille agus lataí iarrainn thart air. Claibín : Gléas beag cruinn déanta d'ádhmad agus poll ina lár le na chur ós cionn an chláir ar an gcuinneóig. Clár : Gléas cruinn eile déanta d'ádhmad agus poll ina lár ionnus go bhféadfaí é a chuir síos ar an luithne. Luithne : Gléas cruinn déanta d'ádhmad agus go leór poill ann ionnus go dtiocfadh an bainne suas ionnta. Muna mbeadh na poill sin ann bheadh an bhainne ag dóirteadh amach ar an urlár. Feire : Coinnigheann na Feire an tóin istigh sa gcuinneóig.

three Christian people; they were neither men, women or children but they were three Christian people. Ans a man, woman and child.
22) As I went up a slippery gap I met two men hanging I sucked their blood and ate their flesh and left their bones a-hanging. Ans two blackberries. 23) As round as a marble as flat as a pan the whole of a woman the half of a man. Ans a penny 24) Eliza, Elizebeth, Betsy and Bess went over the river to seek a birds nest they found a birds nest with four eggs in it they took one each how many eggs were left; Ans 3 eggs. 25) Constantinople is a very big word, but if you cant spell IT, you're a very big dunce.

bone and in three weeks time it was walking alone Ans an egg.
17) Do chaitheas suas é cóm geal le sneachta, agus do thaínig se anuas mar ór buidhe leactha. An freagra: ubh. 18) Black I am but red Ill be its many the man thats injured me they broke my back and split my face and took me from my native place. Ans A sod of turf 19) Riddle me riddle me randi o My father gave me seeds to sow The seeds were black and the ground was white and if you were a scholar you'd riddle me right. Ans A currant cake. 20) What part of a cow goes through a gap first. Ans Her breath 21) As I went up to a steeple I met

spun. Ans The dew and the sun.
11) Under water over water but never in the water. Ans A man crossing a bridge with a bucket of water on his head. 12) When is a sailor not a sailor. Ans. When he is a board. 13) When is a door not a door. Ans When it is a jar 14) As I was going up a slippery gap I met my auntie Joanie she had timber toes and iron nose and upon my word she frightened the crows. Ans a gun. 15) What is like half of the moon Ans The other half 16) As I was going up a slippery gap I met a thing rolled in a sack it was not flesh fish nor

wore it, the man that wore it never saw it. Ans a coffin.
6) As wide as a basin, as deep as a cup all the water in the world would not fill it up. Ans. A Strainer. 7) Humpy, Dumpy sat on the wall, Humpy, Dumpy got a great fall, All the Kings horses and all the kings men could not put Humpy Dumpy together again. Ans An Egg. 8) Black I am and red I'll be, many a man has injured me. Ans a sod of turf. 9) Sixty cups upon a shelf (six tea) one fell how many were left. Ans Five. 10) I washed my face in water that was never rained nor run, And I dried it in a towel that was never woven nor

I
1) Twenty sheep upon a gap, Twenty more along with that, Twice eleven six and seven, Two and three how much is that. Ans. Five. 2) Cork and Kerry, Londonderry, spell me that without a K. Ans that. 3) A flock of white sheep upon a red hill here they go there they go, now they stand still. Ans. Teeth in your gums. 4) There is a well behind the house and in the well there is a cup, and in the cup there is a sup that everyone must taste. Ans Death. 5) The man that made it never

these eels you commit a bad act.
There is also a well in Lough Ine called Sceamhar well. Near the well is a tree on which people hang a rag whenever they go there. I hung rags there myself. A visit is made to the well on the 3rd[?] of April every year. The ruins of an old Church are also to be seen near the well.

The water that flows into this well drops from a rock that is over the well: if a person looked up he could see the drops falling down.
Why people take a piece of bread with them is because they say that the eels will live on that much food for the year.

(VI)Tiochfaidh adtúaidh go feanaideach fúar,
Slúaighthe 'gus in Éirinn. Is scriosfaidh leó síós go hIofrann íad, Gach anam dar mhuighe na daorfar. (VII) Ní dían dóibh annsan coillte na cnoic, Is díolfhaid as a gcuir eala Is screadhfaidh síád súd ar Pheadar na nDúbhall, Cun sealadh do thabhairt dhá saoradh. (VIII) Goilfid siúd b og, deóach a rosc, Is goilfid go docht eiginn, Mo creach mhór agus mo chás mar ar dealbh é ár lámh (?) Go flathas na ngrást ní thríállfham.

Cómhairle a bheirim dib,
Gan chealg óm' chroide, A gharadh an ghrinn éachtaig.

amach í. Do chuireadar isteach i seómra í agus cuireadar glas dainghean, docht ar an doras. Ar úair an mheán-oidhche go díeach dó sháith sí i féin súas an doras agus ceann muice uirthe. Annsan bhféídir gur leigeadar amach í agus deabadh ortha. (an seóladh céadhna)

Tá beirt nó triúr sa pharoisde agus deirtear gur fhúadaig na púcaí íád trá. Bhí cailín óg ó Gleann na Mináirde ag bailiú bláthanna lá. Chúqaidh sí isteach sa lios agus do phrioc sí na blátanna ann. Sar ar fhág sí an lios bhí sí breóídhte. Agus núáir tháínig sí abhaile chúaidh sí a codhladh láithreach. Bhí sí annsan sa leabaidh ar feadh dhá bhlíaín agus níor bhféídir í do leigheas. Sa deire bhí taidhreamh ag a driotháir agus cheap sé gur íarlais a bhí ann agus go raibh an cailín féín tairéis b heith fúadaighthe ag na púcaí. Cómh lúath agus d'eirig sé lá ar na mháireach chur sé an tlúgh isteach sa teine. Annsan diompuig sé chuig an duine a bhí sa leabaidh. "Mar a nglanfhaidh tú leat go beo ar seisean dóighfhe mé tá leis an tlúg. Núáir a chúalaidh sí an méid sin deirig sí agus amach an

Bhí triúr fear sa Ghleann. Dimthigeadar lá le bád go Neidin diarraidh adhmaid.
Chualaidh Cristoir mor Sigerson Baile an Shg [?] iad a bheith ag imteacht agus dimthig sé le na gcois bheul líonadar bád den amaid teas. Ar a ngabhailt indhcas dóibh. Bhí frigéid franncac ag teacht ón bfarraige anuas ortha. Dubhairt sé leis seasamh Sheasadar Dfiaghruigeadar díobh an bfeacadar aon árthac eile na gcursa indheas. Dubradar go bféacadar go raibh sí an luighe cuige ar an dtaobh den rinn Caoil sinn theas. Dubhairt sé leo

sí cuice an bhean agus an snát na ceartliní agus nuair a tháinig sí idir dha luisne an doruis. "Dia beatha sa Giuirlí Géirlí. Go mairín se slán a lamh ar do tuathail, arsise léi.

Bhi bean, tighe bocht leath lamhac i bpáirc éigin den dúthaig seo. Bhí dorn mór olna aici. Do theastuig uaithe páistí. Ní raibh caoi ná aimsear aici é a sríomh. Bhí í ag casadh agus ag casadh.
Lá des na laothanta do bhuail bean cúice isteach agus labhair sí mar seo "Fuaireasd tuairisc go raibh mórán olna agat agus ná fuil aimsear agat é a sníomh agus do sníomhfainn se dhuit é má toileann tú leis an margadh a deanfhadh leat agus sé mo margadh sa leatsa ná an lá a thiochfad abhaile leis an snáh sníontha fios mo ainm beith agat". Bhailig bean an tighe an olann. N'feadar sí cad a deanfhadh sí ar a shon gur thoilig sí leis an margadh mar ceap sí ná fagadh sí amac go deo a h-ainm. Bhí gearrachaile d'inghean aici agus bhí sí ag aodaireacht bó i bpáirc go raibh lios innti. Cualadh sí an bhean ag amrán istig agus dinis sí dá máthair. Sé an tiúir a bhíodh ar siubhal aici ná "Tá bean óg ar an mbaile agus dá dtabarfhadh Dia an teachmain di gur Geuirlí Géirlí mo ainmse" Maidin lar na maireach. Chonnaic

bhlian a shaorad ón gcroich.

Bhí Mac Finghin Duibh na chómhnuidhe in áit go bhfuil lodge an Mharcus anois. Tig rídeach fuaighte a bhí aige. Bhí ana moladh agus ana cur síos air ins na páipéirí nuachta agus cuireadh teactaireacht anall ó Shasna uair feachsint an raibh sé chómh maith le na cur síos a bhí air.
Seadh bhí san go maith táinig an teachtaire go dtí geata an tighe agus cé bheadh ann roimis acht strupaire d'fear agus cuir sé tuairise tig Mac Fhinghin. Dhiubh Theasbháin an fear dho é agus chuir sé míle bóthar air dul ann. Dimthig sé féin an comhngar mar is é Finghin féin a bhí ann agus nuair a tháinig an teachtaire go dtí dorus an halla. Bhí Finghin ann roimis. Bheir sé isteach leis lé agus do chuir sé cun bhúird é ag ithe agus ag ól. Thugadar trí lá agus trí oidhche ag ol an mbórd. Nuair a bhíod na gloinní follamh bheidhís lán airís ní feiceadh aoinne á líonadh iad. Bailig an teactaire leis tar nais go Shasna agus dubairt se ná raibh moladh in aon chor air mar ba cheart. Fuair se an buadh ó fhear ionad an Ríog annsan duine sa

Do pósadh Mícheál Ó Dálaig agus do mhair é féin agus a bhean ibhfocair a chéile go ceann fice blian. In deire an ama sin seoladh cucha beirt mach agus nuair d'airigh Seán Ó Muirgheasa a'sgéal déin sé dán don mhac ba shine. Is mithid domhsa labhairt chun teastas díobh a thabhairt
Ar adhbhar a'gaisgidh seo tá fonn glégeal Chuir an Tighearna chugainn mar chabhair Ag sinne rot[?] go fann (roimhe) Ag Sasanaigh gach am dá n éileamh Níl quacaire ins an domhan, ná Iudach leath an ceann Ná leacfadh i n gabhail a chéile Thabharfadh sé Eire dhúinn, gan cíos, gan srath, gan taxcsisí Nuair a thiocfaidh chugainn an cabhair Ó Mic Meaghann anall Agus baileothaidh dream na h-Éireann Sgriosfaidh sé chun siubhal gach duine ná fuil umhal Chun seasamh i mbrath cumhartha an Aon Mhic. 'S beidh Liutar is a bhuidhean go tréith lig Is aoibhinn a dhream go bhfuil aoigh des na gceann Tá cíora de phlanndaí Liutar Tá an Seeker sa chrann, sínte go bhfann 'S an Preisbitéaraigh sa drom gan chomhra. Tá an Swadléir go dubach go treascaire fé smúit Is níl súil aige le músgail coidhche Mar thá Cionnáth ceann na nGaedheal, A mhúsgail [?] féin don saoghal Ag é plannda sa bhféith Ó Dála. Seekers:-B'sin dream a bhí ann fadó agus bíodh siad a gabháilt timcheall ag árdú na gcloch mar cheap siad go bfuighidís Dia fé na clocha san. Ní bhfuigheann a rádh cérbh é an Dia a bhíodh acu ámh.

Deirtear go bhfuil croca óir i bhfolach fé crann atá i n-aice an bhóthair i gCill Éadhain. Deirtear go bhfuil easgann mór ag tabhairt aire d'on croca . Níl cead ag aon duine an talamh do threabhadh 'san áit ina bhfuil an crann ag fás, no aon chuid d'en crann do ghearradh ar eagla go bhfuigheadh sé bás.
Deirtear go bhfuigheadh an céad duine a geibheann an croca óir sin bás, agus go mbéadh sé ag an dara duine. Sin é an fáth nár chuaidh éinne ar a lorg. Tá an crann ann go dtí an lá seo, acht ceapann mise go mbeidh sé ann go dtí an lá deireannach.

Sloinnteacha na daoine ar an (Gall) Árd-leathan.Mac Na Midhe, Ní Eichtheighirn, Ní Airceann. Ó Gallcobhair, Ní Cuinn, Ní Dubhthaigh, Mhac Gloinn, Mac Gloinnsig, Ó Baoghail, Ó Breiteamun.

Sloinnteacha na Daoine ar (arnna d) an Gall-bhualaidh.Creag. A Gaoithinn, Ó Breitheamain, Ní Éichteighirn, Mac Meanman, Mac, na Midhe, Ní Dhubhthaigh, O Domhall, Ní Ceabhlaigh, Nic Cuinn, Mac Gloinn.

oirde. Gruaig donn atá ar an inghean.Gruaig liath atá ar Seághan Mach-na-Midhe agus a bhean tá siad tuirim cúig troig ar óirde Gruag donn atá ar an clann.
Gruaig liath atá ar Seaghan Mac-na-Midhe. Gruaig liath atá ar Cathal Mac na Midhe agus gruaig dhubh ar a bhean tá siad tuirim is cúig troigh ar oirde. Gruaig liath atá ar Isebál Nic-Na-Midhe. Tá sí tuirim is cúig troig ar óirde. Gruaig liath atá ar Róise Ní Dhubhtaigh tá sí tuirim is cúig troig ar óirde. Gruaig liath atá ar Mícheál Ó Domhnall. Tá sé tuirim is sé troigh ar óirde.

Gruaig liath atá ar Aontoine Creag ag Máire tá siad tuirim is cúig troigh ar óirde (tá) Gruaig dhubh atá ar an clann.Gruaig liath atá ar Muiris-A-Gaoithinn agus tá sé tuirim is cúig troigh ar óirde. Gruaig dhub atá ar a bhean Tá sí tuirim is cúig troigh ar óirde. Gruaig dhonn atá ar an mhach agus an inghean.
Gruaig liath ar Niall Ó Breitheamain agus a bhean tá siad tuirim is cúig troig ar oirde. Gruaig dhubh atá ar na mic agus na ingheanach. Gruaig liath ar Séamus Ní Éichtheighirn agus a bhean tá siad tuirim is cúig troigh ar óirde. Gruaig dhubh atá ar an inghean agus (tri) beirt de na mic ag gruaig rhuadh ar an mhac eile. Gruaig liath atá ar Seaghán Ó Breitheamain agus a bhean tá siad tuirim is cúig troigh ar óirde. Gruaigh ruadh atá ar an clann. Gruaig liath atá ar Séamus Mac Meanman agus a bhean tá siad tuirim is cúig troigh ar

Gruaigh liath atá ar Aodh Mac-na-Midhe. Tá sé tuirim is troigh ar áirde. Gruaig liath atá ar a bhean tá sí tuirim is cúig troigh ar óirde Gruaig dhub atá ar an clann.Gruaig liath atá ar Cathal Mac Meanman. Tá sé tuirim is sé troigh ar oirde. Gruaig liath atá ar Máire tá sí tuirim is cúig troig ar óirde. Gruaigh dhubh atá ar na Mic agus na ingheanach.
Gruaig liat atá ar Arús Nic Airceann tá sé tuirim is cúig troigh ar óirde. Gruaig dhubh atá ar a bhean tá sé cúig troigh ar óirde. Gruaig dubh atá ar an clann. Gruaigh liath atá ar Eadhmonn Ní Ghallchobhair tá sé tuirim is sé troigh ar óirde. Gruaig liat atá ar a bhean. Tá sí tuirim is cuig troigh ar óirdé Gruaigh dhubh atá ar an mach Gruaig liath atá ar Fillip Ní Cuinn tá sé tuirim is cuig troigh ar oirde. Gruaig dhubh atá ar a bhean tá sí tuirim is cuig troig ar óirde. Gruaig dhubh atá ar an chlann

Dath na Gruaige atá ar na Teaghlaig seo suas agus a méidGruaig dhubh atá ar Séamús Ní Éirigheann tá sé tuirim is sé troigh ar airde. Gruaig dhubh atá ar a bhean agus na ingheannach. Gruag dhonn atá ar na mic.
Gruaig liath atá ar Nóra Nic-Na-Midhe agus gruag dhubh ar na (ma) mic agus na ingheannach.

Isebál Mac-na-Midhe. Tá an fear marbh le fada. Níl duine ar bith aicí acht í fhéin.Róise Ní Dhubhthaigh níl duine ar bith sa teach ach í fhéin.
Mícheal Ó Domhnall. Níl sé pósta. Níl duine ar bith aige ach é fhein.

Clann Niall Ó’Breiteamain agus Máire. Tá Máire marbh. Cúig ingheanach atá ann agus dá Mhac. Bríghid, Máire, Susaí, Peigí, Anna agus Mícheál agus Seán.Clann Séamus Ní Éichtheigirn agus Máire. Tá triúr mic agus inghean amháin. Séamus, Cathal, Seaghán agus Máire.
Clann Seaghán Ó Breiteamain agus Cáitlín. Dhá mhach agus inghean amháin. Seaghán (ag) Conn agus Máire. Clann Séamus Mac Meanman agus Máire. Inghean amháin atá ann Máire. Clann Seaghán Mac na Midhe agus Máire Nic na Midhe. Bhí inghean amháin aige mac amhain tá Máire go measra sean. Máire agus Seaghán an tainm atá ar an mhach agus inghean. Seaghán Mac na Midhe níl duine ar bith aige acht é fhéin. Cathal Mac-na-Midhe agus a bhean Susaí níl clann ar bith acha.

Teaghlaigh án Gall-Bualaidh.Ceithre theaghlach dhéag atá ar an Gall-Bualaidh. Clann Antoine Creag agus Máire. Seisear de theaghlach atá ann, Pádraig, Séamus agus Prionnsas. Susaí, Anna, agus Nóra. Tá an nháthair marbh Tá an t-athair beó.
Clann Muiris A- Gaoithinn agus Bhríghid. Beirt de theaghlach atá ann Séamus agus Máire.

agus Prionnsias an t-ainm atá ar an mhach. Clann Eamonn Ní Ghallchobhair agus Bríghid Ní Ghallchobhair. Mac amháin atá ann darbh ainm Eamonn. Clann Fillip Ní Chuinn agus Éibhlín Ní Chuinn. Triúr ingheanach agus ceithre mac. Ainm na ingheanach. Máire Anna agus Teresa Ainmneacha na Mic. Pádraig, Peadar, Séamús agus Seorsa.

Teaghlaigh an Bhaile s’againne.Tá cuid mhór teaglac ar an bhaile s’againne. Sí Nóra-na-Mhíde mó mháthair. Tá sí go measra óg. Is é Doimhnic Mac-na-Midhe mo athair. Tá sé marbh le tamall maith. Tá cúig cloighne páistí ann. Seo iad. Seaghán, Cónn, (Pri) Prionnsias, Máire, agus Cáitlín. Tá teaghlach eile ann. Séamus Ní Éichtheighirn fear an toighe agus Sorcha Ní Éichtheighirn beann an toighe. Tá seacht (Cl) cloigne páiste ann. Seo iad. Máire Bríghid Róise. Píghí. Seaghán Pádraig agus Néill. Clann Aodh an-na-Midhe agus Caitlín-Nic-na-Mhídhe. Tá sé cloigne páistí ann. Seo iad Pádraig Eoghan. Aodh. Anna Máire agus Caitlin. Clann Cathal-Mac-Meanna agus Máire Nic Meanman. Tá seacht cloigne páistí ann. Seo iad. Pádraigh, Seaghán, Prionnsias. Máire, Cáitlin, Nula, Nansaí. Tá teaghlach eile ann. Eoghain Mac Gloinn fear an toighe agus Cáitlín Nic Gloinn bean an toighe. Níl teaghlach ar bith annseo. Arus Ní Airceanna fear an toighe agus Máire Nic Airceann beann an toighe Tá inghean agus mach ann. Ainm (na ingheanacha) an inghean, Máire

Sean Sgéal.Bhí fear ann uair amháin. Chuaidh sé na bhaille mhór. Fá coinne péire bróg lá amháin. Ceannuigh sé na bróga. Dimthigh sé annsin gur ól sé a sháith ag bhraon beag a bharraidheacht. Go mall san oidhche bhog sé leis na bhaile. Nuair a shroich sé an teach bhí siad uilig na luighe d’fhosgail sé doras agus chuaidh sé isteach. San am seo bhí (na) a mheabhair cor a bheith caillte aige. Chaith sé na bróga isteach sa leabaidh. Bhain sé de a chirteach agus luigh sé fhéin faoi’n tábla. An céad duine a déirigh ar maidin fuair sé é fhéin na chodhladh go saimh faoí’n tábla. Nuair a tháinig sé chuige fhéin beigean dó gáire a dhéanamh faoi an rud a rinne sé. Shí sé gur é fhéin a chuaidh a luighe san áit na mbróg agus gur chaith sé na bróga faoí’n tábla. Níor ól sé an dheór ba mhó na dhiaidh sin.

bharach. Dimthigh an fear ach ní teacaidh sé fa coinne an bhrosnach ach dimthigh sé leis ag iasgaireacht. Bhí sé máll an oidhche sin nuair a chuaidh sé na bhaile agus ní fhacaidh an bhean é. Ar maidín Dia Domhnaigh dimthigh sé leis na coilleadh aríst. Chruinnuigh sé úlach brosnach agus bhí sé ag gabhail na bhaile nuair a mhothuigh sé glór ag radh “Fág síos sin” Ó arsa an fear ní thiocfadh liom no ní teinidh ar bith ag mo bhean fa coinne na dinneára a bhruith. Dubhairt an glór annsin. Ciaca is fearr leat sin a leagadh síos no é a thabhairt leat. Bfhearr liom é a thabhairt liom. Togadh suas sa a spéir é agus deirtear go bhfuil fear ins an geallach ariamh ó shoin.

Sean Sgéal.Bhí fear ann am amháin. Lá amháin chuir a bhean air gabhail fá choinne brosnach no go mbéadh an Domhnach ann lá thar na

Urnaighe Mhuire.A Mhaigdan Muire mháthair Dé bhfuil (na) fusgladh na cruinne ar do láimh go léir. Cuir iompuigh ar do leinbh a dfulang an páis go géarr in a dtruagh chás portaigh agus tárail mé. Mó ghrádh tú a leinbh a geineadh sá mhárta. Mó gráth tú a leinbh a rugadh sa stábla. Mó gráth tú a Íosa Aon Mhic Muire. Cuidigh liom anois agus ar uair mo bháis Ámén.

Sgéal.Bhí fear ann am amháin agus bhí an dúil san ól aige. Domhnach amháin rinne an Sagart seanmóir ar clachan. Ní rabh an fear seo ag (an) éisteacht leis ach bhí a bhean ag éisteacht. Nuair a thainig sí na bhaile dfhiafruigh sé duithe caidé bhí an sagart ag rádh indiú. Rinne sé seanmóir ar olachan. Bhí mé ag éisteacht le duine a dubhairt na mblásfadh sé déor

díol caoraigh agus cuid eile dha gceannacht. Bíonn daoine ag díol ubhlaí, milseán, brioscaí, agus rudaí eile. Is mór an spórt ag amharc ar na daoine ólta. Is maith le gach duine lá an aonaigh.

Ainmneacha agus leas-ainmeacha i dTír Chonaill.Bhí athaireacha móra (agus) an (bhaile) tugtha do fhonomhaid agus do aorachas Fear a bheadh faoi smacht ag na mhnaoi chuirthi a h-ainmse in diaidh a n-ainmsean mar Peadar Anna Da bpósadh fear bean talamh beirthi sloinneadh mnái ar an fear ní na mhó. Arbh fhéidir sin a [shárú]?. Matriarchy a bhí ann arsa tusa. Níorbh eadh ar chorr ar bith ach magadh.

Sean Céardanna.Fadó bhí cuid mhór sean-céardanna ag na daoine. Mar ag déanamh arán préataí. Gheobhadh siad préataí agus bhainfeadh siad an craicheann dóbhtha agus chuirfeadh siad salann ortha agus mheasgadh siad suas iad, agus chuireadh siad plúr ortha. Ba gnáth leobhtha coinnle a déanamh fosta agus ag sníomhadh. Thosuigh ag spíonadh an olann ar dtús annsin chuireadh siad ola air. Bhéadh cardaí aca fosta agus dhéanfadh siad róillógaí de annsin. Gniodh siad snáth de. Bhí an snáth sin iongantach maith fá choinne stócaí a dhéanamh.

Sean Sgéal.Am amháin tháinig na h-éanacha uilig le chéile go bhfeicfeadh siad (go mbéadh an ean) cé a béidh na rí. Ins an deireadh dubhairt siad go mbéadh an éan a rachadh suas is fuide san aer go mbéadh sé na rí. Thosuigh siad annsin ag eiteal suas Nuair a bhí siad tuirseach ní rabh éan ar ábalta a gabhail níos fuide. Sgairt an tiorar amach. Is mise rí na n-éan. Ach bhí an dreoilín i bhfolach faoi eiteóg an iolar agus nuair a sgairt an tiolar. Le sin léim an dreoilín amach as faoi eiteóg an iolar agus sgairt sé amach. Is mise rí na n-éan, agus ba é rí na n-éan ó sin amach.

Sean Sgéal.Bhí fear ann uair amháin agus bhí fear oibre aige. Bhí im dá ghoid ón fheilméir agus ní rabh fhios aige cé bhí dá ghoid. Lá amáin chuaidh an fheilméar isteach go teach an bhainne agus táinig fear an (bhainne) oibre isteach. Thóg sé measgán ime agus chuir sé isteach in a bhearad é. Níor leig an fear dadaí ar go rabh an fear eile imthigh. Diarr an fhear ar fanacht go rabh litir le sgríobh aige. Bhí an cailín aimsire ag rosadh gé. Nuair a bhí an litir sgríóbhtha. Diarr an fhéilmheoir ar an gcailín a ghabhail suas staighre fa choinne stampa. Thosuigh an fear ag coimheadh an gé. Thoisigh an t-im ag léigheadh. Diarr an feirmeóir ur an bearad a bhunt de. Tharraing an feirméar an bearad de agus thuit am t-im amach. Chuaidh an fear na bhaile go brónach.

Saoraí Óga
Bhí fear ag obair i siopa ag léasú baguín ach nuair a bhí sé tinn chuir sé a mhac mar ionad. Ní raibh an mac i ndan an obair a dhéanamh [i] gceart agus do loiteadh an bagún. Nuair a chonnaic a athair céard a bhí déanta aige dubhairt sé é seo: “Saoraí óga agus mairteál dobtha Rinne an Caisleán Aimsear an Sioc ann Agus nuair a thaínic an fluich ann leagh an sioc ann agus thuit an Caisleán.”

airgead a tabhairt leis an gadaidhe. “Ó! dubhairt an sean-fhear “[t]á luach na muice ag imteacht uaim”.

An Gadaidhe
Deir an gadaidhe le na mhac agus iad ag ithe a bricfeasta a dul ag an margadh agus feáchaint raibh fear ann a raibh airgead aige. Thug sé fé deara fear ag chur luach muice na bhrascóta i bpóca a bhí le na craiceann. Thóg mac miosúr an chóta a bhí ar a druim agus bhí sé scirtí. Chuaidh sé abhaile ag a sean-gadaidhe agus d'innis sé an scéal dó. D'éirigh an tsean-gadaí suas ó'n mbord agus breathnaigh sé suas agus anall agus thug sé faoi deara é. Dubhairt sé leis féin go mba an fear é. D'imir se cleas ar an bhfear seo. Chuaidh sé tharais an fear amach faoi slat. Do chaith sé sparán ar an mbóthair, connaic an tsean-fhear an sparán ar an mbóthair. Thóg sé é. Dubhairt sé leis féin go gcuirfidh sé an tairgead síos ann. Coinigh an gadaidhe aireacas air. Nuair a connaic sé an tsean-fear cur an t-airgead síos sa bporsa. Annsin chuaidh an gadaidhe agus dubhairt sé gur chaill sé an porsa, "Tabhair dom an porsa, chonaic mé thú 'ghá thógáil. Tá an airgead seo seo airgead síos sa bporsa". “Thóg mé an porsa ach ní raibh aon airgead ann. Beárfaidh mé duit an porsa.” “Ní thógfaidh mé é go bhfuighidh mé an tairgead agus an porsa”. Cuadar ar cros-cainnt ar a chéile. Tháinic beirt pólais agus siad an scéil dóbhsa. Thug an beirt seo ag an uaisgeís agus d’innis sé an sgéil ag an uaisgeís. Dubhairt an sean-fear gur thóg sé an porsa ón mbóthair ach ní raibh aon airgead ann. Dubhairt an gadaidhe gurab é an porsa agus go raibh an méid seo airgead ann. Dubhairt an uaisgeís go gcaithid sé an

an t-iolar. Dubhairt sé annsin go raibh an crann ag tigheacht ar an ngaduidher go gcaithfeadh sé an cailín a ghoid. Chuaidh sé nuair a bhí an t-iolar ina achodhladh agus ghoid sé í. Thug sé ar ais go dtí an bád í. Nuair a fuair an t-iolar an cailín imthighte tháinic sé ar a toír. Tháinig sé ós cionn an bháid agus iad ag tigheacht ar ais. Ní dheárna fear an gunna ach leigint faoi agus é do mharbhú. Thuit an t-iolar anuas ar an mbádh agus rinneadh dhá leith dhó. B'éigin don suinear é a chur le chéile arís agus tugadar ingean an ríogh a bhaile. Fuair siad go leór airgid o'n rí agus chuaidh siad abhaile go dtí a n-athair agus an t-airgead aca agus bhí saoghal mhaith aca uaid sin amach.

Bhí faitheach agus bhí inghian aige. Do bhí fir-uasal as gach tír agus ní pósadh sí ceann acú. Chuaidh an t-athair go dí seanátha glic. D'innis sé nach posadh an inghian aon duine.
Thug an t-seanátha glic congnamh dó. Í a tabhairt cois fairrge agus féachaint má tá sí i ngrádh le aon duine eile. Chuaidh siad amach ag siubhal agus d'éirigh éinín amach as tóm agus chuaidh sí amach san bhfairrge. Más [ei?]nín tú atá ag dul cun dúin, aiteas go mo grádhfhaidh tú [?]nín ná codladh mo shúil néil areir. Bjí broinlóid aicí go raibh gut ag rádh nach [n]'iocfadh an fear as an tír eile, má ní leigfeadh a athair [í?]. Dubhairt an t-seanatha-glic "mBúthaigh sí le pósta thú, bádhfaidh [sí] le deoraí tú, agus triméochaidh sí le brataí míná gealla tú agus le gruag a gceann. Chuaidh an faitheach síos go dtí an t-seanata-ghlic agus dubhairt sé na focla a d-innis sí agus dubhairt an t-seanatha glic go raibh sí i ngrádh le duine eile.

raibh na ceirdeanna go maith aca agus go raibh sé chomh dóibh dul ag saothrú a mbeatha. D'imthigh an ceathrar le chéile agus níor b'fada go dtáinig siad go dtí cúirt an ríogh. Bhí go leor daoine cruinnighthe ann. Chuir fear na h-éisteachta maith tuairisg céard a bhí tarluighthe. H-innsigheadh dó go raibh ingean an ríogh goidhte agus nach raibh fhios acha cá raibh sí. "Ní fada" adeir sé "go mbeidh fhios agamsa cá bhfuil sí." Chuir sé cluas air fhéin ar feadh tamaill agus dubhairt sé gur b'é an áit a raibh sí faoi sgíathan iolraigh sa Domhan thoir. Gheall an ríogh annsin go leór airgid do dhream ar bith a bheadh indhon í a thabhairt ar ais. Ní raibh duine ar bith sásta é sin a dhéanamh ach amháin an ceathrar mach. Dubhairt siadsan go dtiocfadh ach deis a fhághail. Thug an rí bád agus airgead dóibh agus dimthigheadar. Níor b'fada go dtáinig siad go dtí an Domhan Thoir. Cuir an fear a raibh éisteacht mhaith aige cluas ar fhéin agus d'innis sé doibh cá raibh

[dh]iaidh, acht chonnaic an sagart an scian, agus chrom sé go tapaidh. Do sháth an scian sa talamh agus léim Seán ar an sagart. Ní raibh an sagart i ndhon seasamh i na choinne mar bhí sé ró-lag, agus b'éigin dó ghéilleadh.
Bhí pacaire ag tigheacht an bhealach sin agus chonnaic sé an bheirt aca ag troid. Chuaidh sé isteach sa bpáirc, agus fuair sé an scian a bhí sáithte sa talamh. Fuair sé greim ar Sheáin agus marbhuigh sé é. D'éirigh an sagart agus chuaidh sé abhaile. Do cuireadh Seán na sagart i mBaile an Tobair. D'fhás crann cam ós cionn a uaigh. Sé sin deireadh le Seán na sagart.

Timcheall na sémhadh aoise déag an tam a bhí na péin-dlighthe i n-Éirinn do chomhnuigh fear i mBaile an Tobair arbh ainm dó Seán Maoldónaigh. Do chuir na daoine timcheall na h-áite leas-ainm air. An tainm do chuir air ná Seán na Sagart. An fáth air chuir siad an leas-ainm sin air ná, mar do thabhairfeadh na Sasanaigh cúig púnt do aon a raibh indhon sagart a mhairbheadh agus an ceann a tabhairt doibh, agus an stóil freisin. Nuair do chuala Seán é sin bhí áthas an domhain air, agus thosaigh sé ag mairbhuigheadh gach sagart a chonnaic sé. Sin é an fáth ar chuir na daoine an leas-ainm air.
Seo é an sceál faoi Seán na Sagart thíos agus an chaoi ar mairbhuigheadh é. Lá amháin bhí Seán ag leigint air go raibh sé an-tinn ar fad, agus dubhairt sé la na dhriothfúr a dhul go dtí an sagart, go raibh sé ag fagháil bháis. Do chuaidh a dhriothfúr go dtí teach an tsagart. Nuair a bhí sé imthighthe do léim Seá amach as a leabaidh agus fuair sé scian. Bhí faitchíos ar an sagart a dhul go dtí teach Sheáin, acht taréis tamaill déirigh sé misneamhail, agus chuaidh sé go dtí an teach na raibh Seán. Nuair a bhí na sailm dhá rádh ag an sagart, d'éirigh Seán as a leabaidh, acht bhí an sagart comh-tapaidh leis agus rith sé amach an doras, agus Seán n-a dhiaidh. Bhí an bheirt aca ag rith comh-tapaidh is féidir leotha. Tháinig siad go sruth beag agus léim an sagart thar an sruth. Do chaith Seán an scian i na

gaduidhe, "caithfidh mé fhághail amach a bhfuil na ceirdeanna go maith agaibh." Dubhairt sé le fear na gcluas dul taobh amuigh de'n doras, agus an rud ba lugha a chloisfhead sé torann a innseacht dhó. Chuaidh sé amach agus níor b'fada go dtáinig sé isteach. Dubhairt sé gurb é an rud ba lugha a chuala sé - éan a bhí ag torann leis an ubh a bhí faoi sa nead amuigh sa gcrann. "Gabh amach" adeir an athair leis an ngaduidhe "agus goid an ubh uaidh." Chuaidh an gaduidhe amach agus rinne sé poll ar bun na neide agus thuit an ubh anuas aige. Annsin dubhairt an athair le fear an ghunna go gcaithfeadh sé an ubh a bhualadh agus í céad slat uaidh. Bhuail fear an ghunna an ubh gan stróbh. Annsin dubhairt an athair leis an súinéir go gcaithfeadh sé an ubh a chur le chéile mar a bhí sí i dtosach. Ní bhfuair an súinéara mórán trioblóide ghá cur le chéile.
Dubhairt an t-atair annsin go

Lá eile bhí trí cinn do bheithidhigh istigh i bpáirc mhór. Nuair tháinigh fear an tighe ina gcoinne sa tráthnóna fuair sé iad agus thug sé abhaile iad. Annsin chuaidh sé amach sa gcró agus thosaigh sé ag bleaghaint na mbó agus ní raibh deór bainne acha. Dubhairt an fear go raibh saighdiúirí ag dul thart ag deanamh mí-ádh ar gach bhó a dfheicfheadh síad.

sa n-garrdha agus nuair bhí na beithidhigh ag dul thart léim an bhean amach agus bhí corán ina lámh aicí agus gach bó dár imthigh thart chuir an bhean an chorán isteach i gcosa deiridh gach bó. Nuair bhí sí dhá dheanamh seo bhí sí á rád "Im na bó seo ar mo cuineóig sa", Dfhreaghair an fear í, "Nuair a fheiceas tú do chuineóg na raibh aon bhainne ann agus go mbí sé briste ar fud an tighe.San am fadó bhí fear ina comhnaidhe i n-Othaire [?] Lá amháin timcheall an dó a'clog thosaigh sé ag deanamh maistrigh. Nuair bhí sé beagnach déanta aige tháinig fear isteach agus shuidh sé síos ar stól fada a bhí ins an gclúid agus thosaigh sé ag caitheamh tobach. Dubhairt an fear eile leis ",Eirigh suas agus dean tamall do'n mhaistreach "Dubhairt an fear deirce. "Ní dheanfhaidh mé buile a bhualadh ar do chuineóig" Dubhairt an fear eile, "Bhí an t-im ar an mbainne sul ar tháinig tú isteach annseo. Deirigh an fear beag deire agus rith sé amach. Nuair bhí an fear ag innseacht an sgéil faoi an bhfear deirce agus dubhairt sé ".Nuair a deirigh an fear rith sé amach agus bhí an an [!] t-ím ar fad greamuighthe taobh thiar dá druim.

Bíonn na beithidhigh istigh san gcró gach oidhche sa'n geimhreadh agus bíonn síad cheangailte ann. Seo iad ainmneacha na gceangalachán a bhíonn's orra.
Laincís .. An ceangal a bhíonn's ag na teinncéirí ar na Capallaibh. Búrac .. Dá mbheadh bó drochmhúinte ann cuireann na daoine a bhíonn's ag bleaghaint na mbeithidhigh sin a bhí ins an bpairc. Cuireann siad an ceangal ar na cosaibh deiridh. Braghadán .. Chuirtear thart ar mhuinéal na mbeithidhigh é. Tá sé déanta de slabhra. Cuirtear thart é ar cosaibh na mbeithidhigh é úaireanta Crumeasg .. Tá sé déanta de slabhra. Cuirtear thart é ar adarcha na mbheithidhigh an slabhra ar fhaithchíos go mbheadh beithidhigh le breith agus béidir go n gortuigheadh na 'm, beithidhigh leis na h-adarcha iad. Bóithrín .. Ceanglachán déanta de rópa agus cuirtear ar chosaibh na mbeithidhigh dá mbheadh siad bradach. Cuing .. Rud déanta do rópa cuirtear thart ar mhuinéal na bó é. Uair amháin bhí bean ina chomnaidhe i mbaile Árd. Lá amháin nuair bhí beithidhigh an bhaile ag dul amach ar an sliabh. Bhí an bhean istigh

The local roads are known as by-roads and the larger ones are known as main-roads. They lead to Cootehill. And from Cootehill they lead to Cavan, Ballybay, Clones, Bailieborough, Shercock and Ballyjamesduff. There are some very old roads in this district, and they are still used. There are no local accounts as to when they were made. There are some old paths and by-ways in the school district. There are some mountain passes also in this district.
Before bridges were made, rivers were crossed by means of fords at shallow places. There was a ford near Cootehill called Lawson's ford. It is

Jim Smith, Gola, Killinkere was a famous county footballer.
He captained the Cavan team fro several years, and led his men to victory in the All Ireland Football Championship at Croke Park in 1933, and again in 1935. He played with the Cavan team that drew with Kerry in 1937, and was injured in the replay. Followers of the game say he was the greatest footballer of this generation.The chief strong men in this district were Thomas McEvoy, Patrick Byrne, Patrick Byrd, Thomas Lynch, Peter Boylan, John Robert Nixon, James Kinkad, Patrick McCormack, Peter Smyth, Peter McGivney and James Clarke. Tom McEvoy, a native of Wexford, spent a number of years in this district as a miller. He was a very strong man, and once won a bet of a pound by carrying 8 cwt of meal up a stairs at Billis mill. He also had to put the meal on his back without any assistance. Patrick Byrne, Drumallaught was another very strong man. He was able to throw a fifty-six lbs weight a distance of twenty seven and a half feet.

mill. If the man was grinding since in the mill he could not break the case. When he was tired from grinding it he asked Jack what kind of a case was it. So Jack told him that the devil was inside in it, and that it was a magic case. Then Jack had earned two pounds. He then went on to a man whose wife was dead, and the man asked to stay that night with him. Jack was glad to think he had some place to stay that night. During the night the man was telling him how he had another house, but that anyone could not sleep in it with the lonesome. Jack said to the man that he would stay in the house that night. Jack also had a magic cane with him. Then he started telling Jack what he would see in the house. Jack told him

He went along another while, and he met another woman, and he gave her another shilling. He went into shop "see if he would get anything to eat there" so he was not long inside in the shop when a man appeared to him and asked him funny questions. Jack said to the man then, that he would bet a pound with him that he would not change himself into a rat. He had not the words, said out of his mouth when the man changed into a rat, and after a while Jack took the rat and put him into a case he had with. Then he walked out of the shop, and went along a road that led to a mill. Jack told the man of the mill that he would bet a pound with him that he would not break the case in the mill. The man asked for the case, and he put it into the

Most of the clothes which we wear now are manufactured, but up until about twenty years ago, the people used to make their own flannel which was far warmer than the clothes we wear now. They used sheer the sheep first, and wash the wool.
After that they used comb it, that is to free it out of each other, and make little rolls of it. Then they used put it to the mill to be carded, that is to make rools of it with enough wool in each roll to make a thread. It was brought home then and spun into bulicins, and a ball was made out of the bulicins. It used be spun the second time to double the thread of the bulicin. It used be put to the weaver then and he used make flannel for the people who used not make flannel themselves. There is still a wollen mill in the village of

There was a man long ago and he dreamt that a pot of gold was buired in Coís, and tomorrow he rose and got two men, and they went to Coís. They dug down, and they didint get the gold. Anyway they came in again and the same man dreamt that he was very near to it but that he would have to bring another man with him. The second night they went out and they brought another man with them. The dug down until they came to a slat, but it was two late in the night to take up the stone. They came in again that night and the same man dreamt that the gold was under the slat, but that one of the men would have to lose their life. When he rose in the morning and told the men about his dream so they didint go out anymore.

an old house, and he caught her jumping over the wall. He caught her by the back and killed her That evening he went into the old house to see the hare. What would he see, but a [?]locán of blood, and a woman dead by the side of the blood He screamed and ran home, and by the time he reached home his wife was dead. He afterwards said that it was better to leave the milk of the four cows with the old witch than his wife.

tried to frighten him, but the priest was too clever for her.
So one day she was fighting to him, and he ran after her. He caught her by KillCatherine school, and turned her into a rock. She also had a backet on her arms. She is to be seen always turned into a rock, and the shape of the backet on her arms.

