A rath is a mound where trees are planted. It is round with a deep trench around it. People of old used them as fighting ground. The trenches around them served as a fortress when chieftains fought against one another. There are several raths in this parish all are built on a height and within convenient distance and in view of one another. The trees helped as a hiding place for them. A good many people were slain and supposed to be buried in the raths. Many people in this district that cut trees or bushes met with serious accidents to their eyes or hands. One man broke out a gap from the rath at Bowe's to another field and any cattle passed out through the gap became lame. Some people believe that the raths are the home of the fairies.

My grandfather had a farm in a place called Bilbo in County Carlow. One evening about seventy years ago my grandfather went to bring a horse out of a field of oats that he had thieved into. There was a gate leading from the field to the yard. The field was adjoining the house. The oats was in stucks being cut only a day or two.
My grandfather caught the horse by th mane to lead him in. His father and mother were standing at the gate watching him catch the horse when his father exclaimed, "I will kill him when I catch him. Look at him riding the horse over the stucks." Then all of a sudden the whole field was filled with horsemen

that was beside the house on to the roof of the house. He drove the cow up the hill and he put a rope around her neck. Then he drove her across the plank on to the house. He then tied the other end of the rope to the chimney but soon the cow slipped down. Then he went up on the house and put the rope around his own body and he began to pull back the cow but he over balanced and fell down the chimney. He was on one end of the rope and the cow balancing him on the other.
When his wife came in and saw the cow whe ran to get something to cut the rope. She release the cow but when she cut the rope the man fell down the chimney into the pot of soup. When his wife came in the second time she could see nothing but his two legs. When

Sguabann sguab úr glan.
Bíonn dath dearg ar an firinne i gcómhnuidhe. Bean tailliúr agus bean tincéirí sin dhá bean na réidtínn le na céile. Is fearr paiste na poll ach níl ann ach san. Is fearr mach le imirt na mach le h-ól. Leanann go dlúth do cul ár sinnsear. Samhradh gach síon go Nodlag. Ciallachán fada agus casbhadh na bróg deineann sean duine críona d'en bucaill óg. Ceannuig ar a trí agus diol ar a seact agus na beadh coidce gan capaill maith. Níor doig seanh cat ríom é féin. Núair is fúar é an teactaire is fúar é an freagra. Is maith comhairle ach is fearr cabhair. Leanann naire ag brón an dubhailte Nuair is cruaid don caillig caitheann sí ríth. Bíonn an féar le lonnradh na gréine. Is fuirist airgead a caiteamh ach is deacair é bailú. Is fearr aon ar bpos ná dá ceann ar thór. Is deacair girraidh a cuir as an dtor nach bfuil sé. Ní raibh rian ar deire ná bhead ar tosach ríamh. Is treise deinn ná dochas. Bíonn blas milis ar praisech do comursan. Eirighe much is luag deanach bíod rud agat nó bheith in eagmas.

Sgéal dá innsint do capall agus an capall na codladh.
Ní deinfead an saoghal capall rás d'asail. An rud a faigtear go bog caitear go bog í. Geamhair iothlann nó clann ministir. Ní raibh mór riamh ná raibh bocht na diaidh Ag caitheamh an t-solus san oidhce agus ag caitheamh na t-suse sa ló. Is é an duine an t-eadach. Is fearr obair ná caint. Bíonn misneach ag gach madra i na gairdín féin. Is fada an bóthair ná bfuil casadh ann. Balluigeann brob beart. Nuair a bíonn na leabhair agat ní bíonn na léigheann agat. Bíonn gach tosnúghadh lag Is fearr a bheit in am ná in am tráth. Fill orm a deir an droch gnó. Is fearr a bheith ag dul ar agaidh ná ag dul ar cúl. Is minic a bain duine slat cun é féin a bualadh Sé capall na h-oibre an biadh. Ní cuimhnigtear ar an t-arán tar éis é d'ithe. Is maith é an oige don té a cuireann é ar fóghnamh. Ní ceart ag breith amuich í. Ná h-éileamh do ceart go bfeicir do neart. Ní deanach an mhaith aon úair. Maruigeann an failteas an tuirse. Dein úair amháin é agus tá sé deanta go deo. Loiteann breis cocaire an teannlan.

i na dhiaidh shin thug sé amach ó'n áltóir go raibh croiceann an fhir an an Diabhal acht go raibh dóchas go mbéidir go mbeadh a anam ag Dia. Dúbhairt sé freisin aoinne bheith ag iarraidh droch achtuighne dhó fhein go bhfuigheadh sé é.

chroiceann ag an Diabhal". Thíos timcheall agus fiche slat taobh thiar do thobar Bhaile Úr a cuireadh é agus an oidhche a cuireadh é bhí beirt malrach ag dul chuig an tobar agus chonnaic siad beirt fhear na suidhe ós cionn na h-uaighe. D'aithnigh siad gurab é an fear a fuair bás a bhí ann acht ní raibh fhios aca cé ar bas an fear eile. Nuair bhí siad ag filleadh ó'n tobar chonnaic go raibh an fear nár aithnígh siad ag feannadh an fhir eile. Chuala siad é ag rádh de ghuth íseal brónach "Mo léan gan níos mó ná do chroiceann agam." Thuig siad annsin gur droch spioraid a bhí ann. Rith siad abhaile agus d'innis siad dá muinntear faoí'n radharc a chonnaic siad.
Bhí fhios aca annsin cé bhí ann agus séard dúbhairt siad go bhfuair sé a achtuighne. D'innis siad do'n sagart faoí, agus an Dómhnach

ar ucht a máthar agus an ceathrar mín marbh. Máirín a bhí mar ainm ar an bpáiste a mhair. Thug máthair Bhid abhaile í agus síl sí chuile lá nach maireadh sí go h-oidhche. Acht tar éis cúpla bliadhain thionntuig sí amach na cailín laidir. Chuaidh sí go h-Alban nuair tháinic ann di. Pósadh ann í, acht fuair sí bás go gearr na dhiaidh sin. Cuireadh in Alban í i bhfad ó na muinntear féin.

Bhí sean fhear ar an mbaile seo agus bhí gnás aige bheith i gcómhnuidhe ag mallachtaí. Fuair sé bás lé h-ocras in aimsear an droch shaoghail. Fear déirce a bhí ann agus chuir sé faoí i stábla beag lé muinntear Chorragáin. Níor innis sé a ainm ceart ariamh d'aoinne. Sé an mallacht a bí aige "mo

gan biadh gan arbhar. Nuair déirígh sí ar maidin d'innis duine de na páistí di go raibh an chruach imthighthe. An trathnóna sin fuair sí bás lé ocras agus briseadh croidhe. Cailleadh triúr de na páistí.
An trathnona sin bhuail Bid Mharcais a bhí na girrseach timcheall agus ceithre bliadhna isteach. Bhí an bhaintreabhach agus na triúr páistí sínte ar leic an teallaigh agus iad fuar marbh. Shíl Bid go raibh siad na gcodhladh. D'innis sí dá máthair nuair a chuaidh sí abhaile go raibh "Sally Sheáin" agus na paistí sínte ar leic an teallaigh agus iad na gcodhladh. Thuig máthair Bhid gur codhladh gan dúiseacht a bhí ortha. Rith sí go dtí an teach agus fuair sí an triúr paistí agus a gcinn leagtha

gan biadh gan arbhar. Nuair déirígh sí ar maidin d'innis duine de na páistí di go raibh an chruach imthighthe. An trathnóna sin fuair sí bás lé ocras agus briseadh croidhe. Cailleadh triúr de na páistí.
An trathnona sin bhuail Bid Mharcais a bhí na girreach timcheall agus ceithre bliadhna isteach. Bhí an haintreabhach

Bhí lánamhain in a gcómhnaidhe thart annseo in aimsir an droch shaoghail. Bhí buachaill amháin achú agus bhí sé timcheall agus cuigh bliadhan déag d'aois nuair a fuair a mhathair bás. Bhíodh sé i gcómnaidhe annsin ag cuir smacht ar a athair agus dhá bhuaileadh. Bhí gradh a chómh mór sin ag an athair air nach nabrócadh sé tadaí leis. An lá seo fuair an gasúr é féin bás. Nuair a chuir síad é thainic a lámh amach tríd an uaigh agus b'éigin de'n athair thigheacht agus buille a thabhairt de'n láimh in

t-sean bhean léithe féin agus í ag caoineadh agus ag crith lé t-sean faitchís. Lé rudaí a dheanamh níos measa thosuigh an fear ag éirígh aniar sa leabaidh agus ag cur droch ghathadh air fhéin. Roimhe sin bhíodh sí ag coingbheál suas paidreacha go Naomh Mártan agus nuair a chonnaic sé go raibh sí i ngéibheann tharraing sé uirthi.
Chómh luath agus tháinic sé isteach an doras shín an fear a bhí sa leabaidh siar fo socar. suaimhneach. Chongbhuigh sé cómhluadar leis an t-sean mhnaoí go maidin agus nuair bhí sé ag fágail dubhairt sé go raibh a carasg críostuidhe ag triall uirthí agus go gcoinneóchadh seisean cómhluadar léithe go mbeadh an sochraid thart. Ní luaithe a bhí Naomh Mártan inthíghthe amach an doras ná

t-sean bhean léithe féin agus í ag caoineadh agus ag crith lé t-sean faitchís. Lé rudaí a dheanamh níos measa thosuigh an fear ag éirígh aniar sa leabaidh agus ag cur droch ghathadh air fhéin. Roimhe sin bhíodh sí ag coingbheál suas paidreacha go Naomh Mártan agus nuair a chonnaic sé go raibh sí i ngéibheann tharraing sé uirthi.
Chómh luath agus tháinic sé isteach an doras shín an fear a bhí sa leabaidh siar fo socar. suaimhneach. Chongbhuigh sé cómhluadar leis an t-sean mhnaoí go maidin agus nuair bhí sé ag fágail dubhairt sé go raibh a carasg críostuidhe ag triall uirthí agus go gcoinneóchadh seisean cómhluadar léithe go mbeadh an sochraid thart. Ní luaithe a bhí Naomh Mártan inthíghthe amach an doras ná

tháinic a carasg críostuidhe isteach agus go deimhin bhí bród uirthí. D'fhan sé aicí go raibh an sochraid thart. Bhí triúr fear ag obair in gcoiléar lá. Chonnaic siad Naomh Pádhraic ag triall ortha. Bhí cáil an - mhór air an uair sin. Dubhairt duine de na fearaibh go bhfeiceadh sé anois an raibh comhacht ar bith ag Naomh Pádhraic. Sin sé síos ar an dtalamh ag leigint air go raibh sé mín marbh. Nuair tháinic Naomh Pádhraic chómh fada leis an moeirt [?] eile d'innis siad dhó go raobh an fear marbh agus go mba mhaith leó dá mbeadh sé abalt é a thabhairt chun beathadh arís. Chuaidh Naomh Pádhraic chómh fada leis agus d'fhéac síos air. Bhí fhios aige gur ag cur i gcéill a bhí sé mar bhí an t-anál ann. Thug sé buille ar chlár a dhroma dó

(3) Bhí beirt filí ar an mbaile seo fadó. Bhí an beirt acu istig i bpáirc lá mar seo agus do bhí ceann des na comharsain ag pósadh.
I Maigistir Gaoithe a póstadh iad an uair sin. Bhí an cosaire ag gabháilt an bóthar agus chonnaic an bheirt é agus dubhairt ceann aca.Tá Mícheál is Máire is an capaillín bán ann Muiris is a mhálai gaoithe Annsan labhair an tarna ceann Tá captaon an baire is a ceann in áirde

(1) Tá lios shoir i nDrom Caor i bparóiste na nDhromad agus an lá seo go h-áirighthe bhí an fear seo ag treabhadh i bpáirc a leasa agus pé slíghe gur bhog sé an cloch do tháinig an gaoth aníos agus do leag sé sa pháirc é. Sin an t-aer lobhtha a bhí ann le blianta. D'fhéach sé isteach agus do fuair sé cómhra déanta le clocaibh ann.(2) Tá lios taobh thuas de'n scoil seo agus deirtear go bhfuil bóthar ag dul uaidh ó an dtalamh go lios an Mhuirigh taobh theas de Abha na hAoine pé'ca fíor é no nach fíor.

(a) Oidhche amháin bhí mé ag teacht ó Baile Uí Fhiadhcháin agus bhí an capall agus an carr liom. Ceart go leór bhí sé déannach san oidhche, agus nuair a tháinig mé chómh fada leis an tsean droichead thall anonn, seas an capall go tobann; d'fheach me thart agus chonnaic mé triúr ban dubh in a suidhe ag an Droichead gan corr asta. Glaodh mé ortha éirighe agus leis an capall a leigint thartha ach níor thug siad aon árd orm. Glaodh mé ortha arís, níor airigh siad. I ndeire na Dála, glaodh mé ortha arís agus d'iarr

an sagart ag ofráil an Aifrinn Domhnach Cásga.

......Bhí buachaill aimsire aici agus bhí sí an dian air. Bhiodh sé in a shuidhe aici gach maidin san samhradh ó éirighe na gréine go dtí a dul faoi. Bhiodh sé chómh tuirseach sin ar feadh an lae go mbíodh sé ag féuchaint suas ar an n-grein a tnu léithe a dul faoi. Bhiodh na laetheannta chómh fada sin gur sgreadadh sé suas leis an n-grein mar so:-"Coisg ort a grian is fad é do thriall
Ach dhá m-beadha-sa ráithe agus bliadhain Ag Máire Sheáin Liam Bheadhá a rith abhaile in to chanter" Thainig saighdiur abhaile as Sasana ar a b-paiste ar cuairt ar a aintín. Nuair a bhí sí a réidhteach dhá chur a chodladh dubhairt sí léithe fhéin "Deamhan an oiread Beurla sa mbaile is a chuireas an saighdiur in a chodladh" "Where is the pillow" ars an saighdiur. "Níl aon filister ann ach cuir do bhríste fada faoi do ceann", d'fhreagar a aintín. Buachaill óg a bhí ag teacht abhaile as cuartuigheacht a bhf [?] san oidhche . Casadh bean sidhe air ar an mbothar agus thuit sé i n-grá leithi chómh mór gur chum sé amhrán dá moladh. Séard adubhairt san amhrán "Dá bfhághainn sé mo roghain de mnáibh breagha an domhain sí Bean Dubh an Ghleanna a bhfearr liom".

Sean saighdiur do b'dheadh an Suibhneach agus ruaig arm Shasana as Éirinn é. Caoin a bhean é agus chum sí amhrán le cumha in a dhiaidh. Seo cuid den chaoineadh:-
"A Bhriain Mhic Suibhne mo chuig chéad slán duit Ba dheas é lorg do bhéal 's do leagan súl: Ba mhilse do phóg na an mil sa samhradh As ba ghile do bhraghaid na an sneachta ó d-tuaidh.I d-teach an leanna ba tú ceann na céille Ag deúnamh réidhtigh s dhá g-cur o cháin Ach le cumha do dhiaidh ní bheidh mé beo. Dá b-fhághainn-se cead seasta ar lorg do bhróg Go d-toghfadh an brón mór 's an tuirse dhíom Ach duitche an Ghóraid is fághainn faoi dhó í Is go d-tuibhrainn as mo stóirin ach d-filleadh arisht[?] Le do chuiplín leath-thromach gan luath na éag-cóir A g-cúil le cheile ar mo dhruim Muna m-beadh Seán 's Padraig go m-buan iad i n-grásta Is mé bheadh fánach faoi mo dheoch 's mo ghreim Gabhfaidh mise go Sasana a teacht an earraigh As tréigfead m'aimsir s mo chairdí gaol As cuirfidh mé cogadh ar Rí na Frainnce As níl agam ach amhras go bh-filleadh choidhc. Tá súil le Dia agam 's le Rí na n-Grásta As an Mhaighdean Ghlórmhar nár pheacuigh ariamh

......Bhí buachaill aimsire aici agus bhí sí an dian air. Bhiodh sé in a shuidhe aici gach maidin san samhradh ó éirighe na gréine go dtí a dul faoi. Bhiodh sé chómh tuirseach sin ar feadh an lae go mbíodh sé ag féuchaint suas ar an n-grein a tnu léithe a dul faoi. Bhiodh na laetheannta chómh fada sin gur sgreadadh sé suas leis an n-grein mar so:-"Coisg ort a grian is fad é do thriall
Ach dhá m-beadha-sa ráithe agus bliadhain Ag Máire Sheáin Liam Bheadhá a rith abhaile in to chanter"

agus dubhair t"más beó go mba marbh agus más marbh go mba beó." Níor éirígh an fear ó shoin agus ní éireóchardh go lá an bhreitheamhnais.

an mballa agus chonnaic sé an Maigdhean Mhuire agus an leinbh Íosa in a bhaclan aice ag teact anuas ós cionn an Bal [?] agus chreid sé annsin gur áit maith a bhí ann agus bheannuigh sé é. Indiaidh sin thiocfadh daoine tinn agus shuidhfea siad annsin ar feadh na h-oidhche agus leighseadh iad. Triste a bhí ar Cnoc A' Logha an tráth sin act mar geall ar na sluaighte a thagadh ann gach blian tugadh Cnoc A' Logha air.
B'iongantach an áit é nó gur thárluigh gníomh salach ann agus in a dhiaidh sin níor leighseadh mórán. Oidhche amháin bhí slua ann agus in a measg bhí cailleac as Dub Thuama a bhíodh i gcómhnuidhe ar siubhail le droch-fhocla. Thosuigh sí leis na focla, salacha annsin chomh maith agus thuit cloch anuas ó bhárr an balla uirri agus gortuigh sé go mór í. Bhí daoine eile in a suidhe in-aice léi agus

Tá balla amháin de theach i gCnoc a' Logha. Is cosamhail le fothrach mainistir é acht ní raibh ann ariamh acht an méid sin. Deirtear go raibh sluaghadh Naoimh á' gcur suas in aon oidhche amháin é fhéin agus an mainistear a bhí i gCill tSéana agus go raibh siad ag tarraingt na gcloch amach ó'n bhFáil Móir, agus go raibh cuma caoirigh ortha.
Roimh breacadh lae bhí bean as Cnoc a Logha amuigh ag tabhairt fasuidheacht dá cúid ba agus chonnaic sí na caoirigh agus leac mhór le gach ceann aca. Ní túisce a leag sí súil ortha ná d'imthigheadar as amharc agus níorbh fhéidir leo an obair a chríochnú nuair a chonnaic peacaidhe iad. Ní raibh aon áird ar an mballa annsin nó go dtámic an t-Árd Easbog Seán Mac n-Éil. Lá amáin bí sé ag dul an bealach sin agus sheas sé tamall ag féachainnt ar

taobh istigh de Mhuithrid mar Ní bhíodh na ceannuightheóirí ag teacht leis na beithidhigh a cheannach. Bíonn áit faoí leith sa t-sráid leis na beithidhigh a dhíol. Íoctar airgead ar a dtugtar laisginí ar gach beithidheach a díoltar. Ní íoctar ar t-airgead sin acht i mBéal-Átha -an-Fheadha. Thugtar Éirlis le gach beithidheach a díoltar. Nuair atá an éirlis íoctha ní feidir le aon duine eile an bheithidheach a cheannach. Marcáltar na beithidhidh le tarra nó cailc nuair a bhíonns siad díolta. Geárrann cuid eile cuid de'n bhfionnadh de'n bheithidhigh. Díoltar capall ar an séamhadh lá deag de Shamhain.

Bhíodh aonach taobh istigh de Mhuithrid fadó in áit ar a dtugtar Geáta Mór. Sé an fáth gur tugadh an t-ainm sin air mar bhí geata mór sa bpáirc sin agus sin é an áit na mbíodh siad ag díol agus ag ceannach.
Bíonn aonach i mBeannchor ar a dtugtar Aonach A' Chathail. Sé an fáth gur tugadh an t-ainm sin air mar bhíodh fear na chómhnuidhe i mBeannchor fadó arbh ainm dó Cathal. Bhíodh sé i gcómhnuidhe ag dul thart ó theach go teach ag ceannach beithidhigh. Sé an fáth gur cuireadh deireadh leis an aonach

chos agus bhain sí as é agus d'imthigh sé amach san bhfairrge. Maidin amháin chuala siad bó ag géimnígh agus tháinig an-iongantas orra mar ní raibh aon bhó san áit. Chuadar síos chuig an gcladach agus chonnaic siad bó bhreágh óg a thug an "sherk" ann. Nuair nach raibh aon phlúr ná fataí ag na daoine sé an rud a dhéanaidís ná clocha bróinte a fhághail agus cruithneacht a mheilt agus cácaí a deánamh dhi.

tabhairt éadaigh agus bíadh dhóibh. Bhíodh bíadh agus éadach ag cuid de na daoine mar bhídís inann é a shaothrughadh. Is minic a d'imthigheadh chuile dhuine amach as an teach leis an ocras agus bhídís ag fághail bháis ar thaobh an bhóthair. Bhídís ag goid na bhfataí ó na chéile agus ní bhíodh plúr ar bith aca. Bhídís tuitíghthe ar taobh na mbóithribh leis an ocras agus a mbéal lán le féar. Bhídís ag dul anonn go Meriocá agus is báid seóil a bhíodh ag dul anonn an tam sin agus bhídís ráithe ar an bhfairrge. Chaithfeadh chuile dhuine an oiread éadaigh agus beatha a thabhair[t] leis agus a dhéanfadh an t-achar sin é agus ní bhíodh aon bheatha ná éadach ag na daoine seo agus bhídís ag fághail bháis ins na báid agus caithfidhe amach san bhfairrge iad. Bhí an gorta mór ann ó 1846 go dtí 1848. Bhí ocht milliún daoine i n-Éirinn roimh an ngorta agus níl acht cheithre mhilliún go leith ann anois. Théigheadh na daoine amach chuig an tráigh ar maidin gan aca acht brochán min bhuidhe. Sé an sórt sgiolláin a bhíodh aca ná gheibhidís cleite agus sháithidís isteach san bhfata é. Bhíodh na daoine ag ithe eascoin óga, báirní, faochain, agus féar freisin. Ní raibh daoine ar bith in a gcómhnuidhe i gCaladh Golam acht beirt bhan. Aon lá amháin chuaidh duine aca timcheall an chladaigh agus chonnaic sí "sherk" ar an tráigh agus dealg in a

Tráchtus ar an droch-shaoghal.Bhí an droch-shaoghal againn tuairm is céad agus deich bliadhain ó shoin. Bhí cuid mhaith fataí ar an saoghal agus tháinig lá báistíghe agus oidhche agus lobh na fataí uilig nuair a bhí siad le baint. Tá na daoine curtha ins na garranntaí agus ins na bóithríní mar ní tugtaoí chuig roilig ar bith iad acht iad a chaitheadh síos san talamh gan bráithlín gan conra orra nuair a cáillfídhe iad ar thaobh an bhóthair. Ní bhíodh an Riaghaltas ag tabhairt conganta ar bith do na daoine ar dtús nuair a lobh na fataí orra acht ar deireadh bhíodh sé ag

The Jealous Step-MotherOnce upon a time there lived a man and his wife and they had a son. The wife died and the man got married again and this time they had a daughter. The daughter was very ugly but the boy was very handsome. The woman liked the girl because she was her own daughter and the man liked the boy.
At long last the man died. The woman was very bad to the boy. One day the boy ran away through a big wood. When the night came a lot of small men with red jackets, on horseback, came to him and asked him what he was doing there. When he told them his story one of them told him to catch hold of a boochalawn and he did so. At once he found himself on a big white horse with wings and off they went like the wind until they came to a bit fort where he saw a fine palace. The riders came off and brought him in and gave him a fine supper and a fine bed to sleep on. When the woman heard of this she got jealous of him and resolved to kill him but she could not find out where he was and she went to the place where he met the fairies.

isteach is an chlaidheamh a bhí ar an mballa a thabhairt leis. Thug an fear a bhí [!] bhfolach leis an chlaidheamh agus nuair a tháinig an fathach istheach mharbhuigh sé an fear. Tháinig an dara duine isteach agus mharbhuigh sé é freisin. Nuair a tháinig an caiptín isteach bhain sé an cloigeann dhe. D'fhan an tríomhadh fathach amuigh go cheann tamaill agus nuair a tháinig sé isteach mharbhuigh an fear é. Annsin chuaidh sé amach ag siubhal agus casadh triúr cailleacha air. Dubhradar leis iad a fhágal ar oileán. Chuaidh sé agus fuair sé bád agus nuair a bhíodar sgaitheamh amach ar an bhfairrge dubhairt an fear go raibh poll ar an mbad. Chaith sé na cailleacha amach ar charraigh agus bháthadh iad. Chuaidh sé féin ar an oileán agus chonnaic sé sean-fhear a bhí i dteach beag. Chuaidh sé isteach chuig an sean-fhear agus dubhairt sé leis go dtiubharfadh sé inghean a bhí na cómhnuidhe i néinfeacht leis le pósadh dhó. Bhí go leór airgid aice agus phós sí fhéin agus an fear seo agus d'fhág an sean-fhear an teach agus an talamh aca nuair a cailleadh é fhéin.

SgéalAon lá amháin bhí fear ag siubhal agus sa deireadh chonnaic sé gadhar beag dubh. Lean sé an gadhar nó gur tháinig sé chuig gáirdín ubhla agus chuaidh an gadhar isteach i dteach. Chuaidh an fear ist[each] in a dhiaidh agus chonnaic sé claidheamh crochta ar an mballa ann agus triúr fathach agus caiptín ag cainnt sa seómra. Chuaidh sé i bfolach istigh sa teach. Tháinig an triúr fatach aniar as an seómra agus an caiptín i néinfeacht leó agus chuadar amach. Nuair a bhíodar tamall amuigh dubhairt an caiptín le duine aca a dhul

137. Fear na bó féin fé na heirbeall.
138. Is sásta a bhíonn an bhó nuair a bhíonn an laoigh le na cois. 139. Gnathamh na hoibre an t-eolas. 140. Luimneach a bhí, Blá Cliath atá agus Corcaig beidh. 141. Ní hé lá na gaoithe lá na sgolb. 142. Saidhbhreas bodhaig nó bochtannacht duine uasal. 143. Beireann duine dona diubh-léim. 145. Cuir an t-sráthair ar an gcapall cóir. 146. Tagann cré buidhe aníos. 147. Teabhadh muintire Muirnáin. 148. Sé an dias is troime is ísle cromann a cheann. 149. Dein an Foghmhair nuair a geobhair an grian árd. 150. Tosach ceatha ceo. 151. Is olc an gaoth na séideann do dhuine éigin. 152. Mol an lá um thráthnóna. 153. Níl aon tSatharn sa bhliain ná spailpeann an ghrian. 154. Samhradh beag na féile Michíl. 155. "Gaoth a bhádóir"! 156. Leath móna is leath lóin lá 'le Bríghde. 157. Seacht seachtmhainní reamhra ó Samhain go Nodlag. 158. Geobhair i n-aoileach na Bealthainne é. 159. Is beag é toradh bó aonar. 160. Is minic ná deaghaid bó le bólacht. 161. Árach neamhbuan buarach iasachta. 163. Bainne na bó sopaithe. 164. Bó bórach nó capall córach.

110. Tosnú maith leath na hoibre.
111. Ina shuidhe go meán-oidhche agus ina luighe go meán-lae. 112. Fear díomhaoin is buairt é. 113. Tá seacht gcuairmí an t-sléibhe air. 114. Is mairg ná bhíonn sásta le na cuid féin. 115. Buille ó gach aoinne ar mhadra an duine boicht. 116. Tuill óir is caith é. 117. Saidhbhreas do ghní fonn uireasba do ghní cumha. 118. Is deacair a roth féin bhaint d'aoinne. 119. Ní déanach í an mhaith aon uair. 120. Ní bhíonn sonas gan donas 'na órdlaibh tríd. 121. Dá olcas mar bhí is measa mar atá. 122. Bíonn rath idir dhá ceann an tighe. 123. Is fearr oiliúint na oideacas. 124. Is namha an céard gan fhoghluim. 125. Is maith an t-eolaidhe deire an lae. 126. Ughdarás gan eolas. 127. Is mór an nídh an fhoidhne. 128. Ní mar a síltear a bhítear. 129. Súil nár síleadh. 130. Mar a chapaill agus gheobhair féar. 131. Ná h éileamh do ceart go bhfeicir do neart. 132. Cloidheann neart ceart. 133. Treabhadh soir agus fuirse siar. 134. Coirce cuaiche is leis a luadhadh a mhin. 135. Gnó cait luch a mharbhú. 136. Cad a dhéanfadh mac an chait ach luch a mharbhú

Creideann alán daoine sa pharóísde i dtaidhbsí. Oidhce amháin bhí Maitiú Ágas ag seóladh na mba. Bhí a fheirm inaice na trágha agus núair a bhí sé ag teacht amach as an bpáirc chonnaich sé beirt fhear istig i gcóíste cois na trágha. Cheap sé go raibh aithne aighe ortha agus do bheannuig sé dhóibh acht ní bhfúair sé aon fhreagra. "Cad é an donas atá orraibh ná labharfhad sibh le nbhúr gcómharsain" ar seisean. Annsan connaic sé gur daoine íad a bhí marbh le blíanta. Do léim an hata dá cheann agus deirig a grúaig líath in aon neómat amháin. Annsan dúbhairt duine de na taidhbsí chúpla focal leis agus chuir sé de gheasaibh air gan an cúpla focal san do rádh le haoine coidhche. Annsan do thuit Maitiú i bhfanntais agus núair a tháinig sé chuige féín bhí na taidhbsí imtighthe. Chúaidh sé abhaile agus núair a dhúisig sé an lá na dhíaídh san bhí radharc na súl caillte aige.(an seóladh céadhna)

A Dhia Mhóir tá dólas croidhe orm thairbhe na peacaidh a chuir mé ort. Grádhuighim Thú o's gach uile nídh agus bá mhaith liom da dtiocfa isteach in m'anam an lá seo. Ó a Thighearna tá dúil agam thú a glacadh anois achan lá rith mó saoghal agus go háiridh ag uair mó bhais; Ameún

Bhí fear darb' ainm Peadar Ó Muineacháin ag teacht abhaile tairéis beith ag bothántuigheacht oidhche geimhridh áirighthe. Núair a bhí sé ag teacht tar seana lios chonnaic sé triúr ban ag teacht amach thar claidhe an leasa, "Feacaidh cé atá ann" arsan chéad bhean. "Béarfhaimíd air" arsan dara bean. "Ná bainidh leis" arsan tríomhadh duine. Dimtigheadar leó annsan agus núair a srois sé a thig féín bhí cíachán air agus dfan sé air go dtí lá a bháis. (an seóladh céadhna)

Fuair sean-duine bás sa pharoisde agus roimh báis dó d'orduig sé túama núadh a dheanamh do. Núair a bhí an túama dhá dhéanamh aca do thógadar isteach cuid de shean túama eile a bhí déanta le blíanta roimhe sin. Núair a bhí na leanbhaí ag teacht abhaile ón sgoil tráthnóna a cuireadh é chúaladar an gleó agus an fothrom go leir istig sa túama. An lá na díadh sin fúair an capall a thairing na clocha bás agus an fear a tóg an túama deirig sé dall. Blíaí díreach ón lá san fúair mac an fhir mhairbh bás agus núair a d'osgladar an túama bhí cómharta an athar iompuighthe ar a chliathán. Tairéis an mac a chur chúalathas an gleó céadhna sa túama agus igcoinn cúpla lá cailleadh mátair an gharsúin. Núair d'osgladar an túama bhí cómharta an

tóg uaim é buidheach beannacht leat. Dimthig sé air an cómngar ó dheas agus nuair a tháinig se cóm fada le Cnoc a Stoca cuir sé an stoca i bfolach fé chloich mór a bhí ann. Dimtig sé air agus nuair a srois sé Doire Fhionáin is amhlaidh a bhí an mhinistir ag treabhadh roimhe le dá chapaill. Do labhair an ministir. Tánag annso ag lorg cíosa ort" ar seisean "Níl aon cíos agam-sa dhuit" arsa Concubar. "ná fuil prátaí agat?" ar seisean "Má tá ní duitse do cuiread iad." Le na linn sin tharrang sé pistol amach as a phóca agus leag sé an mhinistir. Tá an stoca i Cnoc a Stoca ó shoin is dóca go bfuil an stoca lobhtha ac sé mo thuairm ná fuil an t-ór lobhtha agus an té a geobaidh é bheadh sé saidhbir an dá lá is an fhaid a mhaireadh sé.