There once lived in Dursey an old witch, whose name was the Cailleach Beara. One morning she made up her mind to pay a visit to her sister, who lived in Ardfert, and by night she went there unknown.
While she was with her sister in Ardfert she heard that the priest was talking about her, and she made up mind to come back. She took one step from Ardfert to Pullen, and from Pullen to Cumindach[?], and another step from Cumindach to Dursey. The sign of her foot is to be seen plainly on the tops of those mountains still. When she came back, she started fighting about what he was saying. The priest said to her that he would never again talk about her, and he got so frightened that he never spoke about her again. She was all right until another new priest came to the parish. She started fighting to him too, and

some sgiollans. As he was passing the window, he saw an old fairy woman inside and she eating potatoes. She had big long teeth. The boy got such a fright that he brought no sgiollans and he never stopped running until he reached the field. He told the farmer his story "Sha" said the farmer My daughter is gone and that one is given in place of her." The farmer ran home as fast as he could and he never stopped running until he reached one of his neighbours. Two young boys came into the farmers house. They made a big fire and they redened a shovel in it. They they ran to the bedroom and they told the girl sit into the shovel. She made a jump and out the door. The two men followed her and she rain into the lios. They heard all the noise inside and with that out jumped the farmer's daughter. They brought her home. She is married now and has a large family.

man and tried to catch him but he failed. He felt very queer. He went home and got into bed. He was in bed for eight weeks and then he had to go to the Asylum.
There is a rath in Tom-a-Tee, about three hundred yards from the bank of the Slaney, called the Round O. There was a man falling a tree in it and he broke four of his fingers. When the men came next morning to draw home the tree it was growing again. There is a rath in Mr. Kelly's field, in Drumderry. There is a tree in the middle of it which he should not interfere with. There is a rath in Bolinrush and there are bushes growing around it. A man cut bushes there and when he came out he fell dead. There is a rath in Caragh and a man cut bushes in it. He put the bushes on a car and then he got up on the car himself. When he was coming out of the rath he fell off the car and broke his neck. He was from Carnew. There is a rath near Tom-a-Tee. A man was ploughing in it and the plough hit a stone. The man fell dead and the ploughing he had done was filled in again. There is a rath up Hospital Hill and if anyone tills it something will happen him. It is about one mile from Bunclody. There is a rath called the Round O near Bunclody. A woman named Doyle used to pick sticks there. She

22-9-37I am a beautiful castle. I was built over three hundred years ago by a rich aristocrat. As you can see at a glance at me my walls are massive, nearly four feet thick. I was made up of endless passages and winding stairs that seemed never to end. I had beautiful carpeted stairs and floors and roofs and beautiful wainscoting. Beautiful green lawns lay before me and behind magnificent stables with beautiful horses in them. Ah, now it is all changed. It happened in

Once upon a time, in the Village of Ballindavo lived Oighan O Dochartaigh, a daring and intrepid fisherman. He and his crew put to sea one day, leaving the old port of Lug-a-Bád for the fishing Bank of Lugher-na Dircan, which lies to the North west of Malin Head. The morning was sunny and fine but towards evening the day changed, a strange cloud took Shape on the western horizon. The cloud looked like a ship in a storm, torn sails, ragged spars, sailing in the sky. Throng space as it were. This is called Shevsha-Leing or tsips ghost). Oighan and his crew made sail for home but the storm overtook them. The sea rolled into mighty billows. The sea birds screamed and scuddled landwards for shelter. The sea boiled and churned great showers of foam and spray arose from the crests of the ever rising billows. Oighan O Dochartaigh and his crew believed they would never see home or kith or kin again. He was forced to reef all his cannons and run his

leor áiteaca tart annseo agus cailleadh daoine ann agus tá sé ráidhte go ndeaca siad sios frigh an talamh agus ní dearna aon duine aon poll dóibh. Níor fan blas dá gcorp os cionn na talamha agus tá na h-áiteaca sin an tsidheamhail . Bhí fear ins an áit seo agus bhí sé an-cruaidh ar daoine bocta. Dhá dtaghadh bacac siubhail tart agus dá n-iarradh sé greim le n-ithe air sgaoileadh sé an gadhar ionnta . Nuair a tháinig an gorta ní raibh tada le n-ithe aige agus ní ráibh aon truaige ag aon nduine do. Ba gearr gur cailleadh é agus ní ráibh sé i nan ag aon nduine a dul i ngar dó leis an mbaladh a bhí uaidh. Cáith duine éicint sios i bpoll é agus d'fán sé annsin. Ní feadfad an nduine a dul tar an áit a ráibh sé cotram an lae a cailleadh é mar bíodh clocaí dá gcáitheamh leo. Níl se acht fice bliain ó stop sé ó caitheamh na gcloc.

St Patick's well is situated on the Marlfield Road. St Brigid's well is situated on the Dungavan Road. There were many people cured at it. The Rag well is situated on the Dungarvan Road. The people hang rags on the tree near the well when they pass.
The Toberaheena is situated near the Marlfield Road. The people wash clothes in it every Friday, and they use the

Giota é seo ó bhéal Mhichíl Uí Shúilleabháin (Gágh) a bhaineann le Aodhagán Ó Rathaille.Bhí sagart i gCill Áirne in aimsear Aodhagán agus bhí sé t'réis an creideamh do shéanadh agus bhíodh sé go minic ar chuaird ar eaglaiseach protustúnach a bhí san áit. "Father Abraham" a bhí mar ainm ar an sagart seo agus lá dá raibh sé ag siubhal leis an mhinistéir bhúail Aodhagán leo agus cheap an sagart go mbeadh greann aige. Do chomharluigh an ministéir dhó gan bacaint leis mar go raibh Aodhagán i bhfad níos cliste ná é acht níor chuir sé stop leis an sagart. Bhí fiach-dubh in a sheasamh ar chnocán tamall uathu agus cheistigh sé Aodhagán an raibh fhios aige cad a bhí á rádh ag an bhfiach-dubh. Dubhairt Aodhagán go raibh iongnadh ar leithéid de cheist a chloisint ó dhuine chomh léigheanta go mba cheart go mbeadh fhios aige féin. Connus a bheadh fhios ag duine ain-eolach mar é féin, aodhaire bocht. D'íarr an sagart ar buille fé thuairim a dhéanamh agus dubhairt an file go dtabharfadh sé an t-eolas dó ó's rud é go raibh sé chomh

ó casad an gaduide orm ar ball agus é ag imteacht an téadach a bhí goidtigh aige cínnte a deir an fear. Ba gearr go dtáinic an Gaduide aríst isteach an bfuil an t-airgidh agadh ó tá adeir an fear. act níor goidh tú an blas ó goideas a deir an an [!] gaduide goidh mé an t-éadac den leabadh breatnuig an fear ar an leabadh agus ní raibh an t-éadac lé fághail bhí a fios ag an bfear go raibh an geall aige agus tug an t-airgidh dhó bí an t-airgidh agus gac rud ag [!] ngaduide annsin.

fear an gcuirfeadh sé geall eile leis cuirfeadh adeir an fear cuirfead mé deich bpúnt leat a deir an gaduide cuirfeadh agus mise a deir an fear. an bfuil láige agadh adeir an gaduide tá adeir an fear tabair dom í adeir an gaduide agus tug annsin cuaid sé go dtí an roilig agus tóg sé fear mairb as an uaig agus tug sé leis é agus cuir sé na seasaimh ag fuinneóig an fear é fuair an fear guna agus cait sé é bhí sé féin agus faitcíos go leór orta mar geall ar an gcleas a bí déanta ó cuir é go beó a deir an buacaill agus cuaidh sé amac lé na cur annsin cuaid an gaduidhe isteac san teach nuair a fuair sé an fear imtigh cuaidh sé isteac san leabad inéinfeacht leis an mbuachaill agus síl an bhuachaill gur bhé an fear a bhí ann agus d'iarraidh sé dó an bfuil curta ó tá a deir an gaduide Sgaoil liom an t-éadach adeir an gaduidhe. tug sé leis an t-éadach agus agus [!] dimtigh sé ní fada go dtáinig an fear isteach agus cuaidh sé a codladh An bfuil tú in do codladh bhí sé ina codladh agus dúisig an fear é Níl aon éadac orm a deir sé Ó tug tú féin an t-éadach leat ar ball

ba gearr gur casadh an gaduide leis. Tabair uaim an chaora anois adeir an buchaill bhí ag imteacht leath adeir an gaduide. agus fuair sé dá bróig agus dimthigh leis roim an mbuachaill agus cait sé bróig amáin acu roimhe agus annsin dimtigh annsin an buachaill agus caith sé an bróig eile na dhiadh [!] agus ba gearr gur casadh an céad ceann leis an mbuachaill Ó adeir sé nac deas an bróig í sin dá mbeadh a léithead eile agamh annsin dfág sé an caora ar an mbóthair agus dimtig sé leis ar tóir an bróig eile annsin cuaidh an gaduide agus tug sé leis an caora agus cuaidh sé annsin go dtí an feari [?] a cuir an geall leis anois adeir sé tá an geall agam ó tá adeir an fear agus tug sé dhó an tairgeadh. agus dimtigh leis ba gearr go dtáinig an buachaill agus gan an caora aige an dtáinic an caora abaile adeir sé leis an bfear ó tug an gaduidhe uait í a deir an fear táinig an gaduide aríst agus d'iarraidh sé d'en

Sean Sgéal
Bhí fear ann fadó agus bhíod sé ag imhirt cártaí igcómnuide. Ní fada a bhí sé ag imhirt go dtáinig fear tart agus sé an t-ainmh a bí air an "Gadhuidhe dub" annsin cuaidh sé ag imhirt in-éinfeact leis an bfear nuair a bhí síad tamhall ag imhirth tosuigh siad ag cainnt "cén t-ainm atá ort lé do toil adeir an fear" Sé an t-ainm atá orm adeir sé ná an "Gaduidhe dub" agus cén fát a dtugann siadh an t-ainm sin ort a deir an fear Is gearr go mbeidh a fios sin agadh anois a deir sé. "an gcuirfheadh tú geall liom adeir sé cuirfheadh agus fáilte a deir sé agus tosuig síadh Cuirfead mé cúig púnt leat adeir an gaduidhe go dtiubhraidh me caora ó do bhuachaill agus é ag siubhal ar an mbóthair cuirfeadh mise cúig púnt leath adeir an fear Dimthigh an gaduidhe abaile agus fuair an bhuachaill rópa agus ceangail sé an caora agus tug sé leis í ar an mbóthair agus

an fhir mhairbh agus thug sé an ceann leis ag triall ar na macaibh. Bhuail sé le gach duine aca in a aonar agus mharbh sé an triúr. Tá áiteacha fós idir Droichead na Dóinne agus Drom Mór agus tugtar ortha Áit mharbhuighthe Taidhg agus Sealán Mharbhuighthe Dhómhnaill. Annso a marbhuigheadh beirt den triúr.
Nuair a bhíodar go léir marbh bhain sé na cínn díobh agus chuir sé gad tré na leicne agus thóg sé go dtí a mháthair iad agus d'fhiafruig sé dhí an raibh brón uirthi. "Tá brón orm " ar sise "mar geall ar bhás mo clann mhac acht níl aon trúagh agam don sean-cheann." "Is maith é sin " arsa'n mac "mar dá mba rud é go raibh truagh agat dó mharbhóchainn tú." Do chuir sé faoi i nDrom Mór agus 'sé a ruagadh as an áit ag lucht leanamhna Cromail.

céadhna ann adeir sé. D'imthigh leis agus amach timcheall agus deich chlog tháinig na Cuit aríst agus d'fiafhruigh siad dá chéile a raibh aon Sgéal acu agus dubhairt ceann aca. Inghin an Ríogh sil mé nac neireochadh go deó dul siar is aniar ar Capall anois. Acht tiocfhadh mise isteach san Teampall seo go bfhuighfhidh mé amach cé thug amach an Sgéala go Inghin an Ríogh. Anuas leis an triúr aca agus fuaireadar é seó istigh san Teampall agus stróiceadar ó cheile é. Sin a raibh dá bhárr aige a dul San Teampall.

e [?] seo istigh ann. Biodar ag breathnúghadh air agus ní raibh fios aca cén fáth a raibh sé ann. Thugadar leo é agus chuireadar culaith nua éadaigh air. Isteach leis san teach a raibh Inghin an Riogh agus dfiafhruigh sé go mhuinntir an Tighe an bfeadfhadh sé dul agus breatnughadh ortha agus dubhairt siad go bhféadfhadh. Siar leis san Seómra go dtí í agus thug sé trí bhraon d'en uisge dí. Nuair a thug sé dí an chéad bhraon chaith sí cut aniar as a béal agus an dara braon chaith sí cut eile aniar agus an tríomhadh braon chaith sí cut eile aniar agus bhí sí go maith annsin. Nuair a bhí sí go maith dubhairt an t-athair go gcaithfheadh sé í phósadh Pósadh iad agus bhí siad ag imteact siar is aniar. ar Chapall. Ba gearr go bhfaca an gadaidhe bacach é agus é gléasta agus dfiafhruigh sé dhó cá bfuair sé an t-éadach agus dubhairt sé leis go raibh sé oidhche san Teampall agus nár fhága sé aon snáth éadach air agus go bfuair sé an chulaith ó dhaoine tháinig thart Méidir go bhfuighfeadh mise eadach ann chómh mait

culaith éadaige leis, agus nuair a chuir ní raibh éadach ar bith annsin aige. D'imthigh sé leis go casadh Teampall leis agus chuaidh sé isteach ann. Amach timcheall a deich a chlog tháinig trí Cut ar binn an Teampaill agus d'fiafruigh cheann aca den cheann eile a raibh aon Sgéal aige. Níl aon Sgéal agamsa adeir sé acht gur bhfuil inghin go bhladar ar an bpus mé náit go raibh mé ag ól an bhainne uirthí. Nuair a bhuail sí mé bhain sí trí ribe as mo smut agus tuit siad sios san mbainne agus dól sí an bainne, agus ní deanfhadh dochtúirí an tSaoghail seo aon mhaith dhe go bfuighfheadh sí trí braon de'n iomar atá san Teampall seo. Bhí an fear seo ag éisteact leó agus cart sé an talamh agus fuair sé trí chupán glúnach duine ann agus lion sé iad de'n iomar a bhí san Teampall agus dimthigh sé leis amach gur casadh cóca feir leis. Isteach leis faoi bhun an Choca Féir agus shuidh sé síos ann agus leag sé iad seo le na thaobh. Ba ghearr go dtáinig luct an Tighe ag tarraingt an Coca Feir agus fuaireadar

Sgéal.
Bhí beirt ghaduidhe ann fadó, duine aca caoch agus an duine eile bacach Biodar ag imteact lé céile lá amháin, agus bhí duine acú ag sárughadh ar an duine eile go fuide a thiocfhadh an Bhréag ná an Fírinne. Fágfhadh muid ar an gcéad duine a casfhar dhúinn é adeir duine acha. D'imtigheadar leó gur casadh bean leó, agus d'fiafhruigh siad dí meastú cé fuide a thiocfadh an bhréag ná an fhírinne, agus dubhairt an bean go fuide a thiocfhadh an fhírinne. Ní raibh aon mhaith annsin aca. D'imtigeadar leo gur casadh fear leó agus d'fiafruigh siad cés fuide a tiocfhadh an Bhréag ná an Firinne agus dubairt an fear go fuide a thiocfhadh an Bhréag. Cuirfheadh mé mo culaith éadaighe leat adeir an fear caoch go fuide a tiocfhas an fhírinne. Chuir sé a

Not far from Baldonnell there is situated a very large farmhouse called Castlebaggott. The present owner of this place is Mr Mangan.At the back of this farmhouse is a large rambling old ruin of a Church or Monastery and graveyard which is supposed to have been destroyed in the time of Cromwell's invasion. There is a very long avenue leading up to the house which was supposed to have once been a Convent and the ruins of a school can be seen at the back of it. The avenue continues on, past the house up to the ruin where it stops abruptly.
All around this place there ius a kind of ditch or rampard [sic] three or four feet wide, which would lead one to the conclusion that this place was once fortified. When the church went to ruin the altar and water font were take out of the church and placed in Newcastle Church, where they are still to be seen. Over the water font is the inscription ---- The

Bhí mainistir i mBaile na h-Eaglaise i gCo Mhuigheó blianta ó shoin agus nuair do tháinig Cromail go h-Éirinn do mhilleadar an mhainistir agus do cuireadar na manaigh amach as. Bhaineadar. Bhaineadar san le órd Naomh Proinnsias.
Do thóg Cromail agus a fir an an t-óir a bhí ins an mhainistir agus do chuireadar i bhfolach é ins an bpáirc in aice le Baile na h-Eaglaise. Blianta tar éis sin bhí fear ag romhar ins an bpáirc sin agus do tháinig sé ar cloch mhoir ach nuair a d'iarr sé an cloch a árdú ní raibh sé ábalta. Cúpla lá in a dhiaidh sin do fuair sé fear eile agus d'árduigheadar an cloch píosa beag agus chonnaiceadar bosca faoin g cloch. Thugadar a lán iarracht í d'árdú ar fad ach theip orra. Bhí orra éirighe as an obair sa deire. Ní bhfuair aoinne an ó shoin.

Bhí mainistir i mBaile na h-Eaglaise i gCo Mhuigheó blianta ó shoin agus nuair do tháinig Cromail go h-Éirinn do mhilleadar an mhainistir agus do cuireadar na manaigh amach as. Bhaineadar. Bhaineadar san le órd Naomh Proinnsias.
Do thóg Cromail agus a fir an an t-óir a bhí ins an mhainistir agus do chuireadar i bhfolach é ins an bpáirc in aice le Baile na h-Eaglaise. Blianta tar éis sin bhí fear ag romhar ins an bpáirc sin agus do tháinig sé ar cloch mhoir ach nuair a d'iarr sé

Deirtear go mbíonn solas áirithe le feichéal gach oidhche 'san áit a bhfuil an t-ór.

Bhí lánamha ann fadó agus ni raibh acu acht aon inghean amháin. An oidhche a rugadh í tháinig sean chailleach isteach sa teach agus dubhairt sí go raibh baint aice leis an naoidhneán. D'orduigh sí dóibh í a chur i gcaisleán ar leith a chífeadh siad tar éis siubhal lae dóibh. Rinneadh mar a dubhradh agus chómh luath is bhuail siad isteach an doras chonnaiceadar banaltra, agus bhí gach rud eile i dtreó sa chaisleán. Tháinig an sean - chailleach i láthair ar an bpoinnte agus dubhairt sí leó gan an doras a fhághail foscailte thar uair a chluig nó thiocfadh athrú ar an naoidhneán i ngan fhios dóibh. Bhí go maith. D'fhás an páiste suas go dtí go raibh sí 'na mnaoi óg áluinn uasal, agus í

I
Ar maidin De Máirt is cráidhte bí m'aigne Im shuidhe ar ceann chláir ag ithe prátaí 'gus bainne leó Sé dubhairt mo mháirín 'sis dána bhí labhartha Eir' id' shuidhe 'stráile 'gus sholáthruig an banbh cúighainn. II Do preabhas ón mbórd dheineas cómharta na crois' orm Is mo hata le fórsa im dhóid liom gur sciobas-sa Do ritheas an bóthar drís na cómharsain ba giorra dhom Feacaint a gcasfaí le néomat ar stró banbh muic' ortha. III Do ritheas ó thuaidh mar a raibh óg-bhruinneal mhaiseamhail Dubhairt go raibh sí sa clós nuair

Bhí bean in DTráighchaiseal uair amháin agus níor chaith sí aon bhróg riamh acht nuair a bhí sí ag dul chun pósadh, ceannaig sí peidhre bróg di féin. Annsan is amhlaidh a chaith sí na bróga san Samhradh agus bhíodh sí cosnochtaighte san geimhreadh. Bhíodh ana fhearg ar a fear i gcomhnuidhe nuair a bhíodh sí cosnochtaighte sa Gheimhreadh agus deireadh sé leí a bhróga a chur uithe agus deiread sí , "thaithn an sneachta liom-sa sa geimhreadh ná an ghrianmhar sa Samhradh ac bhíodh an slighe eile agat-sa i gcomnuidhe."

dara ceann. "Tis a dam good deed," ars an tríomadh duine. Nách breagh dhúinn anois mar nuair a raghaimíd abhaile ní thuigfidh ár n-athair ná ár máthair sinn. Bhíodar a cur an bóthar díobh annsan agus cad a chífidís sínte ins an díg ach sean-duine bocht. "Ní feadar an tar éis báis atá sé?" adubairt duine aca. "Corruig é," adubhairt an duine eile, is do dhein is bhí sé marbh. Cad a bhuailfeadh chúca annsan ach pílear.
"Who kilt the poor man?" ar seisean." "Bhaoí three" dubhairt duine acu. "Why did you kill him? ars an pílear. "We want money", ars an dara mac. "I'm afraid ye'll suffer," ars an pílear. "Tis a dam good deed," ars an tríomhadh duine. Do árduig sé leis go dtí an giúistís iad, is nuair a ceistig sé iad ní raibh aon rud aca ac "We three," "we want money", "Tis a dam good deed," Ní raibh aon Ghaoluinn ag an Giúistís ná ag an bpílear agus b'éigean dóibh iarraidh a cur ar fhear go raibh and dá theangain aige. Annsan cheistig an fear teangan iad is d'innseadar do gur ag foghluim Béurla chuadar agus ar a gcasadh dóibh fuaireadar an sean duine bocht tar éis báis insan díg. D'innis seisean don Ghiúistís é. "They are three fools," ars an Giúistís. Téighid abhaile anois, a thriúr amadán, is ná téighid ag foghluim Béurla go deo arís mar dóbair go gcrochfadh sé sibh.

fhocal Béurla. Bhí an mac ba shine a cur de go mall agus cad a chífeadh sé ach buachaill i bpáirc le dhá chapall. Nuair a tháinig sé go dtí an cinnáird bhí sé ag iompó na gcapall."Bhaoi "Two"?? ar sé sin. "Dar fia," dubhairt mac an fheirmeóra, "sin Béurla breag.
Bhaoí, two,?? Bhaoí two, Bhaoí two." ar seisean. "Buidheachas le Dia, tá Béurla agam ach ní fheadar cad d'imigh ar mo bheirt dhriothár"? Chas seisean ar an gcrosaire agus shuidh sé ar an gclaidhe ann. Do bhí an tarna mac ag gabháil thar tig ar thaobh an bhóthair agus chonnaic sé beirt chailín a rith amach agus a máthair ag rith amach na ndiaidh le scuaib. "We want money", trí huaire ar siad. "O", ars an buachaill, "is deas é an Beurla, we want money" agus thug seisean agaidh ar an gcrosaire arís. Bhí an tríomhadh mac ag gabháil a' bóthar agus bhí gasra buachaille beaga a nairde ar claidhe ag súgradh doibh féin. Thuit ceann aca anuas is gortuigeadh é agus chrom sé ag gol. 'Tis a dam good deed" a dubhairt an chuid eile leis. "Tis a dam good deed", adubhairt mac an fheirmeóra. "Nách deas an Béurla é", ar sé. "Ní fheadar cad d'imthig ar mo bheirt driothár ach is cuma liom toisg go bhfuil Béúrla agam féin," is d'imtig sé go dtí an Chrosaire agus cé chífeadh sé ach a bheirt dhriothár. Do phreabadar anuas don chlaidhe. "Bhaoí two," a dubhairt duine aca. "We want money" ars an

Íosa, Aon Mhic Athair Mhic a thuain, bí im thimpal im' choinleach, im aire ins gach uain, im luidhe dhom, im shuidhe dhom, im chodhladh is im shuain, i ndíbirt gach smaointe mallaighthe uaim.
II Anna, máthair Mhuire, Muire máthair Chríost, Eibhlis ó Máire mathair Naomh Eoin Baiste, Cuirim a dtriúr ar cholbha mo leabthan, Am saoradh ar gach ann-sprid tá ar mo thí. Cuirim mo aithchuinghe chughat a Chros na Meann, Cuirim mo ghuidhe chúghat ó chrann go crann, do céasadh Críost im shaoradh ar aicídí na leapthan agus an tromluidhe.

Is an bhfarraige do líonadh le héisg dhibh.II
Do siubhailís sa Sasana, Albha agus Éire an bhFrainnch le chéile agus taobh thall na Róimh. Mar a raibh saghairt agus easpoigh sa mhéíd sin; a leithéid súd in aon bhall níor thaobhaigh um threó Do léigeamhfad leabhar na laidhine dhuit gan dearmadh in mbhéarla, an t-aifreann, le chéile agus ba aireach é a searmóin. Croidhe fiall fairsing imeasgh fáilthe dhá réir sin agus ar an bhfódh. III Téigeann sé ar an gcharraig ag cailaireacht is ag glaodhach ortha. A díaraidh i gchás do réidheacht idir maoir agus gach treó. Acht dhá dthiochfadh leis an eaglais an obhair súd do deanamh Súd sochair saoghal chun na gCapers go deó. Bhailigh: Máire Ní Drisceóil. Cumolán, Inis Cléire. Fuaireas ó: CIarán Ó Drisceóil, Cumólán, Inis Cléire

Do bhí fear ann uair agus bhí mac amháin aige agus buachaill breágh óg do b'eadh an mac leis.
Do bhí an mac tímpeall fiche bliadhain agus bhí sé ana mhaith cun oibre. Do thárla go bfuair an t-Athair bás agus do thug sé an feirm do'n mac. Do bhí ana bhrón ar an mac indiaidh an t-Athair agus ní raibh aon bhrón air go dtí go bfuair an Máthair bás. Ní raibh a fhios ag an mac ansan conus a choimeádeadh sé an feirm. Oidhche amháin do bhí sé istig in-aice na teine agus é ag cuineamh. Do tháinig cailín breágh óg isteach cuige agus do thosnuig sí ag

nothing in our days but the people then were grateful for it as it keeps them from dying of starvation. We are also told that when the building was coming to a close a woman who was there with her husbands dinner put the last stone on it. There is now

"Connolly's Folly"
About 2 1/2 miles outside the village of Celbridge there stands an ancient old building named the Obelisk but in the older times it was known as "Connolly's Folly". It is interesting to know that it was a gentleman named Connolly who had it built in the time of the famine in Ireland as it was one of the many convenient ways of giving work to the unemployed of Celbridge and other places around. But it was afterwards claimed by the Duke of Leinster owing to a mistake of the grounds. The men labored at this at the rate of 1 1/2 a day. Now this paltry sum would be considered

Our patron Saint is Saint Mochta. On Saint Patricks journey to Ireland he passed through Britian and from there he brought some companions with him and among these was Saint Mochta. He travelled through part of the country and he choose Louth as the scene of his labours. He built his monastery here and students flocked to it to get education. Saint Mochta was a great friend of St Patricks and when Saint Patrick left Louth to build his chief Church he left the hospital under the care of Mochta. Not far from the Monastery is Saint Mochtas House and Stream. The house is built of stone and has two rooms, on up stairs and one down stairs.
There is a board inside the house and this is the inscription on it. Toigh Mócta Naomhtha Deisviobal do Phádraig a b'eadh Móchta agus an duine do chéad chúir ar bun Mainistear sa chuid seo de Co. Lughmhaigh. D'éag sé i mbliadhain a 534 A.D. Dé'n naomhadh aois ar foirgneamh seo. Comhnuigheadh na hAbbada d'réir deallrimh sa tseomra uactarac agus an seomra eile mar bhraidear aca. Saint Mochta was a disciple of Saint Patrick and founder of the earliest of the

James Connolly, Rathmore, Athboy, lifted a horse's cart and in later years he died from hurts received. He died about eighteen years ago.
Patrick Gibney, Addinstown, Clonmellon, wheeled three barrels ot wheat into Athboy on a wheel barrow, a distance of three miles; The man died four years ago. Laurence Russell, Derrylangan, Athboy, lifted a horse's cart and it full of hay. He lived about fifteen years ago. James O Brien who lived in Rathmore, is supposed to have mowed three acres in a day. He challenged a man from Delvin, in a Mowing Competition, and he won a gold cup. He went to America, about twenty six years ago. He brought the cup with him, and was never heard of since. Patrick Duff, Connaught St., Athboy, was a great walker. He walked to Oldcastle fair every Thursday. He was also a very

to inhabit the old home was also a Captain O'Brien, probably grandson to the O'Brien of the story. He was a Captain in the Cavan Militia but retired or "was retired." He spent most of every day in the publichouses of Carrigallan, but was a general favourite with all and never failed to do a kind turn for everyone (Protestant or Catholic) when it came his way. Late in life he married his housekeeper, a miss Gilooly but lived only a few years afterwards. His widow sold the house and it is now in possession of a family named Wilson. The townlands were bought out by the tenants some years before, but as the property was heavily mortgaged it was said none of the purchase money found its way to the family.A party of gentlemen was once on a visit to the O'Brien's and had a Rugby football with which to amuse themselves. They challenged the workmen on the grounds to a match. Fast and furious the game progressed and in the end the workmen were victorious but there were many sore shins when the game was over. An old man Eugene McManus, of Bredagh, Carrigallan (now over 70 years) is still alive and he was one of the workmen. He said the ball was shaped like a lemon. Probably this is the "one and only" Rugby match was played in the Parish of Carrigallan, for Gaelic Football has always held sway in the memory of the oldest people.

He built this school for the tenants, supplied pens and ink and paid the teacher. A man named Fitsgibbons taught here a while. Canon would not allow the teacher to teach catechism in this school and would allow the Parish priest himself to come and teach it or send the parish clerk to do so. This Banon was a weary thin man and was known locally as "Seán Coutte". One day while tradesmen were repairing the roof of the "Big House" in which he lived he walked out in the lawn in front of the house eating a slice of bread or meal and one of the men "Sean-Eacbhán" where son or grandson now lives in Cloonmoylan remarked nach maith an daimhseór an Cab íochtar ag Seán Chaithte".
Dr Machales catechism was the textbook in use at Catechism time in above schools. No history was taught. And no Irish except at Catechism time but Irish was the language of the school between pupils and teacher. And to and from school and during play the pupils spoke nothing but Irish. The teachers neither encouraged nor discouraged the use of the Irish language.

Once upon a time, in the Village of Ballindavo lived Oighan O Docartaiy, a daring and intrepid fisherman. He and his crew put to sea one day, leaving the old port of Lug-a-bad for the fishing Bank of Lugher-na Dircan, which lies to the North west of Malin Head. The morning was sunny and fine but towards evening the day changed, a strange cloud took Shape on the western horizon. The cloud looked like a ship in a storm, torn sails, ragged spars, sailing in the sky. Throng space as it were. This is called Shevsha-Leing or tsips ghost). Oighan and his crew made sail for home but the storm overtook them. The sea rolled into mighty billows. The sea birds screamed and scuddled landwards for shelter. The sea boiled and churned great showers of foam and spray arose from the crests of the ever rising billows. Oighan O Docarty and his crew believed they would never see home or kith or kin again. He was forced to refall his cannons and run his

Tá go leór cineál ainmhidhthe feilme san tír seo agus seo cuid aca, beithidhigh, asail, caiple, caoirigh, lachain, cearca, agus géabha.
Tá na beithidhigh an-úsáideach do na daoine mar tugann siad bainne dúinn gach maidin agus tráthnóna. Seo iad na h-ainmneacha atá ar na beithidhigh. 1. Bean Dómhnaigh:-

Bhí bean agus buachaill ann fadó. Aon la amháin bhí cáirde le teacht chuca. Chuaidh an bean go dtí an stáisiún cun an slíghe abháile a thasbáint dóibh. Roimh dul ann dí dubhairt sí le a mhac gach rud a bheith réidh agus glan. Dubhairt sí freisin é a dhéanamh go deas taobh amuigh dén doras. Bhí cácaí mhilse déanta ag an máthair agus cuir an an [sic] buachaill iad taobh amuigh den doras. Bhí circ ar gor, áit eicint san teach, agus bhain sé an ceann dí mar bhí sí ag glaodhach. Annsin chuaidh sé isteach ar na h-uibheacha é féin. Nuair a tháinig a mháthair, agus na daoine eile abhaile, b'éigin dí na cácai a cur i bhfolac a seal. I mBorusky a thárla seo. Tugtar amadán mór Borúsky ar an mbuachaill seo.

1. Tháinig dochtúirí ó Baile Átha Cliath timcheall ochtó bliadhain ó shoin. Bhíodar na chómhnuidhe i Láithreach agus úaireannta núair do cuireadh corp marbh san uaidh, do thagadh síad agus do goidfeadís é. (San úair sin ní raibh aithne acu ar pháirt na colan agus gach seans a thógadh na threo beadh síad á tríalladh cun na páirt d'iarraidh fághail amach).
An oidhche so fuair fear áosta bás, cuir a cáirde é san úaidh dhá lá na dhiaidh agus d'imígheadar a bhaile. Tháinig na doctuirí cun é do bhaint ón roilig arís. Núair a bhí an cómhartha anáirde ar brúach na húaidh acu, cúladar glór mór mar beadh na daoine marbh ag éirighe ón na h-uaidh. Tháinig eagla ortha, agus núair d'fhéachadar súas chonnacadar line mór de (sgeletons) mór thimpeall na h-úaidh. Dubhradar leis na doctuirí an corp a chuir thar nais airís. Níor labhair na doctuirí mar ní rabhadar abálta. D'fhan na (sgeletons) mór thimpeall ortha go dtí gur gláodhag an coiligh agus annsan d'imigheadar as radharc. Fuair na doctuirí bás an bliadhain san. Mo athair d'innis dom é sin.

sé go dtí tig Cathal na mbó i n-Gleann Cárthaig, áit a fuair sé biadh agus lóistín. Nuair a bhí sé ag imtheacht d'fhiafruig sé dhe cé mhéid a bhí le n-íoc aige agus dubhairt Cathal go raibh sé de nós aca gan airgead do ghlacadh ó dhaoine a d'fan leo do'n céad uair. Do ghluais Cathal arís agus níor stad sé go dtí gur shrois sé Drom Mór.
Bhúail sé cnag ar an ndoras agus tháinig a mháthair féin amach. D'fhiafruig sé dí cá raibh Mac Uí Súilleabháin agus d'fhreagair sí go raibh sé thíos ar an dtráigh ag fromadh capaill i gcóir rásanna a d'tionálfaí i gCíll Áirne. Fuair sé amach leis go raibh triúr mac aici agus go raibh siad ag fiadhach cois na farraige ar an dtaobh thiar den eastát. Chuáidh sé annsan go dtí an tráigh agus f'fhriafruig sé den uncail ar mharbh sé a n-athair. D'fhreagair seisean gur mharbh. Annsan thug an gar-mhac a dhubhshlán don uncail comhrach aonair a dhéanamh leis. Do throideadar agus sar i bhfad marbhurgeadh an úncail agus baineadh an ceann de. Fuair an fear eile gad agus sháidh sé tré leicne

Is glas íad na chnoc abhfad uainn.
An té nach truag leis do cás ná dhein do giorán leis. Muna gcuireann tú san t-Earrach ní bhainfidh tú sa bfoghmhair Tagann an ghrian i ndiaidh na fearthanna.

Bhí fear an fadó agus bhí húmpa mór air. Bhí sé ag teacht abhaile lá agus siúbhal sé tríd na páirceanna go dtáinig sé go dtí lios. Bhí daoine istigh agus íad ag amhránaidheacht agus is é an t-amhrán a bhí acu ná Dia Luain, Dia Mairt. Bhí an fear amuigh ag éisteacht leó agus dúbhairt sé Dia Luain Dia Mairt agus Dia Céadáoin leis. Do rith cheann achu amach agus thug sí an fear isteach agus bhain eadar an húmpa dhe, mar dhein sé an t-amhránaidheacht go deas dóibh. Nuair a bhí sé ag dul abhaile casadh fear eile air go raibh húmpa eile air, agus bhí iongadh air Núair a chonnaic sé an fear eile agus é go díreach dinnis sé dhó conus mar do thárla, dúbhairt an fear eile go raghadh sé féin go dtí an lios leis, cúaidh sé ann, chuala sé iad ag amhránaidheacht Dia Luain Dia Mairt is Dia Céadhaoin is Díardáoin leis, cúaidh an bhean céadhna amach agus núair a chonaich sí an fear agus chuir sí h-úmpa eile air mar dhein sí scrios ar an t-amhrán . Cúaidh sé abhaile agus bhí a cheann ag bualadh an dtalamh agus bhí sé go brónach

Most of the O'Connors family in Caragh Lake go by the name of Traolach Connor. Some people think the name is a slur . But the name Traolach was given to their forefathers long before the present people were known. Caragh Lake is not the native place for these families . Originally they lived in the Glencuttane area in a place now known as Gortloughera and Coomclohane. There is a place known as Éisg na dTraolach or the wedge of land which belonged to the family called Traolach. We are told that they owned a great number of cattle . How they got them is told in different ways. We know they were hated by the rest of the people who lived near them.
The people from time to time missed some of their cattle and could not find them and no person was allowed to trespass on the Traolach lands. Cattle were brought from far and near to the Traolach herds. At last it was found out how the cattle were procured and the Traolach clan became the famous cattle robbers. Attempts were made from time to time by the people of the place to rescue the cattle

Those raids were made by people known as the Teasargáiní. They were never properly known as they always raided in disguiseThe Traolach family then began to leave the place and only one of the clan who was bold and fearless stook to the Éisg. We are told that he was murdered at Árd na Cnocain by the yeomen.

mbeidís beo aríst agus rinne sé amhlaidh agus bhí siad beo.
Eirghe Caoin fé na Gabhair.

buacaill beag ag obair, agus ag an trí chlog san oidhche tháinig an Sprid ag geata an duine uasail, agus thosuigh sí ag reabhadh an gheata, agus tháinig an Chailín Aimsire amach leis an ngeata a osgailt dí, agus mharbhuigh sí an Cailín, agus annsin d'iarraidh an duine uasal céard sórd Sprid a bhí ag reabhadh an gheata mar sin, agus dubhairt an buachaill gur Sprid í sin a bhí ag teact na dhiaidh fhéin, agus go marbhóchadh sí gach a raibh sa teach, agus fuair an duine Uasal a ghunna agus mharbhuigh sé an Sprid. D'imthigh an buachaill beag annsin lé náire as an teach, agus bhí sé siubhal leis nó gur casadh bhean dhó, agus d'iarraidh sí dhó cá raibh sé ag dul agus d'innis sí dhó, an bfuil fhios agad gur mise do mháthair a cailleadh fadó, agus tug sí buidéal dhó, agus dubhairt sí leis dhul ar ais go dtí an duine uasal arist agus braon den stuff a bhí san mbuideál a cúr ar shúile an dream a mharbhuigh an Sprid agus go

beag na chodladh, agus d'eirigh an buachaill leis an doras a osgailt dí, agus rith sí siar sa seómra agus mharbhuigh sí an t-athair, agus chuaidh an buachaill beag i bfolach ar chúl an dorais. An fhaid a bhí sí sa seomra rith an buachaill beag amach sa gcró i n-áit a raibh gabhair na gcodladh, agus chuaidh an buachaill beag taobh isteach go na gabhair, agus is gearr nó go dtáinig an Sprid, agus congbuigh an gabhar ón mbuachaill beag í nó gur ghlaoidh an coileach, agus d'imtigh sí annsin nuair a glaoidh an coileach, chomh luath is fuair an buachaill beag imtighthe í, d'imthigh sé féin leis, agus bhí sé i siubhal leis ar feadh an lae agus casadh duine uasal leis. d'iarraidh an duine uasal dó cá raibh sé dul agus dubhairt an buachaill beag go raibh ag imteact ag iarraid obair agus dubhairt an duine uasal go raibh a léithide ag taisdeal uaidh fhéin. Congbuigh an duine uasal an

Sean-Sgéal.Bhí fear ann fadó, agus cailleadh a bhean, agus pós sé bean eile, ní raibh aige acht buachaillín beag amháin leis an gcéad bhean. Bí Oidhche Fhéile Mártan ag teact, agus dubhairt an fear go dtiubharfhadh sé isteach caora lé marbhú lé haghaidh Oidhche Fhéile Mártan, agus dubhairt an bhean gan a thabhairt nach maith lé fhéin aon bhlas mharbú go Mhártan, agus dubhairt an bhean má mharbhuigheann tú í, go dtachtadh sí an chéad duine a d'iosfhas aon ghreim de, acht mar sin fhéin mharbuigh sé an chaora. Bhí go maith agus ní raibh go holc. Cuireadh síos pota den fheóil, agus do bí an leas-mháthair a bhí dá cócaireact, agus nuair a bhí sí bruithte thóg sí aníos an pota, agus do bhí féin an céad duine a d'ith greim dhe. Tact an greim í fhéin, agus cailleadh í. Cuireadh annsin í an oidhche céadna, agus tháinig sí na Sprid ag an doras ag an deich chlog san oidhche. Bhí an t-athair agus an buachaill

There was once a farmer who lived in Kerry. He had an only daughter. He also had a big farm and there was a lios in it. He kept a pig. It was Christmas time and the farmer and his wife and daughter went to the town for the Christmas messages. As they were passing a public house the farmer and his wife went in for a drink and the girl stayed outside. She told them not to be long. So when they came out she was angry with them for being so long. They went home together and when the daughter got up next day she was unable to walk. From that day until the fifteenth day of April the girl was very bad. She was unable to eat anything. The doctor and nurse attended to her every week. They had her given up for death. The farmer got a servant boy for sticking the sgiollans and they ran short of sgiollans so they sent the servant boy home for

the second horse. So have pluck and pull her off. Bring seven men with you and cross the hill and ye will meet me on the top of the hill. So he promised and on the night appointed he left the house. He brought seven men and himself. When they went up to the hill they met Máire Ní Murcada. They travelled soughtwards until they arrived at Liós Mór. They sat at the entrance of the Lios until the fairies army arrived.
So sitting on the second horse they saw his wife. Máire made a grab for her and brought her safe. At the minute Maire grabbed her all the fairies disappeared. So they travelled home with her. Máire Ní Murcada went in and reddened a shovel in the fire, and told the old fairy woman to sit on it. As soon as she told her, the fairy went to run, and Máire hit her with the shovel on the head. She disappeared, and was never heard of again.

Long ago there lived in Glenuinsquin a man. He was married a few years. They had one child about seven months old. One night his wife fell sick. She was sick for many months, and she was unable to eat any food. So he heard he would get a cure for her. One day as he was on a visit to Eyeries he met Maire Ní Murcada, and she asked him how was his wife? She is no good with a few months. Muise mo grian í you poor fool for your wife is far from being good. What are you saying says he. Oh for your wife is in the fairies with long. That old granóg you have is not your own atal. He asked her advice, and she told him to go to Adrigole to a place called Lios Mór. So the man got astonished. She told him that two me riding on horse back would be leading the fairies army, and that his wife would be on

There was once a farmer and he had a sick cow. So one of the neighbours told him to kill the cow and he did.
One day when he was skinning the cow a beggar woman called the way and asked him for alms. So he cut off the cow's head and gave it to her. She thanked him and walked along. She came to the next house and she asked for permission to boil the meat. The woman put the meat in water and I boiled the following day. The man and his wife went to mass and they left the children and the old woman minding the house. When the meat was boiled the children asked the old woman for some of it. The woman went to the pot and she took off the cover.

he was pulled off his horse and he received a few hard blows. When he came to himself he went on his horse and rode away. After a while he was called back and given his hat which he lost during the fight. He continued his journey and tried to overtake his comrade but he did not.
He went to bed that night and pretended his adventure to nobody. A few days later he met Maire Ní Murcúdha and she asked him why did he published from the altar about herself. She told him not to do it again or if he would that he would get more strokes than what he got that night. "It was I gave you your hat and only for me you would not be here today". From that day off the priest never spoke a word about Maire nor was he ever bothered by her.

There once lived in Eyeries a woman who was supposed to be in the fairies or to have some supernatural power. Her name was Maire Ní Murcúdha. It seems that all people believed in her. However the priest at the time whose name was Father Larkin heard about her and he published it from the altar. He gave strict warning to the people not to believe in her that she was possessed by the devil.
One night he had to come to Ardgroom on a sick call. At that time there were no motors or bicycles. It was on horseback they usually travelled. The priest came on horseback this night and with him came another man on his own horse. When they were returning home they met a headless coach followed by a band of fairies. When the priest was passing them

her whose butter had she. She said it was her own. The angel said "What is yours shall be yours". She hit the crock with a stick and only one pound remained in its form. The rock is now called "Carraig an Ime". The old woman was never seen at the market again.

the woman began to tell her story about her husband. When she had her story finished, Maire told her to come along this road the following evening. She also told her to bring an old handkerchief belonging to her husband. Both of us will go to the grave-yard and I will bring a fist full of the earth of your mother in laws grave. Bring this earth home carefully and rub it to your husband's knee three times every day and his knee will get better. Mrs Reilly did as she was told and his knee got better.

We have a lot of stories concerning Máire Ní Murcada. I got some from my father. He told me one about her. His name is Jeremiah O Neill, Dirreenanrogig.1.
There lived in Cleandara a man named Daniel Reilly. He was a big strong man. One day he went to the wood to cut spars. When he had half the spars, he sat down to eat some lunch. When he had his lunch taken, he fell asleep. When he woke he found he was unable to walk. His knee was stiff with pain. He crawled home and brought no spars. He was very bad. One day some one of the neighbours advised his wife to go to Máire Ní Murcada. So on the following day Mrs Reilly went to Máire Ní Murcada's house. When the woman entered the house, she got afraid of the old witch. The witch started to laugh at her. Then

There lived in Claondoire a big strong man named Daniel Riley. He went to the wood one day to cut some spars. When he had about half the spars cut he got a sudden pain on his knee. The pain was so terrible that he fell almost lifeless to the ground. After an hour or so he got up and went home. He was as good as ever he was for a few months but the pain came on his knee again and he was almost dead with it. His wife went to Castletown one day for the Doctor. On her way she met Máire Ní Murcadha and Máire asked her how her husband was. She told her that he was not well and that she was going to Castletown for the Doctor. Máire told her that she would give her a cure for it because it was a fairy pain. They went to the graveyard in Kilkatherine and Máire took a fist of earth from the man's mother's grave and gave it to the woman. She told her to bring the fist of earth home and rub it to the man's knee. The woman did as she told her and after a few days her husband was cured.

to a place in the tide called Thar a Leath Taoidhe because if the fairies would catch them between the land and that place they would drown them. They got to this place and brought her home. She died shortly after they brought her.2.
My Grandmother told me a few nights ago that her mother was taken by the fairies and there was an old witch put in the bed instead of her. After some time they were getting tired and afraid of her and her father went to Máire Ní Murcadha and told her about she being taken by the fairies. Máire told him that a number of horses would pass by his house the next evening and that his wife will be on the last white horse and to grab her and take her with him. He stood by the end of the house the next evening until the horses came along. His wife was on the last white horse and he tried to grab her but the life fell from his hands and legs and he had to go home without her.

Fadó bhí beirt ban ó Fircéil ag dul go Gúagán. Bhí bhróga núa ag duine acu agus do chuir sí fé'n ascail iad. Nuair a bhíodar leath slíghe do bhúail sí a cos i gcoinnibh cloch agus do gheárr sí í "Ó arsa an bhean nách orm do bhí an t-ádh, dá mbeadh mo bhróga núa orm beadh siad briste. Do gáir an bhean eile mar cheap sí gur as a meabhair a bhí sí.
Ní cheart do aoinne uisce na gcos do chaitheamh amach san oidhche ach leigeann síad in aice na teine go maidin é agus fliuchann síad an lúaithe a bhíonn istig taréis na h-oidhche leis.

nigger
. The spokes of a wheel. What is like half the moon. The other half. Big red tom with a red red nose the longer he stands the shorter he grows. A Candle. As round as a marble as flat as a pan half a woman and half a man. A Penny. As round as a marble as deep as a cup all the men in Kerry could not pull it up. A pump. What is the lightest penny worth you could buy. A Stamp.

The landlord that ruled over this district in olden times was Mr Dames.
He was a very strict man and his evictions were numerous. He evicted a family called Birmingham who lived in Greenhill wood, for not paying the rent. After being evicted they went to America where they are still living at the present day.

[m]ór san teach. Thosaig an teach ag cricead. Bhí an torm ag dul suas [?]an áit go dtáinig sé san staighre.
Bhí san g-cónntra fear a raibh a b'fuinneal geárrtha [ ] dial amháin beárrta agus ní raibh an dial eile. "Bheul" leabhair an fear fan faitcíos, "thuige nuair a bárr tú an dian sin. Chén fáth nár beárr tú an dial eile. D'inis sé go raibh pota óir i bhfolach an taobh []n de'n teine agus an croisteóir a bhí agam-sa géarr sé mo bh-fuinneal. Abair le mo mhach comnaidhe annseo nach m-béadh mé ann níos mó agus thug sé dhó an t-ór.

Bhí fear fadó ann agus theastaigh uaidh rud aicínt, a chuirfeadh faitchíos air. D'imig sé leis agus fear coilleach dó corpa d'fágháil agus iad a chur amach roimhe san oidhche.
Ní fhéadfadh faitcíos do chur air. D'imig sé leis go dtáinig sé isteach i dteach mór. D'iarr sé ar an duine-uasal an raibh aon rud a cuirfeadh faitcíos air. Dubhairt sé leis go raibh teach mór aige thall agus gur fhéadfhach sé fanacht ann go maidin agus tabhairtheach sé solas agus leabhair dó agus nach mbéadh sé beo ar maidin. Duine ar bith a gabhas annsin bádhfar é. Chuaidh sé san teach amach ins an oidhche. D'aithnigh sé tor[n?]

[ch]onnaic sé an girrfiadh ag rith i gcoill agus tháinig sé go dtí an teach.
Dubhairt sé leis an t-sean-bhean a dreatháir a chur amach - [Is] olc an slighe an girrfiadh bheith annseo. "Ceangail" ar sise, "an chú, an seabhach agus an acfhuil dubh". Tabhair dom gléas ceangail - Tharraing sí trí ribe dá [? ]oigean. Cas an fear ina láimh chun liathróid a dhéanamh - Chuaidh sé chuig an [tei]ne agus chaith sé síos ann. Bhí an t-sean-bhean agus é féin ag [b?]ácaint ar a chéile. Bhí sé dhá lagadh; "Cúnadh, Cúnadh ar an cú 'ár seisean. "Fáisg, Fáisg a ribe", ar sise. Tháinig an chú agus bhain sí greim mór as an t-sean-bhean. "Cúnadh, Cúnadh a seabhach", Fáisg, Fáisg a ribe. "Ní thig liom' tá mé 'sa teine, ars an ribe. Tháinig an seabhach agus bhain sé súil as an t-sean-bhean. "Cúnadh, cúnach a acfhuil dubh." "Cúnadh ribe", ar sise. "Tá mé 'sa teine", ars an ribe. Sabháil mé agus bhéárfaidh mé do dhriotháir agus an girrfiadh [u]ait. Thug sí leí an t-slat dreachta agus bhain sí an dreacht uaidh. N.B. acfhuil (- capall an-árd) Cúnadh = Congnamh

Bhí beirt dhriotháir ann agus maidean breágh breathnigh duine acú amach as uachtar an tighe. Chonnaic sé girrfiadh leath-taobh ór agus leath taobh airgead.
Dubhairt sé le n-a driotháir go raibh sé ag dul ag fiadhea[ch] "Cé bhéadh fhios agat go mbéidh tú beo"? ar seisean "Tá tobar annsin agus béidh bárr uisge air nuair a bhéas mé beó agus bárr fuil nuair a bhéas mé marbh." Glaodh sé ar a cú, a seabhach agus a acfhuil dubh. Sin iad an trí nidh le dul ag fiadheach a bhí aige. Bhí an girrfiadh roimhe amach agus ní fhéadfadh sé a bhreith air. Le tuitim an tráthnóna tháiniceadar go díoghthrach coill. Chonnaic sé bronntach teach 'sa g-coill agus sean-bhean 'sa teach. Thug an fear-fiadheach ordú do'n t-sean-bhean an girrfiadh 'chur amach; "Bheul" ars an t-sean-bhean "'S olc an slighe an girrfiadh bhéadh annseo, ceanngail an chú, an seabhach agus an achfuil dubh "Níl aon gleas ceangail agam", ar seisean. Thug an t-sean-bhean trí ribe agus ceanngail sé ann le chéile iad. Cheanngail sé an cú, an seabhach agus an acfhuil dubh. Thosaigh an fear-fiadach is an t-sean-bhean ag troid, agus d'éirigh an fear-fiadheach lag. Nuair a chonnaic sé go raibh an t-sean-bhean á chur i bhfolac (é) d'iarr sé congnamh ar a chú, a sheabhach agus a acfhuil dubh' "Cúnadh, Cúnadh a chú, ar seisean. "Fáisg, Fáisg, a ribe", ar sise. Thug sí leí a slat agus rinne sí trí cloch tonnta leis an t-slat draoidheachta. Annsin chonnaic an driotháir 'sa mbaile an bárr fuil ar an tobar. D'imigh sé leis, Thug sé leis an achfuil dubh agus fuair sé fiadhea[ch]

Dubhairt Seán go raibh sé ró-thinn agus gur theastaigh uaidh sagart agus rath sé ar a leabaidh. Dubhairt sé le n-a driotháir an sagart fhaghail dó.
Tháinig an sagairt leis an ola do chur air. Bhí sgian ag Seán le n-a thaobh. Rug sé ar an sgian agus rith an sagairt. Caith an sagairt drain sé troithe ar leithead agus Seán n-a dhiaidh. Bhuaidh Seán síos 's draon agus bhí uisge ann. Caith sé an sgian leis an sagart. Rug an sagart ar an sgian agus bhuail sé Seán. do marbuidhe sé é. D'fás crann agus crom sé síos arís agus níor fhás ribe feár ar a uaigh.

a chroidhe istig,
Nuair bhí sé ag feachaint ó'n dtalamh ar an anaithe a bhí aca, Traochadh leanbh, is ní mar sin a bhíodar, Acht na laochaibh gaisge go dtí gur laguig an scríb íad.(VII) 'Sis ró bhreágh an leabaidh in ar cuireadh chun súain íad, Na luighe san ngainimh is na tonntaí dá lúasgadh, Bhíodh árthaí fé crannaibh ar an bfairrge dhá gcúardach, Acht beó ná marbh ní fúarathas a dtúairisg. Timcheall le seachtmódh blíaín ó shoin do bhí triur de mhuinntear Lucy ag íásgach De hAoine. Do bhí an lá go hana bhreágh núair a bhíodhar ag dul amach acht deirig stoirm. Do bhíodar ana ghar don chósta núair a búaileadh an bád i gcoinnibh cairrge agus briseadh í. Bádhadh an triúr fear. Bhí a n-athair istig ar an dtalamh ag féáchaint amach ortha agus íad dá bhádh. Do bhíodh alán bádh dhá lorg acht ní fúarathas ríamh íad. Annsan do dhein muinntear an bhaile an caoineadh dóibh. Bean dall a dhein an dá bhéarsa deireantach. (An seóladh céadhna)

a chroidhe istig,
Nuair bhí sé ag feachaint ó'n dtalamh ar an anaithe a bhí aca, Traochadh leanbh, is ní mar sin a bhíodar, Acht na laochaibh gaisge go dtí gur laguig an scríb íad.(VII) 'Sis ró bhreágh an leabaidh in ar cuireadh chun súain íad, Na luighe san ngainimh is na tonntaí dá lúasgadh, Bhíodh árthaí fé crannaibh ar an bfairrge dhá gcúardach, Acht beó ná marbh ní fúarathas a dtúairisg. Timcheall le seachtmódh blíaín ó shoin do bhí triur de mhuinntear Lucy ag íásgach De hAoine. Do bhí an lá go hana bhreágh núair a bhíodhar ag dul amach acht deirig stoirm. Do bhíodar anaghar don chósta núair a búaileadh an bád i gcoinnibh cairrge agus briseadh í. Bádhadh an triúr fear. Bhí a n-athair istig ar an dtalamh ag féáchaint amach ortha agus íad dá bhádh. Do bhíodh alán bádh dhá lorg acht ní fúarathas ríamh íad. Annsan do dhein muinntear an bhaile an caoineadh dóibh. Bean dall a dhein an dá bhéarsa deireantach. (An seóladh céadhna)

le naomh Josap "agus bain dom cuid de na seóidí ata ag fas ar ar gcrann." Ní raibh naomh Seosamh in don dul agus ba gearr gur chuala sé guth na cluais "Ísligh géaga an crainn anuas agus bainfidh sí mian a croidhe de. Tháinig aithmhéil ar naomh Iosap nuair nach raibh sé in don rud sin a déanamh aithridhe. "Tá sé maiththe" ars an Maighdean.
"A naomh Josap na gcarad bhí liomas gac bealach is tú fuair tabhartas na bFlaithis mar a chéile. Cuirim impidhe ort agallta gach dhuine a bhfuil i bpeacadh a stilúreadh go cathair na glóire. Sean-Paidir Luighimíd le Dia, agus go luighadh Dia linn páirse o Dia linn, Brighid agus a bhrat linn. Mícheál agus a sgiath linn. Dia mór atair uile cumhachta

agus an Maighdean beannuighthe go raibh in ár láimh dheasa linn ag luighe agus ag éirighe dúinn.
Gáirdín - Pharratais a Gáirdín parrathais agus an paidirín pairtheach do mac mná a bhí ariamh gan locht. Aon mhic Mhuire agus a Rí na ngrásta. Go dtugadh tú árus do n-anam bhocht. Cabhair agus tarrtháil againn. Cáird ó Dhia againn, cabhair gac lá againn agus támuidh gá iarraidh Sacraiméid na h-aithridhe agus go neartuighidh Dia sinn. Clúdach ar n-anam ortha Muire bhán Tighearna. Seacht Subháilte na Maigdine An céad súbháilte a fuair an Maighdean go bhfuair a h-aon mhac naomhtha an cúmhacht sin go bhfuair sí É le n-iomchu Molaimíd tú Íosa agus molaimíd tú choidhche

An 18ad lá déag do mí na Meadhon Foghmhair bhí stoirm mhór ann. Bhí an coirce bainte a na daoine agus tháinigh an stoirm ó dheas. Bhí coirce gach fir measga le céile agus ní raibh fhios ag fhear ar bith a gcuid féin. Nuair a bhí an stoirm thart annsan do roinn siad an coirce agus bhí gach fear sásta. Bhí bád ceangailte i gCuan an Fhoid Duibh agus do shéidh an gaoth í agus thainig sí isteach i ngeladach dubh loca. Básdeadh an caiptín is a mhac agus do bhí na daoine eile shábhailte. Do bhí an stoirm sin ag casadh

éigean dom a mhíonnu nach n-innseóchann, nó marbhóchaidhe mé.

ghearráin. Annsin thug sé an thuaith amach air féin agus chuaidh sé i bfholach ar chúl cránn ar an mínleach. I gcionn tamaill big chonnaich sé cúige cailín na ngéadh agus búachaill na ngéadh agus a dtreó dhá seóladh acha. Agus i gcionn tamall eile chonnaich sé ise ag búaileadh fúithe agus ag sgaoileadh a cuid grúaige abhí chómh deallrach dríthleach lé óir. Annsin labhair sí go dhubhairt
"Séid, séid a ghaoth beag Tabhair leat caipín Conchóbhar Agus téigheadh sé sa tóir ar Nó go gCíoradh mé mo chuid grúaige Is go gCóirigheadh arís í Ar an móimead tháinig sinneán gaoithe agus sguaib caipín Conchóbhar agus dobh éigean dhó dul sa tóir air. Chíor an cailín a cuid grúaige. annsin ar a suaimhneas agus chóirigh sí í. Bhí an Sean Rí ag amharc ar an iomlán. Chúaidh sé abhaile annsin gan leigean air. Ach núair a tháinig cailín na nGéadh abhaile san tráthnóna ghlaoidh sé análl uirthí agus d'fíaruigh sé dí cad chuige a ndéanadh sí na néithe sin go léir "Ní tuig liom sin a innseacht duit," ar sise. "Agus ní féidir liom mo cuid búaidhearth a innseacht do dhuine ar bith. Mar dob

ní labhróchadh sé léi; Agus sin é an chaoí ar chaith síad an lá ag tabhairt aire do na géadha nó go dtáinig an tráthnóna.
Ach, tar-éis theacht abhaile dóibh sa tráthnóna chúaidh Conchóbhar go dtí an sean-Rí agus dúbhairt sé nach mbhéadh sé i mbun na ngéadh i bfhochar an chailín ní ba bfhuide "Cad chuige?" ars an Sean Rí "Ara bhím cíapuighte aiche ó maidin go h-oidhche" Ars an sgorach. D'fíafhuigh an Sean Rí Céard abhíodh sí agh déanamh air "Ar maidin" ars Conchóbhar, "Núair abhíonn muid ag seóladh na ngéadh amach fá'n áirse dórchadh, labhruigheann sí leis an sean cloigeann capaill atá feistighthe ar an mballa go n-abruigheann "A ghearráin boicht mó bhrón do bhás sa" Agus freagruigheann an cloigeann annsin "A Ríoghan og, mo trúaigh do chás sa, Dá mbhéadh a fhios sin ag mhathair is í bheadh búaidheartha cráidthe". Agus Annsin d'innis Conchóbhar dó'n t-Sean Rígh gach a d'tuitheadh amach ar an mínleach agus an chaoí ambhíodh air dul ag rith sa tóir ar caipín. D'órduigh an Sean Rí dó na géadha a sheóladh amach aríst ar maidin an laé abhí chuca. Núair a tháinig an maidin chúaidh an Rí i bfholach inaiche an geata dorchadh agus chualadh sé i ag cainnt lé cloigeann an

Go moch ar maidin an laé dár gcionn sheol sí féin agus conchóbhar na géadha. Ag dul amach an geata di labhair sí leis an gcloigeann. "A ghearráin bhoicht, mo bhrón do bhás sa." Dfhreagair an cloigeann í: "A ríoghán bhocht, mo thrúagh do chás sa: Dá mbhéadh a fhios sin ag do mháitrín Is í bhéadh go búaidheartha cráidhthe" Annsin chúaidh an cailín amach as an gcathair gan aon focal eile a rádh, agus sheol sí féin agus Conchóbhar na géadha amach fán túaith. Agus núair a sroich síad an mínleach shuidh sise fúithe agus sgaoil sí a cuid grúaige. Gruáig órdha abhí uirthí agus núair a chonnaich Conchóbhar chómh geal deallrach abhí an grúaig chuir sé dúil inntí agus b'áil leis cúpla ribe di a sgiobadh. Ach labhair sise gur dhubhairt.
"Séid séid, a Ghaoth beag Tabhair leat caipín Conchóbhar Agus Téigheadh sé sa tóir air Nó go gCíoradh mó chuid grúaige Is go gCóirigheadh aríst í. Leis sin tháinig sinneán gaoithe a' sgiob caipín Conchóbhar leis ar fud an mhínligh agus b'éigean dó dhul ag rith sa tóir air. Núair a tháinig sé ar-ais bhí an grúaig ciortha cóirighthe aiche, agus ní raibh ribe lé faghail ag Choncóbhar. Bhí stúaic air ingheáll ar sin agus

d'íarr [!] an núachar bréige atchuinge ar an rí óg. "Tá mé ag íarraidh atcuinge ort a chéile croidhe," ar sise "Geobhfadh tú i agus fáilte" ar seisean "Cuir fios ar an bfheanntóir" ar sise "go mbainfidhe sé an cloigeann de'n gheárrán ar a dtáinig mé ag marcaidheacht óir chuir sé fearg orm ar an mbhealach." Bhí faitchíos uirthí, ar ndóigh go labharóchadh an gearrán agus go n-innseóchadh sé céard abhí déanta aiche ar inghín an ríogh.
Annsin d'orduigheadh gach uile sórt do réir tola na bainríoghna bréige agus bhítheas lé Falada a chuir chun báis. Chúala inghean an Ríogh céard abhí ar siúbhal, agus chúaidh sí ós íseal go dtí an feanntóir agus dubhairt sí go dtiúbarfhadh sí airgead dó dhá ndéanadh sé gar beag uirthí. Bhí geata mór ins an gcathair agus áirse dhubh dorchadh ós a cionn. Theigheadh sí tríd an ngeata sin gach maidin agus tráthnóna ag seóladh na ngéadh di. D'íarr sí air cloigeann Falada a Fhástódh thúas ar bhárr na h-áirse duibhe dorchadh sin lé go mbhéadh sé lé feicheál aiche gach maidin agus trathnóna ag gabhál isteach is amach dí. Dubhairt an feanntóir go ndhéanadh sé é sin. Bhain sé an cloigeann de'n ghearrán agus dfástuigh sé fá áirse an geata é.

annsin. Rith mach an Ríogh amach agus thóg an bhean-chóimhdeachta anúas den ghearrán, óir síl sé gur bí abhí lúaidhte leis. Seóladh súas an staighre í, ach b'éigean don fíor bainríoghan fanacht thíos.
Thárla de'n t-sean righ bheith ag amarch amach ar an bfhuinneóg. Chonnaich sé thíos i gcúirt an chaisleáin í, agus thúg sé fá ndeara go mba mhín mhánla álúinn an óig-bhean í. Isteach leis go dtí an párlús gur ceistnígh sé an bhean-chóimhdeachta fúithe seo abhí ina chuideachtain ar an mbealach agus abhí na seasamh thíos sa gcúirt lé na linn seo, agus d'fhíaruigh sé dí cér bhí "Sin cáilín a thug mé liom ag coinneáil cómhlúadair ar an mbealach" ar sise: "Cuirtear ag obair í agus ná bíodh sí díomhaoin. Ní raibh aon obair ag an sean rí dí. Ní raibh a fhios aige cé an obair a chuirfheadh sé in a bhun í ach dubhairt sé go raibh gasúr beag aige ag tabhairt aire de na geadha agus go dtiochfhadh léi se cuidú leis conchóbhar an t-ainm abhí ar an ngasúr seo ar cuireadh an fíor núachar ag cuidiú leis ag tabhairt aire do na géadha. Seal geárr ina dhíaidh sin d'íarr

chóimhdeachta céard a thárla agus bhí bród uirthí. Bhéadh smacht aiche ar an mbainríoghan óg feasta, óir bhí sí seo lag éidtreórach ó chaill sí na braonacha fola.
B'áil lé inghín an ríogh dul súas ar a gearráin féin, Falada, aríst ach ní leigfheadh an bhean chóimhdeachta súas í "Mise a béas ar Fhalada" ar sise "Tá mo sean ghearrán sa sáthach maith duit se" B'éigean don bhainríoghan óig géilleadh pé olch maith léi é. Annsin d'órduigh an bhean chóimhdeachta dí go dorrda danardha na h-éadaighe ríoghda a bhaint dí agus éadaighe súaracha na mná chóimhdeachta a chuir uirthí agus sa deire b'éigean do ingín an ríogh mionnú nach n-abróchadh sí focal fá'n sgéal lé duine ar bith i gCúirt an ríogh. Muna mbhéadh gur thug sí an mionna mharbhóchadh an bhean chóimhdeachta ar áit na mbonn í. Ach chonnaich Falada gach ar thárla agus chuir sé sonnrú mór ann. Chúaidh an bhean chóimhdheachta ar marchaidheacht ar Fhalada anois agus fíor núachar ar an gearrán súarach. agus d'imhtigh síad leó aríst gur sroich síad caisleán an ríogh. Bhí fáilte mór rómpa

foighdeach umhal agus níor dhubhairt sí a thuilleadh. Chuaidh sí súas ar an ngearrán agus thíomháin síad leó arís gur chuir síad cúpla míle eile díobh. Ach bhí an lá go brothallach agus an grían ag sgoilteadh na gcarraig agus ba geárr gur tháinig tart mór uirthí aríst. Casadh abhainn ortha agus ghlaoidh sí ar an mnaoí chóimhdeachta arist. "Íslig" ar sise "Agus tabhair deoch chugam in mo chorn óir" Bhí dearmad déanta aiche lé fada ar an bhfocal borb adúbhairt an bhean-chóimhdeachta. Labhair an bhean-chóimhdeachta ni ba bhuirbe ná ríamh "Ma theastuigheann deoch uait t-eirigh agus faig é, ní bheidh mise in mo mnaoí chóimhdeachta agat níos mó" D'isligh inghean an ríogh de'n ghearrán agus luigh ar a béal fúithe lé h-ais na h-abhna. "Go bfóiridh Día orm" ar sise agus d'fhreagair na braonacha fola aríst "Dá mbhéadh fhios sin ag do mháthair sgoiltfheadh a croidhe ina clíabh"
Núair a chrom sí síos leis an deoch a ól thuit an naipcín amach as a brollach agus d'imthigh leis an sruth agus bhí sí chómh búaidheartha sin nár thug sí fá ndhear ag imtheacht é. Ach chonnaic an bhean-

go cúramach a leinbh," ar sise, "beidh sé ag teastáil uait ar an mbealach."
Annsin chuir an beirt slán lé chéile agus íad go dubhach dobhrónach. Sháith inghean an ríogh an naipcín ina brollach agus chúaidh ag márcaidheacht ar gearrán agus d'imthigh sí léi ag déanamh ar ríoghacht a leannáin. I gceann úaire an chluig nó mar sin bhúail tart mór í "Ísligh de do capall," ar sise leis an mnaoí chóimhdheachta, "Agus tabhair deoch chugam as an srothán sin ins an gcorn a thug tú leat lé m'aghaidh. Tá tart mór orm" "Má tá tárt ort" ars an bhean-chóimhdeachta, "íslig tú féin agus ól deoch as an srothán; ní bheidh mise in mo mnaoí chóimhdeachta agat níos mó" Bhí tárt chómh mór sin ar inghín an ríogh gur íslígh sí agus gur chrom sí síos agus gur ól sí deoch. Ní thiubhrfhadh an bhean eile an corn óir dí. "Go bhfóiridh Día orm" arsa inghean an ríogh, agus d'fhreagair na trí braon fola í. "Dhá mbhéadh fhios sin ag do mháthair" ar síad, "sgoiltfheadh an croidhe ina clíabh" Bhí an bainríoghan óg go

Sean-Sgéal.
Bhí sean bhainríoghan ann uair amháin. Bhí bean óg áluinn d'inghín aice agus bhí fear ar shlúagh na marbh lé fada an lá. Dfás an inghean súas agus rinneadh cleamhnas di lé mach ríogh i bfad ó bhaile. Ar deireadh núair abhí aimsir an phósta ag teannadh leo, agus an óig bhean ag brath ar imtheacht léi go dthí an choigcríoch, chuir an t-sean-bhean a lán rudaí lúachmhar i dtoll a chéile di, ór agus airgead, cuirn agus seoda agus gach rud eile a bhain le spré bainríoghna óige óir bhí grádh an mhór aice ar an inghín. Thug sí bean chóimhdeachta di freisin a choinneóchadh cómhlúadar léi ar an mbhealach go dtí pálás an prionnsa óig abhí luaidhte léi. Bhí gearrán an duine acha lé h-aghaidh an aistir. Falada an t-ainm abhí ar ghearrán na bainríoghna óige agus bhí cainnt aige. Núair abhí síad réidh chun an aistir chúaidh an t-sean báinríoghan isteach ina seomra codhalta, rug ar sgían bhig gur dhearg a méir léi agus gur leig trí braon fola isteach i naipcín beag bán. Thug sí an naipcín do'n inghín. "Cuir é sin i dtaisge

Ofráilimíd suas an paidrín seo in onóir agus in impídhe Dé agus Na Maighdine Beannuighthe ag iarraidh luaidheacht an Pháidrín seo ag iarraidh buadh agus treis ar ár námhaid anam agus corp. Le h-anam ár n-aithreacha agus ár máithreacha ár ndeirbhshiúireacha agus ár ndearbhrátharacha ár n-uncalacha agus ár n-ainteacha ár gcolceatharacha agus ár gcol-cúigearacha agus ár gcáirde gaoil go h-iomlán. Le mar a chíonn Dia Fuigheall Faoistean smál peacaidh Faillighe Aifrinn lae saoire ná Domhnaigh, gealltanas saoghalta ar bith nár fhéad siad féin a Chómh Líonadh, Dia móire méadú ar a nGlóire laghdú ar a bpianta a tabhairt aoibhneas síoraidhe agus sólás na Maighdine Glórmhara dár n-anam agus d'anamnacha mairbh Purgadóireacht an domhain go léir.Ámén a Thighearna

Ins an t-sean aimsir bhí beirt criutcacan Pádhraig agus Tomás ina chomhnuidhe i dTráigh Lí. Chuaidh Pádhraig ar an aonach lá, agus díol sé bó. Bhí an fear bocht tugta don ól agus thuit an dorcadas air ag dul abhaile dhó. Ar an mbealach abhaile, bhí air dul thar roilg, agus chúala sé amgrán dhá ghabhail mar sé;
Dia Luain is Dia Máirt Dia Luain is Dia Máirt, Dia Luain is Dia Máirt. Do sheas Pádhraig, agus nuair a bhí an amrán críocnuighthe, ar seisin leis féin. Más amhrán é sin, ní maith liom é, agus thosuigh se féin. Dé Luain is De Máirt Dé Luain is Dé Máirt

these are called "sgiolláins", and others are left whole, and these are called "Sprouters. Epicures is the name, given to the special variety of early potatoes which are generally dug in the month of June.
All the crop is dug in the months of September and October. Sometimes they are dug with a spade or a plough. The large potatoes are picked at first and put in a pit in the ground or put in a house and the small ones are given as food to animals on the farm. Neighbours of this locality help each other with the setting and digging of potatoes.

This is another hole of water in which the people of the locality go swimming. It is situated about two hundred yards from Dromore Bridge, in the parish of Caheragh, in the Barony of West Carbery and in the County of Cork.The Football Field
This field is situated in the farm of Mr. OConnor, Dromore, in the Parish of Caheragh, in the barony of West Carbery and the County of Cork. It is about four acres in size, and is of a rectangular shape. It is called that name because in ancient times the young boys of the surrounding townlands gathered there every Sunday and played football. Horse Races were weld in this field long ago also.

The Thistly Field:-
This field is situated in the farm of John Keohane, in the townland of Dromore, in the parish of Caheragh, in the Barony of West Carbery, and in the County of Cork. It lies in the northern side of Dromore Wood. It is called this name because numerous thistles grow in it. It is of a rectangular shape and is about two acres in size.The Gollán Field. This is situated in the farm of Mr. Dan Brien, Dromore, in the parish of Caheragh in the Barony of West Carbery and the County of Cork. It is the first field south of Dromore Cross, and it is easily discovered by a great big stone about eight feet in height, and six feet in circumference. It is locally believed that a giant threw this stone down from the top of Dromore Hill, about two miles distant. Poll Gorm This is the name of a very deep hole of water in Abha na [?]Siongháin. It is about three hundred yards west of Dromore Mill. Long ago a policeman named Constable Conane was drowned in this hole. It is said that a girl named Mary Galwey was drowned there also. It is said to be about three miles deep. Poillín Fada

The games I play are, Gobs, Hunt, Spy, Little Sally Water, Skipping, "Duck", Blind-Man's-Buff, Mary Ann the Hills, Old Hag, Picky, the Devil and the Angel and Camogie.
In Summer I play Gobs, Little-Sally-Waters, Ducks, Old Hag, and the Devil and the Angel. In Winter I play Spy, Hunt, Mary Ann the Hills, Skipping and I play Camogie every Sunday evening. When playing Gobs, we get five little pebbles or [?] gobs. Usually about five girls sit together playing. First comes "Strelie", next "Keep them all", "Lay an egg", "Poor Man", "Buttermilk" and the [?]"She's". A person is said to be "out" when they stirs one gob taking up another, or if they fails to catch the gob coming down. "Picky" is played by making little squares on the ground and putting a stone in one of them. Then a girl hops on one leg, moving the stone from one square to the other. Little-Sally-Waters is mostly played by little children. A great crowd of them catch hands and of them sits in the middle, then they say the following verse:- "Little - Sally - Waters sitting in your sun. Rise Sally rise, wipe up your eyes. Turn to the east, and turn to the west Then turn to the one that you love best" The child in the centre, acts according to this and picks out some other little child to go in her place. "Duck" is played by putting a large stone on the

Do bhí seana chéardchan shiar i Leaca-Bhán fadó. Tá an cabhlac ann i gcómhnuidhe. San áit in a bhfuil an cabhlac tá an talamh ana cruaidh ann agus níl aon rud ag fás morthimpeall air. Sé an fáth san mar, fadó ní raibh aon ghual le fághail chun an teine a dhéanamh nó chun an t-iarrann a bhogha agus do bhíodh an gabha i gcómhnuidhe ag baint móna as an áit sin mar ní raibh aon ghual le fághail an úair sin agus sin é an fáth go bhfuil an áit dómh chruaidh anois.
Nuair a bhíodh sé chun na cruidhte agus na tairringí a dhéanamh ní ceanneóchadh sé aon bluaire iarrainn ach do bhíodh sé i gcómhnuidhe ag bailiúghadh seana rainn mórthimpeall na h-áite chun na cruidhte agus na tairringí a dhéanamh. Do bhíodh sé ag obair ó naoi a clog ar maidin go dtí seacht um thráthnóna

Chuir Muire dá Mac
Chuir Brighid faoi'n a brat Chuir Micheál faoi'n a sgiath Chuir Dia ar Neamh Idir sinn agus bás Píc' Idir sinn agus gaoithe na gcnoc Idir sinn agus Náire Shaoghalta Idir sinn agus súil chruadh Na Ndaoine Idir sinn agus Cathughadh an ádhbháiseóra Idir sinn agus gach olc 'Amén a Thighearna

Tá tobar beannuighthe san áit seo. Tá scéal ag baint leis an tobar san. Is gnáthach le na daoine turas mór tímcheall an tobair tímcheall lá San Sheáin. Fágtar biorán nó rud éigin eile ag an tobar i gcomhnuidhe. Bhí sean bhean 'na comhnuidhe tímcheall na h-áite seo agus bhí cos tunn aice. Dubhairt an doctúir léi dul go dtí an tobar agus a cos do níd roimh eirighe na gréine.
Aon mhaidin amháin d;éirigh sé roimh an grain agus chuaidh sí go dtí an tobar seo. Chuir sé a cos isteach san tobar

Tá tobar beannuighthe san áit seo. Tá scéal ag baint leis an tobar san. Is gnáthach le na daoine turas mór tímcheall an tobair tímcheall lá San Sheáin. Fágtar biorán nó rud éigin eile ag an tobar i gcomhnuidhe. Bhí sean bhean 'na comhnuidhe tímcheall na h-áite seo agus bhí cos tunn aice. Dubhairt an doctúir léi dul go dtí an tobar agus a cos do níd roimh eirighe na gréine.
Aon mhaidin amháin d;éirigh sí roimh an grain agus chuaidh sí go dtí an tobar seo. Chuir sí a cos isteach san tobar

qualities of a good milker but for all that she had hardly any milk. Her owner made minds to sell so one summer morning about half past five they entered the field where she was grazing to bring her to the fair. What did they see but a big black cat sucking her. There are many other stories such as the cow that was brought away by the fairies and came back in seven years with her seven calves.
There are many superstitions in this district about milking and "churning" such as: A person who entered a house while "a churning" was going on was not allowed to leave without taking "a turn at the churn." This was done because the people believed you would bring the butter with you if you did not kassist in the making. Nobody was allowed to bring a coal out of the house while a churning was making for the same reasons. Another custom was to put a little coal under the churn or sometimes the "sock of a plough". There are many stories of the bringing of butter by certain people and strange to say these people had always the reputation of having plenty of butter. Any body who wanted to bring the butter would go in the byre or

Farm Animals
Poultry of all kinds are kept on the farms around here. Every farm is not complete without its flock of hens. A story is told of the hens. It says that they first came from Denmark and every night when they go to sleep they dream that they are in Denmark. Before they go to roost in the evening they say that they will return again to their native land next day, but when they awaken they pick up all the grain about them and put off their journey until next day. The hens are saying called by saying "tiock, tiock". When they are hatched they are not fed for a few days then they are given some oatmeal, and milk as a drink. They are not allowed to eat oats for some time as it would kill them. It is very easy to near ducks, but they stray away to the rivers and drains about, when they are only a few weeks old. Ducks are called by saying "Wheeth Wheeth". Geese are reared the same as ducks "Badha, Badha" -call for geese. Cows are very useful as they give milk, butter, and cheese. When the cattle are young they given milk morning and evening. They eat grass and hay and in Winter are given some sort of mash to help them to give more milk. They are allowed

Dia Luain is De Máirt
Dia Luain is Dé Céadaoin. Do léim scisir sídheóg ar an Claidhe. Ó ar siad nach deas é, tugadh Pádhraig i láthair banruigha na síghcóga agus diarr siad ar, an t-amhrán a gabhail aríst. Rinne sé sin agus bhí an oiread áthas ar an banruighean na brudna gur bhain sí an crut de, agus leigeadh abháile é. An maidin lá ar bhárach casadh Tomáis air. Dinnis Pádhraig ar sgéal dhó agus shuidh Tosáisin fá dhéin na roilge an oidhche sin. Bhí an t-amhrán ghá gubhail acu istigh. Sár a raibh deiridh leis thosuigh Tomás. Dia Luain is Dia LUain Dia Luain is Dia Mairt. Is Dia Luain is Diardaoin Is Dia h-Aoinne is Da Satharn. Suidh thar an claidhe leis na sigheógaibh agus tar éis an bulad a tabhairt do Thomás. Thugadar os cómhair na bainruighean

é. An cruir do bhaineadh de Pádraig bí sé crochta an mballa, agus bualadh an drom Tomás é. Scoileadh abhaile é, agus an dá cruit air. Ar feadh a saoghal arís, bhí náire ar an créitúr, a bheith ag iomchur an dá cruit, mar bhíodh na daoine ag magadh faoí.