Sa tseana shaoghal fadó bhíodh sé mar nós aca deachmaí a dhíol go dtís na Ministrí. Cuir igcás dá mbeadh dachad leabaidh prátaí curtha. Caithfidís leath dhe a thabhairt dos na ministrí. Fear do mhuintear Shúileabháin a bhí na chómhnuidhe in nDoire Fhionáin gur bainm do Concubhar ní raibh uaidh aon deachma a dhíol. Lá amháin bhí sé ag gabháilt ó dheas go lóthar. Chuimnig sé ar olc. Isteach leis go bothán beag cínn tuighe a bhí ar thaobh an bhóthair. Greasaidhe de mhuintear Seaghdha a bhí ann. Do beannuigdear dá chéile. "Tá adhbhar airgid annso agam" ar seisean "An gcoimeádfhá dhom é go dtiocfhainn tar nais" ag tarrac stoca óir amach as a phóca. Im baiste! arsan greasaidhe ní coimeádfhad bféidir go togfaí uaim é agus cad é an leath sgeul a tabharfainn duit annsan. "An bfuil aithne agat ar Conchúbhar an Mhinistir a bhíonn ag bailiú na deachmaí" Cad é an sórt duine é. "Duine dán mureárach iseadh é." Chuala an ainm sin cheana air. "Táim ag dul ó dheas go Doire Fionáin agus tá fonn agus faitchíos orm" arsa Conchúbhar Ó Súileabháin. "Bheinn ana buideach díot dá gcoimeádfá dhom é. Anois arsan greasaidhe ná bíodh aon mí bhuidheacas agat orm

ar a chosa agus sguir sí é agus amach leis as an seómra agus dá saghas deabaidh air. Dfiafruig an t-óganach dhe conus a bhí an oidhche aige "O bhí an oidhche ar mo thoil agam dubairt sé. "Ragad féin ann anocht ar sé. Chuaid sé na seómra agus d'fáiltig sí roimis. Thug sí gloine digh do agus chuir sí an fáinne isteach ann. Nuair a bhí an deoch oltha aige chonnaic sé an fáinne agus daithin sé é. Chuiminig sé ar féin annsan "O fáire, faire" ar sé "cad na thaobh nár cuiris tú féin in iúil dom roimis seo." Maireadar ó shion go socair sásta lán do chion ar a chéile.

ndíbireochad a athair í. Chuaidh an seirbeiseach isteach na seómra an oidhche seo. Bhí fáilte mor aici roimis "Is fada dom annso agus is tú an chéad fear a tháinig fém dhéin" ar sise. Bhí sé chun dul a chodlad agus bhí sé ag baint a chuid eadhaig dhe. Chuaidh sí go dtí an fhuinneóg agus d'árduig sí anáirde í "ariu tar ileith" ar sí "go bfeicear an greannamaracht atá ar an spéir anocht." Sháidh sé amach an fhuinneóg é féin agus d'fan sé annsan agus chuaid sí féin a chodladh. Nuair a tháinig (an) solas geal an lae d'fiafruig sí dhe cad a bhí aige dá dheanamh annso "Ó soicht Dé tóg as an áit seo me táim galaruigthe" Scuir sí é agus dhein sé deabadh amach as an seómra. D'fiafruig an t-ógánach agus seirbeiseach eile dhe conus mar a bhí oidhche aige "Bhí an oidhche ar mo thoil agam dubairt sé" "Rágadsa anocht ar sé sin agus cuaid sé. Bhí fáiltí móra aici roimis. Bhí am codlad ag teacht agus dubairt sí gur dhearmad sí an teine do choigilt. Dubairt sí leis fód a chuir sa teine. D'íslig sé ag cuir móna sa teine agus dfhan sé ánnsan agus chuaid sí a chodlad dhi féin. Ar maidin ámaireach dfiafruig sí dhe cad a choinnibh annsan é agus ar seisean "tóg as so me táim sgóltha." Bhí clógacha dóigthe

A rath is a mound where trees are planted. It is round with a deep trench around it. People of old used them as fighting ground. The trenches around them served as a fortress when chieftains fought against one another. There are several raths in this parish all are built on a height and within convenient distance and in view of one another. The trees helped as a hiding place for them. A good many people were slain and supposed to be buried in the raths. Many people in this district that cut trees or bushes met with serious accidents to their eyes or hands. One man broke out a gap from the rath at Bowe's to another field and any cattle passed out through the gap became lame. Some people believe that the raths are the home of the fairies.Information supplied by
Mr John Moran. Stanhope Street, Ballinakill, Leix. Aged 50. Kathleen Moran, Stanhope Street, Ballinakill, Leix. 9 November 1937

taréis pósadh amach á lorg arís agus is amlaidh a bhí a ceann féin bainte dhi agus é ná hucht aici agus í á chíoradh. Chonnaic sí í. Innis sí dhi an cúram a bhí aici di, an salann a chuir ar an mbórd. "Cuirfead geall leath" ar sí leis an bean óg "ná feadfa-sa é sin a dheanamh" "O is minic a dheineas é sin sa bhaile i dtig mo Dhaidí is mo Mhaimí." Thóg sí sgian ón seirbeiseach agus thug sí fé an ceann a ghearrad dhi fhéin chun go ndeanfadh sí na haon níd a dheanfadh an bhean eile. Mhairb sí í féin gan dabt. D'fhan an seirbeiseach istig taréis an salann a chur ar an mbórd ach taréis tamaill fuaradar easnamh na mná óige agus bhíodar á lorg. Fuaireadar í agus leath a ceann gearrtha agus sgian mhór na láimh aici. Bhí oidhche greannamhar aca as san amach. Bhí an t-ógánach ar buile nuair a bhí fhios aige gur bí an seirbeiseach a mairbh í. Dubhairt sé len a athair "go gcaithfeadh sé í dhíbirt." Dubairt an tathair "ná díbireóchadh go raibh na seacht rathanna á leanamaint. Dubhairt an t-óganach le duine des na fir seirbeisig a bhí ann go dtabarfadh sé sum mor airgid do á bfeadfadh sé í seo a chuir ar slígh is go

lá mar seo nuair a bhí an tíormha caithte dubairt fear an tighe go raibh a mhac ag teacht abhaile anocht. Tháinig sé abhaile is é na fhear bhreágh. Bhí fáilte Uí Cheallaig roimis. Dhearmhad sé í sin ar fad. Fé ceann beagán aimsire phós sé arís. An oidhche bhí an féasta aca bhí sí seo ag tindeáil ar an mbórd ortha. D'fág sí easnam salainn ar an mbórd agus ghaibh sí amach. Nuair a fuaireadar easnamh an tsalainn ghaibh an bhean óg a bhí taréis posad amach á lorg. Fuair sí an cailín aimsire amuig agus ceirtlín snátha aici agus í ag deanamh uairne dhe ar adarca tairbh a bhí ann. "Beadsa a dheanam so agus cuir an salann ar an mbord" arsan bainchéile. Faid a bhí sí isteahc mhairbh an tarbh an bhean amuig agus diompuig sé ó bheith na phósad go dtí bheith na thórramh. Bhí fear na bhainnse diarraid go ndíbireóchaidh a athair an seirbeiseach ach ní dibireóchad an t-athair í ar aon níd dheanfadh sí. Bhí breis don rath á leanamaint. Fé ceann aimsire phós sé arís. Dfág sí easnam an tsalann ar an mbórd arís agus amach le. Chuaidh an bhean óg a bhí

don preacháinín. Bheir sí an cás isteach na seomra féin. Chaith sé dhe féin braitín a bhí air agus dhein fear breágh dhe agus chuaid sé a chodlad mar a raghadh aoinne. Maidean amaireach dhein preacháinín de mar ar slígh gceúdna agus isteach leis na chás arís. Bhí ionghnad an domain ar an mnaoi óig nuair a connaic sé cad a bhí aige dá deanamh. Istoidhche amáireach arís dein sé an cleas ceudna. An tríomhadh oidhche dubairt sí leis an cailín an bpárlús a thógaint agus é chaitheamh sa teine. Bhí an brat ag cnagarnaig sa teine agus é ag dóghad. Cualaidh sé é. "Faire, faire" dubairt sé lea na mhnaoi, "creachais me. Bhí draoideacht orm agus ní raibh agam ach an oidhche anocht chun é chuir díom, caithfid imteacht chun na fairrge seacht mbliadhna arís sar a bheidh an draoideacht imtighthe dhíom." "Téigneamh ort agus taisbeanfad cuirt mo athair duit agus théir id sheirbeiseach ann."" Thug sé fáinne dhi. "Cuir air do mhear é sin is ná scar leis." Chuaidh sí go cúirt a athar. Hiapáladh na seirbeiseach ann í. Nuair a imthig sé sin cun na fairrge dubairt sé go gcuirfheadh sé cómarthaí ar an bfairrge nuair a bheadh a thearma amuig ins an áit sin dáirighthe. Bhí na seacht rathanna ag teacht ar na haon níd go gcuirfeadh sé a lámh ann.

there was a wild boar living in Skehana.
"Móna Gúnta" :- It is so called because it is a turfy plain. Lady Well :- It is so called because there was a big stream once, and many people escaped crossing it, and the Blessed Virgin appeared there and a well sprung up where she stood. There was a poor man herding sheep and the Blessed Virgin appeared to him. Where she stood a well sprung up, and that field is called, "Our Lady's Avenue." Cillgorey, means a church of Gorey, in Moneteen. Cromwell tumbled it, and shot the Priest on the Altar saying Mass and where he fell another well sprung up, and people go there to be cured. The Mass bush. Mass was said there in Penal times. It is in Murphy's field in Castlecomer. The Rock of Foyle :- it is so called because a man named of Foyle sheltered there from Cromwell. The "Sceac" Field :- It is so called because it gets it's name from all the bushes of that field. One day Soldiers came to where a

oibre ar chuile bhealach. Maidir le cíol b'shin an rud a bfearr a bhí aice. Bhí a ghuth chómh binn le guth éin. Aon lá amháin chuaidh an bhanaltra amach ag siubhal agus bhí lucht freastail sa chaisleán nach raibh cleachtuighthe leis an riaghal fá'n doras a chongbháil dúnta. Fágadh foscailte é thar an uair agus tháinig séideadh gaoithe tríd agus chuaidh an ghaoth chómh fada leis an bpárlús ná raibh an óig-bhean na suidhe ag seinm ceoil, agus ar an bpoinnte tháinig cuma seabhaic uirthe. Thosuigh sí ag eiteall thart agus chuaidh sí amach tré an bhfuinneoig. Nuair d'fill an bhanaltra marbh le brón agus thréig an lucht freastail an caisleán. D'fás na crainnte chómh h-árd sin le linn ama nach raibh an caisleán le feiceál chor ar

sona acu go ceann seacht bliana agus lá. D'oscail siad an sparán agus gídh nach raibh le feiceál ins an sparán acht sobhran óir amháin. Bhí sobhran ann gach uair a d'oscladh é. D'éirigheadar saidhbir in a dhiaidh sin. Bhí muirighín mhór fhada orra agus nuair d'éag an bheirt ar an lá céadna chaith na comarsanna seacht seachtain gá gcaoineadh.

thuit sí de phlop ar urlár an cháge í. Le casadh do laimhe dimthigh an cás agus sheas cailín óg áluinn suas. Annsin rug an fear ar láimh urthe agus phóg sé í. Nuair d'féach sé thart bhí an sean-chailleach imthighthe agus banaltra óg áluinn in a h-áit. "Cé h-thusa?" ar seisean. "Mise banaltra an chailín" ar sise. "Tá fáilte rómhat" ar seisean. "Imthigh leat go beó agus abair leis an sagart teacht annseo gan mhoill. Rith sí léi, agus ba ghearr go raibh an sagart i láthair. "Tá fáilte romhat a athair" ar seisean, teastuigheann uaim a bheith pósta gan mhoill agus gheobhfaidh tú gach fáirnéis sa litir seo." "Tá go maith" ars' an sagart. Pósadh iad annsin agus bhí saoghal

There is an old road called Gálais it is about a hundred years old. It is an unlucky road. The used to cross the nore over the rocks. There was a Mass Path through the course wood there was a ford

na dreoilíní gabhtha ag an bfhear bhí áthas air mar bhí droch obair déanta acu ins an ngarrdha. Thug sé sparán don bhfear agus bhagair sé air gan féachaint isteach ann go ceann seacht mbliana agus lá. Thionntuigh an fear óg go h-Éirinn agus na duaiseanna aige. Nuair shroich sé a theach bhí solas geal ann mar b'é oidhche Nodlag é. Chnag sé ar an doras agus leigeadh isteach é. Bhí an sean-chailleach ann agus an seabhac. Thug sé gach rud dí agus bhí an oiread sin de ríméid uirthe gur sheas sí suas agus thosuigh sí ag damhsa ar fud an tighe. Chuir sí a lámh in a póca agus tharraing buidéal beag amach. Dhóirt sí a raibh sa mbuidéal anuas ar an seabhac. Bhain an seabhac craitheadh aistí, leig sí béic, agus

ag obair taobh leis. Ba ghearr go raibh an t-acra talmhan glanta acab agus nuair d'éirigh an ghrian scuabadar leó as radharc an fir óig. Bhí iongnadh ar an garradóir agus thug sé cead do'n bhfear dul isteach sa gharrdha. Annsin thosuigh sé ag fiadhach agus gídh go raibh chuile shórt éin ann ní raibh na dreoilíní le feiceál. Chaith sé seacht seachtaine ag a' n-iarraidh agus ag deire an ama sin chonnaic sé iad. Lá sneachtaidh a bhí ann. D'fan an sneachta ar an talamh go ceann seachtmhaine agus lá agus bhí na h-éanacha uilig ocrach go leor. Tháinig na dreoilíní agus thuirling siad ar ghéig íseal. Chuir an fear cás anuas ortha. Bhíodar i sáinn annsin. Nuair a bhí an fear ag dul amach bhí an rí ag an geata roimhe. Nuair chuala an rí go raibh

Barbaire circe a thosóchad ag glaodhach, agus a stopfadh ó bhreith, béarfaidh uirthí annsin, agus díolfaidhe í agus ceannóchaide salann ar a luach.
Dá bhfóghadh leó bás, bainfidh an craiceann dí díolfaidhe é le búistéir, agus ar luach an chraicinn ceannóchaidh poca nó larann eicint. Budóg óg tar éis breith. Tugraoí amach spanc agus beagán dearaigh air. Théigheadh fear-a-tíghe agus bean-a-tíghe amach, agus an splanc so ílú aca. Sheasadh an fear ar thaobh agus an bhean ar thaobh eile de'n mbudóig. Chuireadh an fear an splanc amach faoi bholg na budóige, agus chuireadh an bhean os cionn druim na budóige an splanc. Deantaí sin trí h-uaire , agus bhíodh an bhó beannuighthe annsin. Dóigte beagán de'n bhfionnach ar an ruball agus cuirtí piosa éadaigh dearh air. Nuair thagadh duine abhaile ó choraide tugtaoí gráinne beaf Salann dó, agus nuair a thuitheadh duine ar an t-sráid nó i n-áit ar bith eile tugtaoí an salann dó freisin

Barbaire circe a thosóchad ag glaodhach, ahus a stopfadh ó bhreith, béarfaidh uirthí annsin, agus díolfaidhe í agus ceannóchaide salann ar a luach.
Dá bhfóghadh leó bás, bainfidh an craiceann dí díolfaidhe é le búistéir, agus ar luach an chraicinn ceannóchaidh poca nó larann eicint. Bu í óg tar éis breith. Tugraoí amach spanc splanc agus beagán dearaigh air. Théigheadh fear-a-tíghe agus ben-a-tige amach, agus an splanc so ílú aca. Sheasadh an fear ar thaobh agus an bhean ar thaobh eile de'n mbudóig. Chuireadh an fear an splanc amach faoi bholg na budóife, agus chuireadh an bhean os cionn druim na budóige an splanc. Deantaí sin trí h-uaire , agus bhíodh an bhó beannuighthe annsin. Dóigte beagán de'n bhfionnach ar an ruball agus cuirtí piosa éadaigh dearh air. Nuair thagadh duine abhaile ó choraide tugtaoí gráinne beaf Salann dó, agus nuair a thuitheadh duine ar an t-sráid nó i n-áit ar bith eile tugtaoí an salann dó freisin

sé aon áird air. Fear mór teágarthach a bhí ann. Bhí bróga móra air. Cheapfá gurbh fathach é bhí sé chómh mór sin. Maidin áirthid. Chonnaic an garradóir an fear óg agus labhair sé leis: gheobhfaidh tú cead dul isteach má dheineann tú a leithead seo ar mo shon" ar seisean. "Céard é fhéin?" ars' an fear. "Na fithchillí a bhaint as an acra talmhan thall roimh éirghe na gréine amárach." Dhéanfad mo dhícheall" ars' an fear. Annsin chuaidh sé go dtí an áit agus thosuigh sé ag obair. Bhí gach plannda chómh fada sin sias sa talamh gur chaith sé uair an chluig ghá réabadh suas acht lean sé go dlúth leis an obair i rith na h-oidhche. Timcheall meadhon oidhche chuala sé thart air cé bhí ann acht mór-sheisear cailíní agus thosuigheadar

lae. Chuir sé a lámh in a phóca chun naipcín póca d'fághail chun a éadain do cuimilt, agus céard do thuit amach as an bpóca ach fiche fear agus bhailigheadar thart agus thosuigh siad ag obair agus le casadh do láimhe bhí na lómraí uilig bainte acu. Nuair chroch sé a cheann chun buidheachais a thabhairt dóibh ní raibh a dtáisg nó a dtuairisg le fághail. Thóg sé na lómraí in a bhaclainn aige agus thug sé don phrionnsa iad. Annsin tugadh long mhór dó agus deis chun dul go tón na fairrge freisin. Fuair sé na péarlaí agus cuaidh sé go Sasana ins an luing. Nuair shroich sé garrdha an ríogh i Sasana niór fhuair sé cead a dhul isteach. Chaith sé seacht seachtain ag glaodhach ar an garradóir sul ar thug

ag cur na súil thríd. "Cé h-thusa?" ars' an fear óg. "Is mise prionnsa na h-áite seo" ars an firín. "A phrionnsa uasail" ars' an fear óg. Tabhair dhom bád ar iasacht go rachaidh mé trí míle siar ó'n oileán." Bhéarfaidh mé dhuit é" ars' an firín "Má dheineann tú a leithead seo ar mo shon?" "Ceárd é féin? ars' an fear eile. "Bhuel" ars an firín, fiche cinn de lómraí a ghearradh de na caoracha úd thall ar an t-sléibh roimh meadhon lae." Déanfad mo dhícheall" ars' an fear agus ar aghaidh leis. Bhí na caoirigh an-fhiadán agus ba dheacair greim a fhágháil orra. Bhí an olann chómh fada tiugh ortha gur ar éigin a ghearr sé chor ar bith iad. Bhí sé ag cur alluis go tiugh agus sgannradh air nach mbeadh sé in ann iad a críochnú roimh meadhon

he throws water on it to keep it down.

na tairbh go dtí fáscadh i gcóir na h-oidhche. Annsin d'oscail an poll agus d'imthigh sé amach as. Chaith sé seacht seachtain ag iarraidh an lámh uactair a fhághail ar na tarbhaibh agus sa deire mhairbh sé iad. Thug sé leis iad chuig an sean caisleán agus chaith sé seacht seachtain eile ghá dtarraing ann. Nuair shroich sé an caisleán bhí banaltra ann, agus d'orduigh sí dó iad a chur i dtrí potaí móra a bhí crochta ar thrí teintí móra. Rinneadh mar a dubhradh agus annsin thug sé a aghaidh ar oileán na Meainn. B'éigin dó siubhal go dtí an fhairrge. Nuair sroich sé Dún Dealgan luigh sé síos fá chnoc agus chodail se oidhche ann. Nuair d'oscail sé a shúilí ar maidin bhí firín beag bídeach in a sheasamh ag a cheann agus é

chuala sé an ceol bogbinn. Acht le casadh do laimhe d'athruigh sí an port go dtí gur chuir sí misneach agus sprid in a chroidhe agus bhí sé réidh le rud ar bith a dhéanamh. Ar aghaidh leis go dtí an sliabh agus bhí na tairbh ann ceart go leor. Bhíodar an fhiadhán agus is iomdha iarracht a thug se shul ar mhairbh sé ceann amháin acu. D'éirigh an dá cheann eile ar buile nuair chonnaiceadar an tarbh marbh in a measg, agus leanadar an fear óg. Thosuigh sé ag rith agus bhíodar fé na sálaibh aige. Díreach nuair tháinig siad suas leis chaith ceann acu san aer é. Thuit sé síos i bpoll sa talam agus dúnadh an poll sul ar shroich na tairbh é. D'fan sé ins an bpoll go dtí tuitim na h-oidhche agus d'imthigh

Madh aint damh, Peigí Ní Dubhthaigh, an Áirdmhín, Clochan Liath a fuair mé na h-amhrain roimh sgríobhtha. Dalladh í go taismeach le bionglam maide briste nuair a bhí sí in-a tachrán agus bhí mórán sgeulaidheachta agus seanchus aicí agus n-am amháin acht tá siad ligthe ar dearmad aicí anois. Tá sí tuairim ar 50 blian d’aois.

thíos ag tón na fairrge siar ó oileann mheann, agus trí dreoilíní atá i ngarrdha an ríogh thall i Sasana a thabhairt dom roimh lá Nodlag seo chugainn." "Déanfad mo dhicheall" ar seisean. "Acht céard a dhéanfaidh mo ghrádh gheal seo sa gháge a fhad is a bhéas mé ag obair duit?" "Ná bíodh faitchíos ar bith ort déanfaidh mise an obair sin as seo amach mar tá sean aithne agam ar an seabhaicín céadna anois," ar sise. "Imthigh leat mar is mór an obair atá romhat." D'imthigh sé leis. Thosuigh an seabhac ag casadh ceoil agus ní fhéadfá eisteacht leis gan cúmha agus brón a bheith ort. Chas an fear óg ar a sháil agus ba bheag nár chaill sé an misneach, nuair

Once upon a time there was a nest of Rabbits in a ditch. One day they all volunteered to leave their nest because there was some one ferreting the ditch. They were not far from their nest when then spied a fox coming after them. All the strong rabbits started to run but the smallest one, when it came to a well it jumped into a bucket and went down to the bottom. When the fox came to the top of the well he looked down and he saw the rabbit. There were two buckets on this well and when one bucket would be up the other would be down. The fox asked the rabbit to know how did he get down the rabbit told him to get into the other bucket. When the fox got into the bucket he went down and the rabbit came up because he was heavier that the rabbit. When the fox was meeting the rabbit in the middle this is what the rabbit said. "This is the way the world goes around one goes up and the other goes around and comes all safely to the ground." When the rabbit came to the top he jumped and ran off.

In olden times people ate three meals daily. The meals were breakfast, dinner, and supper. Some old people worked very early in the morning before they ate anything. The meals consisted mostly of porridge and potatoes. It was generally butter-milk they drank with them. The tables were always hung up by the wall and when they were going to eat their meals they let them down and all sat round. The porridge was put out on one large dish and they all ate together. Then the table was washed and put back in its own place. Oaten and wheaten bread were used cooked on a griddle. There was very little meat used and they used salt some herrings. Most of them ate late at night. Easter Sunday was a great feast with the old people. They ate as many eggs as they were able About fifty years ago the first came into being and there were no cups at that time. It was all noggons were use, and pewter dishes.

aire mhaith dí agus is amhlaidh do bhí a ghrádh dí ag méadú in aghaidh an lae. I gceann bliana is lá bhí sean-chailleach ag doras an tighe nuair d'oscail sé é ar maidin leigeadh isteach í agus chuaidh sí chuig an teine. Bhí sí ag craitheadh le fuacht. Sa deire labhair sí: "Ta éan i gcáge agat?" ar sise. "Tá ar seisean. "An bhfuil sí i bhfhad agat?" ar sise. "Bliain agus lá" ar seisean. "Ní bhéidh sí in a h-éan go deó" ar sise. "Tá brón orm nach bhfuil an leigheas agam" ar seisean. "Bhéarfaidh mise dhuit é" ar sise, "má dheineann tú a leithead seo orm" "Céard é féin?" ar seisean. "Trí tairbh atá ar an sléibh sin do mharbhú agus a tharraingt chuig caisleán atá istig sa choill. Agus trí péarlaí atá

Beinn Padaí ShéaghainComhgarach de (abhana) dhroiceadh na [nEilnigh,]? tá beann agus deirtear I gcómhnuidhe gó bhfuil sé uasal. Bhí agus tá teaghlach i dteach [?] comhgarach d’on bheann seo agus bhain siad cuid de na clochaibh amach as an bheinn.
O’n lá sin amach thainic droch mí ádh ar an teaglach sin go dtí nach bhfuil duine ar bith fágtha an mac amháin. Gan sáth, gan reasún b’eigean daobhtha a dhul go teach na nGealt Lá amháin chuaidh dhá dheirbhshiuir isteach. O’n lá sin gó dtí lá indhiu níor bhain duine ar bith ó soin le [“O]? Beinn Phadaí Shéaghain.

saor cloiche ann. Bhí an capall óg in a luighe agus bhí fir a deim ar Joe leis an capaill a thógail. Thainic dhá Protusanach aníos an bhealaigh mhóir agus chur choir ar Joe, caide mar bhí an capall. O! ceart go leor, a dubhairt Joe, ag an am ceadna ag druid amach doras an bhoithigh, ar eagla go bhfeiceadh siad dadaidh istoigh.
Nuair a bhí síad giota maith ar shiubhail, diarr (sé) Joe ar an saor cloithe dul suas go teach eile in a raibh Catolicigh in a gcomhnuidhe agus iarraidh orthú theacht anuas go dtíogfadh síad an capall.Sin dream a dubairt Joe ar shiubhail suas an bhealach mhór, agus ní thig leó [ambeúl]? a coinnilt, druidte. (Tá Joe é fhein in a Phrotustanach) Is maith liomsa daoine a fhághail, a [choinngheil]? achan rud daobhtha fhein.

bit. Blianta na dhiaidh sin bhí fear óg ag fiadhach sa choill 'na raibh an seabhac agus bhí a ghuth áluinn aice dhíreach mar abhí agus í na duine. An lá sin bhí sí ag cantan ar bhárr crainn agus chuala an fear óg í agus tháinig sé chómh gar is ar fhéad sé. Tháinig draoidheacht air ag éisteacht dó agus dubhairt sé ós árd nach bpósfadh sé cailín acht an duine a bhéadh in ann ceol mar sin do casadh. Nuair chuala an seabhac é ghá rádh leis an giolla nach bpósfadh sé cailín acht duine le guth ceolmhar d'innis sí a sgéal dó. Nuair chuala an fear óg gurbh cailín í rug sé ar an seabhac agus thug sé abhaile leis í. Cheannuigh sé cás dí agus thug sé

Joe agus a Chapall.Cheannuigh Joe capall óg agus lá amháin nuair a bhí an buachaill a thabhairt amach le deoch a fhághail, loiteadh an capall le gluaisteán. Bhí an capall istoigh annsin agus bhí na Protustanaigh ag teacht ag fiafruigh de Joe caidé mar bhí an capall.
O níl a gach cearr leis a deireadh Joe. Béidh mé ag treabadh imbarach. Lá amhain bhí an

[sgeilp]? a thabhairt daobhtha.
[Dam nughad ort a deireadh Joe (sa) leig daibhtha go bhfuighidh síad greim le [hithc]? Caidé tá síad ag deanadh ort.

Joe agus na luchógaíTá an sean teach lán - luchóg, agus níor maith le Joe dochar ar leith a dheanadh daobhtha. Nuair a bheadh an saor - cloiche seo ag deanadh a dhinnear i gcómhnuidhe, bheadh na luchógaí ag cuir amach a gcinn agus brath rudaí beaga a fághail. Bheadh an saor - clioche brath

bpláta súgh a bhí ag Joe. Thóg Joe an chearc agus chuinnig sé í go raibh an tsúgh a bhí ar a crab, uilig sa phláta arís. Annsin chaith sé ar an urlar í, agus da [bhairt]? sé
[Damnughadh]? ort nach raibh ait ar bith agat le dul ach isteach in mó shúgh-sa.