Ins an t-sean aimsir bhí beirt criutcacan Pádhraig agus Tomás ina chomhnuidhe i dTráigh Lí. Chuaidh Pádhraig ar an aonach lá, agus díol sé bó. Bhí an fear bocht tugta don ól agus thuit an dorcadas air ag dul abh [?] dhá. Ar an mbealach abhaile, bhí air dul thar roilg, agus chúala sé amgrán dhá ghabhail mar sé.
Dia Luain is Dia Máirt Dia Luain is Dia Máirt, Dia Luain is Dia Máirt. Do sheas Pádhraig, agus nuair a bhí an amrán críocnuighthe, ar scisin leis féin. Más amhrán é sin, ní maith liom é, agus thosuigh se féin. Dé Luain is De Máirt Dé Luain is De Máirt

bhainne agus d'ól Cearbhall ó féinig é agus bheir sé mug eile do Dhaid Críona. "Ól é sin cóm maith agus d'ólais an ceann eile. Ní ragaidh tusa ag aodhaireacth bó a thuille". Bfhíor do níor chuaidh Cearbhall ag aodhaireacth bó a thuille.

Nuair a bhí Cearbhall Ó Dálagh na buachaill óg, ní raibh aon dúil ar scoil aige act ag aodaireacht bó. Chuireadh a shean athair ceist air gach tráthnóna an raibh aon scéal nua aige "Níl faic a bharra" arsa Cearbhall.
Lá breágh mar eo chuaidh se amach ag aodhaireacht (muc) bó. Bhí bó riabhach na measc. Tug Cearbhall fé ndeara scamall beag ceóig inaidre sa spéir agus i ag casadh timceall agus thiurlaig sí anuas i dtriplín luachra. Di rith an bhí riabach fé na déin agus d'ith sí an dtriplín go dtí an cré. Nuair a tháinig an tráthnóna dimthig Cearbhal air abhaile. Ceistig a shean athair é "an raibh aon scéal nua aige" "Dar fiadh tá" arsa Cerbhall. D'inis sé an sceal do "beir leat amach an mug stáin sin agus abair leis an chailín mug lán de bhainne an t-sucaidht riabhach a thabhairt isteach chúgam." Dimthig Cearbhall air amach "Ar crudhais an bó riabhach fós" arsa Cearbhall "Níor chrúdhas fós i" arsan cailín "Crúidh í tá tart ar Dháid Críona" "Ná deanfhadh aon bainne eile an gnó ach Críona" "Ná deanfadh aon bainne eile ar gnó ach bainne an t sucaidhe riabhac Sin atá uaidh. Chrúid an chailín mug lán de

Lord Tir Awley that built Castle Lacken house, and lived on there for some time until Colonel Knox occupied it afterwards, and later a man named Orme. Then Ernest McCormick bought it from Orme. Then the Land Commission took it over and put tenants living on it.
A man named Thomas Loughney of castletown, Lacken, bought the Domain. Colonel Knox was a very bad man, although he used to kill a beef in the week, and a sheep each day for the use of the house. He had many servants employed. He was a most cruel man he did not want any person to go through his Domain. At one time there was a Priest named Father Neary in Lacken Parish. He was out hunting one day, and as he was coming home in the evening he crossed through his Domain, to make a near way home.

priest's house and after dinner the four of them went out hunting and they went up the same path through the wood. They did not go far until the Colonel came before them and ordered them off but they did not go off for him. The Colonel said that he would summon them. The priest said, "Go a head", When the Colonel went home he got ill and he got very bad and he sent his wife to the priest to ask his pardon. The priest would not grant the pardon, she came next day begging the priest again and she said she would open the door now. She told the priest that she would put steps in all the walls from the Chapel to his house and get the servants to open the door.

acres of land. Fr. Davis, P.P. Kilfian is living in her house now. She was a very cruel lady. She evicted several of her tenants, often times without any cause.
There lived a man and his wife of the name of Philbin. They were poor and had a weak family. When they were not able to pay the rent she turned them out on the road-side. It was a bad wet day. They had no place to take refuge so they took off the lock of the door and went in. Next morning when Miss Gardner heard this she ordered her men to cut the roof off the house. Then the poor people knew they had to leave their home so they emigrated to America. There was free emigration at that time. Miss Gardner had a companion called Miss Pringle. When she died she left her companion all her riches. So Miss Pringle carried on the business

The Knoxes of Castle-Rea were the Landlords of this District. They had about one thousand actes of land. Their land extended from Cortoon to Belderrig. They had not many tenants in this District only Paddy Birrane, Fattagh, Brogan, Thomas Convey and Tom Rogers. They had several tenants back in the Mountainous District but I do not know their names. The people came to Colonel Knoxe's house to pay him the rent.
Thomas Convey died some years ago. His sister Mary is still living in Killala.The Bittanes and Brogans emigrated to America. One of the Brogans family became a priest and another one of them was a school inspector. The remains of their houses are still to be seen in Castle Rea. The Knoxes were not bad landlords. They never evicted their tenants. They erected a Tuck Mill at Tully and a Flax Mill at Palmerstown. It gave great

him to descend also that the rope was spliced. he obeyed the command thanking God and Saint Cummin. He went to the captain and told him the rope was spliced.
The captain doubted his saying and tried the rope which was working to his satisfaction. When the storm ceased, the captain ascended the rigging to see the splice give under such tragic circumstances. The captain who was non Christrian could plainly see the splice was not made by human fingers and demanded an explaination of the Lacken man.

their clothes. On one occasion a Lacken man who was a sailor on board a mechantman trading between Ireland and the Contenent and who always prayed to Saint Cummin to protect him in all dangers, took the clay to sea with him.
On one very stormy night in mid ocean a rope essential to the ship's safety snapped, causing consternation among the crew. The captain said the rope must be spliced or replaced by another to get it in working order. To splice a rope on a stormy night in the rigging of a ship is well nigh

Story - Anne Loughney Met the Death before her Time.Once upon a time there lived two old women in Lacken. One of them lived in Kilcummin and the other in Cashel.
She was known as Granny Ga [?] on account of her great age. She was over a hundred years old. And the one in Kilcummin was called Annie Loughney. Both were doting and the boys used to play tricks on them. One night a prime joke went under Annie Loughney's bed end starting making terrible noise. She woke up. "Who's there?" said she. "The Death" said the voice. "What do you want?" said she. "I am coming for you", said he.

gurb iad féin a marbuig an péist. D'feach ingean an rí ar a gcuidh gruaige agus bí a fhios aicí nárb einne aca an duine cearth Annshin d'orduig an rí gach fear san naisúin a teacht. Cuaidh Ridhire na cleithe go Caisleáin na faitheach an lá sin cuir sé culaith ór is airgeadh air Cuaidh sé ar marcaideacht ar a capall caol donn agus tháinig sé go dtí caisleáin an rí d'aithin ingean an rí e d'fliuch sí le deoraibh é pliuch sí le pógaib é agus tiormuig sé le bratacaibh síoda agus sróill é. Tug sí leí go na h-athair agus pósad laitreach iadh Bí bainis seacht lá is seacht n-oidhche orra agus an lá deireannach com mait leis an gcéad lá.

troidh agus bí an fairrghe agus an tráig lán d'fuil. D'imtig sé tratnóna an tríomad lá Nuair a táinig Ridire na cleithe ar an tráig labairth ingean an rí leis an gaiscidig uasail gab anuas de'n capall agus suidh annseo in-aiche liom. Rinne sé amlaod. Ní tuirse ar bith ort ar sise leis leag do ceann ar mo glúin agus codail duiseocaidh mé tú nuair a tiocfas an péist. Tuith an codladh annsin tuith an codladh ar Ridire na cleithe. Fuair ingean an Rí a siosúir agus gearr sí dual dá cuidh gruaighe agus cuir sí dtaisce é annsin dúisig sí Ridhire na cleite seo chugainn an péist ar sise marbuig Ridhire na cleithe an péist mór an lá sin ní túisge a bí sí marbuig Nuair a d'imtig sé féin is an capall as na cosa anáirde on tráig cuir sé a capall san stabla agus bain de a culaith bréag airm agus tiomáin na ba abaile lá na barach cuir na rí fórga amach a rádh leis an duine a marbuig an péist teacth cun an inghean a pósadh. Tainig a lán fear á rád

Táinig sé ar an tráig le dul i troidh leis an bpéist cun ingean an rí a cosainth. Bí an tráig lán do daoine Nuair a connaiceadhar Ridhire na cleithe cuireadar glaodh mór astha. Annsin táinig an péist mór agus tosaig an troid. Rinneadhar troidh ar an uisge agus troidh ar an ngainimh agus bí an traig agus an fairrghe lan d'fuil. Biodar go tratnona ag tróid agus ar gearradh a céile agus d'imtig an péist san bfairrghe amach. Leig na daoine glaoidh mór eile asta. Cuir Ridire na cleithe a culaith agus a capall caol donn isteach san gcaisleáin agus tióman sé na ba abaile. Nuair a táinig an feilméar o'n tráig bí sgéal mór aighe don buacail aimsear Tainig an gaiscideacht is fearr dá bfuil ar an saoghal indiú agus cosain sé inghean ar rí ar seisean. Ní a fíos ag éinne cé hé. Ní aon tsuimh agamh ann arsa Ridhire na cleithe agus cuaid sé i codlag. an dara lá táinig an péist arist agus bí an gaiscideacth ar an tráig roimpí. Caiteadhar an lá ag

soitig a ndótáin aca san teach bí an oireadh sin bainne ag na ba an dara lá tainig an dara fathach agus marbuig Ridhire é sin freisin an tríomad lá táinig fatac na gcúig ceann na gcúig muinéal mór ramhar Bain Ridire na cleithe na gcúig ceann de le buille amain dá cleith Ba le Ridire annsin na thrí caisleáin agus gac rud dá raibh ionntha. Nuair a biodhar cois teine an oidhche sin bí cuma bronach ar an bfeilméar Ce'n bron é sin orth a duine uasal arsa ridire na cleithe Tá arsan feilméar péist mór a tagann annseo uair san seactmad bliadain agus caitean sí ingean an rí d'fagail le n-ithe no d'iosadh sí an dutaig. Tá an péist sin le teacht ambarac agus tá an rí le dubairt dí thíos ceangailthe ar an tráig. Is mór an scrios é is mór adeir Ridhire na cleithe. Taréis na ba a cuir go talmhan na fathach ar maidin cuaid sé go dtí an caisleáin. Cuir sé ar culaith airmh bréag uasal a bí aighe agus fuair sé a claideamh solas cuaid ar marcaideacht ar an gcapall caol donn

mór ann Annsin tiomáin sé a cuidh bó isteach ar talnamh na bfathach. Ní fhada a bí na ba isteach Nuair a culaidh sé ag teacth cuige torann mór seardh a bí ann fatac na dtí [!] ceann na dtrí muinéal mór laidir. adubairth an fathach leis is mór liom go greamh tú is beag liom go dá greamh tú achth tarraingeochad mé trimh fiala mór tú Bfearr duith leigean do'm arsa Ridire na cleithe annsin a tosaig an troidh. Rugadhar ar a ceile lám tíos lám tuas. Rinneadar talnam bog gun talnam cruaidh agus na foirdíní a d'imthigh ón na gcosaib sin iadh na cnuich atá i nEirinn anois. Leag Ridhire na cleithe an fathach Bainean mé na cinn díot arsa an Ridhire na cleithe Ó na dean arsa fathach agus geobaidh tú mo caisleáin mo capall caol donn agus an claideam atha os cionn mo leabtan Beidh siadh sin is do cinn agamh arsa Ridhire na cleithe agus bain sé na trí cinn de le buile da cleith. Nuair a tiomain sé na ba abaile an tratnóna sin agus nuair a bluigheadh [?] iadh ní raib

Ridire na cleith ag siubhail araimh Nú gur táinig go dtí teach feilméara Cuaidh sé go dtí an doras agus beannuigh sé isteach. Cé tú féin adeir an feilméar Buacaill mé atá ag lorg maigistir arsa Ridire na cleithe Maith mar a tárla arsa feilméar buacaill ag lorg maigisthir is maigisthir ar lorg buacaill. Ar maidin nuair a deirigeadar sé an obhair a béas le deanamh agath mo cuidh ba a d'aoidaireact ar mo talmhan. Tá trúir fathach ar mo teorainn agus bó ar bith liom-sa a thigeannas ar a dtalamsan beirean siad uirri agus marbuigeann siad í agus iteann siad í agus tá mo cuidh-sa féar ar fadh itthe ag a gcuidh-san ba. Na bíod faitcíos ar bith orth arsa Ridire na cleithe. Ní iosaidh siadh bó ag bith leat fadh is beas mise na mbun. Nuair a tiomáin sé na ba amac agus nuair a connaich sé nar raib giob féir le n-ithe aca na dtalnamh féin D'feach sé isteach ar talnamh agus connaich sé féar bréag ann. Cuir sé a lám leis an balla mór árd agus leag bearna

Sean-SgéalBí baintreabhach ann fadó agus bí aon mach amáin aicí. An lá a rugadh an mhach cuir sí crann Nuair a bí an mach seacht mbliadhna tug a mathair go dtí an crann é. Tarraing an crann sin adeir sí Rug sé ar an gcrann Tarraing ar a diceall acht níor éirig leis Nuair a bí sé ceithre bliadna déag Tug an mathair amach aríst é acht teip aríst ar Nuair a bí sé bliadhain is fiche tug sí amach aríst bliadain is fiche ataim ag dubairth bidh duith feach anois an fear tú Rug sé ar an gcrann agus tarraing sé as na freamacha é Goirm tú ar sise leis biod an crann sin mar cleith agath baisthim Ridhire na cleith orth. Racadh ag cuardú Maigisthir anóis arsa sí Maidin láe na barach bí dá builín déanta ag a mathair Ciacha a bfearr leath an builín mór is mo mallacht no an builín beag is mo beannacth Bfearr líom an builín beag is beannacht mo matáir. Tug sí an builín beag agus a beannacht do agus d'imtig sé leis. Bí

There is a hill outside the town which is supposed to belong to the fairies. One day a man went to the hill to raise sand. In the evening when he did not return home his people set out to look for him. They found him lying near the hill unconscious. They took him home and when he recovered he told them that the fairies had beaten him. He said that a crowd of a small men attacked him, knocked him, and beat him. He died soon afterwards.

As flat as a pan one side a woman and the other a man?
A penny. Wears its heart in its head and stands on one leg? a head of cabbage. miss nellie with her red head and white petticoat, the longer she stands the quicker she goes? A candle. What goes to Dublin and never stirs? The road How is a bar of toffee like a race horse? The more you lick it the quicker it goes. miss Nora had a long tail of which she let fly and everytime she went out a gap a piece of her tail got caught in a yaps. A needle. The man that made it never wore it, the man that wore it never saw it? A coffin.

Why is the letter K like a pig's tail?
Because it is the end of pork. What date of the year are soldier most tired? The 1 of April because they are after a long March. Two sticks on the ocean all covered with sheets walks on the water without any feet? A Boat. If one reef of turf comes to a half crown what will two come to? Ashes. Why is a pig in a kitchen like a house on fire? The sooner if goes out the better. Two long legs, and no thigh a small head no legs? a Tongs Around the house and around the house and it lies at the back door? a Brush. As round as an apple as deep as a cup all the kings horses could never draw it? A Well. As high as a wall, as red as blood as white as milk and as sweet as honey. An apple

Long ago before chemical cures were invented the old Irish folk cured various diseases themselves.
When whoopong cough spread among the children the old people caught a hedgehog, boiled it and gave the soup to the children to drink. If they did not succeed in capturing a hedgehog they gave them milk that a ferret left after him. Another cure for whooping cough was to walk under a white horse or to ask a cure from a man who owned a white horse. If a person was aflicted by "thrush" he went to a man who had never seen his father. If the wan breathed into his mouth he was sure to be cured. There was a very peculiar cure for warts. If the person havin such got a snail and rubed the wart with it, then put a needle through the snail and left it in a wall. By the time the snail was decayed the wart also vanished. If a person suffering from ring-worm went to the seventh son of the family and asked him to breathe over it he was instantly cured. Those who had "leitne" got flagger leaves and

that this man's wife was taken by the fairies. The man went to Máire Ní Murcadha and told her how his wife was taken by the fairies. She told him that his wife was in the fairies Castle which was across the harbour from his house. She told him to get a six oars boat a the strongest oarsmen that he could get and to go to the fairies Castle the next night and that she would go with and bring back his wife. The man got the boat and the men and Máire came the next night to go with them. They went into the boat 12 o'clock that night and Máire put them thus:- one man on each oar one on the stern steering the boat and herself and the Durdie on the stern. They landed in Kerry. Two men stayed in the boat and the remainder went to search for the fairies Castle. They reached the Castle three o'clock in the morning and found the woman alone there. They brought her to the boat and everyone got into his former place. Máire told them to pull as hard as they could until they get

There is much tradition connected with wells in this district. The people believe that these wells have power to cure people of certain diseases. One of these wells is in Killcatherine. The people of district say, that, a girl lived there once and she got very ill with measles and nothing could cure her. Her father was one day thinking of what he could do to save his daughter, when suddenly he remembered that there was a holy well not far from his house. He went at once to get the water, as he was afraid his daugter might die quickly. When he returned with the water he found out that his daugter was dying. He gave her some of the water to drink and it instantly cured her.

Long ago a woman lived in Coulagh. She had four sons and they were altar clerks. One day their mother went to town and she stayed there that night. About one o'clock in the night the woman awoke and she called the people of the house, and told them to get up that it was morning. They told her to remain in bed, but afterwards they let her go out. When she was about a mile and a half from the town she saw a man who was dressed in black, walking before her. He was reading a book. She walked fastly and when she got up to him she said "Good Morning". He said that it was time for the living to be resting and the dead to be working. Then he told her that he was a priest in the Eyeries Parish and long ago,he got money to say Mass for some person and he did not say it. He also told her to tell he eldest son to go over to the church the next night at twelve o'clock to answer Mass for him.
The next day the four boys were going to the mines, and their mother told told the oldest boy to stay at home. She told the second and third and they said they would not. Then she told the youngest boy to remain at home and he said that he would. That night he went to the church and when he went in the candles were lighting and the priest was on the altar. When he had answered Mass he went home. The next day the other three boys were killed in the Mines.

One night a man from this district was going on a journey, He was on horse back. He also had a dog with him. After about going two or three hundred yards, he saw a light before him. He was greatly afraid as the light he kept going on before him. When he had gone about a mile he saw that the light had stopped. When he reached it he saw that it was a lantern hanging on a cows horn. The horse was frightened and threw the man from his back, and ran away very quickly. The dog started to cry and ran off in a great fright. The man never saw his horse or dog again. He was afterwards called Sean Spriod.

One night there was a man from Eyeries going on a journey. He was going by a short cut. It was very late in the night everybody was in bed. He was very nearly on the main road when a man came out from behind a tree. He walked before the man for a little while, then turning around he hit the man in the face and then disappeared. The man got frightened and ran home. When he reached home he was very pale and the shape of the hand was printed on his face. It is said that it not safe to cross a path during the night.

In ancient times paths or short-cuts, as they used to be called, were numerous in this parish. When coming home from a village or town, people used to go through the short cuts so as to reach home quickly. In later year's people built houses on some of the paths and prevented the people from passing in that direction. A man who lived in this parish prevented the people from going through the path by building by building a fence at the end. Each night afterwards when the people of that house went to bed, they could not sleep as great noise was heard and people were seen in the rooms. After a time the man told a priest of his experiences as he thought his house was enchanted. Early next morning the priest arrived at the house and celebrated Mass. He also told the man to remove the fence which he had built at the end of the line. He did as he was told instantly and nothing was seen afterwards. It is believed that an old woman who lived in the house long ago haunted it.

There is a large lios in Boffickil \ As the years passed by the entrance closed gradually. Many people went into it and it is said that rooms and seats are carved in stone. Six men went into it one day. They had a candle lighting, they were not long inside when the candle was quenched . They had not matches or any other light so they were in darkness. They tried to get out but it was in vain. After some time they started the rosary. When it was said they found their way out again. Any person did not go in after that event.

There was once a girl in Kilcatherine who got the measles and she was in danger of death but nothing could cure her. After a time her father thought of a well that was in the other side of the hill which was nearly dry. He got a bottle and went north of the hill to get the water. When he came back he gave her the water to drink. She drank half of the water and she was better again after a few days.

The fox was first brought to CastletownBere by a man who lived with O'Sullivan Bere. His name was Feóras. It is said that he was spending a holiday in some part of Ireland. When he returned home he brought three young foxes to CastletownBere. When he arrived he left them on the strand. He went back to the ship, and when he came to the shore again the foxes were gone. They killed many hens during the night. Feóras meant to keep the foxe's as pets, and never thought they would do damage in the place. From that time on, this happening is called "an t-arbhathas a thug Feóras go [?]

The first fox that came to Dursey, came from France. A man who lived in France was near the shore one day. He saw a fox lying there. When he came near the fox he caught the fox and put him into a bag. After a time he came back to Dursey again. When he reached the shore he left the fox in the grass. After a few minutes he looked into the bag again but the fox was gone. The fox had left the bag and had done a great deal of damage.

Síos tímcheall cathair Corchaighe a théigheadh muintear Béara ag tuilleamh a mbéile fadó. Ag baint prátaí nó ag baint choirce an gnó is mó a bhíodh aca á dhéanamh. Siar go Béara a théigheann siad ag baint na prátaí anois.
Tháinig an seana fhocal fíor go mbeadh Corchaigh siar agus Béara thoir. Téigheadh na mná síos ann chómh maith leis na fir. Aon uair amháin bhí bean ag baint choirce in aonfheacht le gasra fir. Dá bhfeabhas iad na fir ní fheadfaidís dul tháirse amach. Bhí fear óg láidir aca agus dhein seiseann a dhíothall acht teip air. Nuair a bhí an tráthnóna ag teacht thuit [?]sise 'na laigíocht. An fhaid a bhí sise sa laigíocht do bhain an fear óg so an lámh as an gcorrán agus cad a bhí istigh ann acht daradéil.

The Old Graveyards
There are seven graveyards in this parish. There are two situated in Rahan one in the Island, one in Mucklagh, one in Lynally, one in Roscore known as Shanakill and another near Tullabeg College. There are four of them still in use, one in Rahan, Mucklagh, Tullabeg and the one in Island known as Killick Field. The rest of them are disused and no one is buried in them now. None of them are real round in shao except Killickfeehan which is partly and it is surrounded by a stone wall. All the graveyards are uneven and hilly with some large trees growing in them. Near the Rahan graveyard was St. Carthage's Church, the ruins of which are to be seen yet, also in Lynally are the ruins of St Colman's church. Rahan graveyard contains many old monuments and crosses of stone and iron. Some time ago all unbaptized children from this district were buried in Shanakill in Roscore, There was also a graveyard there and it is said it was the first one to be consecrated in this parish, but it is now disused. The graveyard is to be seen yet situated beside the ruins of the old monastery of Shanakill. There are two graveyards situated in Rahan, the new one is in use for about forty years and it is beside the old one. Some people of this parish are always buried in other parishes because their forefathers were

In the Penal Times
In a field owned by Mr Thomas Kidney of Cornalaur, there is still a "Mass Rock". This rock is reached by eight or nine steps and it is surrounded by a very high ditch. Every night a light is seen moving about there, and sometimes music and other noises are heard there The bog is situated near this place and it is believed that the priests used to hide in it when they were routed from saying Mass, by the English soldiers. Some say a priest was killed here, but the (thruth) truth is not known about it.

Tá túatha an Daingin fé mhairg 'á gcaoineadh,
Is lucht na déirce go léír ag guidhe dóíbh.(II) Ní féidir a rádh ná gur bárd an gaoth é, Núair a thainig sé adtuaidh de dhruim na maol-chnoc, Rádh nár sheasamh maide na fear cun saothair, Is í thabhairt isteach 'na gcúaisín féínig. (III) Is a William Lucy mo thrúagha lem' chroide tú, Do ghéaga móra ar fúaid na taoíde, Mar badh fhear le rádh tú ar thráig nó ar bhínnse, Nó dá mba ghádh dhuit é lá na bruighne. (IV) Is a Mhaire ní Bhrosnacháin ní bheidh aon ádh led' shaoghal leat, Do bheirt fear calma, pearsanta, béasach, Dá mba leatsa tarrac ar airgead Dhéímair, Amhlachas ar acfuinn ní bhúailfheadh led' saogal leat. (V) Sé mo cás nách i Sasana a bhiodar, nó taobh thall de'n bhfairrge mar a baistear ar Greenland, Nó ó thúaidh sa Ghaillimh, cé gur deacair gabháil timcheall, Go mbeadh síul abhaile 'ge na n-athair arís leó. (VI) Is mo trúaghsa an athair, mar badh greatuighthe

Tá túatha an Daingin fé mhairg 'á gcaoineadh,Is lucht na déirce go léír ag guidhe dóíbh.
(II) Ní féidir a rádh ná gur bárd an gaoth é, Núair a thainig sé adtuaidh de dhruim na maol-chnoc, Rádh nár sheasamh maide na fear cun saothair, Is í thabhairt isteach 'na gcúaisín féínig. (III) Is a William Lucy mo thrúagha lem' chroide tú, Do ghéaga móra ar fúaid na taoíde, Mar badh fhear le rádh tú ar thráig nó ar bhínnse, Nó dá mba ghádh dhuit é lá na bruighne. (IV) Is a Mhaire ní Bhrosnacháin ní bheidh aon ádh led' shaoghal leat, Do bheirt fear calma, pearsanta, béasach, Dá mba leatsa tarrac ar airgead Dhéímair, Amhlachas ar acfuinn ní bhúailfheadh led' saogal leat. (V) Sé mo cás nách i Sasana a bhiodar, nó taobh thall de'n bhfairrge mar a baistear ar Greenland, Nó ó thúaidh sa Ghaillimh, cé gur deacair gabháil timcheall, Go mbeadh síul abhaile 'ge na n-athair arís leó. (VI) Is mo trúaghsa an athair, mar badh greatuighthe

feadh seachtmaine roimhe sin bíonn muinntear an tige go gnóthach. Marbhuigheann síad dosaon gé, trí caoirigh. Ceannuigheann síad bairrile lún dúbh agus cúpla buidéal uisge beatha. Annsan tugann síad cuireadh do gach duine sa pharóisde idir óg agus aosta. Timcheall a dódhéag a chlog san oidhche itheann gach duine dá mbíonn i láthair. Tairéis an tsuipéir annsan osgaltar an bairrle agus is geárr go mbíonn ag tig na rí-rá le neart óíl. Annsan tosnuigheann na fir ag amhránuidheacht agus cheapfhadh duine go dtachtfaí íad leis an scréachadh a bhíon ar siúbhal aca. Timcheall a cúig a' chlog ar maidin tosnuigheann síad ag sgaipeadh agus bíonn an tig ar nós cró na muice núair a bhíonn síad go leir imthighthe. Ce go mbíonn mór chuid trioblóide ag gábháíl leis bíonn ana spórt aca agus taithnigheann sé go mór leó go mór, mhór na sean daoine.(an seóladh céádna)

madraíbh tú scradhadh as a chéíle. D'imthig sí féín agus an leanbh leó chómh tapaidh is bhí sé in a gcosaibh acht núair a bhíodar tameall soir an bóthar cad a chídhfhidís acht an tighearna talmhan agus dhá mhadra aige agus fear bocht dá strachadh aca. Bhí an tighearna féín agus é ag féachaint ortha agus béal air síar go dtí a dá chlúais le neart gáiridhe. Diompuig an bhean bhocht ar a sáil arís agus sgían buile ina dá súil le neart sgannradh leis an sgannradh a cuireadh ar an leanbh bocht do thuit sé marb i lár an bhóthair. Níor dein an bhean bocht ach é dfágaint mar ar thuit sé agus rith léi féín . Is dócha go raibh sí ró lag chun a tógaint. Do chúaidh sí isteach i siopa ar thaobh an bhóhair agus tairéis builín dhá phíngin dithe do thuit sí féín marbh. (an seóladh céadhna)

Bhí fear in a chómhnuidhe i nGarradh na dTor i bparóiste na Mináirde fadó. Lá amháin chúaidh sé go dtí Daingean Uí Chúise chun crúisgín a ceannach. Dá phingin go leith a chósnócadh sé sa Dainghean agus chúalaidh sé go bfaghadh sé ar dhá phinghin é i dTráighlí. Do chuir sé chun siubhal láithreach. D'fág sé an Dáingean in aoinfheacht leis an dtréan agus do shiúbhal sé isteach go dtí Tráíghlí

Amach san meadhon oidhche, tháinig na fir beaga aríst. D'iarr chuile dhuine aca a srian, a capall agus a dhiallaidh. Fuair siad iad. Nuair a bhí an duine deireannach ag dul amach, dubhairt sé:- Bliadhain san oidhche anocht ghoid Giolla na gCosa Dubha an bean aluinn uainn, ach ar sé arís is beag an mhaith dó í mar cur mise biorán suain in-a cloigeann, is ní labhrugadh sí aon focal go deo arist. Ní bheidh sí mar sin da mbainfeadh sé cuid de'n luibh atá ag fás ag bun an tighe agus é fucadh in uisge locha agus an sug a thabhairt le n'ól dí. Nuair a chuaidh an Giolla abhaile bhain sé an luibh agus chuir sé sios i bpota uisge loca i. Annsin bhlas sé féin dó agus nuair blas thuit sé, ach is gearr gur éirighe sé aríst. Annsin thug sé braon den bhean agus tháinig a cainnt aici. Chuaidh siad go dtí an sagart annsin, agus phós sé iad. Chuir sé sgéal ag an Rí agus dubhairt sé go raibh a inghean agus é féin posta ag an sagart agus go raibh a cainnt aicí. Chuir an Rí a lán airgead dóbhtha agus mhaireadar go sona séin uaidh sin amach.

coill a d'fág siad roimhe sin. Tháinig an Giolla anuas dá chapall agus thóg sé anuas an bhean, agus dubhairt sé:- "Goirm is coisricim cugam féin tú. Tá sin déanta arsa na fir beaga, tá sí aige anois tar éis ár n-anró, ach is beag an mhaith dó í arsa duine do na fir beaga.
Nuair a d'éirig an Giolla ar maidin sé an cead rud a rinne sé dul chuig an sagart agus an bean in-éinfeacht leis go bposfaidhe iad. Nuair a chónnaic an sagairth ag teacht iadh, d'fugair sé ar an Giolla dul abhaile. Nach fada an lá a raibh fhios agus go raibh cead Aifrinn bainte diom-sa. Bíodh foigidh agath arsa an Giolla. Leig an litir seo agus bíodh fhios agat go bfuil cead Aifrinn agat agus cead muid a phósfadh freisin. Léig sé an litir agus d'fiafruig sé dé cén caoi bfuair sé an lithir. D'innis sé dhó chuile sórt faoi an imteacht chun na Roimhe agus a theacht agus an caoi a bfuair sé an bean. Ac sé an rud is measa nac bfuil aon cainnt aici. Fág annsin í arsan sagart. Béidir go dtiochfaidh cainnt aici i gcionn bliadhna. D'fág, ach má d'fág níor tháinig aon cainnt aici. Oidhche Shamhna arís, dubhairt a mháthair leis an Giolla a cosa nígheachan. Níor nigh, agus lean sí leis an slat é agus chuaidh sé isteach san coill.

agus [!] go bfuigheadh siad rud ar bith a bhí ag teastáil uatha", agus annsin go leigfidhe isteach an "Giolla" agus go n-innseocadh sé feín an sgéal agus nuair a gheobhadh sé cead Aifrinn le h-agaidh an t-sagairt gan glacadh leis sin nó go bfuigeadh sé litir le tabhairt chuig an t-sagairt. Déanfadh sin arsa an Giolla.
Ba ghearr go shroiceadar an teac a raibh an bainfeís dá caitheamh ann ar inghean Rí na Roimhe agus ba ghearr go bfacha an "Giolla" an bean ag teacht anuas an staighre agus da leagann ar an staighre íoctar. Chonnaic an Giolla na fir beaga ag dul amac agus lean sé iad agus bhí an bean amuigh roimhe. Bíodar ar cur in aghaidh a chéile cé aca chapall a gcuirfeadh an bean uirtí agus dubhairt an Giolla i a chuir ar a chapall féin. Dubhairt sé "go raibh sé féin ró-eadtrom do'n capall agus cuireadh ar capall an Giolla í. Rinneadar ar aghaidh go dtáinig siad chomh fada le teac an Pápa. Bhuaileadar ar an doras ach ní bfuair siad aon freagra. Chuaidh duine acha isteach. Thosuig sé ag cur deatac uaidh agus dubhairt an Pápa "dá stopfaidh an deatach go dtiubhraidhe sé dóib rud ar bith a d'fiafruigheadh siad. Annsin leigead isteach an "Giolla" agus d'innis sé a sgéal don Pápa agus fuair sé gach a bhí uaidh. D'imthigh sé leis annsin go dtáinig siad go dtí an

dul ag [!] iarraidh ingean rí na Róime a bhí tar éis pósadh an lá sin. Cé'n caoi a dtiubhraidh sibh libh an bean sin atá istigh ina teach féin arsa Giolla na gCosa Dubha. Dubhairt duine aca go mbeadh sí ag teacht anuas an staighre agus go mbainfidhe truisle aiste ar an staighre deireannach agus go leaghfaidhe í agus go dtogfidís féin í. Dubhairt an "Giolla" go n-innseochadh sé féin orra mar a ndéanfídís an rud a bhí sé féin ag dul ag iarraidh orra. Ceárd áta mait ar siadsan. Tá ar sé, ó thárla go bhfuil sibh ag dul go dtí an Roimh, a dul isteac go dtí an pápa ar an mbealach agus cead aifrinn iarraidh air le h-aghaidh sagart, atá sa mbaile againn a bhfuil cead Aifrinn bainte dé. Ní fhéadfad muid é sin a dhéanamh ar siadsan. Mara bhféadfhad arsa an Giolla ní dtiubhraidh sibh an bean libh, mar innseócadh mise do mhuinntir an tigh é. Níor thaithnigh sé sin leo agus gheall siad a dhul chuig an Pápa.
Dubhairt duine aca nac leigfidh isteach chuig an Pápa iadh. Dubhairt siad annsin mar a leigfidhe go dtiocfaidh duine isteach tríd puill i glas an dorais agus go dtosuigeadh sé ag cur deatac uaidh taobh istígh. Annsin déarfadh an searbhontha, "ar son Dé an deatach a stopad agus

Sean-Sgéal.Bhí sean-bhean ann fadó agus bhí mac aici darbh ainm "Giolla an gCosa Dubha. Sé an fáth gcur tugadh an ainm seo air - mar ní nigeadh sé a chosa o bhliadhain go bliadhain. Chuile Oidhche Shamhna d'arbuigeadh a mháthair leis a cosa nigheacan ach ní raibh aon mhaith ann.
Nuair a tháinig Oidhche Shamhna an bhliadhain seo, d'iarr sí air iad a nígheacan ach níor nigh. Lean sí é le slat ach chuaidh sé isteach sa coill. Amac san meadhon-oidhche d'airig sé torrain agus ba gearr go dtáinig fear beag amac as lios a bhí ingar dó agus ghlaoid sé amach:- Mo shrian, mó diallaid agus mo chapall. Tháinig siad aige:- Capall beag bán, diallaidh breág leathar agus srian breág leathar. Lean siad orra mar sin go dtáinig dhá reag amac, agus, capall, diallaid, agus sriain ag gac duine. Annsin dubhairt an Giolla go ndéanfad sé féin aitris orra. Sheas sé ar an cnocán céadna agus d'iarr sé an rud céadna agus fuair sé é. Lean sé an dá duine dheag agus tháinig sé suas leo. Bhí sé dá leanacht i gcómhnuidhe agus ba gearr gur innis siad dó cá raibh siad ag dul. Dubhairt siad go raibh siad ag dul ag

Long ago there was an old woman who lived in Glounaphucka and she used smoke a pipe She always kept the pipe in a breast pocket on her left side. So one day she went to Confession. Now at that time the people when saying the Confiteor used hit their breasts very hard strokes with their closed fists. When she was saying "through my fault," through my fault, through my most grievous fault" she hit her breast each time and at the third third stroke she said 'Ó' h-anaman díabhal a athair do bhriseas mo phíopa

he would turn him into a rat. He forgot the priest's warning and got drunk again. When he went home that night he thought of what the priest told him and got frightened. He called his wife and said. "Mary do you love me?" "If you ever loved me, love me tonight more than ever, and when you will see me getting smaller and smaller and the hair coming out through me for God's sake Mary keep your eye on the cat."

was standing by it who said that gold was buried beside a thorn bush in his meadow and without giving his name to the man he turned and went home. As soon as he got home he took a spade and began to dig beside the thorn bush in his meadow. His spade struck a stone and under the stone he found a crock full of gold. He was very happy and put the gold in the bank but kept the stone in his house. There were words on the stone which he could not understand, because they were not Irish or English. After a long time all his money was spent but he needed more. One day a boy went to the house and he showed him the stone. Those are foolish words he said they are Latin and they mean the same at the other side. When the boy had gone away the man took his spade and dug at the other side of the thorn bush. There he found a crock of gold twice as large as the first. He was very rich for ever then.