Joe agus an CearcDearthbhrathair dó Jane is eadh Joe. Tá teach sglátaí acú ach má tá fhéin, tá siad in a gcómhnuidhe sa sean teach.
Bhí “Joe” brath posadh fad ó shoin agus fuair an cailín bás. Dubhairt sé annsin, nach rachadh sé isteach sa teach úr go bráth [Ce-arca]? atá aige sa teach úr anois. Tá an sean teach bun os cionn, dorcha agus gan gach an bith in a ait fhéin. Tá saor - cloiche agam anois ag [bair]? agus deir sé liom go raibh sé ag obair ag Joe am amháin (Joe Boyce atá ar an saor - cloiche) Lá amhain ag am dinneara, rith cearc anuis o’n tseomra agus cade’n ait ar tuit sí ach isteach i

Rud a tharlaigh ins an Pharóisde seo le goirid.Tá bean sa pharóisde seo (Jane Arnold Protestant) bhí madadh aici darbh ainm Paddy. Chuaidh mise isteach aici lá amháin agus bhí sí comhair a bheith ag caoineadh. Chuir mé ceist uirthi caidé bhí cearr leithi. Och fuair Paddy bás indé a deir sí. Is mise a crothnuigheas Paddy a deir sí no ní rabh [bamhail]? no pláta le nighe agam le fada. No lighe Paddy iad i gcomhnuidhe.

a throid Cúchulainn an cath deireannach. Triúr cloinne Cailitíne a thug a bhás. Chaith duine acu sleagh dhearg the go ndeachaidh tríd. Thug a giolla, mar a bhí laogh mac Rianghabhra, go loch a bhí ina naice é go nighfeadh sé an fhuil de. Bhí amharc na súil caillte ag Cúchulainn fán am seo agus ní fhaca sé dobharchú a bhí sa (leat) loch ag tarraingt air. D’innis laogh dó go raibh an dobharchú ag teacht, agus d’iarr Cúchulainn air cloch a chur in a láimh agus a innsin do nuair a bhéadh an dobharchú fá dhá léim de. D’innis. Chaith sé an cloch. ‘Goidé mar chuaidh an t-urchar sin?’ ar seisean le laogh. ‘Goidé mar chuaidh gach urchar dár chaith tú ariamh arsa laoch. ‘Díreach’, (asra) arsa Cúchulainn. ‘Cú mo chéad éacht agus cú m’éacht deireannach’, ar seisean, agus luighe sé síos agus fuair se bás.

an mhac a chuir ‘na dhiaidh go h-Éirinn nuair a bhéadh sé na fhear. Nuair a tháinig Meadhbh agus a h-arm as Connachta go dtug leo an Donn Cuailgne ní raibh duine de na h-Ultaigh leis an tír a chosaint ar an námhaid ach Cúchulainn. Ar feadh i bhfad choinnigh sé na Connachtaigh ag féachaint air ag troid leis na gaisgidhigh bá nó dá raibh acu agus é ag breith na buaidhe ortha i gcomhnuidhe. Nuair a b’fhada le Meidhbh a bhí an cineál seo troda ar shiubhal, sgiord sé thairis gur sgrios Cúigeadh Uladh agus go dtug léithe tairbh Dhaire, an Donn Cuailgne. D’éirigh Conla aníos go raibh ‘na fhear agus chuir an mháthair go h-Éirinn chúig a athair é. Bhí olc ag an máthair mhóir, ag Sgathaigh, do Chúchulainn, agus chuir sí geasa ar Chonla, nuair a bhí sé ag imtheacht (t) gan a ainm a innsin do neach go mbéadh arm thríd a chorp mar bhí súil aici go gcuirfeadh Cúchulainn troid ar agus go (gc) muirbhfeadh sé é nuair nach mbéadh aithne aige air. Mharbh; mar ní raibh a fhios aige gurbh’ é a mhac a bhí aige ann go raibh sleagh thríd a croidhe aige. Deir an sean-sgéal gur thruagh leath an t-athair a fheicsin ag caoineadh a mhic agus ag mallachtaigh ar an mnaoi a ba chiontach le n-a bhás. I mBrisleach mhór Mhaighe Muirtheimhne

ghearr an mhoill air sean an tóir a chur ortha. Ba ghoirid ina dhiaidh sin go bhfuair an rí cuireadh ar féasta ó chulann gabha. Nuair a bhí sé fhéin agus a shluagh imthighthe go teach an fhéasta, lean Cúchulainn lorg na gcarbad go dtáinig sé go Dún Chulainn. Bhí cú ag Culann a bhíodh ag tabhairt aire dá dhún is dá áirnéis agus [sgaoibh]? an gabha í nuair a tháinig an rí is na n-uaisle isteach. Thug sí léim ar Chúchúlann, nuair a chonnaic sé é ach rug seisean greim sgornaighe agus greim chúl muineáil uirthi gur steall a h-inchinn as a ceann ar charraig cloich a bhí ina aice. Seadanta an t-ainm a bhí air roimhe sin, ach tugadh Cúchúlainn air ón lá sin amach mar dubhairt sé go ndéanfadh sé ionad na con ghabha go bhfuigheadh Culann cú eile a bhéadh ábalta ar a áit agus a chuid áirnéise a choimheadh ar gach námhaid. D’éirigh sé aníos na fhear bhreágh láidir agus d’fhoghluim gach cleas troda dá raibh le fághail i n-Éirinn. Annsin d’imthigh sé anonn go h-Albain chuig Sgathaigh mhór gur fhoghluim cleasa eile ann agus go bhfuair cleas an gha bolga uaithe. Pósadh ar inghin Sgathaige é agus rugadh mac do ar a dtug sé Conla. Nuair a bhí sé ag fághail na h-Alban, D’iarr sé ar an mháthair

Sgéal a chulaidh mé Fá Cúchulainn.I nDún Dealgan i Maigh Mhuirtheimhne a rugadh agus a tógadh Cúchulainn go raibh sé seacht mbliana d’aois. B’uncal do Conchubhar Mac Neasa, Rí chúigeadh Uladh agus nuair a bhí an gasúr seacht bliana d’aois thug sé leis a (cn) chamán agus a chnag agus níor siad go rabh sé i nEamhain Mhacha ag cúirt an ríogh. Bhí céad go leith buachaill ag an rígh ag foghluim cleasa lútha agus [gaisgideachta]? i nEamháin Mhacha agus nuair a chonnaic siad an [strunséir]? nár aithnigh siad ag teacht na measg, thug siad go léir faoi, ach ba

draoidheachta agus d’fhág bodhar balb aige í. An t-Samhain a bhí ann agus bhí sí annsin aige gan focal aicí go Samhain dar gcionn. Oidhche Shamhna dimthigh Conall go Dún na Séad ag súil go gcluinfeadh sé rud éigin a léigheasfadh an cailín. Níorbh fhada ann é go gcuala sé duine den t-sluagh sídhe ag caint ar cailín Connacht bhlian is an oidhche anocht a sgiob an baoigheallach beadhaidhe cailín Chonnacht uainn ar seisean “Is fíor sin” arsa duine eile aca “ach níl mórán maith dó í bheith aige mar tá sí bodar balbh. Dá bhfaghadh sí deoch [afh]? an gcorn seo arsa’n chéad duine arís bhéadh sí comh slán is bhí sí ariamh. Isteach leis an mbaoigheallach agus d’fhán go dtáinig an corn a fhad leis. Amach leis agus an corn na dhorn agus ní thug na daoine beaga fa deara go rabh an corn imthighthe go raibh deoch ólta ag an gcailín as. Níor luaithe an (deobh) deoch thiar aicí na tháinig a caint chuici. Sin eachtra Chonaill Uí Bhaoighill agus cailín Chonnacht go dtí sin.

Sean Sgéal.Bhí Conall Ó Baoighill na chomhnuidhe ‘sna Rosaibh, agus oidhche dá raibh sé amuigh casadh an (slag) sluagh sídhe air agus iad ag dul suas go Connachta le cailín dóigheamhail a bhí ann a thabhairt leo anuas go Dún na Séad mar ar chomhnuigh siad. Mar nach dtiocfadh leo an cailín a thabhairt leo gan duine saoghalta bheith ar mhuin an chapaill léithe thug siad leo Conall suas. Chuir siad an cailín ar chúlaibh Chonall agus D’fhill ar an mbaile. Bhí a chluasa fosgailte ag Conall agus bhí sé ag eísteacht le na gcomhrádh ar an mbealach anuas. “Is mór an truaighe truaighe arsa duine acu”, gan í ag Conall óir is breagh an cailín í “Ar a thoil fhéin atá”, arsa duine eile. Má tá taitneamh aige di, níl aige ach fáinne a ghearradh timcheall uirthi agus ní bhéidh de chumhacht ag aonduine againne baint léithe. D’fhan Conall go raibh sé ar ais sna Rosaibh, agus nuair a fuair se faill ar na daoine beaga. Ghearr sé fáinne thart air fhéin agus ar an gcailín. Ach sul a rabh an fáinne déanta aige, bhuail duine de na daoine maithe an cailín le slaitín

Sgéal.Bhí amadan ann am amháin níor bhfeidir leis obair ar bith a dhéanamh. Tugadh sé gach aon lá ag feadhach coinín no ag iasgaireacht bhreac. Bhí slat breágh iascaigh aige agus is minic a ghabhadh sé bric móra ins an abhainn do bhí an aice a tighe. Lá amháin nuair a bhí sé ag iasgaireacht fuair sé bradán mhór agus thug sé leis abhaile é agus bhród ann a chroidhe. Ditheadar an bradán agus moladh an t-iasgaire go mór. Cúpla lá na dhiaidh sin nuair a bhí an t-amadán ag dul a iasgaireacht arís casadh iasgaire eile ar. Dhfhiafruigh sé do an rabh an bradán a fuair sé mór. Ó ars an t-amadán nuair a tharraing sé amach é as an tuige é do thuit an t-uisge san abhain.

Sloinnteacha na daoine ins an Pharóisde seo.Ní Arcann, Nic Cuinn, Mac Ghloinn, Mac-Giolla-bhuidhe. Mac -Ach- tSeachlain, Ach Cheallaigh, Mac Na-Midhe, Mac-A-Bháird, Mac Loinnsigh, Mac-A N-Ulthaigh, Mac Daid, Ach Dochartaigh, Ach h-Eithigheirn, Ach Dubhthaigh, Ó Baoighill, Nic Suibhne, Mac Meanman, Ach Muighe, Ach Gallchobhair, Dubhagán, Ach Gaoithín, Mac Ailín, Mac Domhnall, Ó Néill, Ach Annagán, Ní Gheireann, Ní Cnáimhsighe, Ní Mharlaighe, Mac Giobúin, Cuinecim, Mac Lochlann, Cheallbhuighe, Ach Luadhóg, Ach Scarlann, Mac Aodh, Mac Fhionntaigh, Ní Breitheamhain, Ní Cheatharláinn.

sin, chaith an gasúr cloch anuas agus bhuail sé an fáthach sa cheann. D’éirigh sé agus an fhearg go deo air, agus mharbh sé (an) na fáthaigh eile. Dubhairt an gasúr beag a bhí thuas ar an teach is mise a bhuail thú. Dá mbéadh fhíos agam gur thusa bhá chionntaigh le mó dhá dhearbhráthra a mharbhadh. Dubhairt an gasúr. Ma théighim-se síos agat marbheóchaidh mé thusa fósta. Tháinig an gasúr anuas chuige. Dubhairt an fáthach leis. Bheirfidh mise obair dhuit. Dimthigh an fáthach na bhaile agus thug sé an gasúr leis fósta. Tá obair a dhith ar an ghasúr seo. Dhubhairt an bhean. “Bheirfidh mise obair do cinnte” D’iarr sí ar an bheirt uisce a iomchur duithe. Dimthigh an bheirt acu agus diomchur siad an tuisce duithi. Annsin léig siad amach an teallach. Bhí máll beag beag leathair ar an fáthach agus ní rabh sé ábalta é a sgaoileadh. D’iarr sé ar an ghasúr é a sgaoileadh. Bhí sgian phóca ag an ghasúr agus ghéarr sé an fáthach in áit a (an) mhála agus fuair sé bás. Chuaidh sé isteach ag an bhean agus d’innis duithi gur mharbh sé an fáthach. Níor dhubhairt sí dadaigh. Dubhairt an ghasúr leithi go gcaithfeadh sí lán mála óir agus airgead a (thar) thabhairt do. Thug sí do é agus dimthigh sé leis. Ní fhacaidh sí é ón lá sin go dtí an lá andiú.

Sean Sgéal.Bhí Rí thall i Sasan uair amháin agus bhí sé ag chuir suas caisleán. An mhéid a chuireadh deich fear suas ins an lá bhí sé leagtha ins an oidhche. Bheireadh sé deich bpúnnta do fhear ar bith dhfanóchadh agus a choinneóchadh ar shiubhal na fáthaigh go maidín. Bhí fear ar na Gleanntaí agus chualaidh sé an sgéal. Chuaidh sé anonn. Ní léigfeadh an Rí do suidhe go maidín. Dubhairt sé “gur siomaidh fear a shuidhe agus marbhadh iad. Suidhfidh mise arsa an fear. Shuidhe sé. I lár na h-oidhche tháinig trí fáthach. Is bréagh an giota atá deánta acu arsa siadsan. Acht ní bhéidh (muid) sinne ibhfad da leagant. D’imthigh siad agus fuair siad bolann agus mharbh siad é (agus) bhruith siad é agus dith é. Chuaidh siad a chodhladh. Nuair a bhí siad uilig na gcodhladh. Caith an gasúr beag a bhí thuas ar an teach cloch anuas ar dhuine do na fáthaigh agus bhuail sé é. Dubhairt sé leis an dhá fháthaigh eile mhá bhualann sibh mise arais marbhuigheadh mé sibh. Tamall na dhiaidh sin, caith an gasúr beag a bhí thuas cloch anuas agus bhuail sé é le cloch arais. D’éirigh sé. Ca tuige a bhuail sibh mé. Níor bhuail muid tú, dubhairt an fáthach. Má bhualann sibh mise arais marbhuigheadh mé sibh. Tamall eile na dhiaidh

oibre ar chuile bhealach. Maidir le cíol b'shin an rud a bfearr a bhí aice.

Mó dheideo ar chúl an chónra agus dhá chéad chóta mór air = Gás Cabáiste.Cailleach sa chlúid bior na súil agus í ag uthamail = Túirne
Molt mór dubh teann istig ididr dha ghleann. Nuair a bhogann an molt mór dubh teann bogann an dá ghleann = Asal agus párdógaí air. Bairle ar an traigh agus a dhá cheann druidte = Ubh.

bata caol dubh agus é ag damhsa go tuit = toit.Bean bheag amuigh annsin agus sgian go dtí an croidhe innte = Measgán ime
Caidé a ritheas ar an urlar agus gan cos ar bith ann = Uisge. Caidé an rud a shiubhail Éire agus nach fhluichas chais = beathóg. Tá bean bheag amuigh annsin agus crios dá cuid fhéin uirthí = Sapa arbhar. Caidé atá sinn uilig ag dheanamh in am amách = Óg éirighe Sean. Caidé an céad rud a bhéas ag fanacht ort ar maidin = do cuid urnaighe. An rud is mó a bhfuil súile air agus na bhfeiceann = Fata. Cé’n rud is mó a shiubhaileas ar a cloigean = tairnge- bróg.

amháin, asal, madadh, agus cat.Conbhuigheann Muiris-A- Gaoithinn dha ghamhain, triúr bá, cat.
Conbhuigheann Niall Ó Breitheamhain cúig bá, ceithre gamhna, tarbh, dá chapaill, cat agus madadh. Conbhuigheann Séamus Ní Gheircann dhá bá, gamhain, asal, madadh agus cat. Conbhuigheann Seághan Ó Breitheamhain cúig bá gamhain amháin, madadh, capall agus cat. Conbhuigheann Séamus Meanman gamhain amháin, triúr bá, madadh agus cat. Conbhuigheann Seághan Mac-na-Midhe bó amháin agus dha gamhain, cat agus madadh. Conbhuigheann Cathal Mac-na-Midhe trí ba agus dhá gamhain, cat agus madadh. Conbhuigheann Isebál Mac-na-Midhe bó amháin agus gamhain amháin cat agus madadh.

Na h-ainmhidhe agus na Peataí ins na tighe seo shuas.Conbhuighean Shéamus Ní Éichtheighirn triúr bha, dha ghamhain, capall, cat agus madadh
Conbhuighean Nóra Nic-na-Midhe ceithre bá, triúr, gamhna, asal, madadh, agus dhá chat. Conbhuigheann Aodh-Mac-na-Midhe triúr bá, triúr gamhna, capall, asal, madadh agus cat. Conbhuigheann Cathal Mac Meanman ceithre bá, dhá ghamhain, madadh agus cat. Conbhuigheann Arús Nic Airceann triúr bhá, dhá ghamhain, capall, asal, madadh agus cat. Conbhuigheann Eadhmonn Ní Ghallcobhair da bhá, dhá ghamhain, asal, madadh, agus dhá chat. Conbhuigheann Fillip Ní Cuinn dhá ghamhain, triúr bá, asal, madadh agus cat. Conbhuigheann Aontoine Creag ceithre bá, gamhain

Tá meacain ag fás agus glaodhtar air, meacain na tá cabha. Bhaintear an croiceann de agus brúghtar é idir do dhá láimh cun ceiridhí do dhéanamh de. Cuirtear le cneadh é agus coiméadhtar igcoinnibh an cneadh é ar feadh cúpla lá. Geibhthear grúnlas deintear é do beiriú agus tugtar do beithíoc a bheadh bruinne dhearg aice. Cuirtear cúnlac igcoinnibh créacht cun an fuil do stopadh.

deineann líon dubháin fhalla an fuil do stopadh leis. Cuirtear usige a bheadh istigh i gcloc air feadh tamaill maith igcoinnibh gart a bheadh ar do láimh nó ar do cois. Cuirtear siúcre agus gallúnac i gcoinnibh naoscóidhe. Tá plannda ann ar a glaodhtar gearlic, agus dá níosthá é gan é bheiriú, tá sé ana haith cun casacthach.

Anbhruith girrghidh tugtar do daoine go mbhíonn Fiabhras aca. Slánlus a cuirtear le méar géarrtha nó le cois gearrtha cun fuil do stopadh. Géibhtear tobach agus deintear é bhrúghadh go maith go dtí go mbíonn sé ar nós brúscar agus é mheascaite le siúcre cuirtear isteach i súil caoire a bheadh dall. An cloch a bhíonn istigh i bhfód móna deintear é do bheiriú agus nuair a bhíonn sé beirighthe cuirtear an ambhruith a bhíonn fághtha isteach in ártach éigin é agus deintear é mheascaithe le uisge aoil agus tugtar do dhaoine go mbhíonn meningitus aca. Deintear líon dubháin alla do meascaithe le turpen tine agus cuirtear le láimh a bhíonn ataithe.

Freagra = Dha bróg.8. Cé'n t-ám a bhféadfeá uisce a iompuir i gcríathar :-
Freagra = Nuair is leac-oidhre atá ann. 9. Cé né an duine a chaitheann an hátha is mó:- Freagra = An duine leis an cloigean is mó. 10. Cé'n tám is aoirde a bhí mairtfheoil:- Freagra = Nuair a bhí an bhó ag leit thar an ghealach. 11. Céard atá níos lugha ná béal siogáine:- Freagra :- an rud a theigheann isteach ann. 12. Céard é an rud gur deacar a bhualadh:- Freagra = Bosga agus poll ann. 13. Céard é an rud gur ceart breaghnuighadh isteach ann:- Freagra = Sgathán. 14. Cé mhéad taobh atá ar crann:- Freagra = Dhá taobh - taobh istigh agus taobh amuigh.

Cuaidh mé suas an boithrín táinic mé anuas an boithirín agus d'iompar mé an bóithrín ar no druim,
Freagra = Dreimire.9. Os cionn na teine is faoi'n teine is nacbuaileann leis an teine Freagra Cáca in Oidhinn. 10. Cosa fada, corrágí corach, ceann beagis níl aon súil air. Freagra = Tlú. 11. Cuaidh cuid de mhuinntir cró ag baine slat lá ceo an slat nár bhaintear thughadar leo é agus an slat abainatear caithatear uathaé Freagra = Preatháinag piotadh a chuid cleití. 12. Do caith mé suas é chomh l geal le sgillioigagus táinic sé chomh buidhe he ginnighe. Freagra = ubh agus é briste. 13. Connaic na daoine beo é agus ní feitidh siad aríst go deo é. Freagra = Indé 14. Cé tá romhat i ghcomhnuidhe. Freagra = do shrón, 15. An duine a dhéin é níor caith sé ariamh é agus abn duine a caith é ní fhaca sé ariamh é. Freagra = Cónra.

Níl mórán ainmhithe feirme againn. Tá dhá bhó, dhá bhúláin agus Budág, agus capall. Nuair a bhíonn fear ag tiomáint na ba deire sé habha, habha nó go as seo.
Cró a tugann muid ar thíg na mbó. Tuighe agus Raithneach a chuireann muid mar eadai [?] fés na buaibh. Sé an chaoí a cheangluightear na ba san stabla ná cuireann sé slabhra isteach san mballa agus ceangluightear rópa leis agus cuirtear snaidhm air. Aon bó a bhíonn bradach ceangluightear rópa óna cloigin go dtí a cois. Ní crochtar aon rud ins na stáblaí chun rath a chur orra.

rampart and fosse, which is said to have been the site of a Monastery. Whenever tilled it presented the appearance of a graveyard.2. Cohahy Rocks
Here stood a castle which belonged to the Ormonde family till 1700 during the latter end of the 17th & during he 18th century it was occupied by the Purcell family 3. Cool Craheen Here was a parish church dedicated to St Nicholas This chapel was 40 feet long 23½ ft wide & the walls were 2 ft 8 ins thick In the centre of side wall is a carved stone It had a Gothic doorway 5½ feet high & 3 ft wide In an enclosure may be seen the tombs of the Murphy family formerly of Gragara. The building dates from the 13th century [?] Purcell family, bearing coats of arms. In Conahy Parish Church may be seen the square cut stone base and circular shaft of Coolcraheen Baptismal font which wa removed to there by Canon Hogan P.P. At Hally's in Swifisheath there is a 5 acre field called "Reilig". Human skulls and bones have been frequently dug up here. A wooden box was unearthed here in 1810 containing a cannon ball 7 lbs in weight. Part of Swiftsheath is called Baún Robineíd (Robinet). 4. Shanganna. Meaning the land of the ants. This townsland formerly belonged to the Ormonde family but was later the propert of the Bryan family. There was a castle near

54. The Curragh. This is a boggy field in Purcells land of Gragara.55. Gort Móish (Gort Mór) a field in Michael Maher's land.
56. Coona Galee. (Cúinne na Caillighe) A witch is supposed to have lived in a hut in the corner of this field. 57. The names of other fields are (spelled phonetically). Bárna Clí Gorr a Mhois Cúinne na Gailice Cretik an Árdeen Túr Bhrigde. Bó-hárd. Bósheen a File. Bohóg. Clasha V on Deoch. Báun Mór. Loch Fhaille Curraghs. Cool Roo. Gleann na riatha. Páirc Chaol. Bán Mór. Gorr Avouriaeen Bearna-leen: A seven cross roads in Byrnesgrove. Cromwell passed here during his Campaign. Corahdhu (Cairn Dubh). The dark frowning hill rising up over Ballyragget on the east. It is situated in the townland of Toormore. It is called Corrandhu or Cairn Dubh the black cairn or monumental heap of stones, which according to tradition marks a pagan cemetry.

1. Conahy (Conathaidh)
2. Ballyroe (Baile Ruadh) 3. Shangana (Sean gánach) 4. Swiftsheach 5. Jenkinstown (Cearc lac 6.Ardaloo 7. Little field 8. Tullaglass (Tullac glas) 9. Lismaine 1o. Foulksrath 11. Kilmacar (Cill Mochearra) 12. Kilmacar Hill 13. Rath kyle (Rath na Coille) 14. Toon (Túr 15. Toormore 16. Toor beg 17. Little Hills 18. Moyne 19. Toomahena 20. Bance 21. Maudlin 22. Newtown 23. Tinalinston 24. Cool-na-Briskláun 25. Esker 26 Lisnafunchin 27 Kilcollan 28 Conahy Rocks 29 Jamess' Bog 30 Bally Canon 31 Braclin 32 Lr. Cnahy 33. Gragara.(For further history of above see Page 24.)

The name of my home district is Conahy. The townland is Lower Conahy and the parish is Conahy. The Barony is Fassadinna.
There are about twelve families in the townland and about sixty people in all. The names most common are Phelan, Bergin and Meagher. All the houses that were recently built in this townland are two storey and slated, but those that were built in former times were low and thatched. There are about six old people in the townland, their names and addresses are Mr. Daniel Tynan and Mr. Michael Costello, Cohahy Rocks, Jenkinstown, Co. Kilkenny. They can tell stories in English, but they do not know Irish. The ruins of church and dwelling place remain in Kilmacar district. The people from this district emigrated. The greater part of the land in Conahy is fertile but there are a few hills and some bogs and marshy places. There is a small wood in Swift's rath.

an sean-fhear dhe cé'n sórt fear a bhí ann anois agus dubhairt sé leis go raibh fhios aige chuile shórt. D'ól sé cuid dé'n anbhruith annsin agus d'fhiafruigh sé dhe cé'n sórt fear a bhí ann agus dubhairt sé leis nach raibh fhios aige tada. Dá mbéadh sé gan an t-anbhruith a ól go mbéadh fhios aige chuile shórt. Nuair a bhí an máirnéalach ag imtheacht rug an sean-fhear ar stoca a bhí taobh shuas dhó san leabadh agus thug sé dhó é agus bhí sé lán le ór buidhe.

rachadh sé isteach ag breathnúghadh air, mar ba mhaith leis é a fheiceál. Dubhairt an sean-fhear leis go mbéadh a athair ag iarraidh lámh a chraitheadh leis mar gheall gur Éireannach é, agus dubhairt sé leis go raibh cnámh bulláin ar chúl an dorais agus í a thabhairt dó in áit do láimhe mar tá greim chómh cruaidh sin aige is go mbrisfeadh sé do lámh. Nuair a tháinig sé isteach chuir an sean-fhear fáilte roimhe agus dubhairt sé leis lámh a chraitheadh leis. Shín an máirnéala[ch] an chnámh chuige agus bhí greim chómh cruaidh sin aige gur bhris sé an cnámh. Dubhairt an sean-fhea[r] leis a dhul chuig cloich mhóir a bhí san ngarraidhe aige fhéin san mbaile agus go raibh bosca fuith[e] le seacht mbliana agus é a thabhairt chuige fhéin. Nuair a chuaidh an máirnéalach abhaile chuaidh sé chuig an gcloich agus fuair sé an bosca san áit ar dhubhairt an sean-fhear leis. Chuaidh sé chuig an sean-fhear agus an-bosca aige agus bhí sé an-bhuidheach dhó. Dubhairt sé leis an bosca a fhosgailt agus nuair a d'fhosgail sé é bhí luch istigh ann agus í beó. Fuair an sean-fhear sgian agus mharbhuigh sé í agus bain sé an croiceann dhi agus dubhairt sé leis an máirnéalach cuid dé'n fheóil a ithe agus go mbéadh fhios aige cuile shórt Chuir siad síos ag bruth [!] í agus nuair a bhí sí bruighte dith an máirnéalach cuid dhi. D'fhiafruigh

Sean-sgéal.Bhí fear ann fadó agus bhí sé in a mháirnéalach ar bord luinge agus bhíodh sé ag dul go tíortha eile thar lear le earraí. Aon lá amháin bhí sé ag imtheacht thart agus is geárr gur casadh sean-fhear dhó agus é ag caoineadh agus bhí buichéad in a láimh aige. D'fhiafruigh an máirnéalach dhe cé'n fáth a raibh sé ag caoineadh agus dubhairt sé gur b'é a athair a bhuail é agus a chuir ag iarraidh buicéad uisge é. Rinne sé an-iongantas nuair a dubhairt sé leis go raibh a athair beó agus chómh sean is a bhí sé fhéin. Dubhairt an máirnéalach go

spiorán déanta as a chuid croiceann go mbéadh airigid agat i gcomhnuidhe
Bíonn sé ag goid sicíní agus cearcaí. IV An Bruit Ainmhidhe beag is eadh an bruc. Tá sé iongantach laidir agus rín. Bíonn a nead aige sa cnuic. itheann sé féir sléibhe agus fataí. V An coinnín. Cómhnuigheann an coinnin i bpoll i náit gainemneach in aice na fairrge. Itheann an coininn féar glas, agus ins an Fóghmhair itheann sé coirce agus seagal agus gabáiste. Tá dath cinnéal donn air agus brollach bán. Tá ruball beag giortach air. Tá sé iongantach lúthmhar. VI Madadh uisge. Comnuigheann sé san uisge. Bíonn sé ag ithe iasgáin agus crubógaí. Tá dath cinéal líath air. Iteann sí leispíní chomh maith.

Once there lived in Drom Beag a man, and he lived all alone in a little thatch house near the sea. After a while he got married, and he was only married six months when his wife fell sick. She was sick for two months, and was unable to eat any food.
One day he was going to Eyeries on a message and he met Maíre Ní Murcada near Eyeries cross. She asked him how was his wife. "She have a turn to the better these days" said the man. "Mo leir" says Maíre for she is far from better, for your wife is in the fairies a laoig. Then he asked Máire what would he do. She answered him. She told him to get a boat and six strong oarsmen, she also told him to be up to the top of this certain mountain at

The people in this locality used go to

The food we have nowdays is much better than the food the had in olden times. The men used to get up about six o'clock every Summer morning and go out in the field cutting. They used have their breakfast about ten o'clock and they would be very glad if the woman of the house had stampy of yellow meal porridge ready for them. The used have potatoes about three o'clock and potatoes again for supper.
The people in olden times never drank tea only Christmas night but they did not get any tea Christmas day or any other day. They used kill and eat every bull calf so that they ate some meat. They used to make the yellow meal stirabout in fish water. They used make their own clothes athome. Everyone in that time wore flanel clothes, and they made the flannel athome. The bought the uppers of their shoes and put soles on them with gutta-percha. They brought their shoes in their hands every Sunday coming to mass until they were within a few yards of the church.

would be made the Dallicín, the most, [?]''suid'' is rubbed of them. We have a lot of games in school but they are all much alike. We have Dan Dan tread the needle, and it is something similar to Dallícín.

Long ago, the Irish children used to play several game by the fire side every winter night. This is one game they usually played named "Dallacán".
All the children gather round in a circle and the oldest child would appoint one of the children to perform the game. Then they all take off their shoes, and put them a hide. They then stow the kitchen, and begin to play. The one appointed gets a cap, and if a cap can not be got they get a big peice of cloth and tie it around his eyes. All the rest of the children run around after the other's. They would continue on until the end of the night. The person that

would not leave his son go and he sent one of his men. The Gúbán put down on the paper "Crooked against Crooked" and "Straight against Straight". When the boy's wife saw this she knew what was wrong and she told the King's man to stoop into a big chest and that he would get the instrument there. He fell into the chest and she locked him inside in it. She wrote to the King and she said that she would not leave the man back until her husband and his father would come home. So they came.

A person lights the end of a dry stick in the fire. Then four or five stand in a line. The first one says, Biorín beó agus Boirín marbh is má fhagann an boirín bás idir mó dhá laimh beid an trom trom orm. He hands it to the next one and he says the same thing.
The person whom the boir dies on is stretched on the floor. Something is put over his eyes in order that he could not see anything. Something is put over him then. Who ever that is holding the thing over him says trom trom cad tá o's do cionn. If he says the right thing he is allowed to get up but if he does not say the right thing he is made to stay there. When he guesses the right thing he is taken up and everything is taken off him.

Trí beailíg sa la a diosáigh na daoine fado. Breicfeasth, an dínéar, agus an suipear. An bricfeasth ar maidin, an dinear ag an h-aon an chlog agus an suipear i dtús na h-oidce. Bhiodh fátaí agus sallann agus bainne le h-aigidh an breicfeasth agus leithe le h-aigidh an dinnear agus an suipear. Biodh cácai min buide agus cácaí seagál cácaí fataí aca. Biod an bord í Iáran tíghé aca cupan admad a biod aca freisin. Biod feoil agus iasg aca ins an am sin bainne na mbhó a biod aca freisin.

spiorán déanta as a chuid croiceann go mbéadh airigid agat i gcomhnuidhe
Bíonn sé ag goid sicíní agus cearcaí. IV An Bruit Ainmhidhe beag is eadh an bruc. Tá sé iongantach laidir agus rín. Bíonn a nead aige sa cnuic. itheann sé féir sléibhe agus fataí. V An coinnín. Cómhnuigheann sí an coinnin i bpoll i náit gainemneach in aice na fairrge. Itheann an coininn féar glas, agus ins an Fóghmhair itheann sé coirce agus seagal agus gabáiste. Tá dath cinnéal donn air agus brollach bán. Tá ruball beag giortach air. Tá sé iongantach lúthniar [?] . VI Madadh uisge. Comnuigheann sé san uisge. Bíonn sé ag ithe iasgáin agus crubógaí. Tá dath cinéal líath air. Iteann sí leispíní chomh maith.

l san an chéadhna ní féidir le duine ná ainmidhe maireachtain gan aer. Geas is eadh an t-aer agus tá sé mór thimcheall an domhain.
Soláthuigheann na sgamhbhoga ocsaoighin do'n corp, agus scaoiltear an t-aer usáidthe nó an dé -ocsaid carbóin amach arí. Cuid de'n aer is eadh ocsaoighin. Is geas do fheicse é leis. Ní fada a mhairfeadh aon ainmhidhe gan muchad muna a mbéadh aer aige. Má bhionn scata bailighthe le chéile i seomra amháin agus an doras agus na fuinneóga dúnta go dlúth eireóchaidh gach duine codlatach. Beidh an ocsa

Is iongantahc an rud é an t-aer. Tá sé do fheicse acht is féidir é a mhothugad nuiar a bhíonns stoirm ar suibha

Connuigheann na planndhaí an t-aer go folláin ins an dtuaidh.
Ceartú Soláthuigheann na sgáthmhóga ocsa oighin do'n corp. Tá an t-aer fá'n dtuaich i bhfad níos folláin

ighin ag dul i laighead agus an t-aer idighthe ag dul i méid. Sin é an fáth gur ceart diunn féachaint chuige go mbíonn ár ndóthan d'aer úr againn i gcomhaidhe. Is mí shláinteamhail do'n duine an ionaca d'aer idighthe do bheith i seomra, agus ní fuláir dúinn seomra d'aerughadh, sé sin caoi a thabhairt do'n aer úr teach isteach ann agus do'n aer idigthe dul amach.
Tá an t-aer ins fan dtuaith i bhfad níos folláine na aer na cathrac mar tá an deatach ag teacht as na simlearaí agus na monarchan agus bíonn na sráideanna clúduighthe le deannach.

1. Nuair a bhí a Naomh Muire agus Naomh Seosamh agus an leanbh Iosa ag teiceadh ó saighfiúirí Herod. Cuaidh an Trúir acú tar ár a raibh fear ag cur síol. Cuaidh siad isteac san Paire i bfolach. Dubhairt an leanbh Íosa leis an síol "Fás a shíol, Fás agus d'fás an síol an oidhche. Tháinic saighdiúirí herod an lá tar éis sin agus d'iarr siad ar an bfear an bfaca siad an leanbh Iosa. Dubhairt an fear gur chuaidh siad thart an la a raibh sé ag cur an síol. Bí na saigdiúirí ar tí imteacht nuair a dubhairt an dreoilín Indé, Indé, Indé.
Agus dá bhrígh sin níl aon meas ag aon duine an dreoilín 2. Nuair abhí ár Slanuightheár ar an

Beirtí dá dtagadh gabha le éadach don tailliúir agus dtosach bead ádh ag an tailliúir ó shoin amach. Ní dhéan tar aon leinteacha san áit seo.
Criotáltar go leor leor stocai san áit. Geibtear an sgát óg na caoine agus díoltar na stocai uaireannta. Tá túirne beagnach in ngach teach sé sin deic geinn. Caitheann siad eadach dubh nuair a geibheann duine bás.

bíonn na beithidhigh díolta.

Bíonn na h-aontaighe uaireannta ins na bailte móra agus fé'n dtuaith. Bíonn aontaighe i mbéal Átha h-Éin, Túr Mhich Éidigh agus Acadh Fhobair. Bíonn aonach i Túr Mhich Éidigh Lá Fheilé Peadar agus Póil agus teigeann an taos óg go dtí aonach agus bíonn go leor rudaí deas ag díol ann. Tá na h-aontaighe go léar ann anois abhí ann fadó. Bíonn páirc speisealta le h-agaidh an aonach. Nuair a bíonn na fir a díol beitidhigh abhruigheann an ceannuigheóir leis "Torm dho láimh" agus síneann sé amach a lamh agus buaileann sé é ar a laimh.
Tugtar éirnis ar ais don díolteóir agus bíonn deoc acú annsin. Ma [?] na beithidhigh le salachar ón mbóthar agus annsin

raibh aon maith ionnta. Ní raibh act piosa beag talmhan agus bí bó nó dó in gach teach. Bíodh cearca is geadhai is lachain acú freisin agus ní íosadh aon daoine ubh go Domnach Cásga agus ní íosadh siad feóil go dtí Oidhche Nodlag

Fadó ní geobadh na daoine a mbricfásta nuair a d'eirigheadh siad. Biodh na fir ag obair agus na mnaoi ag déanamh leite as an mine buidhe nó ag bruith na fataí. Bhíodh bainne géar agus salainn acú leis na fataí. Bíod leite acú ag gach béile acú beagnach. Fataí a bíodh ag na páistí ar sgoil agus bíodh ortha eirigh go moc cun iad a bhruith. Ní bhíod aon feóil acú nó tae acú mar dubhairt siad nach

Tá cloc in aice an baile seo agus tugtar Cloc na Fianna air. Lá amáin bí na fianna ag fiad ach agus bí go leor madrai acú. Bí siad ag siubhail tríd na Portaigh agus connaic siad girrfhiadh bán.

lean na madrai é agus cuaidh sé isteach fé cloc mór. Lean siad isteach é agus níor tháinig siad amach deirtear gur connuig na sidéogaí na madrai. Mar connaic na daoine sidéoga ann roime sin ag damsah an cloc. Tar éis connaic siad Oidhche Samna agus na madrai leo.
Tá Carraig eile i Sliab Bothár in aice na h-áite seo agus tugtar "Leac Diarmuid agus Gráinne". Nuair a bí Diarmuid ag imtheacht ó Fionn le Gráinne tháinic sé go dtí an leac seo agus chuaidh siad i bfolach taobh thiar de agus ní fhaca Fionn iad. Deirtear gur shábháil an leac seo Diarmuid agus Gráinne agus sin e an fáth abhfuil an t-ainm sin air.

Cailín óg do posadh le fear óg i gCluan Con a tháinig cuma mhór uirthi ina dhiaidh a baile féin. Bhí an cumha chomh mhór uirthi gut thainig si abhaile chuig a mathair. Chomhairligh a mathair dí a dul ar ais agus chum sí amhrán ag moladh Cluain Con den inghin:-
"Béidh cruithneacht dhearg ann le baint faoi lughnas Is ná biodh cumha ort in do Cgluan Cun fein." (an chuid eile caillte)Urnaighthe Níl in mo ghlórtha ach mar doirtigh an-tuisge den aer Ach Rí an Domhnaigh agus an Mhaighdean Ghlórmhar tabhairt comhairle do leasa dhuit fhéin. Sean - Rann ag Gleann na Magh duibhs (Gleann na Maiadh) Dhá mbeadh spre ag an g-cat nach deas a pósaidhe é Agus níl fhios aige cé ba chomhradh é Ach tá sé pósta le inghin na caillighe geobuighe ó réir Agus a liachta óg bean deas agus gan fear aca a phógfadh a in béul

Má thoisigheann tú ag an marc (an fear bán ar clé an 0+ sin aimhir a h-aon) agus 9 a chómhaireamh, agus an fear go dtuitf [?] an "9" air 'chuile uair a ghearradh amach, Gheóbhfai tú amach go leagfar amach an cúigear déag dubh i dtoiseach. Is asta sin annsin a bhí an duine a bhí le báitheadh le togha - agus níor bhaoghail dá fear h-éin.
Sin cleas a bhíodh ar siubhal aca fadó agus sé bhíodh aca in áit na bhfear ndubh ná cadhrám móna, agus giotaí de fataí in áit chuile fhear bán.

Drawing
x = fear dub 1 = fean bán = áit chun tosnú ar an gcómhaireamhSeo mar a dubhairt sí iad a shocrú:- Ceathrar Fionn fial ar dtúis, Cé gur dracair dúinn a n-iungawáil (To manage) Cúigear dubh anall go lucht dearbhtha le Dubhán Dís a' Mhaca luacth Agus duine ó Dúbhán Díbre Triúr ó Fionn agus cé gur borb a bhreith Agus duine ó Dúbhán Díbre Tráth shuidheanns Fionn ar a mball bán Dí Dubh ar a dheas láimh Dís eile mur sin go múinntir Innis Albain Dí Dubh agus dubhán Deil Agus m'fhear h-éin in agceart n-aghaidh An gar-laoch agus a fear nár leag lamh Dís ó Fhionn agus duine ó Dúbhán.

The Round Tower of Waterloo is situated in the townland of Ballygibbon in Blarney Parish, and in the county Cork. Waterloo Tower was built in the year 1845 by the Rev. Fr. Matt Horgan. Started in the year 1836 it took nine years to complete, helped by the farmers who took it in turns to give him men and horses. Its style is that of the famous old Round Towers of Ireland. It has seven storeys or lofts and stands eighty feet high. There is a belfry on top; the bell being tolled every Sunday to call the people to Mass in the Church which is only a few feet away. The late Bellman got sixpence per week for ringing the bell. The present toller (Mr. Meany) does the job free. The job is no easy one, as to get to the bell, one must climb a ladder, go through a trapdoor, pull the ladder through also, and again climb.
The foundation was a gift to the parish by the landlord at the time, named Putland. Waterloo Bridge was

Dubhairt. Chualaidh mé na seandaoine ag rádh gur bhfaca síad soillse thart ar lios oidhche amháin. D'iarr mé ar na seandaoine cé rinne an sidhe no cé an fáth a rinneadh é. Dubhairt siad nach raibh fhios aca. Ar chuir duine ar bith isteach air ariamh. Cé an fáth a rinneadh an sidhe. D'iarr mé ar na seandaoine ar cualaid siad ceol. Dubhairt siad nár chualaidh. Cé an fáth a rinnead é. Ar chuir duine ar bith isteach air ariamh. 'Go leór ceól le cluisteáil gach oidhche. Chualaidh fear ceól deas istig sa sidhe. Cé an fáth a rinneadh an sidhe. na Loclannaig. Solas.

Is iad seo na miosanna is mó a phosann na daoine thart annseo i mí na Márta, Aibreán agus Bealtaine. Dubhairt na seandaoine liom gur Dia Ceadaoin

Bhí beirt rí ann fadó sa tsean -aimsir. Bhíodar an-mhór le n-a chéile. Bhí mac ag duine acu agus sé an ainm a bhí air ná Gruagach Fionn an Óir. Bhí inghean ag an rí eile agus dheineadar cleamhnas le chéile. Nuair do bhí an cleamhnas déanta acu bhí draoidheacht agus diablaidheacht ag athair an chailín óig is ní raibh ag athair an fhir óig. Bhí an draoidheacht ag Gruagach Fionn an Óir leis. Do tháinig athair an chailín óig agus chuir sé ar oileán eile tamaill fada ó bhaile iad agus thug sé ríoghacht eile dóibh. Bhain sé an ceann d'athair an Ghruagaigh agus bhí an dá ríoghacht aige féin annsan.
Bhí an bainrioghan ingiorracht do leanbh a bheith aice agus níor mharbh sé í uime sin. Chuir sé amach tamall mór ó'n gcúirt í i mbothán bhocht. Rugadh an leanbh igcionn tamaill, agus bhí sí ag tabhairt aire do'n leanbh fé mar fhéad sí. Bhí truagh ag an rí di agus chuir sé adhbhairín bídh di. Bhí sé ag cur bídh chúiche go dtí go raibh an leanbh ag éirighe suas 'na fear. Bhí sé ag fás is ní raibh aon fhocal cainnte aige, agus má bhí ní labharfadh sé le n-a mháthair. Bhí sé ag fás go raibh faid an bhotháin ann. Bhí sé ocht mbliadhna déag

"Buachaill ag móir agus mór féin na buachaill ag an saoghal"
"Muna bhfuil agat ach pocán gabhair bí i lár an aonaig leis" "Is minic a bheir dall ar girrfhiadh" "Is minic a bhí bromach gioballach na capall cumasach" "Is deachair girrfhiadh a cur as an áit ná bhfuil sé " "Ná déin bagairt i dtig a'tsagairt" "Nuair a chuaidh an gabhar sa t - séipéal, ní raibh sé sásta gur chuaidh sé ar an áltóir" "Fear gan bhean gan clann fear gan beann ar aoinne" "Is deachair rogha a bhaint as dhá gabhar caoca" "Da mbéadh cuigeann ag an gcat ba mhinic a a ladhraí innti" "Taréis gach beart a tuigtear, ach címse mo bheart romham amach". "Ní bailigheann cloch reatha cúnlach" "As an obair fachtar an foghlaim" "Ní mheileann leath-bró is ní meilfidh go deó" "Labhrann gach aon mhadra in a bhodhraig féin". Is olc an cearc ná scríobfadh dí féin" "Ceapann fear na buille gurb é féin fear na céille". "Fear gan deinnéar beirt gan suipéar". " Beirt ban nó sochraid fear"." "Nuair chloistear an cúach ar crann gan duilleabhar, díol do stoc agus ceannuig arbhar". "Tart deire an óil agus brón deire gradh".

Deartar gur maith an cómhartha é má bhíonn an páiste ag gol nuair a beadh an tuisge á chaitheamh ar a cheann. Deirtear nác maith an cómhartha é má dheinean an fear ná an bean a bhíonn ag seasamh don páiste dearmhad ar na focail nuair a fhásadh sí. Bhí sagart ag dul abhaile oidhche ó tig duine éigin a bhí ag fághail bháis agus bhí capall agus cár aige agus bhí féar eile leis. Connacadar solus ar bhárr an mhaide a ag an sagart agus diarruig an fear de'n sagart cad é an sort rud é. Dúbhairt sé gurbh é sin sprid páiste a bhí taréis bháis gan baiste. D'fhan an solus ann agus dubhairt an sagairt focail an bhaiste agus nuair bhí sé baistide aige d'imthigh an solus.

bhíodar. Bhí eagla ar an Máthair go bhfuigheadh siad greim ar an leanbh. Sheas na saighdiúirí ar aghaidh na ngiolcach agus bhreathnuigh siad isteach agus ní fhaca siad tada. Nuair a d'imthigh siad sheas an Mhaighdean Mhuire suas is dubhairt sí "D'féadfadh sibh a bheith in bhur dtost an fhad is a bhíomar in bhur measg. Níl aon lá ó shoin nach bhfuil torann is gleó ag na giolcaigh.

13.
Bhí máthair Íosa ag siubhal lá agus í ag imtheacht ó na saighdiúirí. Ní raibh i bhfad siubhalta aice nuair a chonnaic sí criathrach a raibh giolcaigh fada ag fás ann. Chuaidh sí isteach i bhfolach ann. Ní raibh sí bhfadh istigh ann nuair a tháinig na saighdiúirí thart. Thosuigh na giolcaigh ag craitheadh ionnus go gceapthá gur ag innseacht do na saighdiúirí go raibh duine eicínt 'na measg seadh

13.
Bhí máthair Íosa ag siubhal lá agus í ag imtheacht ó na saighdiúirí. Ní raibh i bhfad siubhalta aice nuair a chonnaic sí criathrach a raibh giolcaigh fada ag fás ann. Chuaidh sí isteach i bhfolach ann. Ní raibh sí bhfadh istigh ann nuair a tháinig na saighdiúirí thart. Thosuigh na giolcaigh ag craitheadh ionnus go gceapthá gur ag innseacht do na saighdiúirí go raibh duine eicínt 'na measg seadh

raibh i bhfad suibhalta aca nuair a casadh sgata fear ortha agus iad ag cur síl. Chuaidh sí síos chuca agus chuir sé "Bail ó Dia" ortha agus dubhairt sí dá dtagadh na saighdiúirí thart agus da bh'fhiafruighdís dóibh an bhfacadar bean agus leanbh ag dul thart gan a rádh leó acht go ndeachaidh bean agus leanbh thart nuair a bhíodar ag cur an arbhair. Nuair a chuaidh na saighdiúirí chuig an ngort d'fhiafruigheadar do na fir an bhfacadar bean agus leanbh ag dul thart. Dubhairt na fir go dtáinig bean agus leanbh thart nuair a bhíodar ag cur an arbhair. Acht bhí deargadh daol ann agus dubhairt sé gur indé a cuireadh an tarbhar agus sin é an fáth go bhfuil an ghráin ag na daoine ar an deargadh daol ó shoin.

12.
Bhí máthair Iosa Chríost ag siubhal lá agus an leanbh ar an druim aice. Ní

11.
Tá sé ráidhte nuair a bhí ár Slánuightheóir ag imtheacht ó na Iúdaigh go ndeachaidh sé i bhfolach i bfaocha a raibh lanna uirthe agus ní raibh aon lanna ar an fhaocha eile san gcladach acht chuir Dia lannaí ar chuile fhaocha dá raibh ann ionnus nach mbéadh fhios ag na Iúdaigh cé'n fhaocha a raibh sé ann.

10.
Aon lá amháin tháinig an Mhaighdean Bheannuighthe isteach i dteach. Bhí cailín an tíghe ag déanamh cáca. Dubhairt sí leis an Maighdean Bheannuighthe a bhéith ag imtheacht nó go marbhóchadh bean a' tíghe í. Thug an cailín cuid de'n taos a bhí ar an méis aice dhi agus chaith an Mhaighdean Bheannuighthe isteach san teine é agus d'fhás diasracha coirce air. Chuaidh an cailín chuig an mnaoí agus iongantas uirthe agus dubhairt bean a' tíghe leis an Maighdean Bheannuighthe. "Tug tú deis dhomsa acht níor thug tú aon chroidhe dhom le na chaitheadh.

Bean mhín ag fear borb,
Mac Dé na luighe san gcolg, Aithris sin don dóigh-bhuilg, Agus béidh sé slán.

9.
Aon oidhche amháin tháinig an Mhaighdean Bheannuighthe isteach i dteach ag iarraidh lóistín agus dubhairt fear a' tíghe nach raibh aon áit aige acht dubhairt bean a' tíghe léithe a dhul amach i dteach annsin amuigh agus bhí bó agus asal ann. Déirigh an fear tinn san oidhche le dóigh bhuilg agus chuaidh bean a' tíghe amach ag innseacht an sgéil dhi. Bhí an leanbh Íosa an roimpi, agus dubhairt an Mhaighdean Bheannuighthe léithe a rádh leis an bhfear tinn:-

8.
Aon lá amháin casadh an Mhaighdean Bheannuighthe isteach i dteach agus dubhairt sí le cailín an tíghe bruithneóg a chur san tein[e] dhi. Níor thug an cailín dhi é. Chuaidh sí chuig teach eile annsin agus bhí pota fataí ar an teine. Thóg sí an pota agus chuir sí bruithneóg síos dhi. Is túisge a bhí na fata[í] bruighte aice ná a bhí siad bruighte ag an gcailín nár thug bruithneóg ar bith dhi Deirtear go lasann an teine níos túisge taréis bruithneóg a bhruith innte.

bhfuigheadh aon duine nead crutaigh go deó agus sin é an fáth nach féidir le aon duine nead cruthaigh a fhághail.

7.
Aon lá amháin bhí na Iúdaigh ag cuartughadh ás Slánuightheóra agus bhí sé in a chodhladh. Is geárr go dtáinig crutach thart agus d'innis sé do Dhia go raibh na Iúdaigh ar a thóir. Dubhairt ár Slánuightheóir nach

6.
Aon oidhche amháin bhí an Mhaighdean Bheannuighthe agus a mac ag dul thart agus chuaidh sí isteach chuig tinncéar ag iarraidh biorán air agus níor thug sé dhi é. D'imthigh sí léithe annsin nó go dtáinig sí chómh fada le coill. Casadh maor-chaorach dhi agus d'iarr sí biorán air. Bhain sé píosa ghá mhaide agus rinne sé caol é agus chuir sé fhéin in a brat é, agus bhí sí an-bhuidheach dó agus bhí an tádh air agus ar a chuid caorach ó shoin.

5.
Seo sgéal eile a chuala mé faoí Mac Dé Nuair a bhí na Iúdaigh ag dul ag céasadh mac Dé ní raibh aon táirngí aca agus chuaidh siad chuig gabha ag iarraidh táirngí air. Níor thug an gabha dhóibh iad agus mharbhuigheadar é. Chuaidh siad chuig tinncéar annsin agus d'iarr siad táirngí air agus go mbéadh post maith aige. Thug sé na táirngí dhóibh agus sé an post a fuair sé na a bheith ag déanamh caintíní. Sin é an fáth nach bhfuil an tádh ó shoin ar na tinncéaraí.

4.
Aon oidhche amháin bhí an Mhaighdean Bheannuigh[the] agus a mac ag imtheacht ó na saighdiúirí agus bhí an oidhche an-fhliuch. Bhí sí ag imtheacht léithe nó go dtáinig sí chómh fada le teach beag. Chuaidh sí fhéin agus an páiste isteach agus ní raibh istigh roimpi acht bean a' tíghe agus a mac. Bhí an-fháilte roimpi annseo agus d'iarr sí ar bhean a' tíghe cupla fata a chur san teine dhi fhéin agus don pháiste. Mharbhuigheadar laogh freisin agus d'fhan an Mhaighdean Bheannuighthe go maidin. Nuair a bhí an méid sin ithte aca bhí bean a' tíghe le cáca a chur síos acht ní raibh aon ghráinne plúir san teach aice agus dubhai[rt] an Mhaighdean Bheannuighthe léithe go raibh. Dubhairt bean a' tíghe arís nach raibh agus dubhairt an páiste a bhí [!] mbaclainn na Maighdeana Beannuighthe go raibh. Chuaidh sí suas annsin agus is geárr go bhfaca sí an mála lán le plúr agus ghlac sí buidheachas le Dia.

sí te d'imthigh sí fhéin agus a mac agus thug sí a beannacht don ghabha. Sin é an fáth go bhfuil an t-ádh air ó shoin agus an míádh ar na tinncéaraí.

3.
Bhí an Mhaighdean Bheannuighthe agus a páiste ag imtheacht agus bhí an oidhche an-fhliuch. Bhí an páiste in a bachlainn aice agus clóca thar timcheall ar an mbeirt aca. Bhí sí ag imtheacht léithe nó go dtáinig sí chómh fada le teach tinncéara. Chuaidh sí isteach san teach agus d'iarr sí ar an tinncéar biorán a dhéanamh dhi le haghaidh an téadach a choinneál timcheall ar an bpáiste. Níor thug an tinncéar an biorán dhi agus sin é an fáth go bhfuil an tinncéar bocht ó shoin. Bhí sí ag imtheacht léithe annsin nó go dtáinig sí chómh fada le coill. Bhí teach beag annsin agus chuaidh sí isteach ann. Bhí gabha istigh agus é ag obair. Dubhairt sí leis biorán a dhéanamh dhi a choinneóchadh an t-éadach timcheall ar an bpáiste. Bhí an-fháilte ag an ngabha roimpi agus rinne sé biorán agus chuir sé fhéin in a cuid éadaigh é. Bhí teine bhreágh aige freisin agus dubhairt sé léithe a dhul síos chuig an teine í fhéin agus an páiste. Nuair a bhí

acht mar gheall gur fhan sí socair nuair a bhí na saighdiúirí ar thóir Dé leig sé olann ag fás uirthe.

2.
Bhí an Mhaighdean Bheannuighthe agus a mac ag imtheacht lá freisin mar bhí na saighdiúirí ar a thóir le na mharbhughadh agus bhí sé ag teacht ingar do pháirc a raibh caoirigh ann. Nuair a chonnaic sé na saighdiúirí ag teacht chuaidh sé isteach i mbolg an ghabhair agus thosuigh an gabhar ag dul fíadháin agus ag ritheacht ar fud an gharraidhe. Chuaidh sé amach as an ngabhar annsin agus chuaidh sé isteach san gcaora. D'fhan sí sin in a luighe siar agus níor chorruigh sí chor ar bith. Luigh chuile chaora siar annsin agus ní raibh fhios ag na saighdiúirí cé'n chaora a raibh sé ann. Olann a bhí ag fás ar an ngabhar ar dtús acht mar gheall gur thosuigh sé ag dul fíadháin nuair a bhí Dia istigh ann chuir sé fíonnach ag fás air. Bhí fíonnach ag fás ar an gcaora ar dtús freisin

Chuartuigh siad í agus d'fhiafhruigh siad di céard a bhí aice agus dubhairt sí gur uainín beag. Chaith na saighdiúirí an páiste amach ar an mbóthar agus nuair a thuit sé uainín óg a bhí ann. Níor mharbhuigheadar é annsin agus d'fhill an páiste ar ais arís.

Sgéalta faoí an Mhaighdean BheannuightheSeo sgéalta a chuala mé i dtaobh na Maighdeana Beannuighthe.
1. Aon oidhche amháin bhí an Mhaighdean Bheannuighthe agus a mac ag imtheacht ó shaighdiúirí Herod mar bhí siad ar a thóir le na mharbhughadh Bhí sí ag imtheacht léithe ariamh nó go dtáinig sí chómh fada le cros-bhóthar agus bhí na saighdiúirí i na diaidh i gcómhnuidhe. Shuid sí síos le taobh an bhóthair le na sgíth a leigeann. Rug na saighdiúirí uirthi annsin agus bhí an páiste in a bachlainn aice.

leigtear do'n tuige, síneadh amach thar bhárr an fhaille.
An sceimheal a tugtar uirthí sin, agus ins na sean-tighthe bionn sí troig amach thar an bhfalla

Tá cuid beag de's na seana-chéardanna againn tímcheall na h-áite seo fós, agus sé an ceard atá go coitcheanta againn fós ná díonadóireacht. Tá mórán tig dín-tuighe tímcheall na h-áite seo fós, agus mar gheall ar sin, deintear mórán díonadóireacht.
Sé an túighe a úsáidtear ná tuighe cruithneachtan. Nuair a bhaintear an chruithneacht ins an bhFóghmhar, ní bhuailtear í leis an innneal buailte ach le súistí, mar briseann an t-inneal an tuighe. Cuirtear í, i [?]gcruach ar feadh an Gheimhridh chun é do thriomú agus do righniú. Más tig nua a bhíonn a clúdúghadh, cuirtear fóid leathana tanaidhe anúas ar na frathachaibh ar dtúis. Annsan cuirtear sreath tuighe ann agus ceangailtear é leis na frathachaibh tríd na fóid le téada gharbha. Annsan deintear íad san do shnaidhmeadh go daingean. Núair a thagann an díonadóir go dtí an dara srath tuighe úsáideann sé na scuilb chun an tuighe do [?]ghreamadh ar an dtigh. Má bhíonn sé ag deisiú tighe ní gádh dó bheith chómh-cúramach. Ar bhuaic an tighe, cuirtear "círín" de scuilb, cuid díobh, go fiar-threasna thar a céile. Cun na fallaí do choimeád tirim

Bhí búachaill ag obair le buistéar uair. Oidhche dhorcha núair a bhí sé ag dul abhaile ar rothar, thug an búistéar tóirse aibléise dó. Bhí sé san go maith go dtí gur shrois sé abhaile. Is amhlaidh ná feaca an t-amadán lampa mar sin ríamh agus ní raibh a fhios aige conus é do mhúchadh. Cad a dhein sé ach chuir sé é isteach i mbuicéad uisce chun é do mhúchadh. Núair a tháinig a dhritheár abhaile agus núair a chonnaich sé cad a bhí déanta aige "Hu, a ghamaill mhóir"! ar seisean "Ná fuil fhios agat conus é sin do mhúchadh" Do mhúc sé é dhó annsan.