There was a man living in [?]Gurrane long ago and his name was Charles Donnell. He was getting afraid of the robbers so he put all his gold into a boot and buried it. There was a lot searched for the gold but no one ever found it. The holes are to be seen yet. When he was leaving the herd of cattle he had covered a mile of road.
The name of the field where he buried it was Bán na Sióg.

Long long ago about thirty years ago a man lived in Kerry. He was a very poor man. He dreamed very often that gold was hidden in England. He went there to try could he find it. He walked through the land until he came to it. A man[?]

Núair a thagadh na saighdiúirí cun bhreith air do bheireadh sé ar géag don chrann agus do lúbhadh sé é féin isteach sa pholl agus do bhíodh sé saor ón a namhaidh. Do bhí mórán airgid aige chornuighthe. Do bhí an óir go léir istig i mbróig móir. Do cuir sé i bhfolach é sa cnoc san áit a deir na sean daoine ón caisleán cam go dtí an crann fuinseóige dhá áit atá gan amhras sa cnoc. Nuair a bhí sé amuigh lá amháin tháinig an namhaid i gan fhios do, do geárradar an géag. Cúadar in a dhíaidh annsan agus chuir sé cun teithe cun an phoill. Do theip air cun dul isteach ins an phoill mar bhí an géag geárrta agus do rug na saighdiúirí air do bhí sé in a phrísúnach . Nuair a bhí sé ar a thriall dubhairt sé leis na daoine sa cúirt má bhí aoinne sa cuirt ag éisteacht leis go bhfuil bróg mór óir sa coinnlig idir an caisleán cam go dtí an crann fuinnseóige agus do chualadh gur daoradh e. Níor fuarabh ríamh tairghead.

My grandfather had a farm in the townland of Caheragh. About mid-way in this farm there is a very large flat stone, about fifteen feet long and twelve feet broad at one end and about six feet at the other end. The stone is called "leac an airgid" and there is supposed to be a lot of money buried underneath it. It is not far from the Church at Kileenleigh on the east side of the road to Bantry.

Tá baile i paróiste Sgibrín ar a nglaodtar[?] Coinnlig. Fuair sé a ainm ó cíll a bhí ann Oscionn na cille do bhí cnoch ar nós chapaill agus do glaofaí cill an each air. Anaice leis an áit seo sa tsean aimsear do bhí róghaire in a cómhnuidhe ann. Do bhí mórán airgid aige agus bhí poll bradach aige i lár carraighe go raibh crann fuinseóige ós a chionn

court in Irish to this effect that if there was a person from west Cork listening to him to go as quick as possible to a small grove near the Skibbereen work house and describing a certain tree to search around it well and that they would find something that would benefit them hidden there. At that time there was a woman listening to him who had a knowledge of the place mentioned and she made straight for the spot and lived very comfortable afterwards.

Do bhí fear ann uair agus do bhí sé ana aosta. Do bhí sé 'na chómhnuidhe in-aonfheacht le na gaolta. Do chailleadh é pé sgéal é agus do bhí a ghaolta ag troid féachaint chár ceart é a chur, cuid aca 'á rádh gur i gCill Cré agus cuid eile 'á rádh gur in Domhnach Mór. Do bhí sórt file ann agus dubhairt sé mar séo leis an Sagart:-"Innis dómh-sa a Chléir
Ó's tú a léigheann na húdair cóir Ciacu is giorra do Theampall Dé Cill Cré nó Dómhnach Mór." Do chuireadh i gCill Cré é pé sgéal é.

d'eirig sé ar maidin bhí an bhó bhán agus cúaidh an fear ar buile agus bhí sé ag áiteam ar muintear an tíghe nách an bhó ceadhna a bhí ann in aon chor í. Is amhlaidh a chuir an fear a dhíol an bó saghas éigin dath gorm ar an gcolpa mar dá mbheadh sí bán ní bhfhaigheadh sé aon airgead uirthe agus núair a bhí sí gorm fúair sé mórán airgid uirthe.

1
Lá bréagh dá ndéirigh me ar maidin S' mé ag breathnú ar cuis baile'n bhuidhe Ce cífínn ac Neillí ag dul tairm Ba ró dheas e amharc a súil. 2 Bhí braig aici ba ghille na an alla Agus í na seasamh i oileán na Rí A da ciac gille cruinne nár fíachadh Agus nár milleadh le sméartacht na h-oidhche 3 Is fada a chaith an angach faoí n t-súithe Sul ma ceapadh leis ail deas na g-craobh S' fíor cinnte gur dall a bhí ina súile Gan fearsainn na smooth ar an speir. 4 Gur a lioctaí fear maith a bí a dul léithe Is nach n-dearcadh ro mór ar a spré

Árd na sídhe is situated about one mile from this school. It is the house owned by Mr Watson and was formerly owned by Sir Holme and Lady Gordon. This beautiful house was erected by the former owner's Prior to the erection of this house, there was an old ruin covered with ivy in this place. The ruin must have been very old and was owned by a family called Stokes. Many funny stories are told about this old ruin. Old people relate how music could be heard from this old ruin from sunset to sunrise. They say the place was haunted. Many other's tell how a member of the Stokes faimily who disgraced herself became an outcast and died somewhere around this old ruin and that after she walked around this old ruin and that after her death she walked about this place at night. Many people say that she was seen by the local inhabitants. When Sir Holme and Lady Gordon built this residence they called the place Árd na Sidhe or the mound of the ghost. This building is only about one hundred yards from the 'devils elbow' which is a sharp rise of ground on the way.

Árd na sídhe is situated about one mile from this school. It is the house owned by Mr Watson and was formerly owned by Sir Holme and Lady Gordon. This beautiful house was erected by the former owner's Prior to the erection of this house, there was an old ruin covered with ivy in this place. The ruin must have been very old and was owned by a family called Stokes. Many funny stories are told about this old ruin. Old people relate how music could be heard from this old ruin from sunset to sunrise. They say the place was haunted. Many other's tell how a member of the Stokes faimily who disgraced herself became an outcast and died somewhere around this old ruin and that after

cloch ar an talamh cothromh a raibh trí céad meadhthain bhí teach amháin nach ndearna an stoirm rud ar bith air agus do bhí na daoine ag rádh gurb é Dia a shábhail an teach sin mar do bhí an tuighe a bhí ar na tighthibh eile fuidheach leis an stoirm mór a bhí ann.

An 18ad lá déag do mí na Meadhon Foghmhair bhí stoirm mhór ann. Bhí an coirce bainte a na daoine agus tháinigh an stoirm ó dheas. Bhí coirce gach fir measga le céile agus ní raibh fhios ag fhear ar bith a gcuid féin. Nuair a bhí an stoirm thart annsan do roinn siad an coirce agus bhí gach fear sásta. Bhí bád ceangailte i gCuan an Fhoid Duibh agus do shéidh an gaoth í agus thainig sí isteach i ngeladach dubh loca/ Básdeadh an caiptín is a mhac agus do bhí na daoine eile shábhailte. Do bhí an stoirm sin ag casadh

cloch ar an talamh cothromh a raibh trí céad meadhthain bhí leath amháin nach ndearna an stoirm rud ar bith air agus do bhí na daoine ag rádh gurb é Dia a shábhail an teach sin mar do bhí an tuighe a bhí ar na tighthibh eile fuidheach leis an stoirm mór a bhí ann.

An 18ad lá déag do mí na Meadhon Foghmhair bhí stoirm mhór ann. Bhí an coirce bainte a na daoine agus tháinigh an stoirm ó dheas. Bhí coirce gach fir measga le céile agus ní raibh fhios ag fhear ar bith a gcuid féin. Nuair a bhí an stoirm thart annsan do roinn siad sásta. Bhí bád ceangailte i gCuan an Fhoid Duibh agus do shéidh an gaoth í agus thainig sí isteach i ngeladach dubh loca/ Básdeadh an caiptín is a mhac agus do bhí na daoine eile shábhailte. Do bhí an stoirm sin ag casadh

Sean Sgéal.Bhí fear ins na Rosaibh a bhí na shealgaire mhór. Dinnis an taos óg dó go rabh gearrfhiadh ann leithidh seo de áit. Nuair a bhí sé luath ar maidin thug sé leis a gunna agus as go [bráthad]? leis. Ar chual ardain a bhí sé. Chuaidh sé comhgarach don áit ar cheart don [gearfhiadh]? a bheith. Chonnaic sé na cluasa ag bogadh. Chuaidh sé ar a ghlúna ghlac sé aimsia agus ag smaointú ann a croidhe go rabh aige sgaoil sé leis na cluasa go dé bhí ann ac sean asal a bhí na luighe amuigh ó oidhche. Déirigh sé ag leigint na mílte séitrighe áiste agus nuair a chonnaic seiseán seo thug sé na cosa leis na bhaile. Nuair a tháinig sé isteach d’fhiafruigh sé do na mhnaoí an dtomhaisfadh sí go dé a rinne sé. Dubhairt seise na dtearn sé deag rud, bhail ar sé ní thig liom mó leas a dhéanidh ag creidbheal aos óg na mbáilte

Sean Sgéal.Bhí fear am amháin agus bhí ceathramh mac aige. Ní rabh suaimhneas ar bith ag an fhear mar bhí na mic ag troid le chéile go minic. Bhí croidhe an t-athair briste acu. Lá amháin thaisbean sé beart slat dóbhtha agus diárr sé ortha an beart a bhriseadh. Thug sé an bheart don chéad fhear ach ní rabh sé ábalta é a bhriseadh. Thug sé don bheart éile annsin é ach ní rabh siad ábalta. Sgaoil sé an beart annsin agus thug sé slat amháin do acan nduine agus bhris siad iad. Dubhairt an t-athair annsin. Fhád is bhí an bheart ceangailte ní thiocfadh libh é a bhriseadh ach nuair a bhí siad sgaoilte thiocfadh libh iad a bhriseadh. Mar an gcéadna má bhíonn sibhse ag troid le chéile is furust an láimh uachtar a fhághail orraibh.

Sgéal GrinnBhí fear ann am amháin agus goid sé únsa tobac on t-sagart. Lá amháin chuaidh sé ag an t-sagart agus dinnis do gur goid sé tobac. Dubhairt an sagart na rabh gnoithe ar bith aige san leis. Tabhair don fear ar leis é arsa an sagart. Ó arsa an fear bhí mé ag tabhairt dó é agus ní (gala) ghlachadh sé é. Coinne tú fhéin é arsa an sagart. Maith go leor arsa an fear. Thug sé leis an tobac agus coinne sé é.

Alt Bheag, an Ceallmhaire, Phairc Bhán, t-sean bhealach.

Áit AinmneachaAn Shruthan mór, Pháirc Bheag, ailt mhór, an póca, árd donn, árd bhán, An Seasgán, Árd-na-Ligathainn, Carraig-an-Caothrann, Árd-na-Mónadh.

Chonnaic an leas mháthair gach uile ní. Tuigim an sgéal anois ar seise le fhéin acht chuirfidh mise críot leis an grá seo. Nuair a cuaidh sí abhaile chuir sí fios ar an mbúistear agus dorduigh sí do an chaora dhubh a mharbhadh. Rinne an búistear amhlaidh fágadh an cailín annsin gan cara gan cnó. Shuidh sí síos - crom sí a ceann agus thosuigh sí ag osnaighil. “Céard atá ort a cailín arsa an guth taobh thiar dí. Cé bhí ann acht príonnsa óg. Pósadh an bheirt aca agus bhí siad na gcomhnuidhe go maith as sin amach.

Sean Sgéal.Bhí fear ann am amháin agus bhí capall agus searrach aige. Phós sé bean iongantach deas. Bhí inghean aca. Sa deireadh fhuar an bhean bás, agus phós an fear arais. Ní rabh an dara bhean cineálta leis an gcailín labhradh sí go garbh léi. Bhualadh sí í. Sa deireadh díbhir sí is an phálas í. Imthigh leat amach ar an gcnoc ar seise. “Agus bhí ag tabhairt aire do na caoraigh. Níl áit ar bith agat annseo, agus b’éigin d’on cailín bhocht an cnoc a bhaint amach. Ní bhfuar sí greim le h-ithe ó dhuine. Shíl an leas-mháthair na bfhada a bheadh sí beó amuigh sa bhfuaith gan dídhean gan beatha, agus bhí sean-chaora dhubh sa tréad agus thagadh sí cuicí agus thugadh sí biadh dí le h-ithe agus éadach le cur uirthi. Mar sin do mhair an chailín a bhfad. Dfhás sí agus déirigh sí an áluinn láidre. Chualaidh an leas-mháthair sa daoibh dí agus níor chreid sí chor ar bith é. Ní rabh sí sásta go bhfuigheadh sí amach an sgéal. Mar sin deáluigh sí fhéin amach ar an gcnoc maidin amháin sul ar éirigh an ghrian agus chuaidh sí a bhfolach sa charraig. I lár an lae thainig an caora leis an mbiadh mar ba gráthach léi.

d’iafruigh sé do fear an toighe an rabh fhios aige cá h-áit a rabh an bhean glas na comhnaidhe. Dubhairt an fear sin na rabh fhios aige cá h-áit a rabh sí na comhnaidhe. Ach dubhairt se go rabh dearbhráthair aige sé mhíle dhéag an áir sin agus go bhfuigheadh sé lóistín aige an oidhche sin. Thug sé buidheachas do agus dimthigh sé leis. Tháinig sé fhád leis an teach a rabh sé ag chuarthughadh. Chuaidh sé isteach agus diarr sé lóistín ar fear an tuighe. Thug sé sin lóistín do agus dinnis do ca h-áit a rabh an bhean glas na comhnaidhe. Shiubhal an fear sin leis agus taisbeán sé an áit do. Thug an fear buidheachas do. Nuair a cuaidh sé isteach bhí an bhean glas ag déanamh aráin. Pósadh an bheirt annsin agus bhí siad na gcomhnuidhe go maith as sin amach.

Sean Sgéal.Bhí fear ann am amháin agus bhí sé pósta ar bhean uasal. Bhí triúr mac aca. Bhí siad ag cuir suas caisleán dóbhtha fhéin. An méid a chuirfeadh siad suas ins an lá bhéadh sé leagtha ins an oidhche arais. Rinne an chéad fear amach go suidhfeadh sé an oidhche seo ag coimheadh cé leighfeadh an giota a rinne siad an lá seo. Ag an dó dhéag tháinig bean aníos na h-abhna agus nuair a tháinig an bhean fhád leis. Diafruigh sé do an rabh sé ábalta cardaí a imruighadh. Dubhairt seisean go rabh. Thosuigh siad ag imirt. Bhain an fear. Dubhairt seise go gcaithfeadh sé dul go dtí an caisleán a bhí aici a gCondae an Chláir. Maith go leor arsa an fear. Nuair a chuaidh sé na bhaile ar maidin d’innis sé an sgéal do na daoine a bhí sa bhaile. Diarr sé ar a mháthair bunóg aráin a dhéanadh dó. Rinne sé an bhunóg do ar maidin rinne sé réidh agus d’imthigh sé leis. Sa deireadh tháinig sé fhad le teach. D’iafruigh sé do fear an toighe an dtabharfadh sé lóistín do go maidin. Dubhairt sé go dtabhradh sé lóistín do cinnte. Chuaidh sé a luighe an oidhche sin. Ar maidín nuair a d’éirigh sé

"Chómhairle beirim-se féin duit
Is ná leog dod Mhaid, a Bhriain Ach caith do sgilling is do raol chómh tapaidh le tréith na bhFiann Mar dá mbeadh agat airgead dhéimir Ní cuirfaidhe aon réal dhe id' dhiaidh 'S an diabhal baoghal briseadh ar do chéird-se Faid a mhairfhidh an ghaoth ná an grian."Sin í an cómhairle a ghlacfhad ars an bacach.

"Chómhairle beirim-se féin duit
Is ná leog dod Mhaid, a Bhriain Ach caith do sgilling is do raol chómh tapaidh le tréith na bhFiann Mar dá mbeadh agat airgead dhéimir Ní cuirfaidhe aon réal dhe id' dhiaidh 'S an diabhal baoghal briseadh ar do chéird-se Faid a mhairfhidh an ghaoth ná an grian."Sin í an chómhairle a ghlacfhad ars an bacach.

"Chómhairle beirim-se féin duit
Is ná leog dod Mhaid, a Bhriain Ach caith do sgilling is do raol chómh tapaidh le tréith na bhFiann Mar dá mbeadh agat airgead dhéimir Ní cuirfaidhe aon réal dhe id' dhiaidh 'S an diabhal baoghal baiseadh ar do chéird-se Faid a mhairfhidh an ghaoth ná an grian."Sin í an chómhairle a ghlacfhad ars an bacach.

Our patron Saint is Saint Mochta. On Saint Patricks journey to Ireland he passed through Britian and from there he brought some companions with him and among these was Saint Mochta. He travelled through part of the country and he choose Louth as the scene of his labours. He built his monastery here and students flocked to it to get education. Saint Mochta was a great friend of St Patricks and when Saint Patrick left Louth to build his chief Church he left the hospital under the care of Mochta. Not far from the Monastery is Saint Mochtas House and Stream. The house is built of stone and has two rooms, on up stairs and one down stairs.
There is a board inside the house and this is the inscription on it. Tig Mocta Naomra ??????????? Saint Mochta was a disciple of Saint Patrick and founder of the earliest of the

chéile aige. Bhí mac an-óg ag Séamus agus gan dabht marbhóchadh Antoin é dá bhfaghadh sé é acht do shábháil a bhanaltra é. Do chlúduig sí le plainncéad é agus cheangail sí deire an plainncéid do rud éigin taobh amuigh de'n bhfuinneóig. Mar seo bhí an leanbh ag crochadh fán bhfalla agus ní raibh a úncal i dán é d'fhagháil. D'eirigh léi ealód ó'n gcaisleán leis an leanbh agus níor chuir sí fútha go dtí gur shrois sí Daingean Uí Chúise. Chuaidh na blíadhanta thart agus bhí an leanbh in a fhear. D'eirigh leis an bhanaltrain oideachas maith a thabhairt dó agus cheap seisean gurab í an banaltra a mháthair. Acht níor coimeádadh an scéal fé rún agus bhíodh a chomrádaig ag magadh fé á rádh narbh í siúd a mháthair in aon chor.
Lá amháin tháinig sé abhaile, tharraing sé a chlaidheamh agus dubhairt sé leis an mbanaltrain go marbhóchadh sé í muna n-innseochadh sí an fírinne dó agus nocht sí an scéal go léir dó. Bhí sé an-oilte leis an gclaidheamh ó bheith ag síor-chleachtadh agus do shocruig sé go mbainfheadh sé díoghaltas as an úncail. lá'r na bhárach thug sé a aghaidh ar Drom Mór agus an oidhche sin do tháinig

The Brosna School was built about fifty years ago, but before that time there were other schools in the parish, The older inhabitants of the village of Brosna attended a school at the top of the village in the place where the house of Mr Cullinane now stands.
It was a long, low, thatched building and at one time my great grandfather - Con Moynihan, taught there. Other teachers were John Curtin, James Stack and Miss Moynihan. There were three rooms in this school house. In those days slates and slate pencils were used instead of papers and pencils. These slates were condemned by the authorities as being unhygienic. Reading, writing and arithmetic were the principal subjects taught in that school.

Old HousesThe houses of Ireland in ancient times were built of mud. The rafters were usually of bogdeal, and the roofing was thatched either with reed or seasoned rushes. There were no sash windows as we have at present in our homes.
The windows were hinged and made to open in and out like a door. They were very small - about eighteen inches square and these were only on one side of the house, the eastern side, to admit the sunshine. The old Irish did not approve of too much fresh air and for this reason they always picked out a sheltered hollow as a site for a dwelling. The floors of all the old houses were made of blue mud. This had sometimes to be brought from a distance. The lighting

Tar-éis tamall tháinig sé amac agus dubhairt sé leis an ngasúr eile. "Tá seisean glic; is beag nár rug sé orm. D'fiafruigh sé diom, ar goideas airgead riamh? ar stadas ó'n aifrainn? ar bhualas paistí riamh? agus annsin d'fiafruigh sé diom ar ghoidheas gabhar riamh? Anois nár tháinig sé gar dhó. Cinnte is mionán a ghoideas".8/
Bhí sagart óg ann uair agus bhí sé ag dul thart nuair a bhí na stáisiún ann. Tháinig sé go dtí teac agus tháinig sean-fhear ag an bhfaoisdin aige. Ní raibh fhios aige a chuid paidreacha agus dubhairt an sagart leis dul abhaile agus iad a fhoghluim. D'imthigh an sean-fear leis. Nuair a bhí sé ar a bhealach abhaile casadh sean-fhear eile dhó. "Bhí mé ag an bhfaoisdin aige sin thoir' adubhairt sé, "agus tá >touch< mait ann?

6/
Bhí fear ann uair amháin agus ní raibh de clann aige acht aon mhac amháin. Ní raibh sé seo cliste mar ní raibh oideachas aige. Lá amháin d'imthigh an bheirt acha chun an aonaigh le capall do dhíol. Chonnaiceadar sgata cailiní. Ní fhaca an mac caílin riamh roimhe seo. D'fhiafruigh sé dá athair "cé h-iad na ruadaí san" Is gabhair iad ar an athair. Nach bfuil siad an-deas arsa an mac. Tá siad deas go leór acht tá siad an-daor. Is cuma liom acht ní rachaidh mise abhaile gan ceann aca.7/ Bhí beirt buachaillí ann uáir amháin agus bhí siad ann grádmhar le chéile. Lá amháin bhíodar ag triall chun faoistin mar ba pheachaigeacha mhóra iadh, acht bhí ceann aca níos measa ná an ceann eile. Bhí sganradh ar an ceann seo dul isteach go dtí an sagairt agus bhí sé ag smaoineadh agus ag sgrudughadh a choinsaois. Chuaidh an céad ceann isteach do'n mbosca agus níor bfada go dtáinig sé amach sásta leis féin. Bhí an úalach mór tóghtha de. Chuaidh sé anonn go dtí an garsún eile. "Cén sórt duine atá annsin arsa an garsún eile. Tá sé ina athair deas Tá ná h-athair diadhanta níos cruaidhe ná é". Bhí an gasúr sásta annsin agus chuaidhe sé isteach go dtí an sagart.

An Máirnéalach
5/ Uair amháin bhí máirnéalach ann. Taréis a bheith tamall fada ar fairrge tháinig sé abhaile ar chuairt d'á mháthair. Bhí athás mór uirrí é d'feíceal. Do rinne sí cáca breagh milís dó. Bhí sí diadhanta agus mar gheall ar sin d'iarr sí air dul go dtí an Séipeál. Ní raibh an máirnealach an-diadhanta. Ba chuma leis dul nó fanacht acht mar sin féin d'imthigh sé. Chuir sé an cáca mílis in a bhrollach agus dó dhún sé a chóta. Annsin, amach leis go dtí an séipéal. Tamall beag tar-éis dul isteach dó chonnaic sé an ministir ins an bpulpit agus do thosuigh an seanmóir. Bhí cluas ar an máirnéalach ag éisteacht agus bhí an seanmóir i dtaobh Abraham. Taréis tamall dubhairt an ministir. Abraham céard ata agat in dó bhrollach ars an ministéar. Do dhearc an Máirnéalach air agus dubhairt sé leis féin "cáca damnuighthe" Ní thiochfaidh liom an méid sin do bheith agam i ngan-fhios duit. Thóg sé an cácha agus chait sé leis an minstéar é.

There was an old hedge school in Derrygannon, in the Fermanagh side of this parish of Roslea.It was taught by a lady called Miss Brown. She lodged in my Granny's house. When my great-granny was young she went to this school. It was behind a hedge.

Lá an bhreitheamhnais.3/
Dia Dómhnaidhe amháin bhí Sagart ag tabhairt seanamóir uaidh ar lá an bhreitheamhnais. Dubhairt sé go mbeith na daoine uilig a léir le chéile cruinnighthe in aon gleann amháin. Nuair a bhí sé ag dul abhaile tháinig sé suas le sean-bhean. "Go mbheannuidhe Dia dhuit a athar" arsa an t-Sean-bhean. Dia is Muire dhuit arsa an sagart. Measan tú a athair céard a raibh mé ag smaoineadh air. Is deacair a rádh arsa an sagart. Bhí mé ag smaoineadh ar an obair mhóir a bhéidheas againn lá an bhreitheamhnais. Féach annso a athair. "A mbeadh Loyd George annsin? Beidh arsa an Saghart. Agus measan tú a Athair a mbeidh De Va Lera ann? Beidh arsa an Sagart. Insan gleann ceadhna arsa an Sean bhean. Is ins an gleann ceadhna arsa an Sagart. Ní bheidh an diabhal féin abalta iad a coingeál ó chéile' arsa an Sean bhean. 4/ Bhí fear ann fadó agus fuair sé bás is chuaidh a bhean leis an socraid chomh fada leis an cros-bhóthair. Bhí teach lanna ag an gcros-bhóthair. Ba le fear dár b'ainm do "Jack" an teach lanna." Chuaidh an tsocraidh ar aghaid. Sheas an bhean. Dhearc sí 'ndiaidh an socraidh. Beannacht leat a bhrían go tigh Dé. Rachaidh mise go dtí "Jack".

Sgéilíní Grinn.1/
Bhí fear ann uair agus sé an obair a bhí sé ag déanamh na ina contractar ar an mbóthar. Bhí an-dúil aige san ól. Ní raibh lá ar bith a ngabhfadh sé go dtí an baile mór nach mbeadh sé súghach ag teacht abhaile nó mar déarfadh daoine eile ag tabhairt dhá thaobh an bhóthair leis. Lá amháin bhí sé ag teacht abhaile agus a dhóthain ólta aige. Casadh doctúr na h-áite dhó. "Beul" ars an doctúr "Feicim go bhfuil dhá thaobh an bhóthair leat." "Ní ionganthas é sin, nach bfuil fhios agat gur contractar mise" 2/ Bhí amadán ann uair agus sé an ainm a bhí air Páid a Mhaim. Bhí sé i dteach na stáisiún lá. Bhí sagart ag éisteacht faoisdin thiar sa seomra. Chonnaic Páid na daoine ag dul siar sa seomra, duine ar duine agus ní raibh fhios aige cén fáth. Faoi dheireadh chuaidh sé féin isteach. Dubhairt an sagart leis dul ar a glúnaib agus thosuig sé ag cuir ceisteanna air. D'éirigh Páid dhá ghlúnaibh. Táinigh sé ar ais go dtí an cisteanach. Dubhairt sé leis na daoine "bíodh sibh ar bhur n-aireacas ar an lad thuas, fios atá uaidh.

San am a bhí na péin-dlighthe bhí dligh ann sé sin cáin a bhaileadh ó n-a daoine a bhí n-a Caithleachaigh agus muna raibh an t-airgead acú geárrfar bárr na sroine agus sin é a baistigh siad air.
Thosaigh na daoine agus an dligh ag troid. Cuir siad an dlibh ortha. Do bhí dhá breiteamh ann, Breitheamh Tortha agus breitheamh Geagán. Tháinig annsin Domhnaill Ó Conaill i dtaobh na daoine. Dubhairt Domhnaill leis an breitheamh na cearta fhághaile gan buidheachas dóibh. Ó'n lá sin go dtí an lá indiu níor gliadheadh[?] ar airgead na Sróine.

for luck. Some people say that you should burn the hair of the cows udder with a blessed candle when she is after calving. When a cow is milked first after calving the milk should be put over the fire and make the sign of the cross three times over it.

the cows heads for luck. When you would be milking and if you spilled any of it some other person would be more in want of it. The cow that would lose her milk would be called a stripper. When a cow would calve you would milk her then you would give about two basins of it to the calf and you would give the rest of it to the cow to drink. The milk is called bisting, you would do that every time until the bisting is gone out of it.

Do bhí meitheal ag feirmeóir uair, ag baint prátaí, agus nuair a bhíodar go léir suidhte síos chun dinnéir, cé bhuailfeadh isteach cuca ach sagart an pharóisde. Bhí dhá fhear deag aca ann agus iad go léir san ithtad. Bhí duine aca 'na shuidhe ag bun an bhúird agus a chasóg de, brollach a léine oscailte siar, a muinncillí árdaithe suas aige. "Muise a Thaidhg" ars' an sagairt, lem duine ar bun an bhúird, "ní fhaca mé go dtí indhiu tú, agus do chasóg díot. Tá deallramh na h-oibre o[r]t anois ar aon chuma". Gháir gach aoinne aca, mar thuigeadar cad a bhí an sagart ag tagairt ar. Bheil a athair an bhfuil fhios agat, ná bhfuil aoinne des na fearaibh seo, sa meitheal indhiu, na fuigheann sé coimeád suas leis an romhar. Lem' chasóg orm, ach dá bhrígh na scéine seo bheith im' láimh agam" arsa Taidhg. "Ní bhfuil aon Criostaidhe dhíobh seo na buadhfadh glan orm san obair seo atá idir lámha anois againn, gur faobhar a chur orm féin cuige." "Sin e an chúis a athair an deallramh neamh-coittianta a chíonn tú orm". D'fhág sin maolchluasach go leór iad idir sagairt agus fearaibh.

The names of the animals we have at home are the cows and horses the calves and the pigs. The names of the cows are Bawney and Blackie and Souske and Starry and Stabber and Joe and Drimoleague and Beauty and Breach. The names of the calves are Spain and Blossom and white head and Strawberry and Magpie and Dearg. When a man is driving the cows he says hove, hove, and when he wants them to stand he says youish and when he is turning them in the gap he says whest in here. The house that the cow house. There is litter put under them for bedding. The cows are tied with chains and ropes. We have a horses shoe hanging at

Chuaidh fear ón bparóiste seo go dtí Aonach Baile Caisleán chun bó a cheanach. Cheannaig sé an bhó ó fear eile sa pharóiste ar ocht bpúnt. Thug sé abhaile í agus do cothaig sé í ar feadh an Geimhridh. Do dhein sí úth breágh agus bhí gamhain aice i mBealtaine agus núair a chúadar chun í crúdh ní raibh deóir bainne aice. Do thrialeadar cúpla uáir eile í acht bé an scéal céadhna é agus do dhíol sé i ar dhá phúnt 'na colpa.
Tá fear eile sa pharóiste seo a bhíonn ag ceannac búaibh mórthímpeall na h-áite agus ceannaig sé colapa breágh gorm agus thug sé mála airgead uirthe agus bhí ana áthas air mar bhí an dath chómh deas san cuir sé isteach sa pháirc í leis na ba eile san oidhche agus bhí an oidhche sin ana fhlich agus núair

Bhí fear ann tráth, gurb ainm do Risteárd. Bhí sé pósta fé dhó agus bhí sé ag dul a pósadh an triomhadh uair. Ní geobhfadh sé aon bhean 'na pharóisde féin, acht fuair sé ceann i bparóiste eile. Do chuaidh sé go dtí an sagairt ag iarraidh bileóg de. Fuair sé é, agus dubhairt an sagart leis dul go dtí an t-easbog. Do thug sé an bileóg do'n easbog agus do léigh sé é. Sé an rud a bhí ann ná, "Siúd chugat Risteárd fá cor is criochán ar mhuin gearáin gan a bheith díolta air. Níl aige botháin, tigh na rialán, agus ar ghach cnocán bíonn gach brionntas. Do mharbh sé Siobhán an tarna lionáin, agus níor mhaiste don bhochtáin do bhí aige arís sin. Bíodh rian na rialán idir a dhá gualainne agus ba mhinic i ag deanamh gearán do na muinnt[ir].

dhuit cailleach aireartúin. Ní sheasóchad-sa dhuit cailleach, an bfeartúin. Torm, torm chun an tighearna". "Cad tá orraibh" ars' an tighearna "muar tubaiste na bliana, ná an dún ná an doimhin" adubhairt an tighearna. "Ná fanaigidh mar sin". Bhí gáirdín eorna againn, agus chuireamar i gcómhair a chéile, báirt a chéile. Chuireamar na beart is na beart é, agus bhí beart comhair ann. Roinneamar na leas is na leas é, agus bhí leas comhair ann. Roinneamar na punann is na punann é, agus bhí punann cómhair ann". Téighidh abhaile agus caith an gráine amach le poll lía bán, agus pé duine a raghaidh amach fé na dhéin, beidh sé aige". Chuadar abhaile. Seo amach cailleach, gráinne, seo amach cailleach an aireartúin, seo amach cailleach an bhfeartúin. Chuadar amach agus chuadar go léir síos, agus bhí an gráinne ag magadh fútha.

is na beart é agus bhí beart comhair ann. Do roinneamar na leas is na leas é agus bhí leas comhair ann. Téigidh abhaile anois agus roinnigidh ins na punann is na punann é. Chuadar abhaile annsin agus chuireadar na punann is na punann é, agus bhí punann comhair ann. Ó shoin, dubhairt púnam-pánam "ní seasóchadh-sa dhuit cailleach gráinne. Ní sheasóchadh dhuit cailleach an aireartún. Ní sheasochad-sa dhuit cailleach an bfeartún. Torm torm chun an tighearna. "Cad tá oraibh" ars' an tighearna. "Múar tubaiste na bliana, ná an dún ná an doimhin a dubhairt an tighearna, "ná fanaidh mar sin". Bhí goirtín eorna againn agus chuireamar i gcóir a chéile, báirt a chéile, do roinneamar ins na beart is na beart é, agus bhí beart comhair ann. Roinneamar na leas is na leas é, agus bhí leas comhair ann. Roinneamar na punann is na punann é, agus bhí punann cómhair ann. Téighidh abhaile anois, agus roinnigidh na gráinne is na gráinne é. Do chuadar abhaile, agus do roinneadar na gráinne is na gráinne é, agus bhí gráinne cómhair ann. Ó shoin, dubhairt púnam pánam, "ní sheacóchadh-sa duit cailleach gráinne, ní seasóchadh-sa

chuir an doras amach. D'imthigh an t-aindheisóir mná gan focal a rádh. I gceann na sráide, do chonnaic sí tígh agus a lán feirmeóirí bailighthe lasmuigh de. Dhein an bhean ceann ar aghaidh ar an gcearcain, agus nuair do chonnaic na feirmeóirí cuca í, do cheapadar í chur amach an doras. Do bhí an gabha istigh agus é ag obair ar a dhicheall, ag iarradh eacht ar an obair go léir a bhí le deanamh aige. Nuair d'airigh sé an t-aighneas leasmuigh de'n doras agus blór cneasta na mná ag míniú a cás dos na daoine amuigh do chaith sé a cheap órd uaidh i leaththaoibh, do chimil sé a lámha dá áprún agus siúd amach é chun na mná boichte. Ní túisge d'airigh sé sgéal na mná, agus an chruadh-chás 'na raibh sí, d'easba an biorán, ná siúd isteach leis, agus ní thúisge a bhí sé istigh ná seo amach arís é, agus biorán ana dheas ar fad aige, agus do shín sé é chun na mná boichte agus ní thúisge chonnaic sí é, ná thainigh luisne 'na ceannachaibh le bárr áthais. Do thóg sí an biorán agus do shocruigh sí 'na brollach é ag ceangailt na n-eadaighe a bhí aici ar a drom, agus d'fheuc sí go buidheach ar an ngabha agus dubhairt sí de guth caoin, cneasta, "ná mbeadh oiread an biorán sin de thuirse go deo ort, a dhuine mhaith, macánta", agus leis sin

fear siubhail a bhí siubhal roimis, é féin is a bhean, agus bhídis a' marbhú 'chéile na h-aon lá.
Chuadar isteach go tig-siopa lá agus bhí dhá chléireach sa t-siopa. Dubhairt duine des na cléirig leis a mbacach ach go h-áirithe, go dtabharfhadh sé cómhairle dhó dá ndéanfhadh sé rud air. Dúbhairt a' bacach go ndéanfhadh dá dhóigh leis go dtabharfhadh sé cómhairle fíghanta dó: "Cómhairle thugaim-se féin duit Agus leog dod' Mhaid, a Bhriun: Ná san breis caithimh ar aon rud 'S ná bhí ag tabhairt do chéill' do'n diabhal Mar dá gcaithfeá coróinn la aonaig Ní bheadh agat ach a déire 'n-a dhiaidh."Dúbhairt an cléireach eile leis a' mbacach annsan go dtabharfhadh sé féin cómhairle dhó:-

agus do socruigheadh go sgaoilfí na leánbhaí bochta abhaile sé sin an méid díobh a mhar. Do bhí fear darb ainm Tomás Ó Cinéide agus bhí triúr leanbh leis ann acht níor tháinig abhaile leis acht duine amháin. Do shiubhal sé féin agus an garsún leis ón nDainghean. Tímcheall ceithre mhíle amach an mbaile bhí ciseach ar an mbóthar sé sin áit ana bhog ar fad. Do siúbhal an leanbh bocht istach sa chiseach agus do cheanghail sé ann. Do dhein a athair íarracht ar é do réidhteach agus is amhlaidh a cheanghail sé féín ann. Annsan do bhí an t-athair agus an mac sáidhte sa chiseach agus bhíodar ró lag chun íad féína a tharach as. Dfanadar annsan ceanghailte agus i gcionn cúpla úair a' chluig fúaireadar bás ann gan iongha gan aithrighe. Bhí bean bhocht eile agus chúaidh sí ag lorg déirce go dtí tig an tighearna talmhan. Núair a bhí sí ag dul isteach an doras do léím maistín de mhadra agus do bhain miotóg mór as a láimh. Bean ana charthanach dob eadh bean an tighearna talamhan. Fúair sí gráine salain agus do chimil sí leis an ngcneadh é. Chuir sí ceirt deas ghlan air. Annsan do thug sí císte aráin di. "Rith leat anois" ar sise, "mar má thagann fear an tighe isteach agus go bhfeiceann sé tú chuirfhidh sé d'fíachaibh ar na

Ba mhaith an mhaise do bhuail sé an bothar go Roscomáín agus chomhnaidhe ní dhearna sé gur shroich sé Caisleán an Briogh.Chuala an bhainrioghan faoí na rudaí galánta a bhí le díol aige bhlaoidh sí isteach air ag a seomra féín. Fearacht na m-ban atá ann an lá indiú, bhí sí beagán fiosrach, agus d'fhiafruigh sí dhé cén céard a d-tainig sé as no raibh nuaidheacht ar bith aige ón taobh sin tíre.
"As Umall Uí Mháille mé" ar seisean "agus tá nuaidheacht agam a m-beadh leisg orm labhairt faoi i g-Caisleán an Riogh." Dubhairt sí leis é innseacht agus nach bh-fuigheadh sí aon mhilleán faoi. "Rugadh mac óg don Righ in a leitheid d'áit ar a leitheid de lá" ar seisean. "Bh-fuil tú cinnte?" ar sise. "Tá mh'anam cinnte dearbhtha" ar seisean "Más mar sin atá an sgéal" ar sise, agus í le báinidh níl aon mhaith san orthaidh agam feasta." Anonn leithí de léim ag cófra. D'fhosgail sí é, thóígh sí róipín caol barraigh a raibh trí sníóm air amach as agus chaith sí isteach sa teine é. Sin a raibh uaidh an peideléaraidhe. Chomh luath in Éirinn 's doghadh an ortha rugadh an leanbh ach slán an t-samhail! bhí a lámh dheas - an lámh a bhí amuigh chomh fhada sin - bhí sé chomh dearg le caorthain agus d'fhan sí mar sin go deireadh a shaoghail. Sin é

chuir an doras amach. D'imthigh an t-aindheisóir mná gan focal a rádh. I gceann na sráide, do chonnaic sí tígh agus a lán feirmeóirí bailighthe lasmuigh de. Dhein an bhean ceann ar aghaidh ar an gcearcain, agus nuair do chonnaic na feirmeóirí cuca í, do cheapadar í chur amach an doras. Do bhí an gabha istigh agus é ag obair ar a dhicheall, ag iarradh eacht ar an obair go léir a bhí le deanamh aige. Nuair d'airigh sé an t-aighneas leasmuigh de'n doras agus blór cneasta na mná ag míniú a cás dos na daoine amuigh do chaith sé a cheap órd uaidh i leaththaoibh, do chimil sé a lámha dá áprún agus siúd amach é chun na mná boichte. Ní túisge d'airigh sé sgéal na mná, agus an chruadh-chás 'na raibh sí, d'easba an biorán, ná siúd isteach leis, agus ní thúisge a bhí sé istigh na

chuir an doras amach. D'imthigh an t-aindheisóir mná gan focal a rádh. I gceann na sráide, do chonnaic sí tígh agus a lán feirmeóirí bailighthe lasmuigh de. Dhein an bhean ceann ar aghaidh ar an gcearcain, agus nuair do chonnaic na feirmeóirí cuca í, do cheapadar í chur amach an doras. Do bhí an gabha istigh agus é ag obair ar a dhicheall, ag iarradh eacht ar an obair go léir a bhí le deanamh aige. Nuair d'airigh sé an t-aighneas leasmuigh de'n doras agus blór cneasta na mná ag míniú a cás dos na daoine amuigh do chaith sé a cheap órd uaidh i leaththaoibh, do chimil sé a lámha dá áprún agus siúd amach é chun na mná boichte. Ní túisge d'airigh sé sgéal na mná, agus an chruadh-chás 'na raibh sí, d'easba an biorán, ná siúd isteach leis, agus ní thúisge a bhí sé istigh na

an glaodhach san, ach dfhan sé ag treabhadh roimhe go dtug cúrsa na seisrighe láimh leis an mnaoi e. D'fhiafruigh sé annsan de'n mnáoi cad a bhí ag deanamh buartha dhi, gur chuir sí isteach air, agus é i lár a choda oibre. D'innis an bean bocht do annsan connus mar a bhí biorán ag coimead na n-eadaighe go daingean ar a brollach, agus gur chaill sí é sa t-siubhal, agus níor dhein an fheirmeóir acht buille de'n fuip a thabhair dos na capallaibh, agus comaint leis ag treabadh. Tháinig an bhean anuas de'n claidhe, go dubhach, díombádhach, agus do ghluais sí sa t-siubhal. Níorbh fhada go dtáinigh sí go baile beag, agus sé an chead tigh a chonnaic sí ná tígh táilliúra. Do bhí an táilliúr istigh agus é 'na shuidhe ar an mbórd, ag obair go dian dicheallach. Bail Ó Dhia ort annso ars' an bean déirce. Níor dhein an táilliúr ach feachaint uirthi, agus leanamhaint gan stad dá chuid oibre. D'fheuc an bhean go truaghmheileach air, acht níor chuir an tailliúr aon t-suim innti. Sa dheire do labhair an bhean, "ar son Dé" arsa sí, "agus le h-annain do mharbh, tabhair biorán dom, a dheanfadh na (n-eadaighe [)] baileísí éadaigh seo ar mo dhrom do cheangal mar chailleas an biorán a bhí agamsa, sa t-siubhal indhiu". Spríonlóiir ceart, d'fhear dothalach do b'eadh an táilliúr, agus níor sé acht an bhean bhocht do

Is fúar an tíghe ná gnáthuighid na fir.
Seanmhóin Domhnaigh, seanmhóin fada agus go minic gan puinn céille leis. Sparán na sgillinge, creidtí má bhearfaí ar leipreacán go dtabharfadh sé sparán uaidh do'n té bhearfadh air, agus go bhfaighfí sgillinge nó pinginne ann i gcomhnuidhe. Annso tá an gabhar dhá dhoghadh. Ins an sean-aimsir núair do bhíodh aon tabhairt mór ag na daoine, do dheinididís adhbhar an fleadh do róstadh ós comhair na ndaoine go léir agus mar sin do bhíodh sluagh mór daoine i bhfochr a chéile ag leachaint ar an bhfleadh dá h-ollmhú agus deirtear an sean radh sin mar gheall ortha. Mar a bhfuil sé 'na briolla agam tá sé 'na breall agam. Bean a bhí ag deanamh ime, cupán i ngach láimh léi agus i ag deanamh briolla de. Ní raibh an t-aireachas ceart aici ag deanamh an gnó agus do thuit an t-im ar an t-úrlár. Níor dhein si ach feachaint air agus a rádh, mar a bhfuil sé 'na briolla agam tá sé 'na breall agam. Fill orm adeir an droch-ghnó. Cuimhnig sar a labhrair, agus feach sar a léimir. Idtúis an galair ná bí mall, níl brígh ná luib ná fachtas i n-am. B'usa leis bás d'fághail ná é féin do théidh le na gnó. Riaghal do reir oideachas,

In Skerries there is a bathing place called the "Spring Board"
In one of the rocks there is a hole in the shape of a man's foot-print . the people of skerries say it is the foot-print of St, Patrick; that when he was on one of the Island he stepped over to the mainland , where the "Spring Board" are now This story is told by all the inhabitants of Skerries.