Bhí fear ann uair agus níor chaith sé peidhre bróg riamh. Lá amháin chuaidh sé go dtí an bhaile mór chun peidhre bróg do cheannach. Chuir sé an peidhre bróg air ar thaobh an bhóthair ag dul abhaile, ach níor oscail sé an córda a bhí ag ceangailt na mbróg le céile. Dá bhríg sin bhí sé go mall ag teacht abhaile. Bhí imshníomh ar a mhnaoí cá raibh sé ach nuair a tháinig sé go dtí an doras thuit sé ar an urlár leis an tuirse."Mí-chothrom orthu mar bhróga" arsa an t-amadán. "Ní chaithfeadh-sa peidhre bróg feasta".

feamna chun prátaí do bhailiú.Ceárdaithe eile
Tá fear in a chómhnuidhe i n Glaisín Áluinn darabh ainm dó Séamus de Barra. Do dheineadh sé caoladóireacht fadó acht ní chleachtann sé an cheárd anois in aonchor. Bhí fear eile in a chómhnuidhe i d Tráigh Charta ar a tugadh Tadhg Ó h-Éigeartaig agus bhí an cheárd céadhna aige ach tá sé marbh anois. Do chómhnuigh caoladóir cáiliúil eile darab ainm dó Micheál Ó Siothcháin ag Ceann Tuatha timcheall caogadh bliain ó shoin. Beirt fhear eile a deineadh na ciseáin ná, Páid Ó Seasnáin agus Seán Ó Murchada

Tá ceárd áirithe againn nár éag fós, agus is é ná caoladóireacht nó déanamh na gciseán. Tá caoladóir in aice na scoile darab ainm dó Stíophán De Barra. Is fuirist tigh an chaoladóra d'aithint, mar cítear na meatháin sailighe ag fás in aice an tighe. Seo mar a dheineann sé an obair. Ar dtúis bíonn clár adhmaid cearnógach aige agus bíonn sreath poll timcheall an chláir. Bíonn na meatháin righnithe aige ar dtúis, agus cuireann sé ceann des na meatháin reamhra ins gach poll. Tosnuigheann sé ag an gcuid ar a tugtar "BUN AN BHÉIL." agus deineann sé ocht dtimchill déag de chaoláin. Annsan deineann sé na "FUINNEÓGA" agus annsan deineann sé "BUN NA TÓNA" agus ar deire cuireann sé an "TÓN" féin ann. Má's ciseán i gcóir feamna é, bíonn an tón déanta de mheatháin leis, ach má's i gcóir gainmhe é bíonn sé déanta d'adhmad.
Geibheann sé trí scillingí agus raol i gcóir an chiseáin feamna agus leath-choróinn ar an gciseán gainimhe. Timcheall na h-áite seo úsáidtear na ciseáin

Freshford is the name of my home district. There are nearly two hundred families living in and about the village. There are approximately 600 inhabitants in it. Dawsons, Kennedy, Crosby and Campion are the most common family names. Most of the houses in Freshford are slated except an odd one which is thatched. The village is so called because it is said to have been the first place where a ford was constructed. There are not many old people living in the village, some are just over seventy,

A rolling stones gathers no moss.
You cannot make a silk purse out of a pig's ear,.You don't expect anything from an ass but a kick. Sweet words butter no parsnips. Never leave a thing off till to-morrow what you can do today. Evil to him who evil thinks. After a storm there comes a calm. A little pot is soon hot. Empty vessels make most sound. Make hay when there is sun shine. Satan finds mischief for idle hands to do. Too many cooks spoil the broth. When the cats away the mice can play.

tóirneach is go raibh sé in a stoirm mhóir. Chuaidh sé isteach i mbothán annsin agus thosuigh sé ag báisteach go han trom. Do mhill an tóirneach seo barrannaí na tíre. Do bhí Naomh Peadar ag breathnughadh ar an réabadh a bhí dá dhéanamh agus bhí an-truagh aige do fheilmearaí na tíre. Do labhair sé le ár dTighearna annsin agus dubhairt sé leis. "Nach gceapfá gur aisteach an rud é seo", taréis a bhfuaireamar ar ball." "Tá sin mar is toil le Dia," arsa ar dTighearna. Ní bheidh sé inann a mhac do chur chun coláiste anois. Fanfaidh sé ar an bhfeilm agus eireóchadh an saoghal leis.

sí leó suidhe isteach chuig an mbord agus shuidheadar isteach mar a dubhradh leó. Do leanadar orra ag cómhrádh annsin, an feilméar ag cuir síos ar a raibh le déanamh aige fhéin ag rádh go raibh siad go maith anois le bliadhanta anuas. Bhí beagán airgid aige agus bhí súil aige a mhac do chur chun coláiste. "Tá muid ag guidhe Dé i gcómhnuidhe," arsa an mháthair, "go mbeadh an aimsir go breágh agus go mbeadh muid inann go leór fataí a dhíol ionnus go mbeidh muid inann bealach an mhic a íoc." "Beid sin mar is toil le Dia", adeir ár dTighearna. "Feiceann Dia mar atá muid ag obair," arsa an mháthair. "Déanann Dia an rud ceart igcómhnuidhe," adubhairt ár dTighearna. Nuair a bhí an béilidh ithte aca agus a sgíth leigthe dubhairt ár dTighearna go raibh sé chómh maith dhóibh a bheith ag imtheacht. Do ghlac sé buidheachas leó agus thug sé a bheannacht don mhac freisin. D'imthigh an bheirt leó annsin agus d'éirigh an tráthnona go han bhreágh. Taréis leath-uair a chluig tháinig sgamall mór dubh thart ar an ngréin. Do bhreathnuigh ár dTighearna siar ar fheilm an fheilméara. Do las an spéir le gath teinntríghe gur phléasg an

Sean-sgéalAon lá amháin bhí ár dTighearna agus Naomh Peadar ag siubhal na tíre. Bhí an-aoibhneas orra mar gheall ar an slacht a bhí ag na feilméaraí ar a gcuid talamhna. "Caithfidh sé gur feilméar dúthrachtach an té a bhfuil an fheilm seo aige", arsa Naomh Peadar. "Níl aige acht é fhéin agus a mhac", arsa ár dTighearna agus ní bhéidh sé inann fir oibre a ioc mar sin. "Seo é an teach", adeir Naomh Peadar, agus rachaidh muid isteach ann. Chuir an t-athair an mháthair, agus an mac, míle fáilte rómpa. Bhí bean a' tíghe ag réidhteach an dinnéir ar an mbord. Dubhairt

Ithéann sí fataí agus na gáis,
Bíonn sí ag cartú roimhpí ar fúd na bfhataí.Franncac. Comhnuidheann sé id bpoll sa talamh. Itheann sé fataí, coirce, seagál agus corna. Millean sé na fataí san Fognhár cómh máith le coirce, agus seagál agus eorna Luch. Comhnuidheann sé id bpóll fud na pairceanna. Itheann sé coirce eorná fataí agus cruithineacta. Ní deananann an luch dhiogbáil ró mór.

[-]

7 Chonnuigheann ar ghirrgheadh ins an knock isthigh pholl san thalamh.
Itheann sé féar. Ní deanamh sé dochair ar bhith ni mhaitheas ar bhith, Níl scheal ar bith faoí a cuma no a gcliceas,

se maitheas nuair a mhabhadan s na daoine é geobhfead siad go leor airgheadh ar a chraichann, Nil sceal ar bith faoi cuma no a ghcliceas.
6. An Run, Connuigheann an run ins fhairrghe tagan sé isteac gardun thalam go minich Itheann se chuile iasgh nios slughadh na a féin. Dheanamh sé maitheas nuair a bhionn marbhú gheobhfheann na dhaoinne go leor airghead ar a chricheann, agus deantar go bhfhiann na daoine ola as a chreachann agus thá leigheas ins ola sin le h-aighidh duine a bheas gi duna, a cuir an chracheann an dhuine sin. Ní deanam s e fochar ar bith ins an aith. Nil sceal ar bith faoí a cuma no a ghcliceas, Girrfheadh.

se maitheas nuair a mhabhadan s na daoine é geobhfead siad go leor airgheadh ar a chraichann, Nil sceal ar bith faoi cuma no a ghcliceas.
6. An Run, Connuigheann an run ins fhairrghe tagan sé isteac gardun thalam go minich Itheann se chuile iasgh nios slughadh na a féin. Dheanamh sé maitheas nuair a bhionn marbhú gheobhfheann na dhaoinne go leor airghead ar a chricheann, agus deantar go bhfhiann na daoine ola as a chreachann agus thá leigheas ins ola sin le h-aighidh duine a bheas gi duna, a cuir an chracheann an dhuine sin. Ní deanam s e fochar ar bith ins an aith. Nil sceal ar bith faoí a cuma no a ghcliceas, Girrfheadh. 7 Chonnuigheann ar ghirrgheadh ins an knock isthigh pholl san thalamh. Itheann sé féar. Ní deanamh sé dochair ar bhith ni mhaitheas ar bhith, Níl scheal ar bith faoí a cuma no a gcliceas,

Bhí fear i gConnamara fadó agus bhíodh sé sé ag goid is ag robáil. Ghoid sé bó uair amháin agus d'innis sé do'n tsagart i bhfaoistean go raibh bó goidthe aige. "Raibh fhios agat" ars an sagart "go mbéidhteá ag marcuigheacht ar adharca na bó sin ag dul síos go hIfreann". "Glacaim pardún agat" ars an fear ní bheidh mé mar is bó mhaol a bhí innti".

Bhí fear an-chliste ann fadó darbh ainm Harry Sceatail. Cheap sé gur bé ba chliste sa domhan. Theastuigh bhean uaidh. D'iarr sé bean as an gcomharsanacht

féachaint ar ná go raibh cúig nóiméad caithte. Níor labhair sé nó go raibh deich nóiméad caithte. "Ó thárla gur coinghbuigh sibh an fear seo ró- fhada caithfidh sibh béile an lae íoc dhó. Níor deárnadh aon cheo ar an bhfear ach béile an lae íoc dó.

Fadó bhí teach is fiche i nGleanntréig, teallach is fiche i ngach teach agus duine is fiche ar gach teallach. Thosaigh na daoine ag troid faoin talamh. Thugadar cath millteadh agus marbhuigheadh go leór. An méid a fágadh threígeadar an ait agus sin é an fáth ar tugadh Gleanntréig ar an aít ó shoín.

Déanann na daoine ins an ceanntar seo maistreadh dhá uair ins an seachtain sa Samhradh. act ní déanann siad acht maistreadh amain sa cugheas ins an Geimridh. Déanann siad an maistreadh i conneóg agus tá an cuinneóg timchell is trí troígthe ar óirde agus seó é an cuma ata ar cuinneóg tugtar an caisín ar an ait caol agus tugtar an longhthí ar an máide a bhíonns ag na daoine ag déanadh an maistreadh tugtar cos na longhthí ar an cuid de'n longhthí a beireann na daoine air nuair a bhíonn na siad ag deanamh an maistreadh bíonn claibhin déanta de slata shios ar an cláir agus bhíof sé deanthaí mar fochúpan agus bíof

.....Mac Ui Murcada agus Siothcain, pairc roinnte eatorra I gcóir phrátai Gearr Mac Ui Murcada na raithnig ó teampuillin i gcóir aoilig Nior bhacuig an fear eile leo Ní raibh aon prataí ag Murcada Ar feabas ag Siothcain.
Fear eile roime sin (Breatnac) a tharrach preamhaca on gclaidhe timcheall Teampuillin - Tháinig go hobann leis agus thuit sé. Gortuig sé a dhrom go h-olc. D'innis don t sagart agus dubairt sé "Conac san ort"

Bhí fear ag gabhail thar lios oidhche samhna. Bhí an lios suidte i bpáirc na leasa in aichi Cill-Gobnatan. Donaill na Cruite ab'eadh é. Cula sí na sídheóga ag amran istig sa lios. Cailín Deas Cruidte na mBó an t-amhrán a bhí acu. D'fhan an fear ag éisteacht agus annsan do chrom sé féin ar amran Cailín deas Cruidhte na mBó. Do thaitn an t-amhrán leis na daoine maithe. Amach leó cad a thabharfaimíd do'n fear a dúbhairt an t-amhrán deas san arsa daoine acu an cruit a bhaint de ars siad go léir. Do bhaineadar an cruith de agus chuaidh sa bhaile.

agus an inghean agus chuaidh siad anonn go dtí an Fhrainnc agus bhí siad an tsaidhbhir agus mhaireadar go sona séanmhar le chéile.

a eireóchas sé. Dubhairt an rí. leis an gcailín an croidhe agus an aodha a thógal amach as agus é a chur ag bruith dhó. Nuair nach bhfaca an bheirt bhuachaill aon chosamhlacht ar an taé chuir duine aca a lámh thart agus rug sé ar an gcroidhe agus dith sé é. Chuir an duine eile a lámh thart agus rug sé ar an aodha agus d'ith sé é. D'imthigh siad leó annsin nó go raibh sé na hoidhche agus sa deire tháinig siad chómh fada le teach beag agus ní raibh ann acht baintreach. Réidhtigh sí seo taé dhóibh agus thug sí lóistín na hoidhche dhóibh. Rinne sí leabadh san gclúid agus chuir sí a' chodladh iad agus nuair a d'éirigh siad ar maidin fuair an bhean sparán óir faoí na gcloigeann. Níor labhair sí chor ar bith mar shíl sí gur b'é an chaoí ar ghoid siad é. D'fhan sí oidhche eile agus rinne sí leabadh an duine dhóibh ionnus go mbéadh fhios aice cé'n duine ar leis an tór. Bhí an tór faoí chloigeann an duine a b'óige ar maidin. Nuair a bhí siad ag dul ag imtheacht dubhairt sí leó an t-airgead a thabhairt leó agus d'fhág siad cuid dhe aice. D'imthigh siad leó go Baile Átha Cliath agus thóg siad teach ann agus bhí féasta aca ann oidhche agus tháinig go leór daoine móra ann agus tháinig Rí na Frainnce agus a inghean ann. Phós sé fhéin

mháireach chuaidh an bheirt amach go han mhoch ar maidin agus bhí an téan ann rómpa. Chuaidh an bheirt aca ag ritheacht ar an éan agus níor bhain siad ádhmuid ar bhith. Níor rug siad air an lá seo acht an oiread agus nuair a chuaidh siad abhaile ní raibh ádhmuid ar bith aca. Bhuail an leas-mháthair iad agus chuir sí a chodladh iad gan suipéar ar bith an oidhche sin. Lá'r na mháireach bhí siad in a suidhe go han mhoch agus chuir sí amach iad ag iarraidh an ádhmuid. Nuair a shroich siad an áit bhí an téan ann rómpa. Dubhairt an mac ba shine go rachadh sé fhéin ag ritheacht air indiu, agus an duine eile a dhul ag baint an ádhmuid. Rug siad air an tríomhadh lá agus thug siad abhaile chuig a leas-mháthair é. Bhí sí an-tsásta leó an oidhche seo mar bhí an t-ádhmud aca. Dubhairt sí leó an téan a thabhairt chuig an rí agus go bhfuighidís airgead maith air. Thug siad chuige é agus dubhairt sé leó suidhe síos agus go réidhteóchadh an cailín taé dhóibh. Thug an rí faoí deara go raibh ainm eicínt sgríobhtha faoí dhá sgiathán an éin agus seo iad. "Aon duine a itheas mo chroidhe, béidh sé pósta le inghín Rí na Frainnce", agus bhí sé sgríobhtha faoí an sgiathán eile. "Duine ar bith a itheas mo aodha béidh sparán airgid faoí na cheann gach maidin nuair

Sgéal.Bhí fear ann fadó agus bhí sé pósta agus bhí beirt mhac aige. Cailleadh a bhean agus phós sé arís. Bhí an leas-mháthair an olc leis na gasúir agus bhídís amuigh chuile mhaidin aice go han mhoch ag tabhairt isteach ádhmuid as coill a bhí i bhfad ó bhaile le haghaidh na teineadh. Aon lá amháin chuaidh siad amach agus chonnaic siad éan beag an deas san gcoill. Dubhairt duine aca leis an duine eile go rachadh sé fhéin ag baint an ádhmuid agus an duine eile ag rith ar an éan. Níor rug siad air an lá seo acht lá ar na

F. ar lean. agus é a chuir isteach i soitheach na gcúig ngalúin, a bhí folamh roimhe sin. Soitheach na dtrí ngalúin a lionadh arís as soitheach na n-ocht ngalúin, agus dhá ghalún dó a chur isteach i soitheach na gcúig ngalúin agus annsin bheadh soitheach na gcúig ngalúin líonta, agus bheadh galún amháin fágtha i soitheach na dtrí ngalúin. Na cúig galúin a caitheadh isteach i soitheach na n-ocht ngalúin. Bheadh soitheach na gcúig ngalúin folamh annsin. Bhí galún amháin i soitheach na dtrí ngalúin agus é sin a chaitheadh isteach i soitheach na gcúig ngalúin. Soitheach na dtí [!] ngalúin a líonadh arís as soitheach na n-ocht ngalúin, agus é a chaitheadh isteach i soitheach na gcúig ngalúin. Sin trí cinn agus an ceánn eile cheana, agus bhí cheithre galúin ar gach taobh annsin.

C ar lean. nuair atá a leath itte?
F. Is fiú é a iompódh ar an taobh eile. C. Cluasa géara, súile ag lonrú, iorball fada Céard é sin? F. Cat. C. Cé'n áit ar buaileadh an chéad táirnge? F. Ar an gcloigeann. C. Cad é an rud is fearr le cur i gcáca milis? F. Do chuid fiacla. C. Cé'n meádhchaint atá ins an ngealach? F. Cheithre ceathramhna. C Dá chéad uainín ag dul suas Sean an Mhóinín, agus an chaora mhór amach 'un tosaigh? F. An ghealach agus na realtóga. C. Bhí beirt fhear ag deanamh poitín aon uair amháin. Ocht ngalún a bhí acú ar fad. Bhí trí shoitheach acú: Soitheach ocht ngalún, soitheach cúig ngalúin agus soitheach trí galúin. Theastuigh cheithre galún ó gach duine acú agus ce'n chaoi ar roinneadh an poitín eatorra? F. Bhí soitheach na n-ocht ngalúin líonta Annsin soitheach na dtrí ngalúin a lionadh as soitheach na n-ocht ngalúin

C. Chuaidh me ar an aonach agus cheannuigh mé caora. D'íoc mé seo ortha, naoí naoí sgilling agus naoí naoí bpingne, agus cé mhéad sin (sineadhacha) ar an gcaora?
F. Dhá sineadhacha. C. Cailleach mhór dubh agus í an fhada amuigh.? F. Cruach móna. C. Cad iad an dá rud nach féidir a fhághail? F. Cochall doirb agus criathar uisge. C. Cad iad na trí rudaí is grinne ins an domhan? F. Súil an chait indhiaidh na luiche, Súil an ghabann in dhiaidh na táirnge, agus súil na caillighe indhiaidh bean a mic. C. Cén dómhnacht atá ins an bfhairrghe? F. Domhnacht caith de chloich, mar má caiththear cloch isteach ins an bfhairrge, rachaidh sé go tóin. C. Cé nar rugadh augs a cuireadh? F. Adham agus Éabh. C. Cad is fiú leath an domhain? F. An leath eile. C. Cé mhéad cois, cos ar ucht (ocht) molt? F. Dhá chois. C. Cad is fiú a dheanamh lé scadán

é do dheineadar aithrighe agus do chaitheadar saoghal maith as san amach. (an seóladh céadhna)

(VI)Tiochfaidh adtúaidh go feanaideach fúar,
Slúaighthe 'gus in Éirinn. Is scriosfaidh leó síós go hIofrann íad, Gach anam dar mhuighe na daorfar. (VII) Ní dían dóibh annsan coillte na cnoic, Is díolfhaid as a gcuir eala Is screadhfaidh síád súd ar Pheadar na nDúbhall, Cun sealadh do thabhairt dhá saoradh. (VIII) Goilfid siúd b og, deóach a rosc, Is goilfid go docht eiginn, Mo creach mhór agus mo chás mar ar dealbh é ár lámh (?) Go flathas na ngrást ní thríállfham. Sagart a bhí in a chómhnuidhe i nDaingean Uí Chúise a chúm an dán seo. Is amlaidh a bhí sé ag dul ar flaodach ola agus casadh sgata beitheamhnach air sa bótar. Dúbhradar leis a chuid airgid a thabhairt dóibh nó go mbeadh a anam aca. Dúbhairt sé ná raibh aon airgead aige ach núair a raghadh sé abhaile go gcuirfeadh sé chúcha é. Do dein sé amhlaid agus inaonfheacht leis an airgead do chuir sé an dán cúca. Cómh lúath agus a léigheadar

60. It is not right to (a) bring home tobacco from a corpse house without smoking it.
(b) Leave a wake alone. (c) bring a coal out of a house without leaving down a sod. (d) let a coal out of the house if there is any sick person in it. (e) bring in a dead thing to the house without throwing a pinch of salt on it. (f) for a woman to go into a house after a baby without being churched for fear she would fill the house with mice. (g) wear a person's clothes until they are a year dead. (h) call a baby his name but to say instead "the man" or "the woman". 61 If the flood is rising on New Year's Day the provision for the year will be dear. If it is lowering the provision will be cheap. 62 They say there is a cure in the head of a glasóg. 63 They say when you meet a funeral if you don't do a piece with it, it will not be long till yourself be going the same road. Them steps are called trí coiscéim na trócaire. 64 They say it is the sign of luck to see a lot of hair on a person's face. 65 It is not good to be enemies or friend's of a priest.

should stand up and bless yourself and go a piece with it t that is called trí choiscéim de'n trócaire.
35 If you are in a graveyard with a funeral and if you fall or trip you will die before a year. 36 If you let your hair go to the birds and if they build nests with it, you will take a pain in your head that will never leave it while you live. 37 The wishbone of a turkey is very lucky. 38 When the people would be going building a house(some time ago) they would dig three sods and turn the green side down and say "bhfuil cead annseo?" If they had not leave the green sides of the sod would be turned up again in the morning. 39 When a horse is let out at night it is said he can see the fairies and he sneezes to blow them off the grass. 40 When the Jews see a new moon they sound their trumpets. 41 The people believe that everywhere the rainbow touches the ground there is a pot of gold in that spot. 42 If there are crickets in a house and if they leave it, they bring the luck of the house with them. 43 It is an old Irish custom to have a dance when the people start living in a new house. 44 They believe that the sting of a wasp is poison. 45 The people believe that asses breath is bad for cows.

I often heard many old stories about fairies. My Grandmother told me one a few nights ago. She told me that her mother was taken in the fairies and that a witch was put in her place.
Her husband went to Máire Ní Murchadha and told her his story. It is said that Máire Ni Murchadha was in the fairies. She told him that so many white horses would pass by the end of his house the next evening and that she would be riding on the last one and to grab her off. He went home and did as she told him. When the next evening came, the horses came along an on the last one was his wife. He tried to grab her, but the life fell out of his hands and feet. The horses went away and he did not see them any more, and he had to go home again without her.

The name of the girls was Beara. They came to Cill Mhic Eogain to live and that is the reason why this place was called Beara.

This promontory is called the the Beara peninsula. On one side of Beara lies Bantry Bay, and on the other side Kenmare Bay. There are alot of old stories of how Beara got its name. This one is one I heard at home, and we do not know is it rue or not.
There were two Kings in Ireland long ago, there names were Eógan Mór agus Con Cead Cátha. Both of them wanted to become high King of Ireland. They were fighting about it. After some time Eógan Mór went to Spain to help fight against Con Cead Cátha. Then they fought and after a while Ireland was divided between them. Con Cead Cátha got the north half of Ireland and Eógan Mór got the other side. The north side was called Leat-Cuinn and the other side was called Leat-Bhó. In Eogáin's visit to Spain he got married to a daughter of the King of Spain.

holes, and the irons going down would pack the flax down into the holes. It would get broken up and it would turn into stuff like wool.
Then it would be spun into thread with a spinning wheel. After it would be struck with the flax tongs, it would be sent to the weaver and he would make sheets of it. Or if they wanted to make blankets of it, they would put a little wool with it, and it would make flannel.

Long ago the people used set flax just like people nowadays set cabbage. First of all they used dig out the ground like people would dig it for oats. Then they used scatter the seed of the flax. It would be very thick, when it would grow up. It would then be pulled and put into a hole of water.
After it would be for about a month it would be brought home. It would be very soft then, and they used pound it in the rawcum. This was a thing something like a spinning wheel with with a timber thing at the bottom and holes in it. There was an other thing over that with iron bars going down into the holes. They used work something on the side, and the top thing would go up and down. They would keep the flax over the

There are many old stories by the people around this place. Some of them are about castles and more of them are about seines in the strand. My father me one the other night.
This one is about noise heard in a rock. There is a place in Pulleen called "Faill a Cluigig". It is a big cliff about a hundred feet high. At the bottom of the cliff there is a rock, and it is supposed to be haunted. Long ago the people used to draw shells up from the sea to this cliff. One day when they were coming up to the cliff, they heard the noise in the rock. They heard it again and again. It was a woman making a churn. She was singing and rocking a cradle. Then they heard the child crying. After a while they heard a pig grunting, and then the rock started to move away. Some time after a woman went up to the cliff to catch

whatever he would see there, that he would vanish them. Jack went away to the house and brought his case, and his magic wand with him. He sat near the fire and was falling asleep there when he saw a black cat. The black cat was running around him, and scratching him, and after a while Jack hit the cat with his wand. The cat turned into the man's wife. Jack got frightened and ran to the man. The man wanted not leave him in atall and Jack had to go away by himself. So that is the man we hear that do be out in the night. Named "Jack of the Lantern" [?] Fiór Breug.

Bhí Tiagharna Talamhan in Éirinn sa tseana aimsir agus dall do bead é. Théigeadh sé amach na haon lá ag airaideacht i gcóiste agus peidre capall. Bhí dhá gadhar aige a thiomaineadh na capaill ins gach aon áit thastóchadh uaidh dul.
Lá mar seo casadh ar bhruach faille iad agus ní feadfadh na gadhar na capaill a tabairt as. Aon chor chuirifidís díobh caithfí leis an bhfaill iad. Bhíodar annsan agus ní fheadaidís corruighe ní raibh aoinne in aon cómhngar dóibh a thabarfadh aon fhóirint ortha. Labhair preacháinín ós a gcionn anáirde agus dubairt sé leis go dtabarfadh sé radarch do dá dtabarfadh sé a ingnean le posad dho. Dubairt sé go dtabarfadh. Thug an preacháinín an radarc do agus thiomáin sé abhaile na capaill agus nuair a tháinig sé ar cómhnghar an tighe chonnac a ingnean a h-athair ag tiomaint na gcapall. "O, a Dhaidí a Dhaid cad a thug do radharc duith"? ar sí "Níl sé agam mar a bpósfaidh tusa preacháinín tá annso sa Chóíste agam" "Posfad is fáilthe" dubairt sí. Pósfadh í féin agus an preacháinín. Taréis feastha fairsing do bheith aca chuadar ar fad a chodlad. Istoidhche amáireach deineadh cás deas don

An Fáth gur Ghlaodach Baile na nGall ar mo bhaile. Fadó riamh bhí Baile na nGall roinnte na dhá chuid. Tugaidís an Poinnte ar chuid de agus Baile an Ghóilín ar an gchuid eile.
Tháinig dream iasachta de dhaoine isteach san mBaile. Protustúnaig ab eadh iad. Tógadar tighthe i ngort mhor ar a dtugtar an "Station" anois air. Taréis roinnt mhaith aimsire d'fághadar an baile agus táinig na Dubcrónaig ar an mbaile agus thógadar seilbh na dtighthe a bhí ag na daoine a d'fag an baile. Bíodh na Dubhcrónaig ag síor faire ar an gcósta agus is minic a théidis isteach ins na tighthe agus thógaidís a mbíodh de bhiadh ag muintir an bhaile. Tarlá gur marbhuigheadh an stúiriteóir a bhí ortha. Níorbh fíos cé mairbh é, ach d'fógair na dubcrónaig go mbainfidís díoghaltas as as muintir an bhaile.

The animals in the farm at home are the cows, horses, donkeys, sheep, g
oats and pigs. The cows have names such as "Bawny", "Blacky", "Coobey", "Spotty" and "Braddy". When you are driving the cows you say "How!" "How!" When you are calling the calves you say "Suk!" "Suk!" "Sukey. fag."The stall is a long shed with bails inside for trying the cows. Sometimes the cows are tied with chains or ropes. Some cows are tied by the neck and others are tied by their horns. A Medal of Benedict is often buried in the wall of the cow shed to bring luck to the stock. It is an old custom to sing for the cow while milking her as she gives milk more freely and stands quieter. The horse is fed on grass, hay, oats and water. They are taken to the forge to be shod. Some horses are great for working but others are only trained for racing and hunting.

Lisnadurk is a townland and it is in the County Fermanagh. There is a drain and it seperates Fermanagh from Monaghan and there are two townlands Sandhills and Annagheane bordering it.
This is the description of it. It is hilly and there is a fort in it a standing stone and a flat stone beside it and the local people say that it is a grave. When the Maguires were chiefs of Fermanagh and the McMahons chiefs of Monaghan they used to have feasts and they were held in the summer time here. There were a lot of boar's heads after the feasts and that is how Lisnadurk got it's name, the Fort of the Boar's Head.

Bhí báird comórtais a imirt istig i GCaislean Baile Carbaire iad féin agus drom Daibhrearach agus dinneac ag Droicead Beal a lá. Tháinig an cead duine suas linn agus chaitheamar fanamhaint annsan go raibh an duine deirneach tagaithe agus do bhuail cath uair a chluig agus thógadar an banaltra uainn. Do chasamar ar ár sáile agus cuadmhar cois gleann agus Baile Dearg. Thugamar linn banaltra bhí troid beag againn le sluagh Súil Gréine agus níor sheasuigdear i bfad linn ach faid go mbeidh Mainistir Michil mar ainm air. Ní raghadsa ann go deo airís fé dein banaltra.

go bfeacadar trí lá cun na farraige í agus d-aithnigheadar gur cun na talamh a thuig si a h-agaidh
Dubradar leo an t-amad a chur i bfarraige agus teact ar bórd cúca. Dubradar le Cristóir nuair a táinig sé ar bhórd gur mhaith an stúmpa Sasanaig é. Ghaibh Cristóir pardún aca nár bheadh ag tarrac paidrín amach as a phóca. Dubradar annsan go raibh an ceart aige ná raibh paidrín nag Sasanach riamh. D'imthigeadar ó dheas fé dhéin an átraig theas chuir sí sin cúice iad agus thóg sí a scólta agus scaoil sí indheas na gcoinibh. Bhíodar ag teacht dian uirthe annsan agus scaoileadar isteach ar an dtalamh sa Rínnearaig aít go dtugann siad. Claisinn an Chuilinn air. Chualaidh an Buitleireac, ón gCuipeán é agus dimthig sé ó dheas le gárda fear. Do chaiteadar leo ón bfarraige agus bhí deabhad indheas ortha. Chuireadar a mbád amach as an árthac eile agus thugadar trí lá ag rattac aisti. Nuair a bhí deire amuigh aca annsan thugadar ceithre uain a cluig do mhuintear na tíreach gach nídh a bhí innte daon mhaitheas a bhreith leo. Nuair a bhí deire beirthe leo annsan, de nidhe a

Caipín : Muna mbeadh an caipín ar an gcuinneóig nuair a chuirfeá an clár air thuitfeadh sé síos.
Boisíní : Dhá chlár beag déanta d'ádhmad agus buailtear an bainne go maith as an ím leóbhtha. Cupán : Nuair a bhíonn's an maistreach déanta nigheadh bean an tighe a lámha go maith le uisge te agus thóigheadh sí an t-ím amach agus dfágfadh sí an t-ím air. Nuair a thiocfadh duine isteach i dteach agus bean an tighe a bheith ag déanamh maistrigh bhuailfeadh an duine cúpla buille ar an mbainne ar fhaithcíos go dtiubhradh sé an t-ím leis.

Tá cuinneóg againn sa mbaile. Tá sí tuairim's trí troighthe ar aoirde agus tuairim's dhá troigh go leith ar leithead. Tá sí déanta d'ádhmad agus tá lataí iarrainn thart air le na choinneál le chéile. Nuair a cheannuigh mo mháthair an chuinneóg chuir sí clochaí móra sa teine agus d'fág sí ann iad go raibh siad dearg. Nuair a bhí siad deargthuighthe go maith chuir sí síos sa gcuinneóig iad agus chaith sí pota uisge te síos orrtha agus d'fág sí annsin é ar feadh tamaill maith. Nuair a bhí sé tamall maith annsin chaith sí amach na clochaí as agus nigh sí go maith le uisge te é agus bhí sé réidh le bainne a chur ann annsin.
Seo iad coda na cuinneóige. Cuinneóg : Gléas déanta d'ádhmad ar nós bairille agus lataí iarrainn thart air. Claibín : Gléas beag cruinn déanta d'ádhmad agus poll ina lár le na chur ós cionn an chláir ar an gcuinneóig. Clár : Gléas cruinn eile déanta d'ádhmad agus poll ina lár ionnus go bhféadfaí é a chuir síos ar an luithne. Luithne : Gléas cruinn déanta d'ádhmad agus go leór poill ann ionnus go dtiocfadh an bainne suas ionnta. Muna mbeadh na poill sin ann bheadh an bhainne ag dóirteadh amach ar an urlár. Feire : Coinnigheann na Feire an tóin istigh sa gcuinneóig.

three Christian people; they were neither men, women or children but they were three Christian people. Ans a man, woman and child.
22) As I went up a slippery gap I met two men hanging I sucked their blood and ate their flesh and left their bones a-hanging. Ans two blackberries. 23) As round as a marble as flat as a pan the whole of a woman the half of a man. Ans a penny 24) Eliza, Elizebeth, Betsy and Bess went over the river to seek a birds nest they found a birds nest with four eggs in it they took one each how many eggs were left; Ans 3 eggs. 25) Constantinople is a very big word, but if you cant spell IT, you're a very big dunce.

bone and in three weeks time it was walking alone Ans an egg.
17) Do chaitheas suas é cóm geal le sneachta, agus do thaínig se anuas mar ór buidhe leactha. An freagra: ubh. 18) Black I am but red Ill be its many the man thats injured me they broke my back and split my face and took me from my native place. Ans A sod of turf 19) Riddle me riddle me randi o My father gave me seeds to sow The seeds were black and the ground was white and if you were a scholar you'd riddle me right. Ans A currant cake. 20) What part of a cow goes through a gap first. Ans Her breath 21) As I went up to a steeple I met

spun. Ans The dew and the sun.
11) Under water over water but never in the water. Ans A man crossing a bridge with a bucket of water on his head. 12) When is a sailor not a sailor. Ans. When he is a board. 13) When is a door not a door. Ans When it is a jar 14) As I was going up a slippery gap I met my auntie Joanie she had timber toes and iron nose and upon my word she frightened the crows. Ans a gun. 15) What is like half of the moon Ans The other half 16) As I was going up a slippery gap I met a thing rolled in a sack it was not flesh fish nor

wore it, the man that wore it never saw it. Ans a coffin.
6) As wide as a basin, as deep as a cup all the water in the world would not fill it up. Ans. A Strainer. 7) Humpy, Dumpy sat on the wall, Humpy, Dumpy got a great fall, All the Kings horses and all the kings men could not put Humpy Dumpy together again. Ans An Egg. 8) Black I am and red I'll be, many a man has injured me. Ans a sod of turf. 9) Sixty cups upon a shelf (six tea) one fell how many were left. Ans Five. 10) I washed my face in water that was never rained nor run, And I dried it in a towel that was never woven nor

I
1) Twenty sheep upon a gap, Twenty more along with that, Twice eleven six and seven, Two and three how much is that. Ans. Five. 2) Cork and Kerry, Londonderry, spell me that without a K. Ans that. 3) A flock of white sheep upon a red hill here they go there they go, now they stand still. Ans. Teeth in your gums. 4) There is a well behind the house and in the well there is a cup, and in the cup there is a sup that everyone must taste. Ans Death. 5) The man that made it never

these eels you commit a bad act.
There is also a well in Lough Ine called Sceamhar well. Near the well is a tree on which people hang a rag whenever they go there. I hung rags there myself. A visit is made to the well on the 3rd[?] of April every year. The ruins of an old Church are also to be seen near the well.

The water that flows into this well drops from a rock that is over the well: if a person looked up he could see the drops falling down.
Why people take a piece of bread with them is because they say that the eels will live on that much food for the year.

(VI)Tiochfaidh adtúaidh go feanaideach fúar,
Slúaighthe 'gus in Éirinn. Is scriosfaidh leó síós go hIofrann íad, Gach anam dar mhuighe na daorfar. (VII) Ní dían dóibh annsan coillte na cnoic, Is díolfhaid as a gcuir eala Is screadhfaidh síád súd ar Pheadar na nDúbhall, Cun sealadh do thabhairt dhá saoradh. (VIII) Goilfid siúd b og, deóach a rosc, Is goilfid go docht eiginn, Mo creach mhór agus mo chás mar ar dealbh é ár lámh (?) Go flathas na ngrást ní thríállfham.

Cómhairle a bheirim dib,
Gan chealg óm' chroide, A gharadh an ghrinn éachtaig.

amach í. Do chuireadar isteach i seómra í agus cuireadar glas dainghean, docht ar an doras. Ar úair an mheán-oidhche go díeach dó sháith sí i féin súas an doras agus ceann muice uirthe. Annsan bhféídir gur leigeadar amach í agus deabadh ortha. (an seóladh céadhna)

Tá beirt nó triúr sa pharoisde agus deirtear gur fhúadaig na púcaí íád trá. Bhí cailín óg ó Gleann na Mináirde ag bailiú bláthanna lá. Chúqaidh sí isteach sa lios agus do phrioc sí na blátanna ann. Sar ar fhág sí an lios bhí sí breóídhte. Agus núáir tháínig sí abhaile chúaidh sí a codhladh láithreach. Bhí sí annsan sa leabaidh ar feadh dhá bhlíaín agus níor bhféídir í do leigheas. Sa deire bhí taidhreamh ag a driotháir agus cheap sé gur íarlais a bhí ann agus go raibh an cailín féín tairéis b heith fúadaighthe ag na púcaí. Cómh lúath agus d'eirig sé lá ar na mháireach chur sé an tlúgh isteach sa teine. Annsan diompuig sé chuig an duine a bhí sa leabaidh. "Mar a nglanfhaidh tú leat go beo ar seisean dóighfhe mé tá leis an tlúg. Núáir a chúalaidh sí an méid sin deirig sí agus amach an

Bhí triúr fear sa Ghleann. Dimthigeadar lá le bád go Neidin diarraidh adhmaid.
Chualaidh Cristoir mor Sigerson Baile an Shg [?] iad a bheith ag imteacht agus dimthig sé le na gcois bheul líonadar bád den amaid teas. Ar a ngabhailt indhcas dóibh. Bhí frigéid franncac ag teacht ón bfarraige anuas ortha. Dubhairt sé leis seasamh Sheasadar Dfiaghruigeadar díobh an bfeacadar aon árthac eile na gcursa indheas. Dubradar go bféacadar go raibh sí an luighe cuige ar an dtaobh den rinn Caoil sinn theas. Dubhairt sé leo

sí cuice an bhean agus an snát na ceartliní agus nuair a tháinig sí idir dha luisne an doruis. "Dia beatha sa Giuirlí Géirlí. Go mairín se slán a lamh ar do tuathail, arsise léi.

Bhi bean, tighe bocht leath lamhac i bpáirc éigin den dúthaig seo. Bhí dorn mór olna aici. Do theastuig uaithe páistí. Ní raibh caoi ná aimsear aici é a sríomh. Bhí í ag casadh agus ag casadh.
Lá des na laothanta do bhuail bean cúice isteach agus labhair sí mar seo "Fuaireasd tuairisc go raibh mórán olna agat agus ná fuil aimsear agat é a sníomh agus do sníomhfainn se dhuit é má toileann tú leis an margadh a deanfhadh leat agus sé mo margadh sa leatsa ná an lá a thiochfad abhaile leis an snáh sníontha fios mo ainm beith agat". Bhailig bean an tighe an olann. N'feadar sí cad a deanfhadh sí ar a shon gur thoilig sí leis an margadh mar ceap sí ná fagadh sí amac go deo a h-ainm. Bhí gearrachaile d'inghean aici agus bhí sí ag aodaireacht bó i bpáirc go raibh lios innti. Cualadh sí an bhean ag amrán istig agus dinis sí dá máthair. Sé an tiúir a bhíodh ar siubhal aici ná "Tá bean óg ar an mbaile agus dá dtabarfhadh Dia an teachmain di gur Geuirlí Géirlí mo ainmse" Maidin lar na maireach. Chonnaic

bhlian a shaorad ón gcroich.

Bhí Mac Finghin Duibh na chómhnuidhe in áit go bhfuil lodge an Mharcus anois. Tig rídeach fuaighte a bhí aige. Bhí ana moladh agus ana cur síos air ins na páipéirí nuachta agus cuireadh teactaireacht anall ó Shasna uair feachsint an raibh sé chómh maith le na cur síos a bhí air.
Seadh bhí san go maith táinig an teachtaire go dtí geata an tighe agus cé bheadh ann roimis acht strupaire d'fear agus cuir sé tuairise tig Mac Fhinghin. Dhiubh Theasbháin an fear dho é agus chuir sé míle bóthar air dul ann. Dimthig sé féin an comhngar mar is é Finghin féin a bhí ann agus nuair a tháinig an teachtaire go dtí dorus an halla. Bhí Finghin ann roimis. Bheir sé isteach leis lé agus do chuir sé cun bhúird é ag ithe agus ag ól. Thugadar trí lá agus trí oidhche ag ol an mbórd. Nuair a bhíod na gloinní follamh bheidhís lán airís ní feiceadh aoinne á líonadh iad. Bailig an teactaire leis tar nais go Shasna agus dubairt se ná raibh moladh in aon chor air mar ba cheart. Fuair se an buadh ó fhear ionad an Ríog annsan duine sa

Do pósadh Mícheál Ó Dálaig agus do mhair é féin agus a bhean ibhfocair a chéile go ceann fice blian. In deire an ama sin seoladh cucha beirt mach agus nuair d'airigh Seán Ó Muirgheasa a'sgéal déin sé dán don mhac ba shine. Is mithid domhsa labhairt chun teastas díobh a thabhairt
Ar adhbhar a'gaisgidh seo tá fonn glégeal Chuir an Tighearna chugainn mar chabhair Ag sinne rot[?] go fann (roimhe) Ag Sasanaigh gach am dá n éileamh Níl quacaire ins an domhan, ná Iudach leath an ceann Ná leacfadh i n gabhail a chéile Thabharfadh sé Eire dhúinn, gan cíos, gan srath, gan taxcsisí Nuair a thiocfaidh chugainn an cabhair Ó Mic Meaghann anall Agus baileothaidh dream na h-Éireann Sgriosfaidh sé chun siubhal gach duine ná fuil umhal Chun seasamh i mbrath cumhartha an Aon Mhic. 'S beidh Liutar is a bhuidhean go tréith lig Is aoibhinn a dhream go bhfuil aoigh des na gceann Tá cíora de phlanndaí Liutar Tá an Seeker sa chrann, sínte go bhfann 'S an Preisbitéaraigh sa drom gan chomhra. Tá an Swadléir go dubach go treascaire fé smúit Is níl súil aige le músgail coidhche Mar thá Cionnáth ceann na nGaedheal, A mhúsgail [?] féin don saoghal Ag é plannda sa bhféith Ó Dála. Seekers:-B'sin dream a bhí ann fadó agus bíodh siad a gabháilt timcheall ag árdú na gcloch mar cheap siad go bfuighidís Dia fé na clocha san. Ní bhfuigheann a rádh cérbh é an Dia a bhíodh acu ámh.

Deirtear go bhfuil croca óir i bhfolach fé crann atá i n-aice an bhóthair i gCill Éadhain. Deirtear go bhfuil easgann mór ag tabhairt aire d'on croca . Níl cead ag aon duine an talamh do threabhadh 'san áit ina bhfuil an crann ag fás, no aon chuid d'en crann do ghearradh ar eagla go bhfuigheadh sé bás.
Deirtear go bhfuigheadh an céad duine a geibheann an croca óir sin bás, agus go mbéadh sé ag an dara duine. Sin é an fáth nár chuaidh éinne ar a lorg. Tá an crann ann go dtí an lá seo, acht ceapann mise go mbeidh sé ann go dtí an lá deireannach.

Sloinnteacha na daoine ar an (Gall) Árd-leathan.Mac Na Midhe, Ní Eichtheighirn, Ní Airceann. Ó Gallcobhair, Ní Cuinn, Ní Dubhthaigh, Mhac Gloinn, Mac Gloinnsig, Ó Baoghail, Ó Breiteamun.

Sloinnteacha na Daoine ar (arnna d) an Gall-bhualaidh.Creag. A Gaoithinn, Ó Breitheamain, Ní Éichteighirn, Mac Meanman, Mac, na Midhe, Ní Dhubhthaigh, O Domhall, Ní Ceabhlaigh, Nic Cuinn, Mac Gloinn.

oirde. Gruaig donn atá ar an inghean.Gruaig liath atá ar Seághan Mach-na-Midhe agus a bhean tá siad tuirim cúig troig ar óirde Gruag donn atá ar an clann.
Gruaig liath atá ar Seaghan Mac-na-Midhe. Gruaig liath atá ar Cathal Mac na Midhe agus gruaig dhubh ar a bhean tá siad tuirim is cúig troigh ar oirde. Gruaig liath atá ar Isebál Nic-Na-Midhe. Tá sí tuirim is cúig troig ar óirde. Gruaig liath atá ar Róise Ní Dhubhtaigh tá sí tuirim is cúig troig ar óirde. Gruaig liath atá ar Mícheál Ó Domhnall. Tá sé tuirim is sé troigh ar óirde.

Gruaig liath atá ar Aontoine Creag ag Máire tá siad tuirim is cúig troigh ar óirde (tá) Gruaig dhubh atá ar an clann.Gruaig liath atá ar Muiris-A-Gaoithinn agus tá sé tuirim is cúig troigh ar óirde. Gruaig dhub atá ar a bhean Tá sí tuirim is cúig troigh ar óirde. Gruaig dhonn atá ar an mhach agus an inghean.
Gruaig liath ar Niall Ó Breitheamain agus a bhean tá siad tuirim is cúig troig ar oirde. Gruaig dhubh atá ar na mic agus na ingheanach. Gruaig liath ar Séamus Ní Éichtheighirn agus a bhean tá siad tuirim is cúig troigh ar óirde. Gruaig dhubh atá ar an inghean agus (tri) beirt de na mic ag gruaig rhuadh ar an mhac eile. Gruaig liath atá ar Seaghán Ó Breitheamain agus a bhean tá siad tuirim is cúig troigh ar óirde. Gruaigh ruadh atá ar an clann. Gruaig liath atá ar Séamus Mac Meanman agus a bhean tá siad tuirim is cúig troigh ar

Gruaigh liath atá ar Aodh Mac-na-Midhe. Tá sé tuirim is troigh ar áirde. Gruaig liath atá ar a bhean tá sí tuirim is cúig troigh ar óirde Gruaig dhub atá ar an clann.Gruaig liath atá ar Cathal Mac Meanman. Tá sé tuirim is sé troigh ar oirde. Gruaig liath atá ar Máire tá sí tuirim is cúig troig ar óirde. Gruaigh dhubh atá ar na Mic agus na ingheanach.
Gruaig liat atá ar Arús Nic Airceann tá sé tuirim is cúig troigh ar óirde. Gruaig dhubh atá ar a bhean tá sé cúig troigh ar óirde. Gruaig dubh atá ar an clann. Gruaigh liath atá ar Eadhmonn Ní Ghallchobhair tá sé tuirim is sé troigh ar óirde. Gruaig liat atá ar a bhean. Tá sí tuirim is cuig troigh ar óirdé Gruaigh dhubh atá ar an mach Gruaig liath atá ar Fillip Ní Cuinn tá sé tuirim is cuig troigh ar oirde. Gruaig dhubh atá ar a bhean tá sí tuirim is cuig troig ar óirde. Gruaig dhubh atá ar an chlann

Dath na Gruaige atá ar na Teaghlaig seo suas agus a méidGruaig dhubh atá ar Séamús Ní Éirigheann tá sé tuirim is sé troigh ar airde. Gruaig dhubh atá ar a bhean agus na ingheannach. Gruag dhonn atá ar na mic.
Gruaig liath atá ar Nóra Nic-Na-Midhe agus gruag dhubh ar na (ma) mic agus na ingheannach.

Isebál Mac-na-Midhe. Tá an fear marbh le fada. Níl duine ar bith aicí acht í fhéin.Róise Ní Dhubhthaigh níl duine ar bith sa teach ach í fhéin.
Mícheal Ó Domhnall. Níl sé pósta. Níl duine ar bith aige ach é fhein.

Clann Niall Ó’Breiteamain agus Máire. Tá Máire marbh. Cúig ingheanach atá ann agus dá Mhac. Bríghid, Máire, Susaí, Peigí, Anna agus Mícheál agus Seán.Clann Séamus Ní Éichtheigirn agus Máire. Tá triúr mic agus inghean amháin. Séamus, Cathal, Seaghán agus Máire.
Clann Seaghán Ó Breiteamain agus Cáitlín. Dhá mhach agus inghean amháin. Seaghán (ag) Conn agus Máire. Clann Séamus Mac Meanman agus Máire. Inghean amháin atá ann Máire. Clann Seaghán Mac na Midhe agus Máire Nic na Midhe. Bhí inghean amháin aige mac amhain tá Máire go measra sean. Máire agus Seaghán an tainm atá ar an mhach agus inghean. Seaghán Mac na Midhe níl duine ar bith aige acht é fhéin. Cathal Mac-na-Midhe agus a bhean Susaí níl clann ar bith acha.

Teaghlaigh án Gall-Bualaidh.Ceithre theaghlach dhéag atá ar an Gall-Bualaidh. Clann Antoine Creag agus Máire. Seisear de theaghlach atá ann, Pádraig, Séamus agus Prionnsas. Susaí, Anna, agus Nóra. Tá an nháthair marbh Tá an t-athair beó.
Clann Muiris A- Gaoithinn agus Bhríghid. Beirt de theaghlach atá ann Séamus agus Máire.

agus Prionnsias an t-ainm atá ar an mhach. Clann Eamonn Ní Ghallchobhair agus Bríghid Ní Ghallchobhair. Mac amháin atá ann darbh ainm Eamonn. Clann Fillip Ní Chuinn agus Éibhlín Ní Chuinn. Triúr ingheanach agus ceithre mac. Ainm na ingheanach. Máire Anna agus Teresa Ainmneacha na Mic. Pádraig, Peadar, Séamús agus Seorsa.

Teaghlaigh an Bhaile s’againne.Tá cuid mhór teaglac ar an bhaile s’againne. Sí Nóra-na-Mhíde mó mháthair. Tá sí go measra óg. Is é Doimhnic Mac-na-Midhe mo athair. Tá sé marbh le tamall maith. Tá cúig cloighne páistí ann. Seo iad. Seaghán, Cónn, (Pri) Prionnsias, Máire, agus Cáitlín. Tá teaghlach eile ann. Séamus Ní Éichtheighirn fear an toighe agus Sorcha Ní Éichtheighirn beann an toighe. Tá seacht (Cl) cloigne páiste ann. Seo iad. Máire Bríghid Róise. Píghí. Seaghán Pádraig agus Néill. Clann Aodh an-na-Midhe agus Caitlín-Nic-na-Mhídhe. Tá sé cloigne páistí ann. Seo iad Pádraig Eoghan. Aodh. Anna Máire agus Caitlin. Clann Cathal-Mac-Meanna agus Máire Nic Meanman. Tá seacht cloigne páistí ann. Seo iad. Pádraigh, Seaghán, Prionnsias. Máire, Cáitlin, Nula, Nansaí. Tá teaghlach eile ann. Eoghain Mac Gloinn fear an toighe agus Cáitlín Nic Gloinn bean an toighe. Níl teaghlach ar bith annseo. Arus Ní Airceanna fear an toighe agus Máire Nic Airceann beann an toighe Tá inghean agus mach ann. Ainm (na ingheanacha) an inghean, Máire

Sean Sgéal.Bhí fear ann uair amháin. Chuaidh sé na bhaille mhór. Fá coinne péire bróg lá amháin. Ceannuigh sé na bróga. Dimthigh sé annsin gur ól sé a sháith ag bhraon beag a bharraidheacht. Go mall san oidhche bhog sé leis na bhaile. Nuair a shroich sé an teach bhí siad uilig na luighe d’fhosgail sé doras agus chuaidh sé isteach. San am seo bhí (na) a mheabhair cor a bheith caillte aige. Chaith sé na bróga isteach sa leabaidh. Bhain sé de a chirteach agus luigh sé fhéin faoi’n tábla. An céad duine a déirigh ar maidin fuair sé é fhéin na chodhladh go saimh faoí’n tábla. Nuair a tháinig sé chuige fhéin beigean dó gáire a dhéanamh faoi an rud a rinne sé. Shí sé gur é fhéin a chuaidh a luighe san áit na mbróg agus gur chaith sé na bróga faoí’n tábla. Níor ól sé an dheór ba mhó na dhiaidh sin.

bharach. Dimthigh an fear ach ní teacaidh sé fa coinne an bhrosnach ach dimthigh sé leis ag iasgaireacht. Bhí sé máll an oidhche sin nuair a chuaidh sé na bhaile agus ní fhacaidh an bhean é. Ar maidín Dia Domhnaigh dimthigh sé leis na coilleadh aríst. Chruinnuigh sé úlach brosnach agus bhí sé ag gabhail na bhaile nuair a mhothuigh sé glór ag radh “Fág síos sin” Ó arsa an fear ní thiocfadh liom no ní teinidh ar bith ag mo bhean fa coinne na dinneára a bhruith. Dubhairt an glór annsin. Ciaca is fearr leat sin a leagadh síos no é a thabhairt leat. Bfhearr liom é a thabhairt liom. Togadh suas sa a spéir é agus deirtear go bhfuil fear ins an geallach ariamh ó shoin.

Sean Sgéal.Bhí fear ann am amháin. Lá amháin chuir a bhean air gabhail fá choinne brosnach no go mbéadh an Domhnach ann lá thar na

Urnaighe Mhuire.A Mhaigdan Muire mháthair Dé bhfuil (na) fusgladh na cruinne ar do láimh go léir. Cuir iompuigh ar do leinbh a dfulang an páis go géarr in a dtruagh chás portaigh agus tárail mé. Mó ghrádh tú a leinbh a geineadh sá mhárta. Mó gráth tú a leinbh a rugadh sa stábla. Mó gráth tú a Íosa Aon Mhic Muire. Cuidigh liom anois agus ar uair mo bháis Ámén.

Sgéal.Bhí fear ann am amháin agus bhí an dúil san ól aige. Domhnach amháin rinne an Sagart seanmóir ar clachan. Ní rabh an fear seo ag (an) éisteacht leis ach bhí a bhean ag éisteacht. Nuair a thainig sí na bhaile dfhiafruigh sé duithe caidé bhí an sagart ag rádh indiú. Rinne sé seanmóir ar olachan. Bhí mé ag éisteacht le duine a dubhairt na mblásfadh sé déor

díol caoraigh agus cuid eile dha gceannacht. Bíonn daoine ag díol ubhlaí, milseán, brioscaí, agus rudaí eile. Is mór an spórt ag amharc ar na daoine ólta. Is maith le gach duine lá an aonaigh.

Ainmneacha agus leas-ainmeacha i dTír Chonaill.Bhí athaireacha móra (agus) an (bhaile) tugtha do fhonomhaid agus do aorachas Fear a bheadh faoi smacht ag na mhnaoi chuirthi a h-ainmse in diaidh a n-ainmsean mar Peadar Anna Da bpósadh fear bean talamh beirthi sloinneadh mnái ar an fear ní na mhó. Arbh fhéidir sin a [shárú]?. Matriarchy a bhí ann arsa tusa. Níorbh eadh ar chorr ar bith ach magadh.

Sean Céardanna.Fadó bhí cuid mhór sean-céardanna ag na daoine. Mar ag déanamh arán préataí. Gheobhadh siad préataí agus bhainfeadh siad an craicheann dóbhtha agus chuirfeadh siad salann ortha agus mheasgadh siad suas iad, agus chuireadh siad plúr ortha. Ba gnáth leobhtha coinnle a déanamh fosta agus ag sníomhadh. Thosuigh ag spíonadh an olann ar dtús annsin chuireadh siad ola air. Bhéadh cardaí aca fosta agus dhéanfadh siad róillógaí de annsin. Gniodh siad snáth de. Bhí an snáth sin iongantach maith fá choinne stócaí a dhéanamh.

Sean Sgéal.Am amháin tháinig na h-éanacha uilig le chéile go bhfeicfeadh siad (go mbéadh an ean) cé a béidh na rí. Ins an deireadh dubhairt siad go mbéadh an éan a rachadh suas is fuide san aer go mbéadh sé na rí. Thosuigh siad annsin ag eiteal suas Nuair a bhí siad tuirseach ní rabh éan ar ábalta a gabhail níos fuide. Sgairt an tiorar amach. Is mise rí na n-éan. Ach bhí an dreoilín i bhfolach faoi eiteóg an iolar agus nuair a sgairt an tiolar. Le sin léim an dreoilín amach as faoi eiteóg an iolar agus sgairt sé amach. Is mise rí na n-éan, agus ba é rí na n-éan ó sin amach.

Sean Sgéal.Bhí fear ann uair amháin agus bhí fear oibre aige. Bhí im dá ghoid ón fheilméir agus ní rabh fhios aige cé bhí dá ghoid. Lá amáin chuaidh an fheilméar isteach go teach an bhainne agus táinig fear an (bhainne) oibre isteach. Thóg sé measgán ime agus chuir sé isteach in a bhearad é. Níor leig an fear dadaí ar go rabh an fear eile imthigh. Diarr an fhear ar fanacht go rabh litir le sgríobh aige. Bhí an cailín aimsire ag rosadh gé. Nuair a bhí an litir sgríóbhtha. Diarr an fhéilmheoir ar an gcailín a ghabhail suas staighre fa choinne stampa. Thosuigh an fear ag coimheadh an gé. Thoisigh an t-im ag léigheadh. Diarr an feirmeóir ur an bearad a bhunt de. Tharraing an feirméar an bearad de agus thuit am t-im amach. Chuaidh an fear na bhaile go brónach.

Saoraí Óga
Bhí fear ag obair i siopa ag léasú baguín ach nuair a bhí sé tinn chuir sé a mhac mar ionad. Ní raibh an mac i ndan an obair a dhéanamh [i] gceart agus do loiteadh an bagún. Nuair a chonnaic a athair céard a bhí déanta aige dubhairt sé é seo: “Saoraí óga agus mairteál dobtha Rinne an Caisleán Aimsear an Sioc ann Agus nuair a thaínic an fluich ann leagh an sioc ann agus thuit an Caisleán.”

airgead a tabhairt leis an gadaidhe. “Ó! dubhairt an sean-fhear “[t]á luach na muice ag imteacht uaim”.

An Gadaidhe
Deir an gadaidhe le na mhac agus iad ag ithe a bricfeasta a dul ag an margadh agus feáchaint raibh fear ann a raibh airgead aige. Thug sé fé deara fear ag chur luach muice na bhrascóta i bpóca a bhí le na craiceann. Thóg mac miosúr an chóta a bhí ar a druim agus bhí sé scirtí. Chuaidh sé abhaile ag a sean-gadaidhe agus d'innis sé an scéal dó. D'éirigh an tsean-gadaí suas ó'n mbord agus breathnaigh sé suas agus anall agus thug sé faoi deara é. Dubhairt sé leis féin go mba an fear é. D'imir se cleas ar an bhfear seo. Chuaidh sé tharais an fear amach faoi slat. Do chaith sé sparán ar an mbóthair, connaic an tsean-fhear an sparán ar an mbóthair. Thóg sé é. Dubhairt sé leis féin go gcuirfidh sé an tairgead síos ann. Coinigh an gadaidhe aireacas air. Nuair a connaic sé an tsean-fear cur an t-airgead síos sa bporsa. Annsin chuaidh an gadaidhe agus dubhairt sé gur chaill sé an porsa, "Tabhair dom an porsa, chonaic mé thú 'ghá thógáil. Tá an airgead seo seo airgead síos sa bporsa". “Thóg mé an porsa ach ní raibh aon airgead ann. Beárfaidh mé duit an porsa.” “Ní thógfaidh mé é go bhfuighidh mé an tairgead agus an porsa”. Cuadar ar cros-cainnt ar a chéile. Tháinic beirt pólais agus siad an scéil dóbhsa. Thug an beirt seo ag an uaisgeís agus d’innis sé an sgéil ag an uaisgeís. Dubhairt an sean-fear gur thóg sé an porsa ón mbóthair ach ní raibh aon airgead ann. Dubhairt an gadaidhe gurab é an porsa agus go raibh an méid seo airgead ann. Dubhairt an uaisgeís go gcaithid sé an

an t-iolar. Dubhairt sé annsin go raibh an crann ag tigheacht ar an ngaduidher go gcaithfeadh sé an cailín a ghoid. Chuaidh sé nuair a bhí an t-iolar ina achodhladh agus ghoid sé í. Thug sé ar ais go dtí an bád í. Nuair a fuair an t-iolar an cailín imthighte tháinic sé ar a toír. Tháinig sé ós cionn an bháid agus iad ag tigheacht ar ais. Ní dheárna fear an gunna ach leigint faoi agus é do mharbhú. Thuit an t-iolar anuas ar an mbádh agus rinneadh dhá leith dhó. B'éigin don suinear é a chur le chéile arís agus tugadar ingean an ríogh a bhaile. Fuair siad go leór airgid o'n rí agus chuaidh siad abhaile go dtí a n-athair agus an t-airgead aca agus bhí saoghal mhaith aca uaid sin amach.