Three or more boys can play this game. One boy stands in a certain place and the other boys stand about ten yards back from him. The boy who is standing out in the front has a ball. He throws the ball back over his head, Whichever of the boys gets it, he and all the other boys put their hands behind their backs.
Then one of them shouts out "Queeny". Then the boy who is in front turns round. He guesses who has the ball and if he is wrong the one who has the ball has to go out and do the same thing. If he is right, he gets the ball again and he does the same thing over again.

Ac a Mhaighdin níor tuig tu mo chúirse
Gur d'fág tú mé lag lúbach do dhiaidh.

1
Lá bréagh dá ndéirigh me ar maidin S' mé ag breathnú ar cuis baile'n bhuidhe Ce cífínn ac Neillí ag dul tairm Ba ró dheas e amharc a súil. 2 Bhí braig aici ba ghille na an alla Agus í na seasamh i oileán na Rí A da ciac gille cruinne nár fíachadh Agus nár milleadh le sméartacht na h-oidhche 3 Is fada a chaith an angach faoií n t-súithe Sul ma ceapadh leis ail deas na g-craobh S' fíor cinnte gur dall a bhí ina súile Gan fearsainn na smooth ar an speir. 4 Gur a lioctaí fear maith a bí a dul léithe Is nach n-dearcadh ro mór ar a spré

1
Bí saoghal ann in am Queen Ann Go mbainfhidh an gceann den Cailcileach Ac nuair nach raibh ann ac fhear sa gleann Níor bhaoghal de teampall Shasana

1
Táinig me isteach go teach tóirighe Agus ní raib aithne ro mhór orm ann Cuireadh chugam piosa agus stóilín Cailín deas óg ar a cheann. 2 Theann mise léithe mar ba cóir dom Ní raibh taitnuí ro mór ar mo ghreann Ac i ndiaidh a raibh cruinn den toas óg ann Is maith a chuir me mo glórta ina ceann

II
Déirigh Dan agus thóg sé a ceann Agus d'fhosgail croidhe na h-Eaglaise S' Gur be Rí na Rann a d'fág sagairt ann Agus focla fann ag Ministear 3 Casadh a péire lá le chéile An t-Alabnach agus an Caitiliceac Leitidhe phléagh ní raibh ar an t-saoghal Nuair a thosuigh an péire ag argunteach 4 Sé dubhairt an Gaidhil go bréithe béal Ar nuaidh ní tigheann in Aifrinn linn Ach grásta Dé ta tú ar strae Is ní gheibheadh thú beatha an bfuirsingeach.

Cómhairle do mhnaoi bhuirb, no buile ribe ar iarran fhuarSaidhbhreas bodaig, no bochtaineas duine' uasail, dhá mídh ná seasuigheann i bhfad.
Is fuirist dul sa daingean, ach is deacair teacht as. Obair na Naomh go ndeintear san oidhche. Gan stáitse, gan bínnse, gan bórd "A Mhainistir Uí Dhóirne Níor mhainistir gan gleó thú Dá mbeadh a bhfuil marbh beo ionnat!"

Composed by a local man Pat Mc Cahey recently deceased a native of Drunbone.Lovely Magheracloone
I. One Summer's day while on my way through lovely Magheracloone That day I bet I'll not forget been on the ninth of June. Each view I got just on the spot to you I now leave down For scenes so gay believe my say you'd search this world around II. I jogged along quite full of fun I mean to let you know The valleys wide on every side their beauty seemed to show With flowers fine around them twine and the thrush did sing her tune The hills were green and more serene 'round lovely Magheracloone III It's up the brae of Tonaneave as I did kindly go To hear the thrush and blackbird their music seemed to show Their little song appeared like one in fine harmonious tune Or like a band of music grand

mbó agus gurb amhlaidh a theasuigh uaire go dtuitfeadh an rud céadhna amach ortha san, ach nuair a theasbáin sí an tairgead dóibh chreideadar í.Nuair a chonnaiceadar cad a bhí tuitighthe amach do cheapadar gurbh amhlaidh a theasuigh ón bhfear beag cabhrú leis an mnaoi a bhí ana bhocht ar dtús agus cuid den saidhbhreas a bhí ag an mbeirt eile a bhaint díobh chun seans a thabhairt di sin.

Nuair a bhíodar ar an mbóthar do léim fear ana beag thar claidhe chúgtha agus d'iarr sé dóibh cad a bheadh uatha ar na ba breághtha sin agus dúbhairt gach duine acu go raibh fiche púnt uaidh. Do chuir an fear beag a lámh 'na phóca agus shín sé bosca mór go dtí gach duine acu agus dúbhairt leó gan é d'oscailt go ragadh sé abhaile gach duine go dtí na thig féin. Nuair a chuadar abhaile d'oscail gach duine acu a bhosca féin agus ní raibh istigh ann ach dhá phúnt agus bhí dhá phúnt deic sa bhosca eile.Ní raibh puinn bó ag an mbeirt sin agus nuair a bhí an bó a bfeárr a bhí acu díolta níor bhfiú biorrán is an méid a dheinidís d'airgead chun na fiacha a dhíol agus is ag na ba sin a bhíodh na tamhna a bhfeárr agus gheibhidís roinnt maith airgid ortha.
As san amach bhíodar ana bhoct agus sa deire bhíodar comh bocht sin gur b'éigin dóibh a gcuid galman a díol agus ansan na fiacha a bhí ortha a dhíol leis an tairgead a fuaireadar ar a gcuid ialmhan. Bhí fearg orthu go dtí n a ndriofúr mar cheapadar gurbh amhlaidh na fuaireadar ach roinnt ana bheag airgead as an

dúil san tobac a thóg sé é.Nuair a chuaidh sé isteach abhaile bhí cuma ana bhrónach air agus d'iarr a bheann air cad a fuair sé ar an mbó agus ansan d'innis sé an sgéal go léir di. Bhí fearg uirthí ar dtúis ach nuair a d'oscail sé an bosca tháinig ionghnadh órtha araon nuair a chonnaiceadar go raibh sé lán de nótaí púint agus nuair a chóireamh sé iad bhí ceithre céad púnt ann.
Thánaig ana áthas ar an mbeirt acu ansan agus sé an chéad rud a dheineadar ná dul go dtí an siobadóir agus a gcuid fiacha a dhíol agus ansan dhíoladar an cíos. Bhí roinnt maith airgid spártha acu ach do thugadar aire dhó ar shlíghe is ná raibh lá dá saoghal ná lá bocht acu as san amach. Nuair a chualaidh an bheirt ban eile an sgéal tháinig furmod ortha agus d'iarradar ar an bhfearaibh dul ar an aonach an chéad lá aonaigh eile agus ceann des na ma a bfeárr a bhí acu a thabhairt leo agus dá mbuaileadh an fear beag leo fiche púnt a lorg uirthi agus dá mbeadh sé ag tabhairt aon bhosa nó aon rud mar sin dóibh é thógaint.

agus go mbfhéidir go bhfagadh sé oireadh uirtha agus a dhíolfadh an cíos dóibh.Nuair a tháinig lá an aonaigh d'eirigh fear an tighe ana mhoch ar maidin agus nuair a bhí sé ullamh chuir sé téadán ar adharca na bó agus chomáin sé leis í. Nuair a bhí sé timceall leath mhíle ón margadh bhí air gabháil tré choill agus nuair a bhí sé istigh i lár na coille tháinig fear ana bheag chuige a bhí timcheall dhán throigh ar aoirde agus d'iarr sé do cad a bheadh uaidh ar an mbó bhréagh sin agus dúbhairt sé go mbeadh fiche púnt uaidh uirthe. D'iarr an fear bead do an dtógfadh sé an bosca tabac seo agus tháinig fearg ar an bhfear chuige nuair a chonnaic sé luach na bó ach dúbhairt an fear beag leis go mbeadh aithreachas air dá dtógfadh sé an tairgead i n-ionadh an bhosca.
Do thóg an fear an bosa agus dúbhairt an fear beag leis gan é d'oscailt go ragadh sé abhaile mar go dtiochfadh ana iongnadh air. D'imigh sé abhaile agus nuair a bhí sé ag teacht i dtreo an tíghe aitreachas air an bosa a thógaint mar cheap sé gurb amhlaidh a dhein an fear beag amadán do agus go mbeadh fearg ar a bhean chuige mar cheapfadh sí gur le

Bhí bean ann fadó agus bhí triúir inghean aici. Nuair a bhíodar timcheall sé bliadhna fichid d'aois do phósadar le tiúir feirmeóirí. Do phós duine díobh le feirmeóir go raibh féar dhá bhó dhéag aige agus duine acu le feirmeóir go raibh féar cúig mba aige agus an duine eile le fear go raibh fear ocht mba aige.Níor eirigh go ró haith leis an mnaoi go raibh an féar dhá bhó dhéag aici mar do cailleadh ana chuid des na ma ortha agus bhí ag eirighe go hana mhaith leis an mbeirt eile. Nuair a bhíodar pósta ar feadh sé mbliadhna nó mar sin bhíodar ana bocht agus bhí ana chuid fiacha ortha agus ní rabhadar ábalta as iad a dhíol ach thugadh an siopadóir cáirde dhóibh mar bhí fhios aige go rabhadar bocht agus dá mbeadh an tairgead acu go ndíolfaidís iad.
Nuair a bhí lá an cíosa ag teacht ní raibh airgead agus pingin ruadh acu acu ach dúbhairt a bheal le fear an tighe an bhó mhór dhearg a thabhairt ar an aonach.

Scéal Grinn.
Bhí buachaill aimsire ag imtheacht ag cuartughadh oibre. Casadh isteach i dteach feilméara é leis an deireannas. D'iarr sé lóistín na h-oidhche agus d'fhiafruigh an feilméar dhe cén bealach a bhí leis? Dubhairt sé gur ag cuartughadh áite aimsire a bhí sé. Dubhairt an feilméar gur theastuigh a léitheid uaidh féin dá dtiocfadaois le chéile sa margadh."Seo é an margadh," a deir an feilméar. "Dá mbeidhtheá indhon tréad caorach a chur thar an sconnsa i-n-éadan na bliadhna is leat iad". Má chliseann tú caithfidh tú stiall feola i nghar do chnámh do dhroma a thabhairt domsa." "Tá go maith" arsa an lad, "ach caithfidh tú beatha maith", arsa an lad, "a thabhairt uait ar feadh na bliadhna". "Tabairfad," arsa an feilméar, "maidir le neart feola agus chuile shórt dá fheabhas": Nuair a bhí sé ag rith ar an ,bliadhain thriáil sé ceann de na caoirighíbh agus chinn air í a chrochadh chomh h-árd leis an sconnsa. Chuir sin an dréimre síos air, acht chomh luath is a tháinig an lá cáirde deir an feilméar fhágailt réidh agus féachaint le -n-a mhargadh a shaothrughadh. Cuaidh an buachaill aimsire amach go failligheach. D'fhéach sé ceann de na caoirighíbh a chur thar an sconnsa, agus chinn air. "Go mairidh tú do mhargadh" arsa an feilméar go bpródamhail. "lonntuigh aniar anois go mbainfidh mise stiall de shlait do dhroma." Sgaoil sé bóthair leis is an gcuma sin ar an gcréatún. Bhí sé ag imtheacht. Is gearr gur casadh buachaill eile leis a bhí ag cuartughadh áite é féin agus d'fhiafuigh sé dhe céard ba chionntach leis, agus céard a chuir an t-anshóg mór sin air. D'innis sé dó. Is mise a "mhatch" aige sin a dubhairt an darna duine. Ní mórán achair gur casahd i dteach an fheilméara é. D'fhiafruigh an feilméara cé'n

"Tuigim, agus ní léighim agus tuigeann fear léighinn leath-fhocal"
---------------------------------------------------- "Is maith an bloc an cloch go dtí an buille déanach" ----------------------------------------------------- "Luig leis na h-uain agus éirig leis na héanabih" ----------------------------------------------------- "D'ith sodar socair mhuínn, chuaidh an ciúineas fén suaimhneas agus rug sé an glóire mór 'na thóin leis" ------------------------------------------------------ "An rud a chaitheann an duine bocht uaidh cuireann and duine uasal 'na póca é." ------------------------------------------------------ Ceithre gnóthaí gan tairbhta:- Ag adú teine ar loch, Ag caitheamh cloch ar chuain, Cómhairle a thabhairt do mhnaoí buirb, No buile doirn ar [?] fhuar. ------------------------------------------------------ Trí nídh ná feictear agus deineann siad díobháil:- faobhar, gaoth agus grádh ------------------------------------------------------ "Is maith le Dia congnamh fhágháil" ------------------------------------------------------ "Ní bhíonn saoí gan locht"

"Is leór do meóir a dhícheall"
---------------------------------------------------- "Is maith an sgáthán chúl-charaidh" ------------------------------------------------------ "Ní lúgha an froig ná máthair an oilc" ------------------------------------------------------ "Ní thagann an dá thráig leis an ngobadán." ------------------------------------------------------ "Ní faghtar siall gan saothrú" ------------------------------------------------------ "Súil le breith a lomann an cearrbhach" ------------------------------------------------------ "Téigheann cearc trom abhfad." ------------------------------------------------------ "Mol an óige agus tiocfhaidh sí." ------------------------------------------------------ "An té go mbíonn bólacht ar chnoc aige ní bhíonn suaimhneas ar [?] aige." ------------------------------------------------------ "Nodhlag grianmhar a dheineann roilgí méithe" ------------------------------------------------------ "Ní sia gob an gé ná gob an ganndail" ------------------------------------------------------ "Is mairg ná cuímhníghtear ar arán a bhíonn ithte" ------------------------------------------------------ "Bíonn dá innsint ag gach sgéal" ------------------------------------------------------ "Is olc an chú nách fiú fead a leigint leis."

"Tuigim, agus ní léighim agus tuigeann fear léighinn leath-fhocal"
---------------------------------------------------- "Is maith an bloc an cloch go dtí an buille déanach" ----------------------------------------------------- "Luig leis na h-uain agus éirig leis na héanabih" ------------------------------------------------------ "D'ith sodar socair mhuínn, chuaidh an ciúineas fén suaimhneas agus rug sé an glóire mór 'na thóin leis" ------------------------------------------------------ "An rud a chaitheann an duine bocht uaidh cuireann and duine uasal 'na póca é." ------------------------------------------------------ Ceithre gnóthaí gan tairbhta:- Ag adú teine ar loch, Ag caitheamh cloch ar chuain, Cómhairle a thabhairt do mhnaoí buirb, No buile doirn ar [?] fhuar. ------------------------------------------------------ Trí nídh ná feictear agus deineann siad díobháil:- faobhar, gaoth agus grádh ------------------------------------------------------ "Is maith le Dia congnamh fhágháil" ------------------------------------------------------ "Ní bhíonn saoí gan locht"

Ainmneacha agus Leas Ainmneacha i dDír Chonaill.Geirrseach nach mbéadh fás ar bith fúithi ach a dfhanáchadh i mbun i méide a’s í bliain agus fiche de aois bheirthi an “bhaoideach” uirthi, agus ghreamóchadh an t-ainm sin di i rith a saoghail agus go minic ba h-é a bhéadh i mbéal an t-sagairt da mba i ndán ‘s go mbéadh sé ag cur guidhe an phobail leithi. Mar an gceadhna bheirthí an “bhurdán” ar stumpán de ghasúr dhaingean íseal agus dálta an ama eile ghreamóchadh an tainm sin d’on ghasúr go mbéadh sé na shean dhuine ar an t-saoghal.

tuiteam isteach ann. Fuair sí craicheann madaidh annsin. Acht go béidh an craiceann sin ná thiocfadh liom im ar bith a bheith sa teach agam. Thosuigh an t-im ag tuitim isteach ann. Dith an fear a sháith. Rinne sé réidh agus d’imthigh sé na bhaile. Sul a deachaidh sé na bhaile. Chuaidh sé isteach go teach Seán Ó Baoghal agus d’ól sé gloinne mhaith bioltáilte. Níor mhothuigh sé ocras ón lá sin go dtí an lá indiu.

Sgéal GrinnBhí fear in a chomhnaidhe a mbaile s-againne uair amháin agus bhí sé ar shiubhail ag cruinniughadh caorach. Sa deireadh tháinig Fear gortach air. Rinne sé amach go rachadh sé abhaile. Táinig sé fhad le sean-teach. Chuaidh se isteach. Diafruigh sé do bhean an toighe an rabh bídh (bidh) ar bith réidh aicí. Dubhairt sí go rabh an dinnéar ar an téine aicí. Thug sí aníos giota aráin aige. Sa deireadh bhí an dinnéir réid. Bhí cas maide ar an bhean. Bhí mála gaoithe thart air. Thosuigh sí ag baint an chos duithi. Ní rabh fhios ag an fear caidé bhí sí ag déanamh. Thosuigh sí ag brúghadh na préataí le cois an mhaide. Thóg sí an póta annsin. Bhí gabhar ag taobh an tuighe. D’fhág sí an póta faoi an ghabhar agus thosuigh sí ag blíghe an ghabhair isteach ann. Thosuigh na ribeacha ag

mhaith liom da bhfanóchadh sibh seachtmhain san áit seo. Bhí na Loclannaigh sásta leis an cuireadh seo agus ar feadh na seachtmhaine bhí comhradh aca. Lá amháin leis an t-athair nuair a bhí sé leis fhéin. Dhinnis an t-athair dóibh fá deireadh go dtabharfadh sé an rún dobhtha ar choingbhill amháin. Caidé do choingbhill arsa seisean. Caithfidh sibh mó mhac a mharbhadh ar daís arsa seisean. Ní maith linn dul dá mharbhadh ársa na Lochlannaigh”. Ach mas rud é mac dtigh linn an rún a fhághail ar dóigh ar bith eile. Níl. Níl teacht as againn Níl dóigh ar bith eile arsan an t-athair. Bhí comhrádh fada ag na Lochlannaigh an oidhche sin. Ma chuireann muid an mas chun báis arsa fear aca “thig leis an athair duiltu aon chineal aon tuirisge a thabhairt dúinn (innist) tá sin fíor arsa an fear eile. Cead againn innist don mhac an rud a dubhairt an athair. Nuair a chualaidh an mac caidé mar bhí. Thug sé isteach an rún a dhíol ar mála óir agus mála airgid. Bhí sé na fhear shaidhbhir go bráth na dhiaidh. Ach thuit an athair marbh nuair a chualaidh sé go rabh an rún ag na Lochlannaigh.

Sean Sgéal.Tháinig beirt Lochlannach go h-Éirinn fad ó shoin mar gheall rún déanta beórach a fhághail. Chaith siad an chead oidhche i n-Doire agus chuir siad tuairisg ar fhear an toighe in a raibh siad ar loistín fan rún. Níl ach beirt fhear i n-Éirinn arsa an fhear. “An bhfuil an rún aca. Fear agus a mhac agus tá siad na gcomhnuidhe i gConndae Dhún-na-nGall. Níl beóir ar bith san domhain atá comh maith leis agus mas mian libh rachaidh mise libh amárach agus thig libh an rún a fhághail”. Thug an Lochlannach buidheachas da’n Éireannach, agus tháinig an triúr go teach na bhfear a rabh an rún aca. Cuireadh fáilte rompa agus fuair siad cuid de’n bheóir. “Sin an bheóir is feárr a bhlas mé ariamh arsa an Loclannach. Má tá sibh sásta an rún a dhíol” arsa seisean” Nil agaibh ach an luach a ainmnuí. D’amharc an t-athair ar an mhac annsin. Thug sé freagar ar an Lochlannach. Níl oireád óir agus airgid i dtír na Lochlannach “ar seisean” as a cheannóchadh an rún. Acht ó thárla go dtearn sibh an turas seo ba

Sean Sgéal.Bhí bean in a comhnaidhe ins na Rosaibh am amháin agus bhí gasúr aicí. Nuair a déiruighadh an gasúr ar maidin ba gráth leis a bheith iongantach tinn agus tursach achan mhaidin. Dinnis seo do fear a bhí na comhnaidhe comhgarach do. Dubhairt an fear sin leis go rabh an t-sean bean sin ar shiubhal ag guide bainne achan oidhche agus go rabh seisean mar capall aice agus go rabh dhá bairle ar dhubhairt an fear nuair a bhíos an t-sean bean na codhladh anocht abair na focla seo isteach in a cluais. Ma tá tú in do codladh béadh tú in do capall agam-sa Rinn an gasúr seo. Chuir sé croitheacha uirthí. Dimthig sé leis ag goide bainne agus dhá báirle uirthí. Bhí na croitheacha uirthí ón lá sin go dtí an lá indiu.

Lucht Siubhail.San t-sean am bhí cuid mhór lucht siubhail ag dul thart. Bhí fear ann dar ainm Páidín-an-rópa. Nuair a bhéadh sé ag siubhal bhí giota rópa aige: Bhí sé ag dul d’en rópa ar fad. Bhaint siad Páidín an ropa air ó sin amach. Bhí bean siubhal ann a dtugtar. Cailleach mhór na Gaoithe. Nuair a bhéadh sí ag dul thart ní bhéadh dadaidh uirthi ach málaí gaoithe. Bhí cuid mhór airgid aici. Nuair a bhéadh sí ag imthigheacht ag a cuid daoine muinteara. Bhéadh gúna síoda uirthí. Bhí bean eile ann dar ainm Máire an Canna. Bhí sí ag dul thart agus canna beag dubh leithe agus í ag cruinnuighid dí fhéin. Muna dtabhrad dhá dhéirce dí ní glacadh sí an céad déirce. Níl na daoine sin ag dub tharl anois.

I'm back again in Glanworth
Where the Funcheon waters flow Where meadows green are always seen And the Summer sun doth glow. The rippling rills and heath clad hills Will always meet your eye From Rockabbeys ruins to Labbacallee Tomb That borders sweet Fermoy2nd Verse omitted Inserted after one beginning Roche's Castle I'm back again in Glanworth Where the feathered choir doth sing The blackbird and the cuckoo herald first the welcome spring And as I stand on Corbally bush And view the country round I'm glad my footsteps wandered back To Glanworth's fertile ground. And from its heights I now can see Rockabbey's ruins so grand Vested in their robes, the finest in the land

agus molaimíd bainriogan na glóire
An glór síorruidhe go bhfágaidh an sean agus an tóg ná dtáinic ná dá dtiocfaidh faoi éideadh na Maighdine. A thighearna nach muid atá ho h-aoibhinn solásach agus beannacht Dé in ár dtimcheall acht míle beannacht De go bhfaigaidh Aoinneach beo ar an saoghal seo a déarfas seacht subhailce na Maighdine. An dara subháilce fuair an Maighdean go bhfuair a h-aon mhac naomtha na cumhacht sin go ndeachaidh sé ag dúil na cíche (Abair an Paidir). An tríomhad subháilte fuair an Maighdean go bhfuair a h-aon mhac naomtha an cumhacht sin go ndeacaidh sé ag siubhal ar an urlár (Paidir) An ceathrú subháilce a fuair an Maighdean go bhfuair a h-aon mhac naomhtha go ndeacaidh sé ag leigheamh an bhíobla (Paidir)

"Tuigim, agus ní léighim agus tuigeann fear léighinn leath-fhocal"
---------------------------------------------------- "Is maith an bloc an cloch go dtí an buille déanach" ------------------------------------------------------ "Luig leis na h-uain agus éirig leis na héanabih" ------------------------------------------------------ "D'ith sodar socair mhuínn, chuaidh an ciúineas fén suaimhneas agus rug sé an glóire mór 'na thóin leis" ------------------------------------------------------ "An rud a chaitheann an duine bocht uaidh cuireann and duine uasal 'na póca é." ------------------------------------------------------ Ceithre gnóthaí gan tairbhta:- Ag adú teine ar loch, Ag caitheamh cloch ar chuain, Cómhairle a thabhairt do mhnaoí buirb, No buile doirn ar [?] fhuar. ------------------------------------------------------ Trí nídh ná feictear agus deineann siad díobháil:- faobhar, gaoth agus grádh ------------------------------------------------------ "Is maith le Dia congnamh fhágháil" ------------------------------------------------------ "Ní bhíonn saoí gan locht"

"Tuigim, agus ní léighim agus tuigeann fear léighinn leath-fhocal"
---------------------------------------------------- "Is maith an bloc an cloch go dtí an buille déanach" ------------------------------------------------------ "Luig leis na h-uain agus éirig leis na héanabih" ------------------------------------------------------ "D'ith sodar socair mhuínn, chuaidh an ciúineas fén suaimhneas agus rug sé an glóire mór 'na thóin leis" ------------------------------------------------------ "An rud a chaitheann an duine bocht uaidh cuireann and duine uasal 'na póca é." ------------------------------------------------------ Ceithre gnóthaí gan tairbhta:- Ag adú teine ar loch, Ag caitheamh cloch ar chuain, Cómhairle a thabhairt do mhnaoí buirb, No buile doirn ar [?] fhuar. ------------------------------------------------------ Trí nídh ná feictear agus deineann siad díobháil:- faobhar, gaoth agus grádh ------------------------------------------------------ "Is maith le Dia congnamh fhágháil" ------------------------------------------------------ "Ní bhíonn saoí gan locht"

"Tuigim, agus ní léighim agus tuigeann fear léighinn leath-fhocal"
---------------------------------------------------- "Is maith an bloc an cloch go dtí an buille déanach" ------------------------------------------------------ "Luig leis na h-uain agus éirig leis na héanabih" ------------------------------------------------------ "D'ith sodar socair mhuínn, chuaidh an ciúineas fén suaimhneas agus rug sé an glóire mór 'na thóin leis" ------------------------------------------------------ "An rud a chaitheann an duine bocht uaidh cuireann and duine uasal 'na póca é." ------------------------------------------------------ Ceithre gnóthaí gan tairbhta:- Ag adú teine ar loch, Ag caitheamh cloch ar chuain, Cómhairle a thabhairt do mhnaoí buirb, No buile doirn ar [?] fhuar. ------------------------------------------------------ Trí nídh ná feictear agus deineann siad díobháil:- faobhar, gaoth agus grádh ------------------------------------------------------ "Is maith le Dia congnamh fhágháil" ------------------------------------------------------ "Ní bhíonn saoí gan locht"

"Tuigim, agus ní léighim agus tuigeann fear léighinn leath-fhocal"
---------------------------------------------------- "Is maith an bloc an cloch go dtí an buille déanach" ------------------------------------------------------ "Luig leis na h-uain agus éirig leis na héanabih" ------------------------------------------------------ "D'ith sodar socair mhuínn, chuaidh an ciúineas fén suaimhneas agus rug sé an glóire mór 'na thóin leis" ------------------------------------------------------ "An rud a chaitheann an duine bocht uaidh cuireann and duine uasal 'na póca é." ------------------------------------------------------ Ceithre gnóthaí gan tairbhta:- Ag adú teine ar loch, Ag caitheamh cloch ar chuain, Cómhairle a thabhairt do mhnaoí buirb, No buile doirn ar [?] fhuar. ------------------------------------------------------ Trí nídh ná feictear agus deineann siad díobháil:- faobhar, gaoth agus grádh ------------------------------------------------------ "Is maith le Dia congnamh fhágháil" ------------------------------------------------------ "Ní bhíonn saoí gan locht"

An cuigeadh subháilce fuair an Maighdean go bfuair a h-aon mhac naomhta an cumhacht sin go ndearna sé fíon de'n uisge (Paidir)
An séadh subháilce fuair an Maighdean go bhfuair a h-aon mhac naomhtha an cumhacht sin go ndeacaidh sé go gairdín Parrathais (Paidir) An seachteadh subháilce fuair an Maighdean go bfuair a h-aon mhac naomhtha an cumhacht sin go ndeachaidh sé ag cúirt na ngrásta

agus bhí súist mór iarainn ina lámh san agus bhí sé ar tí an buachaill a bhualadh acht ní dhearna an buachaill acht an fhídeóg a thógháil aníos as a phóca agus í a shéibeadh agus thosuigh air an bhfathach ag damsa agus níor bhféidir leis stopadh ná go raibh sé sáruighthí agus ar deireadh d'iarr sé ar an mbuachaill a stopadh agus go dtúibhradh sé an súist dó agus annsin stop an buachaill. Fuair sé an súist ón bhfathach agus lean sé de bhealach. Bhí sé ag imtheacht go raibh gúin agus deiread a lae ann agus ba ghearr go bhfaca sé caisleán mór i bhfad uaidh agus tharraing sé air. Bhuail sé ar dhoras an phaláis agus ba ghearr go dtainic an rí amach chuige agus d'fiafruigh sé de céard a bí uaidh agus dubhairt an buachaill gur aimsir. "Bhuel", ars an Rí, "is tusa an buachaill atá ag teastáil uaim agus tar isteach" agus chuaidh. Dorduigh an Rí dó ceann don na cailíní beile bídh a fhágail faoi réir dó go raibh sé tuirseach tar éis a aistir fada

"Tuigim, agus ní léighim agus tuigeann fear léighinn leath-fhocal"
----------------------------------------------------- "Is maith an bloc an cloch go dtí an buille déanach" ------------------------------------------------------ "Luig leis na h-uain agus éirig leis na héanabih" ------------------------------------------------------ "D'ith sodar socair mhuínn, chuaidh an ciúineas fén suaimhneas agus rug sé an glóire mór 'na thóin leis" ------------------------------------------------------ "An rud a chaitheann an duine bocht uaidh cuireann and duine uasal 'na póca é." ------------------------------------------------------ Ceithre gnóthaí gan tairbhta:- Ag adú teine ar loch, Ag caitheamh cloch ar chuain, Cómhairle a thabhairt do mhnaoí buirb, No buile doirn ar [?] fhuar. ------------------------------------------------------ Trí nídh ná feictear agus deineann siad díobháil:- faobhar, gaoth agus grádh ------------------------------------------------------ "Is maith le Dia congnamh fhágháil" ------------------------------------------------------ "Ní bhíonn saoí gan locht"

Dhá lomra ar gach caoirigh aige.
Thart doghní thart, thart deire an óil. Ní lia duine na meón, agus ní lia tír na nós Ní bhíonn an ionncaibh ar lá Foghmhair. Iomadúlacht gaoil ar beagán carad, sé an mhiniú atá leis sin, ná, is minic ná bhionn gaolta go maith da chéile. Rithid uiscí doimhne ciúin. Bhíonn leacacha sleamhaine i dtighthibh daoine uaisle. Rí mífhoghlumtha is asal corónta. Sé an mhíniú atá leis sin ná, ní bhíonn aon mheas ar dhuine ag lucht éolais toisg ainm na h-uaisle do bheith air. Troscadh an cait-ceannfhinn, ithim feóil, ní ólaim bainne. Is breágh an nidh an óige an té a chuirfeadh ar foghnamh í. Ní bhíonn sonas gan donas na órlaighibh tríd. Is mairg nách comhairlídhe dó bhean. Is feárr a rádh ná cuimhneamh air. Is muchad feirge so-fheirge. Bíonn béal eidhin agus croidhe cuilinn ag an bplámásuidhe. Is ait leis an gcat an t-íasg ach ní h-áil leis a chosa fhliuchadh, sé an mhíniú atá leis sin ná dúadh na h-oibre ag daoine eile agus toradh na h-oibre aige féin. An madra-ruadh i gcroiceann na fóisge

raibh sé in iffreann agus go gcaithfeadh sé a dhul faoi na déin mar gheall nach raibh sé ag fághail suaimhnis at bith na go bfuigheadh sé é. Dubhairt an buachaill go ndéanfadh sin agus d'imthigh leis agus bhí sé ag imtheacht agus ag síor intheacht ná go ndeachaidh sé go h-Iffreann agus d'fiafruigh sé don diabhal cá raibh a leitheidh sé de bhior "bhuil", ars an diabhal sin é thall é ins an teine úd thall má tá sé ag teastail uait. Anonn leis an mbuachaill chuig an mbior agus shíl an diabhal go scalfadh sé é féin leis agus ní raibh baoghal air mar gheall ar an gheall ar an mgréis a bhí curtha ar a craiceann aige. Rug sé ar an mbíor agus bhuail se ar a ghualainn é agus bhí sé ar tí imtheacht amach leis nuair a léim an diabhal suas taobh thiar air agus dubhairt, "Ó a bhuacaill mhait ní imthóchaibh tú chom reidh sin caitfidh tú mise a troid ar dtús". Leaag an buachaill an bior uaid agus tóig sé an fhídeóg aníos as a phoca

Blaib an bíadh is íosair é.Do pós liobar leadhb
Is gnáth é sin a rádh nuair a théigheann beirt gan críoch, gan eolas d'iarradh gnotha éigin a dheunamh í dteannta a chéile agus gur measa duine acu chun a dhéanta ná an dera duine. Soir atá mo thriall is síor atá mo grádh. Níor chuir an madra ruadh aoinne riamh amach do bfearr ná é féin Deirtear san le daoinibh go mbíonn ainm rógaire ortha. Suil le breith a lomann an Cearrbhoch. Mol a dheire agus mol gort agus ná mol geamhar, sé an mhíniú atá leis sin ná, ní féidir toradh an ghuirt do mheas ar an geamhar. Ní folair fanamhaint go bhfeicteas an t-arbhar 'na diasaibh. An madra ruadh i mbun na gcearc. Troid na mbó maol. Na tabhair an t-aitheantas ar aon rud. Níl aon tsolás na leanann a dholás féin é. Is bocht an tigh na bhfuil bean tighe ann.

Bhí bean ann uair amháin agus bhí aon mhac amháin aici agus ní dhearna sí faic ariamh acht bí an diabhal air chomh crosta agus a bí sé agus sháruigh ar a mháthair éadaigh a chongbháil air ó bhí sé ina ghasúr bheag agus bhíodh a mháthair ag milleán air i gcómhnuidhe acht faoi dheireadh dubhairt sé lei craiceann tairbh a fághail dó ná go mdéanfad sé culaith éadaigh dhó fhein agus fuair. Rinne sé an culaith agus nuair a bí se réidh dubhairt sé lei go raibh sé ag dul ar aimsir na dtainic leis cur suas lei níos fuide mar gheall ar go raibh sí ag milleán air go síorruidhe. Ó a mhaicín ó," ar sise "Ná bac leis sin is fearr an troid na an t-uaigneas." "Deamhan miste liom mar imtheochaidh me," ar seisean. Sáthach moch lá ar na bhárach bhuail sé an bóthar acht bhí sé na fhear an láidir agus d'imthigh leis treasna na coille agus bhí sé ag tarraing i crann as an talamh le haghaidh maide laime. Bhí sé ag imtheacht

anam" ar seisean " conus a tháinig tu isteach annso". Annsan níor dhein sé acht an t-asal a scaoileadh saor agus é a chuir amach san stábla agus deirim-sa leat gur gairid an mhoill dhó é sin a dheanamh.Connus a leagann feirmeóir faic rinne?
Is obair tábhachtach í seo, ach obair símplídhe is riachtanach san am ceadhna. Is obair í a chuireann na fir oibre suim mhór ann, agus tá gach duine aca oillte chun an h-oibre sin a dheanamh. Seo mar a ndeireann siad an obair. Casann siad súgán bog reamhar nó sean cheirt mí-thairbheach timcheall lár faic na rinne. Crochann siad os cionn na teine corcán uisge, agus nuair tá an uisge ag fiuchadh, leagann siad an spáid treasna béal an chorcáin, an t-súgán nó an sean cheirt díreach ós cionn an uisge fiuchta. Annsan geobhann siad soitheach agus caitheann siad an uisge beirbhuighte annuas ar an t-súgán nó an t-sean cheirt, agus leantar ar an obair ar feadh leath-uair, nó mar sin. Tá faic na rinne anois, bog, agus lúbach, agus an fhaid atá sé mar sin, lúbann an fear an faic. Acht connus a lúbann sé é? Seo mar a chonnacas é á dheanadh.