Bhí faitheach agus bhí inghian aige. Do bhí fir-uasal as gach tír agus ní pósadh sí ceann acú. Chuaidh an t-athair go dí seanátha glic. D'innis sé nach posadh an inghian aon duine.
Thug an t-seanátha glic congnamh dó. Í a tabhairt cois fairrge agus féachaint má tá sí i ngrádh le aon duine eile. Chuaidh siad amach ag siubhal agus d'éirigh éinín amach as tóm agus chuaidh sí amach san bhfairrge. Más [ei?]nín tú atá ag dul cun dúin, aiteas go mo grádhfhaidh tú [?]nín ná codladh mo shúil néil areir. Bjí broinlóid aicí go raibh gut ag rádh nach [n]'iocfadh an fear as an tír eile, má ní leigfeadh a athair [í?]. Dubhairt an t-seanatha-glic "mBúthaigh sí le pósta thú, bádhfaidh [sí] le deoraí tú, agus triméochaidh sí le brataí míná gealla tú agus le gruag a gceann. Chuaidh an faitheach síos go dtí an t-seanata-ghlic agus dubhairt sé na focla a d-innis sí agus dubhairt an t-seanatha glic go raibh sí i ngrádh le duine eile.

raibh na ceirdeanna go maith aca agus go raibh sé chomh dóibh dul ag saothrú a mbeatha. D'imthigh an ceathrar le chéile agus níor b'fada go dtáinig siad go dtí cúirt an ríogh. Bhí go leor daoine cruinnighthe ann. Chuir fear na h-éisteachta maith tuairisg céard a bhí tarluighthe. H-innsigheadh dó go raibh ingean an ríogh goidhte agus nach raibh fhios acha cá raibh sí. "Ní fada" adeir sé "go mbeidh fhios agamsa cá bhfuil sí." Chuir sé cluas air fhéin ar feadh tamaill agus dubhairt sé gur b'é an áit a raibh sí faoi sgíathan iolraigh sa Domhan thoir. Gheall an ríogh annsin go leór airgid do dhream ar bith a bheadh indhon í a thabhairt ar ais. Ní raibh duine ar bith sásta é sin a dhéanamh ach amháin an ceathrar mach. Dubhairt siadsan go dtiocfadh ach deis a fhághail. Thug an rí bád agus airgead dóibh agus dimthigheadar. Níor b'fada go dtáinig siad go dtí an Domhan Thoir. Cuir an fear a raibh éisteacht mhaith aige cluas ar fhéin agus d'innis sé doibh cá raibh

[dh]iaidh, acht chonnaic an sagart an scian, agus chrom sé go tapaidh. Do sháth an scian sa talamh agus léim Seán ar an sagart. Ní raibh an sagart i ndhon seasamh i na choinne mar bhí sé ró-lag, agus b'éigin dó ghéilleadh.
Bhí pacaire ag tigheacht an bhealach sin agus chonnaic sé an bheirt aca ag troid. Chuaidh sé isteach sa bpáirc, agus fuair sé an scian a bhí sáithte sa talamh. Fuair sé greim ar Sheáin agus marbhuigh sé é. D'éirigh an sagart agus chuaidh sé abhaile. Do cuireadh Seán na sagart i mBaile an Tobair. D'fhás crann cam ós cionn a uaigh. Sé sin deireadh le Seán na sagart.

Timcheall na sémhadh aoise déag an tam a bhí na péin-dlighthe i n-Éirinn do chomhnuigh fear i mBaile an Tobair arbh ainm dó Seán Maoldónaigh. Do chuir na daoine timcheall na h-áite leas-ainm air. An tainm do chuir air ná Seán na Sagart. An fáth air chuir siad an leas-ainm sin air ná, mar do thabhairfeadh na Sasanaigh cúig púnt do aon a raibh indhon sagart a mhairbheadh agus an ceann a tabhairt doibh, agus an stóil freisin. Nuair do chuala Seán é sin bhí áthas an domhain air, agus thosaigh sé ag mairbhuigheadh gach sagart a chonnaic sé. Sin é an fáth ar chuir na daoine an leas-ainm air.
Seo é an sceál faoi Seán na Sagart thíos agus an chaoi ar mairbhuigheadh é. Lá amháin bhí Seán ag leigint air go raibh sé an-tinn ar fad, agus dubhairt sé la na dhriothfúr a dhul go dtí an sagart, go raibh sé ag fagháil bháis. Do chuaidh a dhriothfúr go dtí teach an tsagart. Nuair a bhí sé imthighthe do léim Seá amach as a leabaidh agus fuair sé scian. Bhí faitchíos ar an sagart a dhul go dtí teach Sheáin, acht taréis tamaill déirigh sé misneamhail, agus chuaidh sé go dtí an teach na raibh Seán. Nuair a bhí na sailm dhá rádh ag an sagart, d'éirigh Seán as a leabaidh, acht bhí an sagart comh-tapaidh leis agus rith sé amach an doras, agus Seán n-a dhiaidh. Bhí an bheirt aca ag rith comh-tapaidh is féidir leotha. Tháinig siad go sruth beag agus léim an sagart thar an sruth. Do chaith Seán an scian i na

gaduidhe, "caithfidh mé fhághail amach a bhfuil na ceirdeanna go maith agaibh." Dubhairt sé le fear na gcluas dul taobh amuigh de'n doras, agus an rud ba lugha a chloisfhead sé torann a innseacht dhó. Chuaidh sé amach agus níor b'fada go dtáinig sé isteach. Dubhairt sé gurb é an rud ba lugha a chuala sé - éan a bhí ag torann leis an ubh a bhí faoi sa nead amuigh sa gcrann. "Gabh amach" adeir an athair leis an ngaduidhe "agus goid an ubh uaidh." Chuaidh an gaduidhe amach agus rinne sé poll ar bun na neide agus thuit an ubh anuas aige. Annsin dubhairt an athair le fear an ghunna go gcaithfeadh sé an ubh a bhualadh agus í céad slat uaidh. Bhuail fear an ghunna an ubh gan stróbh. Annsin dubhairt an athair leis an súinéir go gcaithfeadh sé an ubh a chur le chéile mar a bhí sí i dtosach. Ní bhfuair an súinéara mórán trioblóide ghá cur le chéile.
Dubhairt an t-atair annsin go

Lá eile bhí trí cinn do bheithidhigh istigh i bpáirc mhór. Nuair tháinigh fear an tighe ina gcoinne sa tráthnóna fuair sé iad agus thug sé abhaile iad. Annsin chuaidh sé amach sa gcró agus thosaigh sé ag bleaghaint na mbó agus ní raibh deór bainne acha. Dubhairt an fear go raibh saighdiúirí ag dul thart ag deanamh mí-ádh ar gach bhó a dfheicfheadh síad.

sa n-garrdha agus nuair bhí na beithidhigh ag dul thart léim an bhean amach agus bhí corán ina lámh aicí agus gach bó dár imthigh thart chuir an bhean an chorán isteach i gcosa deiridh gach bó. Nuair bhí sí dhá dheanamh seo bhí sí á rád "Im na bó seo ar mo cuineóig sa", Dfhreaghair an fear í, "Nuair a fheiceas tú do chuineóg na raibh aon bhainne ann agus go mbí sé briste ar fud an tighe.San am fadó bhí fear ina comhnaidhe i n-Othaire [?] Lá amháin timcheall an dó a'clog thosaigh sé ag deanamh maistrigh. Nuair bhí sé beagnach déanta aige tháinig fear isteach agus shuidh sé síos ar stól fada a bhí ins an gclúid agus thosaigh sé ag caitheamh tobach. Dubhairt an fear eile leis ",Eirigh suas agus dean tamall do'n mhaistreach "Dubhairt an fear deirce. "Ní dheanfhaidh mé buile a bhualadh ar do chuineóig" Dubhairt an fear eile, "Bhí an t-im ar an mbainne sul ar tháinig tú isteach annseo. Deirigh an fear beag deire agus rith sé amach. Nuair bhí an fear ag innseacht an sgéil faoi an bhfear deirce agus dubhairt sé ".Nuair a deirigh an fear rith sé amach agus bhí an an [!] t-ím ar fad greamuighthe taobh thiar dá druim.

Bíonn na beithidhigh istigh san gcró gach oidhche sa'n geimhreadh agus bíonn síad cheangailte ann. Seo iad ainmneacha na gceangalachán a bhíonn's orra.
Laincís .. An ceangal a bhíonn's ag na teinncéirí ar na Capallaibh. Búrac .. Dá mbheadh bó drochmhúinte ann cuireann na daoine a bhíonn's ag bleaghaint na mbeithidhigh sin a bhí ins an bpairc. Cuireann siad an ceangal ar na cosaibh deiridh. Braghadán .. Chuirtear thart ar mhuinéal na mbeithidhigh é. Tá sé déanta de slabhra. Cuirtear thart é ar cosaibh na mbeithidhigh é úaireanta Crumeasg .. Tá sé déanta de slabhra. Cuirtear thart é ar adarcha na mbheithidhigh an slabhra ar fhaithchíos go mbheadh beithidhigh le breith agus béidir go n gortuigheadh na 'm, beithidhigh leis na h-adarcha iad. Bóithrín .. Ceanglachán déanta de rópa agus cuirtear ar chosaibh na mbeithidhigh dá mbheadh siad bradach. Cuing .. Rud déanta do rópa cuirtear thart ar mhuinéal na bó é. Uair amháin bhí bean ina chomnaidhe i mbaile Árd. Lá amháin nuair bhí beithidhigh an bhaile ag dul amach ar an sliabh. Bhí an bhean istigh

The local roads are known as by-roads and the larger ones are known as main-roads. They lead to Cootehill. And from Cootehill they lead to Cavan, Ballybay, Clones, Bailieborough, Shercock and Ballyjamesduff. There are some very old roads in this district, and they are still used. There are no local accounts as to when they were made. There are some old paths and by-ways in the school district. There are some mountain passes also in this district.
Before bridges were made, rivers were crossed by means of fords at shallow places. There was a ford near Cootehill called Lawson's ford. It is

Jim Smith, Gola, Killinkere was a famous county footballer.
He captained the Cavan team fro several years, and led his men to victory in the All Ireland Football Championship at Croke Park in 1933, and again in 1935. He played with the Cavan team that drew with Kerry in 1937, and was injured in the replay. Followers of the game say he was the greatest footballer of this generation.The chief strong men in this district were Thomas McEvoy, Patrick Byrne, Patrick Byrd, Thomas Lynch, Peter Boylan, John Robert Nixon, James Kinkad, Patrick McCormack, Peter Smyth, Peter McGivney and James Clarke. Tom McEvoy, a native of Wexford, spent a number of years in this district as a miller. He was a very strong man, and once won a bet of a pound by carrying 8 cwt of meal up a stairs at Billis mill. He also had to put the meal on his back without any assistance. Patrick Byrne, Drumallaught was another very strong man. He was able to throw a fifty-six lbs weight a distance of twenty seven and a half feet.

mill. If the man was grinding since in the mill he could not break the case. When he was tired from grinding it he asked Jack what kind of a case was it. So Jack told him that the devil was inside in it, and that it was a magic case. Then Jack had earned two pounds. He then went on to a man whose wife was dead, and the man asked to stay that night with him. Jack was glad to think he had some place to stay that night. During the night the man was telling him how he had another house, but that anyone could not sleep in it with the lonesome. Jack said to the man that he would stay in the house that night. Jack also had a magic cane with him. Then he started telling Jack what he would see in the house. Jack told him

He went along another while, and he met another woman, and he gave her another shilling. He went into shop "see if he would get anything to eat there" so he was not long inside in the shop when a man appeared to him and asked him funny questions. Jack said to the man then, that he would bet a pound with him that he would not change himself into a rat. He had not the words, said out of his mouth when the man changed into a rat, and after a while Jack took the rat and put him into a case he had with. Then he walked out of the shop, and went along a road that led to a mill. Jack told the man of the mill that he would bet a pound with him that he would not break the case in the mill. The man asked for the case, and he put it into the

Most of the clothes which we wear now are manufactured, but up until about twenty years ago, the people used to make their own flannel which was far warmer than the clothes we wear now. They used sheer the sheep first, and wash the wool.
After that they used comb it, that is to free it out of each other, and make little rolls of it. Then they used put it to the mill to be carded, that is to make rools of it with enough wool in each roll to make a thread. It was brought home then and spun into bulicins, and a ball was made out of the bulicins. It used be spun the second time to double the thread of the bulicin. It used be put to the weaver then and he used make flannel for the people who used not make flannel themselves. There is still a wollen mill in the village of

There was a man long ago and he dreamt that a pot of gold was buired in Coís, and tomorrow he rose and got two men, and they went to Coís. They dug down, and they didint get the gold. Anyway they came in again and the same man dreamt that he was very near to it but that he would have to bring another man with him. The second night they went out and they brought another man with them. The dug down until they came to a slat, but it was two late in the night to take up the stone. They came in again that night and the same man dreamt that the gold was under the slat, but that one of the men would have to lose their life. When he rose in the morning and told the men about his dream so they didint go out anymore.

an old house, and he caught her jumping over the wall. He caught her by the back and killed her That evening he went into the old house to see the hare. What would he see, but a [?]locán of blood, and a woman dead by the side of the blood He screamed and ran home, and by the time he reached home his wife was dead. He afterwards said that it was better to leave the milk of the four cows with the old witch than his wife.

tried to frighten him, but the priest was too clever for her.
So one day she was fighting to him, and he ran after her. He caught her by KillCatherine school, and turned her into a rock. She also had a backet on her arms. She is to be seen always turned into a rock, and the shape of the backet on her arms.

There once lived in Dursey an old witch, whose name was the Cailleach Beara. One morning she made up her mind to pay a visit to her sister, who lived in Ardfert, and by night she went there unknown.
While she was with her sister in Ardfert she heard that the priest was talking about her, and she made up mind to come back. She took one step from Ardfert to Pullen, and from Pullen to Cumindach[?], and another step from Cumindach to Dursey. The sign of her foot is to be seen plainly on the tops of those mountains still. When she came back, she started fighting about what he was saying. The priest said to her that he would never again talk about her, and he got so frightened that he never spoke about her again. She was all right until another new priest came to the parish. She started fighting to him too, and

some sgiollans. As he was passing the window, he saw an old fairy woman inside and she eating potatoes. She had big long teeth. The boy got such a fright that he brought no sgiollans and he never stopped running until he reached the field. He told the farmer his story "Sha" said the farmer My daughter is gone and that one is given in place of her." The farmer ran home as fast as he could and he never stopped running until he reached one of his neighbours. Two young boys came into the farmers house. They made a big fire and they redened a shovel in it. They they ran to the bedroom and they told the girl sit into the shovel. She made a jump and out the door. The two men followed her and she rain into the lios. They heard all the noise inside and with that out jumped the farmer's daughter. They brought her home. She is married now and has a large family.

man and tried to catch him but he failed. He felt very queer. He went home and got into bed. He was in bed for eight weeks and then he had to go to the Asylum.
There is a rath in Tom-a-Tee, about three hundred yards from the bank of the Slaney, called the Round O. There was a man falling a tree in it and he broke four of his fingers. When the men came next morning to draw home the tree it was growing again. There is a rath in Mr. Kelly's field, in Drumderry. There is a tree in the middle of it which he should not interfere with. There is a rath in Bolinrush and there are bushes growing around it. A man cut bushes there and when he came out he fell dead. There is a rath in Caragh and a man cut bushes in it. He put the bushes on a car and then he got up on the car himself. When he was coming out of the rath he fell off the car and broke his neck. He was from Carnew. There is a rath near Tom-a-Tee. A man was ploughing in it and the plough hit a stone. The man fell dead and the ploughing he had done was filled in again. There is a rath up Hospital Hill and if anyone tills it something will happen him. It is about one mile from Bunclody. There is a rath called the Round O near Bunclody. A woman named Doyle used to pick sticks there. She

22-9-37I am a beautiful castle. I was built over three hundred years ago by a rich aristocrat. As you can see at a glance at me my walls are massive, nearly four feet thick. I was made up of endless passages and winding stairs that seemed never to end. I had beautiful carpeted stairs and floors and roofs and beautiful wainscoting. Beautiful green lawns lay before me and behind magnificent stables with beautiful horses in them. Ah, now it is all changed. It happened in

Once upon a time, in the Village of Ballindavo lived Oighan O Dochartaigh, a daring and intrepid fisherman. He and his crew put to sea one day, leaving the old port of Lug-a-Bád for the fishing Bank of Lugher-na Dircan, which lies to the North west of Malin Head. The morning was sunny and fine but towards evening the day changed, a strange cloud took Shape on the western horizon. The cloud looked like a ship in a storm, torn sails, ragged spars, sailing in the sky. Throng space as it were. This is called Shevsha-Leing or tsips ghost). Oighan and his crew made sail for home but the storm overtook them. The sea rolled into mighty billows. The sea birds screamed and scuddled landwards for shelter. The sea boiled and churned great showers of foam and spray arose from the crests of the ever rising billows. Oighan O Dochartaigh and his crew believed they would never see home or kith or kin again. He was forced to reef all his cannons and run his

leor áiteaca tart annseo agus cailleadh daoine ann agus tá sé ráidhte go ndeaca siad sios frigh an talamh agus ní dearna aon duine aon poll dóibh. Níor fan blas dá gcorp os cionn na talamha agus tá na h-áiteaca sin an tsidheamhail . Bhí fear ins an áit seo agus bhí sé an-cruaidh ar daoine bocta. Dhá dtaghadh bacac siubhail tart agus dá n-iarradh sé greim le n-ithe air sgaoileadh sé an gadhar ionnta . Nuair a tháinig an gorta ní raibh tada le n-ithe aige agus ní ráibh aon truaige ag aon nduine do. Ba gearr gur cailleadh é agus ní ráibh sé i nan ag aon nduine a dul i ngar dó leis an mbaladh a bhí uaidh. Cáith duine éicint sios i bpoll é agus d'fán sé annsin. Ní feadfad an nduine a dul tar an áit a ráibh sé cotram an lae a cailleadh é mar bíodh clocaí dá gcáitheamh leo. Níl se acht fice bliain ó stop sé ó caitheamh na gcloc.

St Patick's well is situated on the Marlfield Road. St Brigid's well is situated on the Dungavan Road. There were many people cured at it. The Rag well is situated on the Dungarvan Road. The people hang rags on the tree near the well when they pass.
The Toberaheena is situated near the Marlfield Road. The people wash clothes in it every Friday, and they use the

Giota é seo ó bhéal Mhichíl Uí Shúilleabháin (Gágh) a bhaineann le Aodhagán Ó Rathaille.Bhí sagart i gCill Áirne in aimsear Aodhagán agus bhí sé t'réis an creideamh do shéanadh agus bhíodh sé go minic ar chuaird ar eaglaiseach protustúnach a bhí san áit. "Father Abraham" a bhí mar ainm ar an sagart seo agus lá dá raibh sé ag siubhal leis an mhinistéir bhúail Aodhagán leo agus cheap an sagart go mbeadh greann aige. Do chomharluigh an ministéir dhó gan bacaint leis mar go raibh Aodhagán i bhfad níos cliste ná é acht níor chuir sé stop leis an sagart. Bhí fiach-dubh in a sheasamh ar chnocán tamall uathu agus cheistigh sé Aodhagán an raibh fhios aige cad a bhí á rádh ag an bhfiach-dubh. Dubhairt Aodhagán go raibh iongnadh ar leithéid de cheist a chloisint ó dhuine chomh léigheanta go mba cheart go mbeadh fhios aige féin. Connus a bheadh fhios ag duine ain-eolach mar é féin, aodhaire bocht. D'íarr an sagart ar buille fé thuairim a dhéanamh agus dubhairt an file go dtabharfadh sé an t-eolas dó ó's rud é go raibh sé chomh

ó casad an gaduide orm ar ball agus é ag imteacht an téadach a bhí goidtigh aige cínnte a deir an fear. Ba gearr go dtáinic an Gaduide aríst isteach an bfuil an t-airgidh agadh ó tá adeir an fear. act níor goidh tú an blas ó goideas a deir an an [!] gaduide goidh mé an t-éadac den leabadh breatnuig an fear ar an leabadh agus ní raibh an t-éadac lé fághail bhí a fios ag an bfear go raibh an geall aige agus tug an t-airgidh dhó bí an t-airgidh agus gac rud ag [!] ngaduide annsin.

fear an gcuirfeadh sé geall eile leis cuirfeadh adeir an fear cuirfead mé deich bpúnt leat a deir an gaduide cuirfeadh agus mise a deir an fear. an bfuil láige agadh adeir an gaduide tá adeir an fear tabair dom í adeir an gaduide agus tug annsin cuaid sé go dtí an roilig agus tóg sé fear mairb as an uaig agus tug sé leis é agus cuir sé na seasaimh ag fuinneóig an fear é fuair an fear guna agus cait sé é bhí sé féin agus faitcíos go leór orta mar geall ar an gcleas a bí déanta ó cuir é go beó a deir an buacaill agus cuaidh sé amac lé na cur annsin cuaid an gaduidhe isteac san teach nuair a fuair sé an fear imtigh cuaidh sé isteac san leabad inéinfeacht leis an mbuachaill agus síl an bhuachaill gur bhé an fear a bhí ann agus d'iarraidh sé dó an bfuil curta ó tá a deir an gaduide Sgaoil liom an t-éadach adeir an gaduidhe. tug sé leis an t-éadach agus agus [!] dimtigh sé ní fada go dtáinig an fear isteach agus cuaidh sé a codladh An bfuil tú in do codladh bhí sé ina codladh agus dúisig an fear é Níl aon éadac orm a deir sé Ó tug tú féin an t-éadach leat ar ball

ba gearr gur casadh an gaduide leis. Tabair uaim an chaora anois adeir an buchaill bhí ag imteacht leath adeir an gaduide. agus fuair sé dá bróig agus dimthigh leis roim an mbuachaill agus cait sé bróig amáin acu roimhe agus annsin dimtigh annsin an buachaill agus caith sé an bróig eile na dhiadh [!] agus ba gearr gur casadh an céad ceann leis an mbuachaill Ó adeir sé nac deas an bróig í sin dá mbeadh a léithead eile agamh annsin dfág sé an caora ar an mbóthair agus dimtig sé leis ar tóir an bróig eile annsin cuaidh an gaduide agus tug sé leis an caora agus cuaidh sé annsin go dtí an feari [?] a cuir an geall leis anois adeir sé tá an geall agam ó tá adeir an fear agus tug sé dhó an tairgeadh. agus dimtigh leis ba gearr go dtáinig an buachaill agus gan an caora aige an dtáinic an caora abaile adeir sé leis an bfear ó tug an gaduidhe uait í a deir an fear táinig an gaduide aríst agus d'iarraidh sé d'en

Sean Sgéal
Bhí fear ann fadó agus bhíod sé ag imhirt cártaí igcómnuide. Ní fada a bhí sé ag imhirt go dtáinig fear tart agus sé an t-ainmh a bí air an "Gadhuidhe dub" annsin cuaidh sé ag imhirt in-éinfeact leis an bfear nuair a bhí síad tamhall ag imhirth tosuigh siad ag cainnt "cén t-ainm atá ort lé do toil adeir an fear" Sé an t-ainm atá orm adeir sé ná an "Gaduidhe dub" agus cén fát a dtugann siadh an t-ainm sin ort a deir an fear Is gearr go mbeidh a fios sin agadh anois a deir sé. "an gcuirfheadh tú geall liom adeir sé cuirfheadh agus fáilte a deir sé agus tosuig síadh Cuirfead mé cúig púnt leat adeir an gaduidhe go dtiubhraidh me caora ó do bhuachaill agus é ag siubhal ar an mbóthair cuirfeadh mise cúig púnt leath adeir an fear Dimthigh an gaduidhe abaile agus fuair an bhuachaill rópa agus ceangail sé an caora agus tug sé leis í ar an mbóthair agus

an fhir mhairbh agus thug sé an ceann leis ag triall ar na macaibh. Bhuail sé le gach duine aca in a aonar agus mharbh sé an triúr. Tá áiteacha fós idir Droichead na Dóinne agus Drom Mór agus tugtar ortha Áit mharbhuighthe Taidhg agus Sealán Mharbhuighthe Dhómhnaill. Annso a marbhuigheadh beirt den triúr.
Nuair a bhíodar go léir marbh bhain sé na cínn díobh agus chuir sé gad tré na leicne agus thóg sé go dtí a mháthair iad agus d'fhiafruig sé dhí an raibh brón uirthi. "Tá brón orm " ar sise "mar geall ar bhás mo clann mhac acht níl aon trúagh agam don sean-cheann." "Is maith é sin " arsa'n mac "mar dá mba rud é go raibh truagh agat dó mharbhóchainn tú." Do chuir sé faoi i nDrom Mór agus 'sé a ruagadh as an áit ag lucht leanamhna Cromail.

céadhna ann adeir sé. D'imthigh leis agus amach timcheall agus deich chlog tháinig na Cuit aríst agus d'fiafhruigh siad dá chéile a raibh aon Sgéal acu agus dubhairt ceann aca. Inghin an Ríogh sil mé nac neireochadh go deó dul siar is aniar ar Capall anois. Acht tiocfhadh mise isteach san Teampall seo go bfhuighfhidh mé amach cé thug amach an Sgéala go Inghin an Ríogh. Anuas leis an triúr aca agus fuaireadar é seó istigh san Teampall agus stróiceadar ó cheile é. Sin a raibh dá bhárr aige a dul San Teampall.

e [?] seo istigh ann. Biodar ag breathnúghadh air agus ní raibh fios aca cén fáth a raibh sé ann. Thugadar leo é agus chuireadar culaith nua éadaigh air. Isteach leis san teach a raibh Inghin an Riogh agus dfiafhruigh sé go mhuinntir an Tighe an bfeadfhadh sé dul agus breatnughadh ortha agus dubhairt siad go bhféadfhadh. Siar leis san Seómra go dtí í agus thug sé trí bhraon d'en uisge dí. Nuair a thug sé dí an chéad bhraon chaith sí cut aniar as a béal agus an dara braon chaith sí cut eile aniar agus an tríomhadh braon chaith sí cut eile aniar agus bhí sí go maith annsin. Nuair a bhí sí go maith dubhairt an t-athair go gcaithfheadh sé í phósadh Pósadh iad agus bhí siad ag imteact siar is aniar. ar Chapall. Ba gearr go bhfaca an gadaidhe bacach é agus é gléasta agus dfiafhruigh sé dhó cá bfuair sé an t-éadach agus dubhairt sé leis go raibh sé oidhche san Teampall agus nár fhága sé aon snáth éadach air agus go bfuair sé an chulaith ó dhaoine tháinig thart Méidir go bhfuighfeadh mise eadach ann chómh mait

culaith éadaige leis, agus nuair a chuir ní raibh éadach ar bith annsin aige. D'imthigh sé leis go casadh Teampall leis agus chuaidh sé isteach ann. Amach timcheall a deich a chlog tháinig trí Cut ar binn an Teampaill agus d'fiafruigh cheann aca den cheann eile a raibh aon Sgéal aige. Níl aon Sgéal agamsa adeir sé acht gur bhfuil inghin go bhladar ar an bpus mé náit go raibh mé ag ól an bhainne uirthí. Nuair a bhuail sí mé bhain sí trí ribe as mo smut agus tuit siad sios san mbainne agus dól sí an bainne, agus ní deanfhadh dochtúirí an tSaoghail seo aon mhaith dhe go bfuighfheadh sí trí braon de'n iomar atá san Teampall seo. Bhí an fear seo ag éisteact leó agus cart sé an talamh agus fuair sé trí chupán glúnach duine ann agus lion sé iad de'n iomar a bhí san Teampall agus dimthigh sé leis amach gur casadh cóca feir leis. Isteach leis faoi bhun an Choca Féir agus shuidh sé síos ann agus leag sé iad seo le na thaobh. Ba ghearr go dtáinig luct an Tighe ag tarraingt an Coca Feir agus fuaireadar

Sgéal.
Bhí beirt ghaduidhe ann fadó, duine aca caoch agus an duine eile bacach Biodar ag imteact lé céile lá amháin, agus bhí duine acú ag sárughadh ar an duine eile go fuide a thiocfhadh an Bhréag ná an Fírinne. Fágfhadh muid ar an gcéad duine a casfhar dhúinn é adeir duine acha. D'imtigheadar leó gur casadh bean leó, agus d'fiafhruigh siad dí meastú cé fuide a thiocfadh an bhréag ná an fhírinne, agus dubhairt an bean go fuide a thiocfhadh an fhírinne. Ní raibh aon mhaith annsin aca. D'imtigeadar leo gur casadh fear leó agus d'fiafruigh siad cés fuide a tiocfhadh an Bhréag ná an Firinne agus dubairt an fear go fuide a thiocfhadh an Bhréag. Cuirfheadh mé mo culaith éadaighe leat adeir an fear caoch go fuide a tiocfhas an fhírinne. Chuir sé a

Not far from Baldonnell there is situated a very large farmhouse called Castlebaggott. The present owner of this place is Mr Mangan.At the back of this farmhouse is a large rambling old ruin of a Church or Monastery and graveyard which is supposed to have been destroyed in the time of Cromwell's invasion. There is a very long avenue leading up to the house which was supposed to have once been a Convent and the ruins of a school can be seen at the back of it. The avenue continues on, past the house up to the ruin where it stops abruptly.
All around this place there ius a kind of ditch or rampard [sic] three or four feet wide, which would lead one to the conclusion that this place was once fortified. When the church went to ruin the altar and water font were take out of the church and placed in Newcastle Church, where they are still to be seen. Over the water font is the inscription ---- The

Bhí mainistir i mBaile na h-Eaglaise i gCo Mhuigheó blianta ó shoin agus nuair do tháinig Cromail go h-Éirinn do mhilleadar an mhainistir agus do cuireadar na manaigh amach as. Bhaineadar. Bhaineadar san le órd Naomh Proinnsias.
Do thóg Cromail agus a fir an an t-óir a bhí ins an mhainistir agus do chuireadar i bhfolach é ins an bpáirc in aice le Baile na h-Eaglaise. Blianta tar éis sin bhí fear ag romhar ins an bpáirc sin agus do tháinig sé ar cloch mhoir ach nuair a d'iarr sé an cloch a árdú ní raibh sé ábalta. Cúpla lá in a dhiaidh sin do fuair sé fear eile agus d'árduigheadar an cloch píosa beag agus chonnaiceadar bosca faoin g cloch. Thugadar a lán iarracht í d'árdú ar fad ach theip orra. Bhí orra éirighe as an obair sa deire. Ní bhfuair aoinne an ó shoin.