1. He drank his nuff of tea.Local Expressions.
If you were asking your mother for money for clothes, she would say. "I haven't as much money as would buy a jacket for a gooseberry". - "I'm stoney broke" To a man that would have no money. "He hasn't a penny to his name". "He's as tight as tuppence". "He'd skin a flea for a halfpenny". To a man who would not spend money. "He'd frame a halfpenny". If you were eating a lot for your breakfast, your mother would say. "You'd eat a child out of the (?) small (?). "He'd eat the quarter sessions". About a person who has a great appetite. One who is very tight about money. "He'd follow a crow for a spud". Talking about a sly person. "You'd think butter wouldn't melt in her mouth". "There's more ways of choking a dog besides with butter - Meaning there are several ways of doing harm. "As long as grass grows and water runs, they have that place". "She'd talk the leg of a pot". "Her face is as black as the ace of spades". "The kettle calling the pot black". About a stout person - "She wouldn't go out the door for you".

Sgéilíní Grinn.1.
Bhí fear ann uair agus sé an obair a bhí sé ag déanamh na ina contractar ar an mbóthar. Bhí an-dúil aige san ól. Ní raibh lá ar bith a ngabhfadh sé go dtí an baile mór nach mbeadh sé súghach ag teacht abhaile nó mar déarfadh daoine eile ag tabhairt dhá thaobh an bhóthair leis. Lá amháin bhí sé ag teacht abhaile agus a dhóthain ólta aige. Casadh doctúr na h-áite dhó. "Beul" ars an doctúr "Feicim go bhfuil dhá thaobh an bhóthair leat." "Ní ionganthas é sin, nach bfuil fhios agat gur contractar mise" 2. Bhí amadán ann uair agus sé an ainm a bhí air Páid a Mhaim. Bhí sé i dteach na stáisiún lá. Bhí sagart ag éisteacht faoisdin thiar sa seomra. Chonnaic Páid na daoine ag dul siar sa seomra, duine ar duine agus ní raibh fhios aige cén fáth. Faoi dheireadh chuaidh sé féin isteach. Dubhairt an sagart leis dul ar a glúnaib agus thosuig sé ag cuir ceisteanna air. D'éirigh Páid dhá ghlúnaibh. Táinigh sé ar ais go dtí an cisteanach. Dubhairt sé leis na daoine "bíodh sibh ar bhur n-aireacas ar an lad thuas, fios atá uaidh.

tharraingt amach ina dhiaidh, mar ní raibh sé le fanamhaint san tíghe acht cúpla nóimeat. Thárla go raibh cuideachtain meidhreach sa tíghe roimhe agus bhí sgéal greannmhar tosnuighthe aca agus d'fhan sé ag éisteacht go ceann tamaill mhaith. Do bhí nós ag búachaillí an cheanntar teacht go dtí tíghe an fhear seo gach oidhche ag imirt cártaí. An oidhche seo thángadar go lúath mar ba gnáth leo. Chuadar go dtí an doras agus bhí sé ar oscailt agus chuadar isteach agus ní raibh aoinne istig rómpa. Tamaill ina dhiaidh sin tháinig búachaill aimsire an fhir chomharsain isteach agus d'íarradar air cé raibh sa tíghe núair a bhí sé ag teacht. Dubhairt sé go raibh Seán Fada agus cúpla fir eile ann. Fear mór sprideanna dob eadh Seán Fada agus bhí fhios ag na búachaillí annsan go bhfanfadh an fear tamaill maith. Dubhradar le na chéile go mbeadh seift éigean deanta aca núair a thiocfadh an fear. Fé dheire cheapadar ar seift. Thugadar an t-asal isteach ó'n stábla agus cheangaileadar de chosaibh an leabthan é. Nuair a bhí sin deanta chúadar amach agus dhúnadar an doras. Tháinig an fear abhaile ar a h-aon-deag a chlog agus fúadar mór fé. Núair a tháinig an fear isteach níor dhein sé acht dul síos sa tseomra. Cad a bhuaileadh i gcoinnibh san tseomra acht an tasal. Do bhaineadh geit as an bhfear agus do leig sé béic as. Do las sé lasán agus chonnaic sé an tasal. "Ó Dia lem

le háthas mar bhí an iomad sin de sobhern ann nár fhéad sé íad do cómhaireamh. Cuaidh sé abhaile agus nuair d'áireamh sé an airgead bhí níos mó ná cead sobern ins an mbosca. Sé an fáth gur fágadh an airgead sin annsan ná nách raibh aon claínn ag an bhfear gur leis é agus bhí a bhean marbh agus bhí eagla air é do cur ins an mbannc. Teighead sé amac gac lá ag leigint an aér tríd agus lá amhain do cuir sé cuid de tios fé cloc mór agus do dein sé dearmhad air. Sé sin an fáth go bfuair an fear so an saidhbhris seo.

Bhí fear ina chomhnuidhe san áit seo fhadó agus aon rud a chíadh sé cheaphadh sé gur sprid a bhíodh ann. Do bhíodh sé ag ceannach bainne ó duine des na chomharsain a bhí i n-aice leis agus théigheadh sé gach maidin is tráthnóna chun é d'fhághail. An tráthnóna seo chuaidh sé i gcóir an bhainne agus níor chuir sé an nglas ar an ndoras acht é do

Fadó, fadó bí bean ag fághail bháis leis an ocras. Nuair a fuair sí bás fuair na daoine bosca mór agus é lán de óir buide agus bí piosa paipear anuas ar an óir agus bhí se sgriteobta air aoinne a togfadh an t-ór go mbead mallact air go deó. Cupla bliadhain na dhiaidh sin bhí garsún ag gabhail tareis agus fuair sé an t-ór agus bhí atás air ach fuair se bás an tarna oidhce.
Bhí bean ann fadó agus bí sí ana aosta. Is in aice na teine a bí a leabaidh. Aon oidhce nuair a cuaidh sí a codhladh thainig fear isteach an doras dunta. Tháinig sgrannrad ar an mnaoí. Dubairt sé léí ragaid sí leis go dtabarfad se alán óir dí ach ní ragaid sí leis mar bí eagla uirtí roim an bfear. Cuaidh an fear amach tridh an doras aris. Se a bí ann ná mach na mná fein a bí marb le blaidain. Ar maidin ambaireac cuaidh an bean go dtí an ait in ar dubairt an fear go raibh an t-ór agus connaich sí bosca agus é lán de ór buidhe

Bhí fear ann úair amháin agus chuaidh sé chun na faoisdine cun an tseipéal lá. Chuaidh sé isteach i mbosca na faoisdíní agus dubhairt an sagairt leis "táir ina sheasamh ar bhrúac iofrinn." Núair do tháinig sé amach as bosca na faoisdíní dubhairt a comharsan leis conus ar eirig leis. "Druid amach úaim" arsan bhfear "nó thuitfidh an beirt againn isteach i n-iofrionn.

Féar aoiste tá sé comh maith le óir.
The merriest of young fellows make the best of old men. Cruaidh ar cruaidh deineann sé falla olc, acht bog ar bog ní dheineann sé aon ceann in aonchor.

Ní thagann an aois is an óige le chéile.
Chuir do shrón romhat agus geobhfaidh tú eolas. Is feárr an cú a bhíonn sa tsiubhal ná an cú bhíonn i luibh Luigh leis éan agus eirig leis an t-úan. Is maith an fear an fonn. Bean gan aprúin tá sí ar nós bó gan earball. Muna ndeineann tú íarrácht ní bheidh an bhuadh agat. Bhí úil des na daoine atá ós do cinn agus ní bheidh tóir ortha ort. Is feárr an fhírinne ná saidhbhreas. An rud a oireann de'n ganndal oireann sé den gé freisin. Muna oireann an caipín duit ná caith é.

Padraig O h-Éanacháín - Ceathrú an Tobair, Cilleoirín, Béal Atha na Sluagh - feilméar - leath-chéád bhliadain d'aois. Gaedhealgóír eifeachtach gan amhrais. Chaith sé suim bliadanta i Sasana. Bhiodh sé ag muineadh Gaedhilge i Sasana. Tá "teistiméaracht" aige ó ó Ghaedhealgóírí i Manchiun (?). On a athair a fuair sé a chuid Gaedhilge. Seo ceann acu:-
Chomhnaigh na braithrí i mainistir in aice le Cill Bhuidhe Amhnach i bhfad o shoin. Ba gnathach leobhtha a mbróa a bhaint diobhtha gach trathnona Sathairn ionnus go nglanfadh ceann acu na bróaí i g-cóír an Domhnaigh. Cibé faill a fuair an Diabhac ar an m-brathair ghoid sé na brógaí. Ní raibh aon bhróg le fagháíl ag na braithribh maidin Domhnaigh. Ní chuirfidis in a leith gur ghoid an brathar na bróaí agus d'imthigheadar asan áit súl dá d-tuibradh siad masla den bhrathar. Nuair a bhí siad imthighthe as an áit thug an Diabhach (no Diabhal) na brógaí ar ais arít. Agus ó shoin i leith tá na foclaí so leanas le cloisteál ins an g-ceanntar "Ní raibh ann ach na bráíthrí agus d'imthigh na brógaí D'imthigh na bráithri agus froitheamh na brógaí," ("Froitheamh" - an focal atá ag Padraig, leabaidh "fritheadh" ach deir sé gur "froitheamh" an focal ceart. Is mó an difridheacht atá idir Gaedilge Phadraig agus Gaedhilge Tomáis Uí Bhrannin

Long ago, a woman lived in Dreenach whose name was Máire Ní Mhurchadha. It was said that she was guided by the devil and found out everything from him. She seldom left her house in the daytime but she used to travel by night to a place where as she said, she used to talk to the devil. She was often seen out at night riding on a horse and if she met anybody she would ask them to go to a certain place with her as she had a message to take there. It is said that if anybody was sick in the district it was the custom to go to this woman to see if the person would get better. One day a woman was dying some where in this district and her son and daughter went to Máire Ní Mhurchadha to see if the woman would get better. When they arrived at the house they saw that she had the table set for three, and as there was nobody living with her if she expected them. She said that the devil told her that they would come. She told them also that their mother would get better. It is said that Máire Ní Mhurchadha did not die but was taken by the devil one night.

Long ago, a man lived near Eyeries Village, whose name was Seán Dubh. Nailmaking was his way of living. One day as he was sitting outside his door, making nails he noticed a man coming towards him. As the man drew near to Sean he spoke to him. After a long conversation Seán decided to keep him for that night. During the night an argument arose between the men and they began to fight. As soon as the man caught Seán he turned black and that was the reason why he was called Seán Dubh.

Local Place Names 7 - 11 - "38
There are some peculiar names on our fields and on those of our neighbours. Here are some of them. "Paddy Doyle's" - this field got its name from a man that sold it and went to America. "Tom Ryan's" this field got its name from a man that it was bought off. "Hosey's Field" this field got its name from a man that sold it for a frieze coat. In Revenagh there is a field by the name of "Boot, bog" as there is a boot of gold hid there but it was never got. In Bawnre there is a field by the name of Tobair Glar" or the green well. It got its name from a well that is in it, as the grass is always green around the well. In Carrageen there is a field by the name of "Gappaide Cpaide. This field got its name from a man that threw up his heart's blood.

Long ago, a man lived in this place, which was built about a mile or two from my house. He had a little hut at the foot of the hill, where he lived night and day. He had not his right senses so he used to get up in the middle of the night and smoke the little clay pipe which he used. He was very rich so one day he put his money into a little box and put it in a hole in the wall. He did not get that money again, because he did not know where he left it. When this man died the money was found by some men who were hunting in the hill. Nobody knows what became of the money afterwards.

Many local places got their names from brave warriors who lived long ago. Cahirkeem got its name from a man whose name was "Cathal an Chaoin". One morning during the spring months, "Cathal an Chaoin" prepared for a duel. He met his enemy at Cahirkeem, and they both fought bravely. After a fierce battle "Cathal an Chaoin" was killed. His oponent died shortly afterwards from wounds which he received. Both were buried at Cahirkeem At the present day the place where they were buried is marked by two stones.

During the period of the famine a very strong man lived in this parish. I do not know his correct name but the people used to call him "Breek". He used to work very hard as all the people of the parish wanted to employ him.
One day he went to a farmer who had employed him to mow hay. When he went to the farmer's house his breakfast was not prepared so he was obliged to go out and mowing without eating any food. After a while the farmer's wife called him to the house and gave him a piece of black bread and a cup of water. This was all the food he ate for his breakfast. Afterwards he went out to the meadow and before sunset he had finished the mowing of the hay.

In the townland of Kilcoltrim is Lahill or the half hill.
Kilcoltrim is so called because long ago there was "A little Church behind the Alder wood" there. Oilbeg derives its name from a little cliff at the back of the townland. Rocksavage, a townland between Ballymurphy & Inch owes its name to its very rocky soil-anything big or rough looking was called "Savage". In Ballyine, Baile na h-Eidhin, ivy is seen clinging to trees & old walls. On the Barrow Line is a dangerous bend beneath a jutting rock, called the "Devil's Eyebrow" & under its shadow many accidents have occurred. The following places have derived their names from people who lived in the locality: Hegarty's Pool; Hegarty's Cross; Boff's Hole; Moll Flander's Cross; Ballymurphy, Ballymartin, Ballyroughan, Stokes's Knock & Peg Wade's river. Gretta Quin's grandmother told her that "Peg Wade's" is so called because an old woman called Peg used to wade through the river when going to do her

About fifty or sixty years ago, seven went out to fish near the coast. They were prepared to return to the shore when a storm arose. They struggled on for some time, but after a while a large wave washed four of the men overboard. The others could do nothing to save their lives and were driven from place to place with the force of the high waves and strong wind.
When the storm ceased only two fishermen reached the shore. One of them died shortly afterwards. The other who was a native of Foromanes was the only man who lived. Deep was the sorrow of the relatives and neighbours of the surrounding district when they heard of the sad tragedy which occured. The people spent some days searching for the bodies of the fishermen who were drowned and they were found about a week afterwards.

Many years ago a man named Mic Eóghan served in the army for the King of France. He was exceedingly rich and was a great friend of the King. It happened that the King had a very pretty daughter and Mic Eóghan wanted to marry her. The King would not consent to their marriage so he and the princess fled from France. When the King heard that his daughter left he ordered his men to follow Mic Eóghan. They saw him after they reached Ireland. Mic Eóghan then turned to the direction of Berehaven and the others never saw him afterwards. When he was dying he buried his riches in a place which can be seen today. It is said to be hidden in a stone wall which surrounds an old burial ground. Efforts were made to discover the treasure but they proved fruitless.

During the time of the famine in Ireland, many people used to take cows from each other during the night. A man from Eyeries travelled from place to place and he used to take cattle and sell them at a very low price. One night he was passing a bridge and he saw a person sitting on a stone in the river. He held a large stick in his hand. The man asked him what was he doing in the river. The other answered and said that he was suffering purgatory in that place. He told the man who used to steal the cows that when himself lived in this earth he used to steal the animals also, and when he used to be passing the bridge he often sat in that stone. He also told him that he would have to remain there until white buds would grow on the stick and then he would disappear. That night the men stayed in the river and after a few day's the buds grew on the stick and the ghost disappeared. This man never took cows after that. The bridge where the river is flowing is now called "Droichead na Gadhaidhe".

Sé an t-arán is mó abhíodh aca fadó ná arán min bhuidhe. Bhí sé ana láidir agus ní thaisteóchadh mórán de uatha. Do bhíodh mórán coirce agus cruithneacht curtha aca agus dheinidís cístí breágha dé. Do bhí sé ana shaor an uair sin mar dheinidís é mheilt sa bhaile iad féin leis an mbródh. Do mheilidís an choirce agus dheinidís praiseach breágh dhe agus ithidís é igcóir a mbreacfast. Nuair a bhíodh deabhadh ortha agus nuair ná bhíodh aon aran bácála aca do chaithidís ceann aca ar an ngreiseach. "Ciste baiste" athugaidís ortha san. Do bhíodh stampí aca igcóir Lá 'le Mhichíl agus tá an stampí 'ghá dhéanamh aca ó shoin ileith agus táid síad go h-ana dheas. Tá ceann de's na bródh igCrostra fós in aice le tig m'aintín. Dá chloch mór agus poll ilár agus mórán poill beaga mór-tímpeall an poll sin deirtear gur iad ceart na clocha sin achoimead mar gur leis na sean daoine iad

múineadh ann ná strainséirí. Comhnuigheadh siad i dtighthibh na bpáistí scoile. Ní bhíodh aon leabhar acu an uair sin ach slínnte chun sgrí ortha. Ní bhíonn bínnsí ná stóil nó a' leithéid acu ins na sean sgouileannaibh. Bíodh ana mheas ag na daoinibh ar an múinnteóiribh an am sin.

Ní raibh aon máighistir scoile ann fadó mar ata anois, mar ní raibh na scoileanna deantha dóibh. Bhí ráicí maighistir ag dul ó thigh go tig ó pharóiste go paróiste agus ó cheanntar go ceanntar. Fanfadh sé seachtmhain i dtigh agus na scoiláire agus bhíodh a chuid leabhar fén a n-ascail aige. Istig i Croithe bá a bhí sé annso a múineadh. Bhí rían ar na scolairí mar ní raibh se in aoinfhéacth léo, acht bhfheidhir seachtmhain nó mhí gach blían.
Bídís í na gcodhladh agus ag ithe i dtighthe na feirmeoírí. Gaedhilg an rudh ba mhó a bheadh ag múineadh acha. Bhíodh saghas leabhair ag na páistí, a mhuinntir ag tabairt. cucha iadh. Cleití cearcha, as cléití gé a bhí acha mar phinn. Bíodh leacha slinne acha, cun scríobhadh ortha geibheadh siad san uaireanntha cois fairrge. Bíodh clocha, saghas stóil, as gach aon rúd acha chun suidhe ortha. Bíodh cuidh acha i na seasamh léis na fallaí. Biadh cathair shugáin ag na maighistir Scoláirí maithe do beadh cuidh acha agus filí leis. Tomás Ruadh, agus bí ardh méas ag na daoine ortha. Bí Tomhas i gceann de's na

neamhna cniotála, a bhí air agus do thosnuig se ar a sgadileadh. Nuair a bhí snáth maith fada sgadileadh aige do ceangail sé píosa bríce dhe agus do chaith sé síos cun a mhná é. Rug an bean ar an snáth agus do cheangail sí córda dhe tairrig cúghat a bhuachaill ar sí. Do thairrig an fear an snáth cuige go dtí fo raibh greim aige ar an gcórda. Do cheangail an bhean téad teann láidir den chórda annsan. Do tháirrig an fear thúas an córda chuige nó go raibh greim aige ar an dteid agus niorbh fada no go raibh se thíos ar an dtalamh méidh.

Neartuig mé a Dhía le grásta an spioraid naomhtha. Ceartuig mo lochta is cuir grádh agus lasadh im chroidhe. Na peacuig loit mé is coimeád mé i bhfad ó thaobh, as bealach do leinbh díbirt gur bráth is a coidhche

fé chumas duine d'fhéadhfadh diobhbáil mór a deunamh dó.An t-ualach is mó ar an gcapall is míne.
An t-é is cneasta a dheineann obair is air is mó a cuirtear obair. Gaoth a bhádóir Deirtear é sin nuair a bhíonn duine ag bladar. Feartainn a chúinigheas gaoth Má thugann fearthainn le anaithe laguigheann sin an ghaoth. Is úr gach brobh go Nodhlag. Tá crann sa choill thar an gcárthainn. Dearfuí[?] é sin nuair ba gádh a cur in úil do duine go raibh duine eile comh maith leis féin ann. As a eolas is fearr é An rud theigheann í bhfad téigheann í bhfuaire Bionn an fear deireannach dicheallach d'iarradh bhreith ar a gnó.

Píobaire ar aon puirt
Duine go mbionn aon rud í g-cómhnuidhe már adhbhar cainnte.Is annamh súd lacha gan dúil í snámh. Tá an airc luacra[?] in bholg Coinín í bpoll is a cheann amach Le duine bhead í bhfolac le h-eagla is gnáth é sin a rádh. Ba dual do laogh an fhuaig rith abeith aige. Is gearr go mbead an mhínseach níos measa ná an seana-ghabhar. Dearfaí é sin nuair a bhéadh duine óg ag gabhiúl le droch-nósaibh athair nó máthair. Ní banbh gan chró é. Ní duine gur gá do bheith ag iarraidh lóistín ar aoinne, tá airgead nó cáirde go leór aige chun lóistín a soláthar dó. Ná bac aoinne go mbíonn á lámh i mbeul an mhadra aige. Duine ná bhead ar a thoil féin ach é fé

scian. Bhí an maighistir ag feachaint air i gan fhios dó agus nuair a tháinig sé thar n-ais, dubhairt sé ná oireadhn[?] sé do i n-aon chor. Tháinig buachaill eile ag iarradh an phosta. Thug sé an beart do san arís. Bhí sé ceangailte do docht, acht do thóg an buachaill tairnge as a phóca agus do scaoil sé an t-snaidhm thar éis tamall. Annsan chuir sé teadán agus an páipéar i leat taoibh go cúramach. Tháinig an maighistir cuige agus dubhairt sé go mbeadh luach na foighne le fághail aige gan amhras. "Is é an chroidhe réidh a réidhtigheann an fitheán"
Seo an sgéal atá mar geall air sin. Bhí sen bhean ann fadó agus bhí cailín aimsir ag teastáil uaithi. An lá seo tháinig triúir cailín isteach cuici ag lorg posta. Bean glic a bheadh an bhean agus bhí ceirtlín snaith aici, agus bhí sé ceangailte tré na chéile, agus thug sí é don cead cailín, chun é do scaoileadh. Dubhairt an chailín ná beadh sí ag caitheamh an t-am go léir, agus d'fhág sí mar san é. Do thug an bhean é don dara cailín, agus dubhairt an cailín go gceannóchadh sí ceirtlín snaith dí, agus gan a bheirt ag iarraidh é sin a scaoileadh. Do thug an bhean é don triomhadh cailín, agus bhí an cailín ag obair ar an gceirtlín, go dtí go raibh sé go réidh agus go

Fóidín an ocras.
Sé an miniú atá leis sin ná, deirtear go bhfuil fód ins na cnoca, agus má shiubhlann tú air, deirtear go bhfuighteá na féar gortach.Sé an míniú atá leis an sean-fhocail sin. "is mór é luach na foidhne gan amhras", ná, uair amháin bhí maighistear ag lorg buachaill aimsire. Tháinig buachaill isteach chuige lá, agus d'iarr sé air, é glachadh in aimsear. D'fheach an maighistir air agus dubhairt sé leis oscail an bheart sin agus beidh é chugat i gceann cúpla nóimeat. Bhí sé ceangailte go cruaidh. Fuair an buachaill

A Íosa, a leinbh, bí liom féin, tabhair do lámh liom i dthúis gach lá. Leanbh leat mé a Mhuire Mhór. Chuir fé brat mé oidhche is ló. A Dhia a dhein mé, is thug dom ciall. Bhí sé féin liom, is mé ag triall. Seól an t-olc uainn, i bfad ar fán. Is bíodh le grádh Dhuit mo chroidhe-se lán.

Fadó do bhíodh a lán sean-nósanna ag na sean dhaoine, acht tá siad go léir imthighthe anois. Fadó nuair a b'fuigheadh duine bás i dtíg do chuiread muinntir an tighe sin é suas ar bhórd in-aice na teine, agus brat bán anuas air. Gach duine a bhíodh ag teacht chun an tighe, b'éigean do dreas gol a dheanamh ar an duine marbh. Thárlaidh gur fhuair sean fhear bás i dtógh in Éidhneuch, agus do dheineadh an rud ceadhna leis. Bhí poll ins an bh'fhalla in-aice na teine agus bhí sé ag dul isteach sa seomra. Na buachaillí cliste a bhí ag an sochradh, do cheangail siad píosa córda dé'n corp, agus chuaidh duine aca isteach sa seómra agus chuir ceann eile aca an chórda isteach tríd an poill chuige agus thosnuigh an chorp ag bagadh agus as sin amach níor deineadh é i n-aon chor.

496sé croidhe - cráidte tar éis an triochadh phúint gan thrúagh ar bith dho.

Cailín a bhí MealltaA ógánach óig mar réalta tríd an gceó
Thugas mo chion go léir duit Gheall tú bheith romhann I gCoill Ghlas an gCeóin Go gcuirfimís an gcomhairle in éifeacht Tuig a mhíle stóir! Nach bhfuil sa Domhan mhór Peacadh ar bith is mó le déanamh Ná maighdean deas óg A mhealladh le do phóg Agus a fhágáil faoi bhrón 'na dhiaidh sin II A Rodaí Ó Ruadhainn, tairig leat go buan Mar chuir tú faoi bhrón an saoghail seo mé Chuir tú do dhúil In airgead gur buaibh Is i seifidí dubha na sléibhe B'fhearr liom go mór Bheith ar thaobh bhuachaill óg Ná saoghal ban beo ar thaobh chruich D'imreothas tú liom ar fíon Cluiche cruaidh an tsaoghail Is siubhalfadh tú an saoghal go réidh liom III Fear darbh ainm "Ruadhainn bog gréinne Mó chroidhe i m'aer go géar

Bhí fear ag deisín simné uair amháin. Bhí an simné chómh h-árd san nár bhféidir dréimre a d'fháil a raghadh súás go dtí a bhárra. Is amhlaidh a bhí soithlean ar bhárr an tsimné agus téad teann láidir ceangailte dhe. Bhí beirt fear i mbun na téide thíos agus deinidís gach aon ní a bhíod ag teastail ó'n gceanduidhe a ándú aníos chuighe. Agus nuair a theástuigheadh úaidh teacht anuas de'n tsimné ag deire an laé is amhlaidh a bheireadh sé greim ar an dtéid agus dheineadh na fir é a d'ísliú
Lá dá raibh ualach trom á árdú ag na fir nár bhris an théad. D'fhág san fear shúas agus gan aon t slí agus cun teach anuas. Bhailigh sgata de mhuinntir na h-áite mór timchiall an t-simne agus bhíodar ag féachaint air. Fanfaidh sé annsan nó go gcaillfear de'n ocras é ar síad. Bhí na mná is na simne. Do labhair sí leis an bfear túas A Sheáin, A Seáin ar sise "scadil do stoca" Do thuig an fear Láitreat cad a bhí in algne a mhná. Do bhain sé ceann des na stocaí

Is cé deir tú le Cill Coinnigh a leagadh aréir leis an gcea [?]
IV Chonnaic mé fear ins an ngealuigh i lá earraig is é ag cur na líon. D'iarr mé grainne nó do air is go gcuirfinn an domhan seo faoi Sé dubhairt sé bhrisfinn na Geasa le cancal is cumha e i ndiaidh an lín Mhúc sé solas na Gealuighe is Déaluigh sé uaim in sa mbruidhin V Chonnaic mé Neifinn Ó thuaidh ina greasuidhe stuma bróg Cnoc Aille Ceann Cailighe ceann leime ar féasta i Dtir na n-óg Chonnaic mé párlus Rígh Seáirse ag gabhail tharm sa tsráid an broth is an sionnach ag baint Duilisg ar bharr Shliabh Phaid. VI Chuaidh Cill Alaidh lá Satharn amhach ar GCuan na Snámh Bogha Ceatha Sléibh Cailceach is é Casca mar crios faoi na lár Chonnaic sé arbhar dá bhaint faoi íoctar laib Is mar a mbrostuigheadar un a bhainte beidh fear na breataine gan arán VII Tá an crann darrge na maith i n'aois a trí bliadhna déag

Is tá an gual ar mbeatha is fearr a chuir tú ido bheá [?]
Tá cothú na duine ar an talamh is an gaineamh na trághad Is tá cathú na mbocht ar a sgaipeas den dearach ón gcrann VIII I mbéal an athair nimhe seadh a chodail mé areir go sámh Teanga na péisce an peiliúr a bhí faoi mo cheann Má tá an bás ar chaon taobh díoc níl contabhairt ort féin sa ngabh Is gan congnaimh ón bhfear éagtha ní feidir le luingis snámh VIV Tá an roc is an cat mara ag cur fhataí i ngleann na smól Tá Cuasnaga meala go fairsing ar uisgiáin mhóin Tá éadach catha Aongus i GCaiseal ag faire na mbó Is gur i miuleann i n'aondruim atá a theanga ag breacadh na mbró

Chonnaic mé Connaic mé iongantas mór
Bád mór i nead Seagán is í ag imtheacht le cóir Is m'anam gur bí a bhí ag cur fairrge taipte [?] le s strómh Chonnaic mé an mhaighdean mara na cailín aimsire i Ros Mhic Treáin Is deas mar a rinne sí freastal ar bord an tighe ós mo chómhair Chonnaic mé an seabhac is an eala ag cur fataí i GCondae Chláir Is a gcuid céactaí déanta go spreacamhail d'oráistí buidhe as an Spáinn II Chonnaic mé bradán ina léine is é siubhal ar gach gréine lá bréagh Sin is Sruth na Maoile is é taosgtha i gcantin trí cáirt Chonnaic mé an (cleir) seabhac is an chéirseac ag méidhle [?] maidin Luan Cásg Chaith mé cloc le mo méar leo is bhaineas de Loc Measg a ceann III Nac deas a chadail Cuige Uladh faoi Sgathán na an Éanlaith mhóir Is thug na mionnaí na dhiaidh sin go mbfearr leis seal ar an stól Anam na h-Easguine Nimhe is é go síorraidhe faoi Bhr [?]

Do bhí fear ann fadó agus 'sé an áit ina raibh cómhnuidhe air ná I gClárach. Do bhí sé ana aerach.
Do bhí sé pósta agus do bhí a bhean chómh h-aerach leis féin. Do bhí cúigear clainne aige, beirt inghean agus triúr buachaillí, agus b'iad an cúigear clainn ba chiallmhaire dá raibh ar tír. Do thárla gur pósadh duine de's na cómharsain agus do bhí rinnce aca an oidhche sin agus do bhí an bheirt aca ann. Do bhí capall agus cárr aca mar do bhí turas fada ó'na thig féin go dtí tig an rinnce. Nuair a bhíodar ag teacht abhaile do bhí sé a h-aon a clog san oidhche. B'éigin dóibh dul thar leasa ar a shlighe abhaile dhóibh. Do stad na capaill ansan. Do theastuigh ó'n gcapall dul isteach sa lios agus do bhí an fear a d'iarraidh é do chomaint amach ach do theip air. Do chuaidh an capall isteach san lios,

Seo paidir a deirtear chun Naomh Brighid. Co ró in each Brighde a glaodhtar air. Deirtear an paidir seo :- deich n-uaire:-"A Bhríghid a Dócha -Dada (a h-athair)
A Inghean a Docha -Diasaig Slán go rabham fé mhaise Ar theacht an taca céadna Deirtear "go-mbeannuighthear duit, a Mhuire" in dhiaidh gach ceann aca san agus ansan é seo mar críochnúghadh:- "A Bhríghid níor Dócha Dé A chuirfeadh a long go réidh Ó phort go port Le h-ais ár gcionn Do bhrat fionn ar ár gcamairc

Ní raibh acht trí tighthe sa pharóiste seo fadó, ceann aca I Mullach Bhéal, ceann aca i Mura Gurán, agus ceann díobh i bhFearann Dealuaigh. De h-Óra abainm do'n fear a bhí san Mullach, agus Ó'Briain abainm do'n fear a bhí i Mura Gurán. Do bhí aon mhac ag Dé h-Óra agus pósadh é le inghean le Briain. Tháinig bean ó áit éigin in aice Tráighlí mar bhean mhic do fear Fearann Dealuaigh. Bhí naoi gcinn déug de clainn ag mac De h-Óra agus bhí mór-sheisear de clainn ag mac fir Fearann Dealuaigh. Ta na fallaí agus an páirc 'na raibh tig Dé h-Óra le fheiscint fós i Mullach. Do deineadh amhrán i dtaobh an trí cinn díobh. 'Sé an cuid a deineadh i dtaobh tig Dé h-Óra ná:Tá gleann ag an h-Órach, 'sé is cóir dúinn a moladh,
Ní h-é na gleanntha súd Ó Domhnall cé gur mór tada thóradh Tá airgead is ór ann mar stór ag a'bochtaibh, Agus luighe chun buaibh óga ann ar seoiribh na locaibh.

teacht agus chuaidh an fear a bhí ag éisteacht leis an bhféar ag fás amach agus chualadh sé an fear ag srannadh. Ghlaoidh sé amach ar an bhfear a bhí ag caitheamh orchar le marc nach bhfaca sé agus dubhairt sé leis orcar a chaitheamh agus an bíorán suain a bhí in [?] a chúl a bhualadh nó gheobhaidh siad abhaile gan an bhean. Chaith sé an orchar. Bhuail sé an bíorán suain agus chuir sé seacht míle uaidh é. Dhúisigh an fear annsin. Chonnaic sé an buidéal follamh le na thaoibh agus bhí fhios aige go maith céard a bhí déanta. Rug sé ar an mbuidéal agus bhain sé as siar go dtí an domhan Thiar arias [!] agus chuaidh sé thar an t-Sean bhean nuair bhí sí garr go maith dé'n teach. Bhí sé istigh roimpí. Dubhairt fear an tighe go raibh sin déanta ceart aige acht muna mbeadh an choill a bhí taoibh amuigh dé'n teach leagtha acha fa cheann cúig nóiméad nach bhfuigheadh siad an bhean.
Chuaidh an fear a raibh na bairillí in-a phóllaírí amach. Thairing sé anuas a bairillí agus thosuigh sé ag séideadh agus ag séideadh agus ní raibh sé dhá nóimeadh go raibh an coill leaghtha aige. Bhí fhios ag fear an tighe go raibh siad in ann chuile shórt a dhéanamh. Thug sé an bhean doibh agus d'imthigh siad abhaile. Ba é an fear beag ruaid spriodaid an fear a bhí sa gconra agus eisean a chur na fir eile rompa.

Dubhairt sé leo buicéad uisge do thabhairt isteach ó'n tobar a raibh ráilí iarann thart timcheall air sa chaoi nac bhféadfaidh aoinne dul isteach go dtí é. Chuaidh an fear a bhí ag réabadh an chnuic amach agus thosnuig sé ag ciceál na ráilí go ndeárna sé smidiríní dóibh. Thóg sé aníos an buicéad uisge agus thug sé isteach aca é.
Tá sin déanta anois arsa fear an tíghe acht caithfidh duine agaibh buidéal uisge do thabhairt agam ó'n Domhan Thiar agus rachaidh an t-Sean-bhean seo in éinfeacht leis. Mura mbeidh sé annseo níos túisce ná í bainfidh mise an cheann dó. D'imthigh an fear a bhí ag fusaidheacht na ngiarrfhiadhacha go dtí an Domhan Thiar agus bhí sé leath bhealaigh aniar aris nuair casadh an t-Sean-bhean dó agus i ag dul siar. "Suidh síos go fóill" deir an t-Sean bhean. Tá tú tuirseach agus leig dó sgíth." Shuidh an bheirt síos. Bhí biorán suáin ag an t-Sean bhean agus nuair a fuair sí seans sháith sí i chul an fhir é agus ba ghearr gur thuit sé in a chodhladh. D'éirigh sí agus thug sí léithí an buidéal uisge agus d'fágh sí an buidéil follamh le na thaoibh. Thosuigh sí ag déanamh an bealach abhaile. B'fada leis na fir eile go raibh sé ag

agus dubhairt siadsan go raibh siad ag dul go dtí an domhan Thoir ag iarraidh mná. Chuaidh seisean in éinfeacht leo freisin.
Bhí siad ag siubhal go bhfacha siad fear ag caitheamh orchar le marc nach bhfacha sé. D'fiafhruigh siadsan dó an raibh sé ag bualadh, agus dubhairt seisean go raibh. D'fiafhruigh sé dóibh cé raibh siad ag dul agus dubhairt siad go raibh siad ag dul go dtí an Domhan Thoir ag iarradh mná. Rachaidh mise in éinfeacht libh ar' seisean agus chuaidh. Bhí siad ag siubhal gur casadh fear orra a bhí ag fusaidheacht giarrfiadhacha agus a leath-chois ceangalta thuas faoi na easgaill aige. D'fhiafruigh siad dó cén fáth a raibh a chois ceangailte mar sin aige. "An iomarca siubhail atá mé in ann dhéanamh le cos amháin féin" ar seisean. D'fiafhruigh sé dóibh cé raibh siad ag dul agus d'innis siad dó. D'imthigh seisean in éinfeacht leo freisin. Bhíodar ag siubhal gur casadh fear orra a raibh dhá bhairillí pórtar sáighthe thuas in a dhá phólláirí. D'imthigh seisean in éinfeacht leo freisin. Bhíodar ag imtheacht go dtainigeadar go dtí an Domhan Thoir. Nuair tháinigeadar go dtí tigh an caílin ní raibh istigh rompa acht an caílin óg, agus a h-athair agus sean bhean eile. D'innis siad cé raibh siad ag dul. Dubhairt fear a tíghe go raibh sé sásta acht nach bhfuigheadh siad an inghean mara mbeadh siad in ann na trí gníthe a déirfheadh sé leo a dheánamh.

siad cuig phunt do ioch dá bhfágfaidh siad istig san oidhche é agus ní raibh cúig phunt aca. Tá cúig phunt agamsa arsa seisean agus tiubhraidh mé díobh é agus féadfaidh sibh é fhágháil isthigh. Thug sé cuig phunt dóibh agus d'imthigh leis. Ní raibh a bfadh siubhalta aige nuair casadh fear beag ruaidh air. D'fiafruigh sé dó cé raibh sé ag dul. Dubhairt seisean go raibh sé ag dul go dtí an domhan Thoir ag iarraidh mná. Rachaidh mise in éinfeacht leat dubhairt an fear beag ruaidh. Ní'l aon gnotha agat in éinfeacht liom arsa seisean mar níl aon airgead agam. Níl aon dochar annsin dubhairt an fear beag ruaidh. Rachaidh mé in éinfeacht leat agus d'imthigheadar.
Ní raibh a bfad siubhalta aca nuair casadh fear leo a bhí ag réabadh cnuic síos i ngleann le na leath-chois. D'fiafruig sé dobhta cé raibh siad ag dul agus dubhairt siadsan go raibh siad ag dul go dtí an domhan thoir ag iarraidh mná. "Rachaidh mise in éinfeacht libh ar seisean. Teanam uait ar' seidsean agus d'imthigheadar leo. Ba gearr go bfacha siad fear in a luighe agus a chluais leaghtha ar an talamh aige. D'fiafruigh siadsan dó céard a bhí sé ag déanamh. Dubhairt seisean go raibh sé ag éisteacht leis an bhféar ag fás, d'fhiafruigh sé dóib sé raibh siad ag dul

Sean Sgéal.Bhí fear óg ann fadó agus dubhairt sé le n'athair go ngeobhfaidh sé go dtí an domhan Thoir ag iarradh mnaoi a raibh aithne aige úirri. Dubhairt an t-athair nár mhiste leis agus thug sé cúig phunt dó le h-aghaidh.
D'imthigh sé le tuitim na h-oidhche. Ní raibh a bfad siubhalta aige nuair chuaidh sé thar teach a raibh conrá ghá chur amach trídh an bhfuinneóg. D'fiafruigh sé dóbhtha cé'n fáth a raibh siad ag cur an duine sin 'san oidhche. Dubhairt siadsan go gcaithfidh

O’ Sing me the songs which my heart loves dearest,
The songs which in Erin I loved long ago; When I roamed with the friends that were kindest and nearest. Beside where the Mourne and Foyle’s water flow; Oh still ‘round my heart are their memories entwining. And I love the dear bards who to Erin belong. For Oh! There is something so sweet and divine; In the spirit that breathes through an old Irish song. 2 Then come here, dear Norah; your spinning give over My poor heart is weary of sorrow and toil And sing me the songs you first sang to your lover. As we wandered alone by the banks of Lough Foyle ‘Twill gladden my heart and I'll

To the south-west of Youghal there is a headland stretching out into the sea. On top of this hill there is a wonderful rock to be seen. During three months of every year it is quite bare like every other rock, having nothing growing on it; but during the remainder of every year moss grows thickly on it. This moss does not grow like the moss on other rocks. It takes the shape of three men, and every body can see the forms distinctly.
It is said the three figures are of three priests who were drowned at the foot of the hill. They were on board a ship, and the captain had been fooled by a fire which had been lighted on the shore by robbers, so that the ship would be wrecked when she would come too near the land, and then they would steal away her cargo and any valuables owned by the crew. A curse fell on each one of this crowd of robbers. The old people say that they all met sudden deaths. The last survivor of the gang had not a day's peace. The drowned sailors' ghosts used be always after him, tormenting and worrying him. When he used be ploughing the sailors used be in the trench beside him, and they tormenting

That I'll never be seen in the grassy green,
In Ireland far awayIII Tell my brothers we fought most bravely, Just as our fathers died,, With our bayonets faced upon our foes And our daggers by our side, It grieved me first to conquer, Those fine foes for to slay, Till a vision bright crept o'er my sight 'Twas Ireland far away. IV Tell my sister, long years have passed, Since I saw her face. Her form is in my memory still, Her features I can trace, Tell her that though in an Indian shore my mouldering bones shall lay, I will ne'er forget the friends that I left In Ireland far away. V His comrades gathered round him To bid a last farewell, He was as brave, as gallant a youth

The sun went down on the hazel dell
When the deadly fight was o'er, Some thousands lay on the battle field Their lives to claim no more, The moon shone pale on the damp, cold, ground, Where a dying soldier lay, The breath of death around him crept, As his life blood flowed away, A passing comrade heard his moans And soon the sufferer found, As he gently raised his aching head off the damp, cold, ground, Come gently, softly, comrade, No more on this earth I'll stray I never will roam the hills at home In Ireland far away.II A lock of my hair I crave you bear To my mother that's o'er the sea, And every time she will look at it She will surely think of me, Tell her at home no more I'll roam, Where in childhood I loved to stray,

we did disturb,
At Limerick and Thurles - Blackwater and Benburb; And ask this proud Saxon if our blows he did enjoy, When we met him on the battlefield of France, - at Fontenoy, Then we'll up for the green boys, and up for the green, Oh, 'tis still in the dust, and a shame to be seen; But we've hearts and we've hands boys full strong enough I ween, To rescue and to raise again our own immortal green.

So, we;ll up for the green, and we'll up for the green,
Oh, to die is far better than be curst as we have been; Oh, we've hearts - oh we've hearts, boys, full true enough I ween, To rescue and to raise again our own immortal green.3 They may swear, as they often did, our wretchedness to cure; But we'll never trust John Bull again, nor let his lies allure; No we won't - no we won't, Bull, for now or evermore! For we've hopes on the ocean, and we've trust on the shore. Then up for the green, boys, and up for the green, Shout it back to the Sasanach, "We'll never sell the green," For our Tone is coming back and with men enough, I ween, To rescue, and avenge us and our own immortal green. 4 Oh, remember, the days when their reign

'Tis the Green - oh the Green 'tis the colour of the true,
And we'll back it against the orange and we'll raise it o'er the blue, For the colour of our father-land alone should here be seen - 'Tis the colour of our martyred dead our own immortal green.Chorus: Then up for the green, boys, and up for the green! Oh! 'tis down to the dust and a shame to be seen; But we've hands - oh we've hands boys, full strong enough I ween, To rescue and to raise again our own immortal green. II They may say they have power 'tis vain to oppose - 'Tis better to obey and live, than surly die as foes; But we scorn all their threats, boys, whatever they may mean, For we trust in God above us and we dearly love the green,

Bhí bean ann fadó agus bhí sí in a cómhnuidhe i gCrostire. Bhí sí ana phiseógach agus thárla go raibh fear glic cíallmhar in a chómhnuidhe le na h-aice agus bhí gráinn mhór aice dhó.
Bhí feirm mór talmhan aige agus mórán buaibh aige leis. Bhí garsún óg aige agus aon lá amháin bhí sé ag caint leis an bhean piseógach agus dúbhairt sí leis. "Sara bhreithfidh do bhó tar chúgamsa agus innis an scéal dómhsa acht ná innis do d'athair é inaonchor. Do chuaidh an garsún abhaile agus d'innis sé an scéal dá athair. "Ná innis di inaonchor ar seiseann go dtí go neósfad duit é ar dtuis" Nuair do bhreith an bhó do chur an fear búalach isteach i mbéal an gamhain. Annsan dúbhairt sé leis an gharsún dul fé dhéin an bhean. Do chuaidh agus dúbhairt sé leí go raibh sí chun bhreith.

féín. Bhí sí ag obair ar feadh míosa ag briseadh cloch gan stad gan staonadh ó cúig a' chlog ar maidin go dtí a h-ocht is d'oidhche agus sé an túarastal a fúair sí ná deich bpinghne. Chúaidh sí annsan ag obair go dtí tig an tigearna talmhan agus sé a geibheadh sí annsan ná muga de min-choirce gach maidin. Dá mbeadh ós na daoine bochta mála mine d'fághail bheadh ortha dhámhála cruithneachtan a thabhairt do'n tighearna talmhan chun go bhfaighidís é. Ar deire do deineadh dlighe go gcaithfá gach leanbh a bhí o's cionn dhá bhlíaín a thógaint ó na mbaile féín. Do tógadh tigh mór na gcómhair sa Dainghean agus tig eile in Abha-na-Scáil. Annsan do thógadar na leanbhaí ó na máithreacha agus do chuireadar isteach ins na tigthibh móra sin íád. Ní leigtí aoinne dá muinntir ríamh chun íád dfeicsint agus deiread Brigide Dhearg gur chosamhail le sgata úan beag íad ag gol agus ag béicidh de ló is d'oidhche. Do geibhidís muga uisge agus píosa aráin gach maidean acht bhíodh na créátiúrí bochta ró lag chun é d'ithe. Dá toradh san do fúair na mílte díóbh bás. Dob é an t-athair Eóghan Ó Súilleabháin a bhí mar shagart paroisde sa Dainghean an úair sin agus tairéis fulang ar feadh trí blíana leis an droch úsaid sin do cuir sé an dlighe ar an ríaltas. D'eirig leis

dtagann an mhaigdean mhuire ar chúaird go dtí gach tig an oidche sin agus fágann síad na dóirse osgailte chun fáilte a chur roimpe.
Núair bhíonn na daoine ag bainnt na bprátaí nó an choirce nó na móna bíonn féasta mór aca an lá a críochnuigheann síád é chun an chlabhsúr a theasbáint. Ní théigheann aoine amach tairéis a sé a chlog tráthnóna lá 'le Seán mar deirtear go mbíonn na púcaí agus na taidbsí go gnóthach an oidhche sin agus dhá bfagaidís greim ar aoinne dhéanfhaidís díoghbháil dó. Fadó núair a tháinig an té go hÉirinn ar dtús bhí sé ana ghabann agus núair a dheineadh na mná an cuigeann gach seachtmhain beadh braon té aca pé áit in a bhfaighídís é "in onóír don gcuigeann." Lá 'le Stiofáin gach blíaín bailigheann na búachaillí go léir le chéile agus gléasann síád íád féin súas agus teigeann síad timcheall ó thig go tig ag bailiú airgid. Bíonn rinnce mór aca annsan leis an

Tá an túirne olna le fághail i ngach tig sa paróísde agus i rith an gheimhridh bhíonn na mná ag sníomh gach oidhce. Annsan deineann síad baill éadaig i gcóír an líontighe den snáithín.
I gcuid de na tighthibh bíonn na coinle dhá dheanamh fós acht tá an nós san ag dul i léíg anois. Tá figheadóir nó dó sa pharóisde agus nuair a bhíonn an snáithín sníomtha ag na mná cuireann síad go dtí an fígheadóír é agus dineann sé sin plainín de. Bhíodh an lín éadaig dhá dheanamh sa pharóísde acht deirigheadar as mar bhí an ionad triobloidhe ag gabháíl leis.

Níl aon teóra leis an sport a bhíonn ag muinntear an pharóste i rith an inid mar bíonn alán daoine ag pósadh agus ná bhí ag cainnt ar na bainfheisí a bhíonn aca. Ar

Do bhí Eoghan Ruadh i dtig feirmeóra uair agus thárla go raibh na "Stations" sa tig an fhaid is a bhí sé ann. Do bhí an lá fuar fluich agus stoirmeach. Do bhí an sagart 'na shuide go deas compórdach i n-aice na teine dó féín. Bhí Eoghan amuig ag feuchaint i ndiaid na mbeithidheach agus tháinig sé isteach 'na lipín báidhte. Níor stad sé gur suidh sé sa cuinne taobh istig de'n sagart.Dubhairt an sagart leis dul síos i n-aice an dorais agus suidhe ar cúil mona inaice an dorais. Dimtig Eoghan síos agus leisce air dul ón dteine. Nuair a bhí sé i n-a suidhe ar an móin cúm sé an bhéarsa so.
Ní thar an aindeise is measa duinn duinn beith sios go deó Ac an tarcaisne a leanann í ná leigisfead leoin Má's mar an Eaglais atá an Sagart níl bríg nár ngnó Is ní fearra duinn an t-Aifreann ná suidhe ar an mbóin" Annsan do glac an sagart truagh dhó agus thug sé cead do teacht i n-aice na teine agus é

Tugtar caisín ar an práta i na dtéígheann an dteatach (?) agus go gcasann an croiceann air.Tugtar criocáin ar prátaí ana bheaga agus tugtar Cnap ar práta ana mór ar fad.
Tugtar máilín sáidhte ar an mála a bhíonn ag an nduine a bíonn ag chur na bprátaí agus á leathnú san am ceadna. Bíonn sé déanta as mála garbh agus bíonn sé ar a gualainn aige ar nós mála scoláire scoile. Bíonn an mála san ana úsáideach dó mar nuair a theastuigheann uaidh práta do cur ní bhíonn air ach a lámh do cur isteach agus an sciollán do thógaint amach. Deineadh na daoine fadó arán as práaí ar a dtugtar steaimpí ach is ar éigin a deintear anois é. Seo mar a deintear é. Ar dtuís nightear na prátaí. Faghtar piósa stáín annsan agus deintear é do pholla le tarraing agus tugtar grátaer air annsan. Deintear na prataí do scríobhadh ar an ngrátaer go dtí go mbíonn siad scriobhtha a ndoithin aca. Faghtar túbháíle agus fásgann síad na prátaí briste agus an t-uisge a bhíonn fágtha tar-éis na prátaí d'fhásgadh

A stoirin ná bhíod bron uirthi ar noid ná briseadh chroid.
Na deanam taide imnide duit acht ceol is sport an tshaogal. Is truaig gan mé in mo arma is mé in mó ceanaidh snad. Mo cailin abhaidh in aonacht líom is níor bfada líom an lá. Diocadh sí an riacnal is d'oiléann é lé fónn. Is suileann pairch gan airge lé mó cailin formal Fíonn.# Dá mbéad cuplá bhó ag mo stoireann bá deas a seolean iad le Fionn Céar bféar líom ait a seoleann as séo go

Bhí tighthe iongtach bocht achu fadó Bhí siad déanta de clocha agus de muirtéal, agus bhí siad cudai le Fraog agus de cocain, ní raibh aon cudach sgláta acu cor bith mar bhí siad iongtach bocht le aon shláta ceannacht. Furas cudach an fraog ar an cnuich agus furas an cochain achu fein mar bhí sé ag fás acht féin. Bhí leabaid ag cuala shean duine sa ceistín fadó. Se an t-ainm a tugtar ortai ná an Cailie. Bhíonn se naice an teine. Bhí an beirt bhashíne sa teacht dha codhlad inntí. Ní bíodh an teine lár an urlár cor bith in áit a bíodh se ag na daoine roimhe. Ní biodh ach doras amáin agus ag na tighthe móra a

C:- Nead portáin i mbaire Caisleán trí ubh capall agus tarbh na luige air.
F:- Aiféis. C. Méisín fuáine fáine a bheal fé agus a thóin anairde. F:- Bairneach. C:- Ar slíabh i bpoillín Daingean docht a gcúl buidhe chasta craobhach. Is níl aoine in Éirinn a réiteoícha [?] mo cheist F:- Nead fuiseóige.

C: Tá drifiur beag agam inace an chlaoidhe agus nuair ragaidh mé inaice léi tugann sí tochas dom.
Fr: Neantóg Cst:- Tá sé fe'n teinne agus tá sé os cionn na teinne agus ní bhraitheann sé an teinne i nac - chor. Fag:- Bológ aráin Cst:- Trí cosa ináirde dhá chois ar an dtalamh ceann an duine beó i mbéal an duine mharibh Frg:- Scata mór do gamhna bána agus ceann dearg na lár Frg:- Do fhiacla agus do theangain. Cst:- Cad na taobh go bfuil clog comasail le Abha. Fr:- Mar ní ritheann síadh in aon -cor gan chasadh

C:- Méisín fúana fáine beal fé agus a thóin anáirde
F:- Báirneach C:- Cad é an chuidh de bhó a théigheann isteach geata ar dtúis F:- a h-anál C:- Cé méid giarrfhaidhe i gchapall Fr:- deich cinn

C.:- Doibhínó Dhubh thar fairrge anoir ag ínnsint sceal gan bhréag gan choir
F.:- "Litir" C.:- Cad é an tsúil ná bíonn aon deóra innte F:- "Súil snáthaide" C:- Cadh na thaobh go dtéighean cearc treasna an bhothair F:- "Chun an taobh eile do shroishint" C:- Cad tá ar nós leath an ré F:- "An leath eile" C:- Bíonn sé fé an teine, bíon sé óscion na teine agus ní braitheann sé an teine F:- "Arán ag bácáil" C:- Méisín fúainne faínne béal fé agus tóin anáirde F:- "Báirneach" C:- Do riheas is do fuaras, do stadas do chuarduigheas dá bfhaigann ó ní thabharfhainn liom, agus ó na fuaras do thugas F:- "Dealg im chois" C:- Caora dhubh agus lomra bán air F:- Greideal agus císte air

A shárgart mhallúighthe mallacht Chríost dhuit,
Nár ba fada go síntear thú le taobh do mhná

Nuair a thug tú leitir dhom le dhúit ag an bpríosún.
San áit a shíl mé nach dtiocfainn go bráthach, Gléasádh suas mé Le chulaith shuarach, Caipín cluasach s' cóta geárr, Péire bróga d'on sean déanamh cluasach, S'gan ionnta acht aon pholl amháin, A cháirde s'a dhaoine múinntreacha Súil é an príosún s' ná teidhigí ann, Má tá hallaí ifrinn leath chómh fuar leis, Go bfhoiridh Dia ar an té a rachfas ann.

Anois a Sheáin Bhradaígh d'én aithríghe go tapáidh
Is measa go mó thú ná an mac tíre, Nuair a thug sé an tal leis ó'n ngé, Ba deas é an poitín sa tír seo, D'íocfadh sé cíos is poor law, Leigheasfadh sé casacht na hóidhche, Agus sean ndaoíne a dhiriú a bhéadh cám, Bhí sean chailleacháin idir dhá inbéar, Ní raibh aice acht aon chaoírín amháin, Dhíol sí ar bhairrle síl í. Le súil le déanamh níos feárr, Sní raibh acht pota ag teacht tímcheall, Nuair a tháinig Seán dubh ar an tsráid.

ach a Doire an - Fiaidh Casla, mó chúig míle slan leat
Gur riaghlach an áit tú ag teacht gaolalach mór Is gur iomdha oidhche fhada chaith mise i ndáil leat ag figheachan go sásta nú ag caitheamh mo smól Nó cloisfeá sgread maidne ag bean leanna ná paiste ann Ach an aifreann is na paidreacha is gach nídh mar is cóir Ach anois thárla mise ar an seachrán is nach bhfuillfeadh go bráth ann Dhá mbeinn i ndoireárta bheinn sasta go leór

Ag suibhal dom cois-leasaigh ar maidin Dia Céadaoin
Chuala mé, fachthas dom, druma le m'éadan Dhá bhualadh go h-éadtrom, ciúin, macanta, mín Bhreathnuigh mé tharam, síos fumh ar gach taobh dhíom Cé d'fheicfinn in aer a chinn, sa ngleann úd síos uaim Ach Séan Ó Neachtain ag cur ádhmad le cheile Go gcloisfeá go h-easca é, trí mhíle ag gach taobh. II Cé dhearcfeadh ar a chuid siséil, ba soillse iad le féacaint As lár Bhreatain déanta, gur mire [?] as steel Bhí a chuid sratharacha gus gimeleid, a samhlach go h-eas [?] Nach gclisfeadh ar aon nídh, gan iad a dhul thríd Bhí thál ar a gearrcaigh as barra do meirc Is go gcuirfheadh sí léige sa spéir ós do chionn III TUagh leathan, deagh bhlasta ag réidhteach don méid úd Is a gearrfheadh altf éine dá méid na boltaí Tá Séan Thomáis asta ó rinne sé an b ad údan Céad punt de gheall ar an gutter a bhúaidh sí Is maidir le glagairí den Burca is don Bláca Níl ionnta ach gearrders gan mhaith lena taobh

go h-iomláin. Míle fáilte roimh do chorp naomhtha ár dTighearna, A Tíghearna Bhreág ghlan a shaothruigh as cránn na páise.

Sé an páidrín páirteach a bhí n-Gáirdín Pharrthais ag moladh na mban mbréagh a bhí ariamh ann. Íosa Críost

agus Rí na grásta ná'r leigidh tú fan ar bith ar m'anam bocht. Is maith an sagart é mar Dé agus is maith an baiste a ghníos sé. Bhaist sé Eóin Baistighe agus bhaist Eóin Baistíghe é. Tháinig Aingeal an Chreideamh cruaidh trí huaire roimhe lá Séard adubhairt sé "Is maith é do phaidir a Mháthair Dé agus an té a d'éarfas é sin ag dul a chodladh san oidhche dhó níor bhaoghal dhó aon bhlas go h-Ifreann go bráth. An té a léigh leabhair Iosa Críosta mac le máthair a céasadh Dia h-Aoine a síneadh siar ins na córdaibh, a fuair deoch nimhe mar ghabhaltas daoine bualgas aoibheann straglum [?] síorraidhe. Cé'r cásg an lá acht an oidhche gur leig sé amach na seachrt línte ag na lúbaigh fá dhaoirse go dtug sé iad chuig pálás naomhtha san áit a raibh ceól, spórt agus Aifreann geal, báistíghe leó agus glóire beannuigh na n-athach a

síorraidhe. Moladh le Críost go ndeéárna sé fíon bréagh folláin. Nuair a altuigeas Críost tagann a shúile análl. Buaileann Mac Muire go teann, Nuair a chonnaic Máthair Críost a h-aon Mhac fhéin dá chéasadh ar an gcrois chroch sí suas na boisíní cumhartha beagán beag baintreach ban. Trí ghoirm gan ró. Trí ró-dheas na soillse. Soillse mo dheas lámh. An té a d'éarfadh é sin gach lá agus oidhche beidh Flaithis Dé mar dhualgas aige agus ní baoghal dhó aon blas go h-Ifreann go bráth. Umaluighim dhuit a chrainnín aoibhinn deas ar an gcrann a céasadh Críost go dtugaidh sé m'anam i nglóire agus mo chuid súil ó na deóra aithrighe. Umhaluigheacht an Aifrinn go bhfhághaidh mé is gach Aifreann a léightear san Róimh agus fuil an domhain mhóir

...bíonn céad a chinn aige.
(b) Nuair a bhíonn duine ag rith chómh, tréan in Éireann is d'fhéad sé bíonn sé ag imtheacht ar cos in áirde. (c) Nuair a bhíonn duine idir dá chomhairle bíonn sé i gcruadh-chás d) Nuair a bhíonn duine ar an Dé deiridh

"Ní dírighe an cnámh i ndruim na lachan ná Lá le Pádruig i lár an Earraigh". Sin sean-chainnt a bhíodh ag na Gaedhil ar Asbal na h-Éireann. Naomh Pádraig atá 'na Asbal ar Éirinn.
Bhí sé ina sclábhaidhe ag tabhairt aire do mhuca agus do chaoirigh ar Shliabh Mis i gCo Aontruma. Bhí máighistir cruadhalach air dár anaim dó Milcú. Nuair a bhí sé sé bliadhna ann bhí brionglóid aige. Chuala sé go raibh long ag feithimh leis ag Cuan Cille Allaidh. Chuaidh sé

Once there was a man named Paddy Comiskey who lived in Ballyharney, Ballinalack, Co. Westmeath. He was about seventy five years of age. His occupation was farming. He used to to to Ballinalack every evening.
One evening when he was on his journey he crossed a path covered with gold. He picked up two half-crowns and then he heard something fluttering. He turned around to see what was making the noise and when he looked back the gold was gone. He went to

bíonn sé i riocht bháis
(é) Nuair a bhíonn gaoth, fuacht agus fearthainn lé na chéile bíonn an aimsear ina chaithréabhacha. (f) Nuair a bhíonn sé na chalm bíonn téigledh ann

cigire, "chonnaic mé " ars an cailín. "Cé'n sort cearch a bhfaca tú ag snámh" arsan cigire, "cearc uisce" arsan cailín. Ba beag nár thuit an cigire as a sheasamh. Níor chuir sé an sárú ní b'fuide ach cuaidh go dtí rang eile.
Ceartú Chuir sé cluas ar féin. Cailín, cailín, Cearc uisce. Ceacht léightheoireachta a bhí ar siubhal.

The Old Graveyard'sThere is only one graveyard in Glangevlin parish. This graveyard is in existence as long as any living person remembers and as long as their fathers or Grand-father's remember. The grave is almost level but gently sloping to the North. The grave is of a rectangular shape and is a little over an acre in extent. There are a good many tombstones. Some of them erected a hundred years ago. There are no wooden or iron crosses. Some of the older tombstones were of a flag-like and rectangular shape and lay flat on the graves. Most of these are so old that the print on them can only be read with great difficulty, and in some cases the print cannot be read at all. All the other tombstones are erect. The graveyard is beside the Church. It is situated in the townland of Gub. The present was erected in the year 1856. The stones of the older Church were carried away to build the Parochial House, so there is no trace of the older Church, but its site was only a short distance, off (about sixty yards from the present Church and was in the same townland. It is believed that some priests were buried beneath the ruin of the old Church. Of course the site is now covered with green grass. There are no discused graves in the parish nor no tradition about such graves. There is no record of any unbaptised children and there was not, and their is not any special graves for such children. There is not story connected with the Glangevlin graveyard handed down.

The Old Graveyard'sThere is only one graveyard in Glangevlin parish. This graveyard is in existence as long as any living person remembers and as long as their fathers or Grand-father's remember. The grave is almost level but gently sloping to the North. The grave is of a rectangular shape and is a little over an acre in extent. There are a good many tombstones. Some of them erected a hundred years ago. There are no wooden or iron crosses. Some of the older tombstones were of a flag-like and rectangular shape and lay flat on the graves. Most of these are so old that the print on them can only be read with great difficulty, and in some cases the print cannot be read at all. All the other tombstones are erect. The graveyard is beside the Church. It is situated in the townland of Gub. The present was erected in the year 1856. The stones of the older Church were carried away to build the Parochial House, so there is no trace of the older Church, but its site was only a short distance, off (about sixty yards from the present Church and was in the same townland. It is believed that some priests were buried beneath the ruin of the old Church. Of course the site is now covered with green grass. There are no discused graves in the parish nor no tradition about such graves. There is no record of any unbaptised children and there was not, and their is not any special graves for such children. There is not story connected with the Glangevlin graveyard handed down.

Bhual cigire isteach i scoil lá ag féachaint cé'n chaoi a bhí an obair ag dul ar aghaidh. Ceacht léightheoireachta a bhí ar siubhail nuair a chuaidh sé isteach. Chuir sé clús ar féin ag éisteacht leis an duine a bhí ar léigheamh. Nuair a bhí an ceacht thart, dubhairt sé "bhfuil aon duine annseo i ndon innseacht dom cé h-iad na h - éanacha a bhfuil snámh acu". Dubhairt cailín go bhfuil snámh ag gé, lacha agus go leór eile agus i ndeire na dála dubhairt sí "an Cearc". An bhfaca tusa cearc ag snámh ar loch" arsan

6bíonn saor-arán glan le fághail ag na daoine bochta ins na bailti móra
Ceartú Bionn dá leabar cúnntais acu. Iochann sé as an arán 12ad Iúil 1937

thóg na daoine an caiptín agus fuair na daoine thart go leór ádhmuid.

lá chómh garbh sin agus go 'mb'éigin dóib na seólta a leagan. Bhí sí ag teacht le cóir agus ba ghearr go raibh sí ingair don chladach. Annsin bhí sí ag dul ó smacht ar an gcaiptín agus ní raibh fhios aige ceárd a dhéanfadh sé. Dubhairt sé leis na máirnéalaigh na báid bheaga a chur amach ar an bhfairrge agus dá dtagadh an long inaice an chladaigh na mná a thabhairt sábháilte ar dtús. Ba ghearr go raibh an bád inaice an chladaigh agus bhí sí ghá briseadh.
Bhíodar ag iarraidh na mná agus na páistí a thabhairt i dtír. Bhí trí nó ceathair de lochta daoine tugtha amach ar an talamh aca agus iad ag dul isteach go dtí an luing nuair a bhí sí ag dul síos. Ní raibh le déanamh ag an gcaiptín acht é fhéin a chaitheadh i bhfairrge. Annsin

Sean-sgéal.Aon lá amháin chonnaic fear long mhór ag teacht thar sáile. Bhí an

tamall ann bhí sé an-deireannach agus d'imthigh sé leis. Bhí sé ag dul thar theach ósta agus chuaidh sé isteach ag ól ann. D'fha[n] sé san teach ósta nó go raibh sé in a lá. Nuair a bhí sé ag dul abhaile d'éirigh sé an-tinn. Chuaidh sé isteach chuig tobar beannuighthe agus d'ól sé trí bhlogam de'n uisge beannuighthe agus bhí sé go maith ar an bpoinnte. Chuala sé go raibh inghean an Ríogh go dona. Annsin d'imthigh sé leis chuig teach an Ríogh agus thug sé leis cuid de'n uisge beannuighthe. Nuair a tháinig sé isteach an doras chonnaic sé an cailín in a luighe ins an gclúid. Dubhairt sé leí go raibh sé féin indon í a leigheas acht é a phósadh. Dubhairt an cailín go bpósadh.
Annsin thug an fear an buidéal uisge beannuighthe dhi agus dubhairt sé leí trí bhlogam de'n uisge a ól agus d'ól sí é agus bhí sí leigheasta

níor eirigh leis breith ar aon iasg agus d'éirigh sé feargach. Ar an bpoinnte sin chonnaic sé bád inaice leis an mbád a bhí aige fhéin agus triúr fear innte.
Bhreathnuigh sé go ghéar uirthe agus d'aithnigh sé iad. Do b'iad a thriúr deárbhraitheacha a bhí ann agus báthadh iad blian roimhe sin. Labhair siad leis agus dubhairt siad leis an dorúgha a chaitheadh amach. Rinne sé an rud a dubhradh leis agus ba ghearr go raibh an bád lán. Bhí sé an-bhuidheach dóibh acht bhí eagla air labhairt. D'fhéach sé thart agus bhí na daoine imthighthe. Annsin d'imthigh sé abhaile agus d'eirigh sé tinn Ní raibh a fhios ag aon duine céard a bhí air. Dubhairt sé go raibh na daoine a chonnaic sé ghá leanacht mar gheall nar ghlac sé buidheachas leó agus ba ghearr gur cailleadh é.

Sean-sgéal.Aon uair amháin bhí fear amuigh ag iasgach. Bhí sé an-fhada amuigh agus

chuaidh sé ag baint lugaí agus d'imthigh sé leis ag iasgach. Mharbhuigh sé go leór éisg agus san deireadh mharbhuigh sé eascú agus d'imthigh sé abhaile agus an-áthas air. Nuair a bhí sé leath-bealaigh abhaile bhain an eascú greim as a chúl agus do gheárr sé é. Nuair a chuaidh sé abhaile do ghlan sé an t-iasg agus do gheárr sé an eascú in a píosaí san tubán agus do chuir sé salann uirthe. Do tháinig an eascú le chéile san oidhche agus do sgaip sí an teine agus an luath trí na chéile agus do dhóirt sí tubán uisge ar an urlár agus d'imthigh sí leithe amach.

Sean-sgéal.Bhí fear ann fadó agus dubhairt sé leis fhéin go ngabhfadh sé ag iasgach ar bharáite. Lá'r na bháireach

/139
ngárda istig, an doras do chur de. Cad a dhein sí na cómhra mhór a bhí sa chistin d’oscailt, agus phreab sé isteach innti, agus leag sí an chómhla anuas air. Caith sí an císte milis san oighean, agus an turcaí, agus an biotáile isteach sa chupard; agus an fear siubhail ag an bhfuinneoig amuigh, agus é ag faire na “geáitsí”. Nuair a tháinig fear a tighe isteach, do thug sí braon bainne agus arán buidhe a triall air, agus chrom sé ar ithe ar a shuaimhneas. Do bhris ar an bhfoigne ag an bhfear siubhail amuig, seo isteach é go n-obann. Do dhruid sé suas in aice fir a tíghe, agus ar seisean leis: “Nach bhfuil aon nídh níos fear[r] le n-ithe agat, na iad-san?” “Níl”, arsa an fear aosta, “agus a’ neosfa dhom cad a thug tusa annso, nó cé hé tú féin in a’ chor”, ar sesean. “Is cuma dhuit cé hé mé”, arsa an fear siubhail, “ach inneosfadh duit, cad a thug annso mé”. “Bíos a teacht anuas an bothar so ’muigh, nuair a bhuail cráinn muice liom, agus thug sí fúm. Do thógas le cic í, agus do chaith sí banbh uaithi

iad agus fuair sé an [!] míle punt uaidh an Rí.

de róinte agus mharbhuigheadar an seachtmhar mac. Dubhairt an rí go dtiubharfadh sé míle punt do dhuine ar bith a bhaineadh sásamh a chloinne amach. Bhí fear san áit agus nuair a chuala sé an chainnt adubhairt an rí dubhairt sé go mbainfeadh sé fhéin sásamh maith de na róinte. Aon lá amháin chuaidh sé ag iasgach. Chonnaic sé rón ag teacht chuige agus chaith sé cloch leis agus bhuail sé ar an mbaithis é agus tháinig go leór fola as. Nuair a bhí go leór éisg aige chuaidh sé ag tarrainght an ancaire acht bhí sé i bhfastódh thíos. Bhain sé dhe a chaipín agus léim sé isteach san bhfairrge agus léim sé isteach san bhfairrge [!] agus fuair sé amach go raibh an ancaire istigh fé dhoras. Bhuail sé ar an doras agsu tháinig seacht gcinn de róinte chuige agus ní raibh siad inann é a marbhughadh agus mharbhuigh sé iad agus fuair sé an

Sean-sgéal.Bhí rí i n-Éirinn fadó agus bhí seachtmhar mac aige. Aon lá amháin chuaidh sé fhéin agus a sheachtmhar mac ag snámh. Tháinig seacht gcínn

rí as sin amach.

timcheall. "Céard is mian leat annseo," ar[s] an frog mór. "Is é an rud is mian liom," arsa "Saobh." "an brat urláir is bréaghtha agus is áilne sa domhan d'fhágh[ail] agus má thugann tú dhom é béidh mé buidheach dhíot an dá lá is faid is beó mé." Do ghlaoidh an sean-fhrog a chean[n] dá lucht freastail agus dubhairt
"A fhroigín na gcos mbeag gcam, A fhroigín ghlas uaithne bhig, Tabhair chugam an bosca mó úd tháll le hais an bhalla i na luighe. Thug an frog beag an bosca anall agus d'fhosgail an frog mór é agus thóg sé amach brat urláir a bhí chómh breágh áluinn sin is nár bh'feidir a fhághail ní ba áilne. Annsin chuaidh sé abhaile chuig an rí agus is aige a bhí an brat urláir ba áilne. Tóghadh é in a rí agus bhí sé in a

chuaidh an dara mac siar indhiaidh an chleite a chuaidh siar. Annsin thosuigh siad ag gáiridhe agus ag magadh faoí "Saobh," mar b'éigin dhó fanacht san áit a raibh an tríomhadh cleite. Do shuidh "Saobh" síos ar an talamh agus é go brónach. I gceann tamaill d'árduigh sé a cheann agus bhreathnuigh sé in a thimcheall agus chonnaic sé an cleite achar beag síos uaidh agus chonnaic sé doras ar an talamh agus chuaidh sé anonn chuige agus bhuail sé air. Ba gearr gur chuala sé an guth ag labhairt taobh istigh ag rádh.
"A fhroigín na gcos mbeag gcam. A fhroigín ghlas uaithne bhig. Dean deifir leat is breathnuigh amach. Féach cé h-é sin amuigh. Hosgluigheadh an doras agus chonnaic "Saobh" frog mór millteach in a shuidhe díreach ar a aghaidh taobh istigh agus sgata mór de frogannaibh beaga in a

agus bhí sé roinnt leibideach agus mar ar sin tugtaoí "Saobh" mar ainm air. Bhí an rí ag eirghe sean agus ní raibh a fhios aige cé aca de'n triúr mac a b'fheárr a bheith in a rí in a dhiaidh fhéi[n.] Sa deireadh ghlaoidh sé orra agus dubhairt sé leó. "Imthighidh libh," arsa an rí, gach duine agaibh ar an mbealach is rogha leis fhéin agus an té a bhéarfas ar ais chugam an brat urláir is áilne is é a bhéas in a rí ar an duthaigh taréis mo bháis. Annsin fuair an rí trí chleite agus chaith sé suas san aé[r] iad agus dubhairt sé leis na buachaillí imtheacht sa treó a rachadh na cleití. D'fh[an?] na cleití ag imtheacht ar feadh tamaill san aér agus annsin chuaidh ceann aca soir agus ceann siar agus thuit ceann aca anuas ar an talamh. D'imthigh leis an mac ba shine soir indhiaidh an chleite a chuaidh soir, agus

Sean-sgéal.Aon uair amháin bhí rí ann agus bhí triúr mac aige. Bhí meas mór ag gach duine ar an mac do b'óige

/138
a athar. Agus annsan dá bhfaigeadh sé ór na cruinne ní fhanfadh sé sa tig sin. D’imig fhear na cairte leis, ag rádh leis an mnaoí, san am ceadna, nach fada bheadh sé amuigh. Chuaidh an fear siubhail amach mar a raibh cruach mhór féir, agus socruig sé é féin i gcóir na h-oidhche sa bhféar. Ní fada bhí sé sínte sa bhfear gur chualaidh sé an chainnt ó’s iseal. Phreab sé na shuidhe agus chuir sé cluas ar féin. Chualaidh sé an bóltha á chur ar an doras. Do shleamhnuig sé go dtí an fhuinneog. D’fheuch sé isteach. Cad a bheadh ná gárda agus bean an tige agus iad ag pógadh a chéile go dúthrachtach. Ba ghearr go bhfeaca sé bórd dá leagadh amach; buidéal biotáile dá chur na lár; turcaí breag ramhar ’na dhiaidh-san; agus císte leathan milis ar deire thiar. Bhíodar ag ithe ’s ag ól ’sag aoibhneas annsan, agus níor bhraitheadar an aimsir ag imtheacht, gur chualadar glór na cairte amuig ar an mbannrach. Fear a tíghe a bhí ann a’ teacht abhaile ón mbaile mór taréis an ime do dhíol. Ní raibh aga ag an

bhris sé ar an gcailligh Bhéaraigh chor ar bith mar sé an chaoí a raibh fad ag teacht as an gcábla síoda. Bhí an olc ar an gcailligh Chonnachtaigh agus thosuigh an bheirt aca ag troid. Lean an chailleach Bhéaraigh í le clocha agus b'éigin don chailligh Chonnachtaigh imtheacht san snámh mar bhí an fhairrge in a bealach agus chaith an chailleach Bhéaraigh cloch an-mhór léithe agus is beag nár bhuail sí í. Chaith an chailleach Chonnachtacha an chloch chéadna léithe arís agus ní raibh sí inann í a chuir thar an gcladach agu[s] tá an chloch le feiceál fós thoir ag "Ceann Bóirne"

chailleach Bhéaraigh agus an chailleach Connachtach Bhí dhá bhád seóil aca agus bhí fhios ag an gcailleach Bhéaraigh go raibh oidhche stoirme le theacht agus bhí a bád i náit nach raibh gála ar bith agus bhí cábla an-láidir innte. Bhí bád an chailligh Chonnachtacha ináit an-gharbh agus bhí faitchíos uirthe go mbéadh sí briste mar ní raibh aon chábla innte acht snáthadh síoda. Dubhairt an chailleach Bhéaraigh leis an gcailligh Chonnachtacha go raibh oidhche stoirme le theacht agus go raibh cábla breágh láidir aige fhéin agus to dtiubharfadh sí dhi é mar ní raibh ag an gcailligh Chonnachtacha acht cábla síoda agus bhí a bád ináit an-gharbh. Fuair sí an cábla láidir agus chuir sí san mbád é agus nuair a tháinig an oidhche stoirme bhris an bád ar an gcailligh Chonnachtaigh mar bhí an cábla láidir aice agus níor

Sean-sgéal.Bhí beirt chailleach ann fadó agus sé an t-ainm a bhí orra ná an

síos go h-ifreann agus go raibh deárbhratháir leis annsin. Chuaidh sé síos agus chuir sé go leór de na diabhail suas roimhe. Nuair a chonnaic an máigistir é sin gheall sé gó leór airgid dhó acht iad a chur síos aríst. Chuir sé síos iad agus thug sé go leór airgid dhó.

óg dhó ag [!] chuir sé cránn ag fás an lá ar rugadh é. Nuair a bhí an mac seacht mbliadhna síl sé an crann a tharraingt acht ní raibh se indan. Nuair a bhí sé bliadhain is fiche tharraing sé é agus rinne sé maide siubhail dhe agus bhí sé leis go dtáinig sé chuig teach a raibh go leór coirce ann le bualadh. Dubhairt sé go mbuailfeadh sé fhéin é agus bhí sé ag bualadh an tuighe nó go raibh sé chómh mín leis an gcoirce aige. Dubhairt a mháighistir leis cárr agus capall a thabhairt leis agus go raibh teach líonta le tuighe in áit áithrid agus dubhairt sé leis é a thabhairt chuige. Rinne sé é agus chuir sé rópaí faoí an teach agus thug sé leis ar a dhruim é chuig a mháighistir. Dubhairt an mháighistir leis a dhul

Sean-sgéal.Bhí fear ann fadó agus ba fathach a bhí ann, agus rugadh mac

bóthar taréis an dó-dhéag leanfadh sí é chómh fada le na theach fhéin. Bhí fear ag dul an bóthar agus ní raibh sí le feicéal agus thosuigh sé ag glaodhach uirthe agus ní raibh sé ibhfad nó go dtáinig sí amach agus bhuail sí é agus ní raibh sé i bhfad gur cailleadh é. Bhí sagart óg ar an mbaile agus chuaidh sé chuig an áit oidhche amháin ag an dó dhéag agus chuir sé ceist uirthe agus dubhairt sé léithe a dhul amach ins an bhfairrge. Nuair a bhí sí ag dul amach dubhairt sí go raibh sí ag déanamh dochair annseo agus go ndeanfadh sí a sheacht noiread ins an bhfairrge.

137/ “Ní raghad”, ar seisean “b’fearr liom an bóthar mór do thógaint”.
Do scaradar le na chéile annsan, agus seo leotha an Stróinséir ag gabháilt an chosáin agus an fear eile a’tógaint an timpeall. Nuair a tháinig sé mór dtimpeall go dtí áit ’na raibh an cosán a dul amach ar an mbóthar mór arís, cad a gheobhadh sé caithte fuar marbh annsan ná fear an chosáin. Do chuimhnig sé gur mhaith an chómhairle a thug a athair do. Seo leis chun bóthair arís agus bhí sé a’ siubhal ’sa siubhal go dtí go tháinig sé go tig a bhí ar thaobh an bóthair, agus chuaidh sé isteach ann a’ lorg óstaíocht na h-oidhche. Ní raibh sé i bhfad istig nuair tháinig bean óg bláthmhar isteach agus d’iarr sé uirthi go béasach ar b’í bean a’ tíghe í. Dubhairt sí leis gur b’í. Do loirg sé cead a bheith istig aige ó annródh na h-oidhche uirthi, ach má loirg thug sí an t-eiteachas do go grod. Ba ghearr go bhfeaca sé fear thar meadhón-aois, ag cur capaill fé chairt agus ag cur drolach ime isteach innti. Agus chuimhnig sé láithreach ar chómhairle (a)