Bhí mainistir i mBaile na h-Eaglaise i gCo Mhuigheó blianta ó shoin agus nuair do tháinig Cromail go h-Éirinn do mhilleadar an mhainistir agus do cuireadar na manaigh amach as. Bhaineadar. Bhaineadar san le órd Naomh Proinnsias.
Do thóg Cromail agus a fir an an t-óir a bhí ins an mhainistir agus do chuireadar i bhfolach é ins an bpáirc in aice le Baile na h-Eaglaise. Blianta tar éis sin bhí fear ag romhar ins an bpáirc sin agus do tháinig sé ar cloch mhoir ach nuair a d'iarr sé

Deirtear go mbíonn solas áirithe le feichéal gach oidhche 'san áit a bhfuil an t-ór.

Bhí lánamha ann fadó agus ni raibh acu acht aon inghean amháin. An oidhche a rugadh í tháinig sean chailleach isteach sa teach agus dubhairt sí go raibh baint aice leis an naoidhneán. D'orduigh sí dóibh í a chur i gcaisleán ar leith a chífeadh siad tar éis siubhal lae dóibh. Rinneadh mar a dubhradh agus chómh luath is bhuail siad isteach an doras chonnaiceadar banaltra, agus bhí gach rud eile i dtreó sa chaisleán. Tháinig an sean - chailleach i láthair ar an bpoinnte agus dubhairt sí leó gan an doras a fhághail foscailte thar uair a chluig nó thiocfadh athrú ar an naoidhneán i ngan fhios dóibh. Bhí go maith. D'fhás an páiste suas go dtí go raibh sí 'na mnaoi óg áluinn uasal, agus í

I
Ar maidin De Máirt is cráidhte bí m'aigne Im shuidhe ar ceann chláir ag ithe prátaí 'gus bainne leó Sé dubhairt mo mháirín 'sis dána bhí labhartha Eir' id' shuidhe 'stráile 'gus sholáthruig an banbh cúighainn. II Do preabhas ón mbórd dheineas cómharta na crois' orm Is mo hata le fórsa im dhóid liom gur sciobas-sa Do ritheas an bóthar drís na cómharsain ba giorra dhom Feacaint a gcasfaí le néomat ar stró banbh muic' ortha. III Do ritheas ó thuaidh mar a raibh óg-bhruinneal mhaiseamhail Dubhairt go raibh sí sa clós nuair

Bhí bean in DTráighchaiseal uair amháin agus níor chaith sí aon bhróg riamh acht nuair a bhí sí ag dul chun pósadh, ceannaig sí peidhre bróg di féin. Annsan is amhlaidh a chaith sí na bróga san Samhradh agus bhíodh sí cosnochtaighte san geimhreadh. Bhíodh ana fhearg ar a fear i gcomhnuidhe nuair a bhíodh sí cosnochtaighte sa Gheimhreadh agus deireadh sé leí a bhróga a chur uithe agus deiread sí , "thaithn an sneachta liom-sa sa geimhreadh ná an ghrianmhar sa Samhradh ac bhíodh an slighe eile agat-sa i gcomnuidhe."

dara ceann. "Tis a dam good deed," ars an tríomadh duine. Nách breagh dhúinn anois mar nuair a raghaimíd abhaile ní thuigfidh ár n-athair ná ár máthair sinn. Bhíodar a cur an bóthar díobh annsan agus cad a chífidís sínte ins an díg ach sean-duine bocht. "Ní feadar an tar éis báis atá sé?" adubairt duine aca. "Corruig é," adubhairt an duine eile, is do dhein is bhí sé marbh. Cad a bhuailfeadh chúca annsan ach pílear.
"Who kilt the poor man?" ar seisean." "Bhaoí three" dubhairt duine acu. "Why did you kill him? ars an pílear. "We want money", ars an dara mac. "I'm afraid ye'll suffer," ars an pílear. "Tis a dam good deed," ars an tríomhadh duine. Do árduig sé leis go dtí an giúistís iad, is nuair a ceistig sé iad ní raibh aon rud aca ac "We three," "we want money", "Tis a dam good deed," Ní raibh aon Ghaoluinn ag an Giúistís ná ag an bpílear agus b'éigean dóibh iarraidh a cur ar fhear go raibh and dá theangain aige. Annsan cheistig an fear teangan iad is d'innseadar do gur ag foghluim Béurla chuadar agus ar a gcasadh dóibh fuaireadar an sean duine bocht tar éis báis insan díg. D'innis seisean don Ghiúistís é. "They are three fools," ars an Giúistís. Téighid abhaile anois, a thriúr amadán, is ná téighid ag foghluim Béurla go deo arís mar dóbair go gcrochfadh sé sibh.

fhocal Béurla. Bhí an mac ba shine a cur de go mall agus cad a chífeadh sé ach buachaill i bpáirc le dhá chapall. Nuair a tháinig sé go dtí an cinnáird bhí sé ag iompó na gcapall."Bhaoi "Two"?? ar sé sin. "Dar fia," dubhairt mac an fheirmeóra, "sin Béurla breag.
Bhaoí, two,?? Bhaoí two, Bhaoí two." ar seisean. "Buidheachas le Dia, tá Béurla agam ach ní fheadar cad d'imigh ar mo bheirt dhriothár"? Chas seisean ar an gcrosaire agus shuidh sé ar an gclaidhe ann. Do bhí an tarna mac ag gabháil thar tig ar thaobh an bhóthair agus chonnaic sé beirt chailín a rith amach agus a máthair ag rith amach na ndiaidh le scuaib. "We want money", trí huaire ar siad. "O", ars an buachaill, "is deas é an Beurla, we want money" agus thug seisean agaidh ar an gcrosaire arís. Bhí an tríomhadh mac ag gabháil a' bóthar agus bhí gasra buachaille beaga a nairde ar claidhe ag súgradh doibh féin. Thuit ceann aca anuas is gortuigeadh é agus chrom sé ag gol. 'Tis a dam good deed" a dubhairt an chuid eile leis. "Tis a dam good deed", adubhairt mac an fheirmeóra. "Nách deas an Béurla é", ar sé. "Ní fheadar cad d'imthig ar mo bheirt driothár ach is cuma liom toisg go bhfuil Béúrla agam féin," is d'imtig sé go dtí an Chrosaire agus cé chífeadh sé ach a bheirt dhriothár. Do phreabadar anuas don chlaidhe. "Bhaoí two," a dubhairt duine aca. "We want money" ars an

Íosa, Aon Mhic Athair Mhic a thuain, bí im thimpal im' choinleach, im aire ins gach uain, im luidhe dhom, im shuidhe dhom, im chodhladh is im shuain, i ndíbirt gach smaointe mallaighthe uaim.
II Anna, máthair Mhuire, Muire máthair Chríost, Eibhlis ó Máire mathair Naomh Eoin Baiste, Cuirim a dtriúr ar cholbha mo leabthan, Am saoradh ar gach ann-sprid tá ar mo thí. Cuirim mo aithchuinghe chughat a Chros na Meann, Cuirim mo ghuidhe chúghat ó chrann go crann, do céasadh Críost im shaoradh ar aicídí na leapthan agus an tromluidhe.

Is an bhfarraige do líonadh le héisg dhibh.II
Do siubhailís sa Sasana, Albha agus Éire an bhFrainnch le chéile agus taobh thall na Róimh. Mar a raibh saghairt agus easpoigh sa mhéíd sin; a leithéid súd in aon bhall níor thaobhaigh um threó Do léigeamhfad leabhar na laidhine dhuit gan dearmadh in mbhéarla, an t-aifreann, le chéile agus ba aireach é a searmóin. Croidhe fiall fairsing imeasgh fáilthe dhá réir sin agus ar an bhfódh. III Téigeann sé ar an gcharraig ag cailaireacht is ag glaodhach ortha. A díaraidh i gchás do réidheacht idir maoir agus gach treó. Acht dhá dthiochfadh leis an eaglais an obhair súd do deanamh Súd sochair saoghal chun na gCapers go deó. Bhailigh: Máire Ní Drisceóil. Cumolán, Inis Cléire. Fuaireas ó: CIarán Ó Drisceóil, Cumólán, Inis Cléire

Do bhí fear ann uair agus bhí mac amháin aige agus buachaill breágh óg do b'eadh an mac leis.
Do bhí an mac tímpeall fiche bliadhain agus bhí sé ana mhaith cun oibre. Do thárla go bfuair an t-Athair bás agus do thug sé an feirm do'n mac. Do bhí ana bhrón ar an mac indiaidh an t-Athair agus ní raibh aon bhrón air go dtí go bfuair an Máthair bás. Ní raibh a fhios ag an mac ansan conus a choimeádeadh sé an feirm. Oidhche amháin do bhí sé istig in-aice na teine agus é ag cuineamh. Do tháinig cailín breágh óg isteach cuige agus do thosnuig sí ag

nothing in our days but the people then were grateful for it as it keeps them from dying of starvation. We are also told that when the building was coming to a close a woman who was there with her husbands dinner put the last stone on it. There is now

"Connolly's Folly"
About 2 1/2 miles outside the village of Celbridge there stands an ancient old building named the Obelisk but in the older times it was known as "Connolly's Folly". It is interesting to know that it was a gentleman named Connolly who had it built in the time of the famine in Ireland as it was one of the many convenient ways of giving work to the unemployed of Celbridge and other places around. But it was afterwards claimed by the Duke of Leinster owing to a mistake of the grounds. The men labored at this at the rate of 1 1/2 a day. Now this paltry sum would be considered

Our patron Saint is Saint Mochta. On Saint Patricks journey to Ireland he passed through Britian and from there he brought some companions with him and among these was Saint Mochta. He travelled through part of the country and he choose Louth as the scene of his labours. He built his monastery here and students flocked to it to get education. Saint Mochta was a great friend of St Patricks and when Saint Patrick left Louth to build his chief Church he left the hospital under the care of Mochta. Not far from the Monastery is Saint Mochtas House and Stream. The house is built of stone and has two rooms, on up stairs and one down stairs.
There is a board inside the house and this is the inscription on it. Toigh Mócta Naomhtha Deisviobal do Phádraig a b'eadh Móchta agus an duine do chéad chúir ar bun Mainistear sa chuid seo de Co. Lughmhaigh. D'éag sé i mbliadhain a 534 A.D. Dé'n naomhadh aois ar foirgneamh seo. Comhnuigheadh na hAbbada d'réir deallrimh sa tseomra uactarac agus an seomra eile mar bhraidear aca. Saint Mochta was a disciple of Saint Patrick and founder of the earliest of the

James Connolly, Rathmore, Athboy, lifted a horse's cart and in later years he died from hurts received. He died about eighteen years ago.
Patrick Gibney, Addinstown, Clonmellon, wheeled three barrels ot wheat into Athboy on a wheel barrow, a distance of three miles; The man died four years ago. Laurence Russell, Derrylangan, Athboy, lifted a horse's cart and it full of hay. He lived about fifteen years ago. James O Brien who lived in Rathmore, is supposed to have mowed three acres in a day. He challenged a man from Delvin, in a Mowing Competition, and he won a gold cup. He went to America, about twenty six years ago. He brought the cup with him, and was never heard of since. Patrick Duff, Connaught St., Athboy, was a great walker. He walked to Oldcastle fair every Thursday. He was also a very

to inhabit the old home was also a Captain O'Brien, probably grandson to the O'Brien of the story. He was a Captain in the Cavan Militia but retired or "was retired." He spent most of every day in the publichouses of Carrigallan, but was a general favourite with all and never failed to do a kind turn for everyone (Protestant or Catholic) when it came his way. Late in life he married his housekeeper, a miss Gilooly but lived only a few years afterwards. His widow sold the house and it is now in possession of a family named Wilson. The townlands were bought out by the tenants some years before, but as the property was heavily mortgaged it was said none of the purchase money found its way to the family.A party of gentlemen was once on a visit to the O'Brien's and had a Rugby football with which to amuse themselves. They challenged the workmen on the grounds to a match. Fast and furious the game progressed and in the end the workmen were victorious but there were many sore shins when the game was over. An old man Eugene McManus, of Bredagh, Carrigallan (now over 70 years) is still alive and he was one of the workmen. He said the ball was shaped like a lemon. Probably this is the "one and only" Rugby match was played in the Parish of Carrigallan, for Gaelic Football has always held sway in the memory of the oldest people.

He built this school for the tenants, supplied pens and ink and paid the teacher. A man named Fitsgibbons taught here a while. Canon would not allow the teacher to teach catechism in this school and would allow the Parish priest himself to come and teach it or send the parish clerk to do so. This Banon was a weary thin man and was known locally as "Seán Coutte". One day while tradesmen were repairing the roof of the "Big House" in which he lived he walked out in the lawn in front of the house eating a slice of bread or meal and one of the men "Sean-Eacbhán" where son or grandson now lives in Cloonmoylan remarked nach maith an daimhseór an Cab íochtar ag Seán Chaithte".
Dr Machales catechism was the textbook in use at Catechism time in above schools. No history was taught. And no Irish except at Catechism time but Irish was the language of the school between pupils and teacher. And to and from school and during play the pupils spoke nothing but Irish. The teachers neither encouraged nor discouraged the use of the Irish language.

Once upon a time, in the Village of Ballindavo lived Oighan O Docartaiy, a daring and intrepid fisherman. He and his crew put to sea one day, leaving the old port of Lug-a-bad for the fishing Bank of Lugher-na Dircan, which lies to the North west of Malin Head. The morning was sunny and fine but towards evening the day changed, a strange cloud took Shape on the western horizon. The cloud looked like a ship in a storm, torn sails, ragged spars, sailing in the sky. Throng space as it were. This is called Shevsha-Leing or tsips ghost). Oighan and his crew made sail for home but the storm overtook them. The sea rolled into mighty billows. The sea birds screamed and scuddled landwards for shelter. The sea boiled and churned great showers of foam and spray arose from the crests of the ever rising billows. Oighan O Docarty and his crew believed they would never see home or kith or kin again. He was forced to refall his cannons and run his

Tá go leór cineál ainmhidhthe feilme san tír seo agus seo cuid aca, beithidhigh, asail, caiple, caoirigh, lachain, cearca, agus géabha.
Tá na beithidhigh an-úsáideach do na daoine mar tugann siad bainne dúinn gach maidin agus tráthnóna. Seo iad na h-ainmneacha atá ar na beithidhigh. 1. Bean Dómhnaigh:-

Bhí bean agus buachaill ann fadó. Aon la amháin bhí cáirde le teacht chuca. Chuaidh an bean go dtí an stáisiún cun an slíghe abháile a thasbáint dóibh. Roimh dul ann dí dubhairt sí le a mhac gach rud a bheith réidh agus glan. Dubhairt sí freisin é a dhéanamh go deas taobh amuigh dén doras. Bhí cácaí mhilse déanta ag an máthair agus cuir an an [sic] buachaill iad taobh amuigh den doras. Bhí circ ar gor, áit eicint san teach, agus bhain sé an ceann dí mar bhí sí ag glaodhach. Annsin chuaidh sé isteach ar na h-uibheacha é féin. Nuair a tháinig a mháthair, agus na daoine eile abhaile, b'éigin dí na cácai a cur i bhfolac a seal. I mBorusky a thárla seo. Tugtar amadán mór Borúsky ar an mbuachaill seo.

1. Tháinig dochtúirí ó Baile Átha Cliath timcheall ochtó bliadhain ó shoin. Bhíodar na chómhnuidhe i Láithreach agus úaireannta núair do cuireadh corp marbh san uaidh, do thagadh síad agus do goidfeadís é. (San úair sin ní raibh aithne acu ar pháirt na colan agus gach seans a thógadh na threo beadh síad á tríalladh cun na páirt d'iarraidh fághail amach).
An oidhche so fuair fear áosta bás, cuir a cáirde é san úaidh dhá lá na dhiaidh agus d'imígheadar a bhaile. Tháinig na doctuirí cun é do bhaint ón roilig arís. Núair a bhí an cómhartha anáirde ar brúach na húaidh acu, cúladar glór mór mar beadh na daoine marbh ag éirighe ón na h-uaidh. Tháinig eagla ortha, agus núair d'fhéachadar súas chonnacadar line mór de (sgeletons) mór thimpeall na h-úaidh. Dubhradar leis na doctuirí an corp a chuir thar nais airís. Níor labhair na doctuirí mar ní rabhadar abálta. D'fhan na (sgeletons) mór thimpeall ortha go dtí gur gláodhag an coiligh agus annsan d'imigheadar as radharc. Fuair na doctuirí bás an bliadhain san. Mo athair d'innis dom é sin.

sé go dtí tig Cathal na mbó i n-Gleann Cárthaig, áit a fuair sé biadh agus lóistín. Nuair a bhí sé ag imtheacht d'fhiafruig sé dhe cé mhéid a bhí le n-íoc aige agus dubhairt Cathal go raibh sé de nós aca gan airgead do ghlacadh ó dhaoine a d'fan leo do'n céad uair. Do ghluais Cathal arís agus níor stad sé go dtí gur shrois sé Drom Mór.
Bhúail sé cnag ar an ndoras agus tháinig a mháthair féin amach. D'fhiafruig sé dí cá raibh Mac Uí Súilleabháin agus d'fhreagair sí go raibh sé thíos ar an dtráigh ag fromadh capaill i gcóir rásanna a d'tionálfaí i gCíll Áirne. Fuair sé amach leis go raibh triúr mac aici agus go raibh siad ag fiadhach cois na farraige ar an dtaobh thiar den eastát. Chuáidh sé annsan go dtí an tráigh agus f'fhriafruig sé den uncail ar mharbh sé a n-athair. D'fhreagair seisean gur mharbh. Annsan thug an gar-mhac a dhubhshlán don uncail comhrach aonair a dhéanamh leis. Do throideadar agus sar i bhfad marbhurgeadh an úncail agus baineadh an ceann de. Fuair an fear eile gad agus sháidh sé tré leicne

Is glas íad na chnoc abhfad uainn.
An té nach truag leis do cás ná dhein do giorán leis. Muna gcuireann tú san t-Earrach ní bhainfidh tú sa bfoghmhair Tagann an ghrian i ndiaidh na fearthanna.

Bhí fear an fadó agus bhí húmpa mór air. Bhí sé ag teacht abhaile lá agus siúbhal sé tríd na páirceanna go dtáinig sé go dtí lios. Bhí daoine istigh agus íad ag amhránaidheacht agus is é an t-amhrán a bhí acu ná Dia Luain, Dia Mairt. Bhí an fear amuigh ag éisteacht leó agus dúbhairt sé Dia Luain Dia Mairt agus Dia Céadáoin leis. Do rith cheann achu amach agus thug sí an fear isteach agus bhain eadar an húmpa dhe, mar dhein sé an t-amhránaidheacht go deas dóibh. Nuair a bhí sé ag dul abhaile casadh fear eile air go raibh húmpa eile air, agus bhí iongadh air Núair a chonnaic sé an fear eile agus é go díreach dinnis sé dhó conus mar do thárla, dúbhairt an fear eile go raghadh sé féin go dtí an lios leis, cúaidh sé ann, chuala sé iad ag amhránaidheacht Dia Luain Dia Mairt is Dia Céadhaoin is Díardáoin leis, cúaidh an bhean céadhna amach agus núair a chonaich sí an fear agus chuir sí h-úmpa eile air mar dhein sí scrios ar an t-amhrán . Cúaidh sé abhaile agus bhí a cheann ag bualadh an dtalamh agus bhí sé go brónach

Most of the O'Connors family in Caragh Lake go by the name of Traolach Connor. Some people think the name is a slur . But the name Traolach was given to their forefathers long before the present people were known. Caragh Lake is not the native place for these families . Originally they lived in the Glencuttane area in a place now known as Gortloughera and Coomclohane. There is a place known as Éisg na dTraolach or the wedge of land which belonged to the family called Traolach. We are told that they owned a great number of cattle . How they got them is told in different ways. We know they were hated by the rest of the people who lived near them.
The people from time to time missed some of their cattle and could not find them and no person was allowed to trespass on the Traolach lands. Cattle were brought from far and near to the Traolach herds. At last it was found out how the cattle were procured and the Traolach clan became the famous cattle robbers. Attempts were made from time to time by the people of the place to rescue the cattle

Those raids were made by people known as the Teasargáiní. They were never properly known as they always raided in disguiseThe Traolach family then began to leave the place and only one of the clan who was bold and fearless stook to the Éisg. We are told that he was murdered at Árd na Cnocain by the yeomen.

mbeidís beo aríst agus rinne sé amhlaidh agus bhí siad beo.
Eirghe Caoin fé na Gabhair.

buacaill beag ag obair, agus ag an trí chlog san oidhche tháinig an Sprid ag geata an duine uasail, agus thosuigh sí ag reabhadh an gheata, agus tháinig an Chailín Aimsire amach leis an ngeata a osgailt dí, agus mharbhuigh sí an Cailín, agus annsin d'iarraidh an duine uasal céard sórd Sprid a bhí ag reabhadh an gheata mar sin, agus dubhairt an buachaill gur Sprid í sin a bhí ag teact na dhiaidh fhéin, agus go marbhóchadh sí gach a raibh sa teach, agus fuair an duine Uasal a ghunna agus mharbhuigh sé an Sprid. D'imthigh an buachaill beag annsin lé náire as an teach, agus bhí sé siubhal leis nó gur casadh bhean dhó, agus d'iarraidh sí dhó cá raibh sé ag dul agus d'innis sí dhó, an bfuil fhios agad gur mise do mháthair a cailleadh fadó, agus tug sí buidéal dhó, agus dubhairt sí leis dhul ar ais go dtí an duine uasal arist agus braon den stuff a bhí san mbuideál a cúr ar shúile an dream a mharbhuigh an Sprid agus go

beag na chodladh, agus d'eirigh an buachaill leis an doras a osgailt dí, agus rith sí siar sa seómra agus mharbhuigh sí an t-athair, agus chuaidh an buachaill beag i bfolach ar chúl an dorais. An fhaid a bhí sí sa seomra rith an buachaill beag amach sa gcró i n-áit a raibh gabhair na gcodladh, agus chuaidh an buachaill beag taobh isteach go na gabhair, agus is gearr nó go dtáinig an Sprid, agus congbuigh an gabhar ón mbuachaill beag í nó gur ghlaoidh an coileach, agus d'imtigh sí annsin nuair a glaoidh an coileach, chomh luath is fuair an buachaill beag imtighthe í, d'imthigh sé féin leis, agus bhí sé i siubhal leis ar feadh an lae agus casadh duine uasal leis. d'iarraidh an duine uasal dó cá raibh sé dul agus dubhairt an buachaill beag go raibh ag imteact ag iarraid obair agus dubhairt an duine uasal go raibh a léithide ag taisdeal uaidh fhéin. Congbuigh an duine uasal an

Sean-Sgéal.Bhí fear ann fadó, agus cailleadh a bhean, agus pós sé bean eile, ní raibh aige acht buachaillín beag amháin leis an gcéad bhean. Bí Oidhche Fhéile Mártan ag teact, agus dubhairt an fear go dtiubharfhadh sé isteach caora lé marbhú lé haghaidh Oidhche Fhéile Mártan, agus dubhairt an bhean gan a thabhairt nach maith lé fhéin aon bhlas mharbú go Mhártan, agus dubhairt an bhean má mharbhuigheann tú í, go dtachtadh sí an chéad duine a d'iosfhas aon ghreim de, acht mar sin fhéin mharbuigh sé an chaora. Bhí go maith agus ní raibh go holc. Cuireadh síos pota den fheóil, agus do bí an leas-mháthair a bhí dá cócaireact, agus nuair a bhí sí bruithte thóg sí aníos an pota, agus do bhí féin an céad duine a d'ith greim dhe. Tact an greim í fhéin, agus cailleadh í. Cuireadh annsin í an oidhche céadna, agus tháinig sí na Sprid ag an doras ag an deich chlog san oidhche. Bhí an t-athair agus an buachaill

There was once a farmer who lived in Kerry. He had an only daughter. He also had a big farm and there was a lios in it. He kept a pig. It was Christmas time and the farmer and his wife and daughter went to the town for the Christmas messages. As they were passing a public house the farmer and his wife went in for a drink and the girl stayed outside. She told them not to be long. So when they came out she was angry with them for being so long. They went home together and when the daughter got up next day she was unable to walk. From that day until the fifteenth day of April the girl was very bad. She was unable to eat anything. The doctor and nurse attended to her every week. They had her given up for death. The farmer got a servant boy for sticking the sgiollans and they ran short of sgiollans so they sent the servant boy home for

the second horse. So have pluck and pull her off. Bring seven men with you and cross the hill and ye will meet me on the top of the hill. So he promised and on the night appointed he left the house. He brought seven men and himself. When they went up to the hill they met Máire Ní Murcada. They travelled soughtwards until they arrived at Liós Mór. They sat at the entrance of the Lios until the fairies army arrived.
So sitting on the second horse they saw his wife. Máire made a grab for her and brought her safe. At the minute Maire grabbed her all the fairies disappeared. So they travelled home with her. Máire Ní Murcada went in and reddened a shovel in the fire, and told the old fairy woman to sit on it. As soon as she told her, the fairy went to run, and Máire hit her with the shovel on the head. She disappeared, and was never heard of again.

Long ago there lived in Glenuinsquin a man. He was married a few years. They had one child about seven months old. One night his wife fell sick. She was sick for many months, and she was unable to eat any food. So he heard he would get a cure for her. One day as he was on a visit to Eyeries he met Maire Ní Murcada, and she asked him how was his wife? She is no good with a few months. Muise mo grian í you poor fool for your wife is far from being good. What are you saying says he. Oh for your wife is in the fairies with long. That old granóg you have is not your own atal. He asked her advice, and she told him to go to Adrigole to a place called Lios Mór. So the man got astonished. She told him that two me riding on horse back would be leading the fairies army, and that his wife would be on

There was once a farmer and he had a sick cow. So one of the neighbours told him to kill the cow and he did.
One day when he was skinning the cow a beggar woman called the way and asked him for alms. So he cut off the cow's head and gave it to her. She thanked him and walked along. She came to the next house and she asked for permission to boil the meat. The woman put the meat in water and I boiled the following day. The man and his wife went to mass and they left the children and the old woman minding the house. When the meat was boiled the children asked the old woman for some of it. The woman went to the pot and she took off the cover.

he was pulled off his horse and he received a few hard blows. When he came to himself he went on his horse and rode away. After a while he was called back and given his hat which he lost during the fight. He continued his journey and tried to overtake his comrade but he did not.
He went to bed that night and pretended his adventure to nobody. A few days later he met Maire Ní Murcúdha and she asked him why did he published from the altar about herself. She told him not to do it again or if he would that he would get more strokes than what he got that night. "It was I gave you your hat and only for me you would not be here today". From that day off the priest never spoke a word about Maire nor was he ever bothered by her.

There once lived in Eyeries a woman who was supposed to be in the fairies or to have some supernatural power. Her name was Maire Ní Murcúdha. It seems that all people believed in her. However the priest at the time whose name was Father Larkin heard about her and he published it from the altar. He gave strict warning to the people not to believe in her that she was possessed by the devil.
One night he had to come to Ardgroom on a sick call. At that time there were no motors or bicycles. It was on horseback they usually travelled. The priest came on horseback this night and with him came another man on his own horse. When they were returning home they met a headless coach followed by a band of fairies. When the priest was passing them

her whose butter had she. She said it was her own. The angel said "What is yours shall be yours". She hit the crock with a stick and only one pound remained in its form. The rock is now called "Carraig an Ime". The old woman was never seen at the market again.

the woman began to tell her story about her husband. When she had her story finished, Maire told her to come along this road the following evening. She also told her to bring an old handkerchief belonging to her husband. Both of us will go to the grave-yard and I will bring a fist full of the earth of your mother in laws grave. Bring this earth home carefully and rub it to your husband's knee three times every day and his knee will get better. Mrs Reilly did as she was told and his knee got better.

We have a lot of stories concerning Máire Ní Murcada. I got some from my father. He told me one about her. His name is Jeremiah O Neill, Dirreenanrogig.1.
There lived in Cleandara a man named Daniel Reilly. He was a big strong man. One day he went to the wood to cut spars. When he had half the spars, he sat down to eat some lunch. When he had his lunch taken, he fell asleep. When he woke he found he was unable to walk. His knee was stiff with pain. He crawled home and brought no spars. He was very bad. One day some one of the neighbours advised his wife to go to Máire Ní Murcada. So on the following day Mrs Reilly went to Máire Ní Murcada's house. When the woman entered the house, she got afraid of the old witch. The witch started to laugh at her. Then

There lived in Claondoire a big strong man named Daniel Riley. He went to the wood one day to cut some spars. When he had about half the spars cut he got a sudden pain on his knee. The pain was so terrible that he fell almost lifeless to the ground. After an hour or so he got up and went home. He was as good as ever he was for a few months but the pain came on his knee again and he was almost dead with it. His wife went to Castletown one day for the Doctor. On her way she met Máire Ní Murcadha and Máire asked her how her husband was. She told her that he was not well and that she was going to Castletown for the Doctor. Máire told her that she would give her a cure for it because it was a fairy pain. They went to the graveyard in Kilkatherine and Máire took a fist of earth from the man's mother's grave and gave it to the woman. She told her to bring the fist of earth home and rub it to the man's knee. The woman did as she told her and after a few days her husband was cured.

to a place in the tide called Thar a Leath Taoidhe because if the fairies would catch them between the land and that place they would drown them. They got to this place and brought her home. She died shortly after they brought her.2.
My Grandmother told me a few nights ago that her mother was taken by the fairies and there was an old witch put in the bed instead of her. After some time they were getting tired and afraid of her and her father went to Máire Ní Murcadha and told her about she being taken by the fairies. Máire told him that a number of horses would pass by his house the next evening and that his wife will be on the last white horse and to grab her and take her with him. He stood by the end of the house the next evening until the horses came along. His wife was on the last white horse and he tried to grab her but the life fell from his hands and legs and he had to go home without her.

Fadó bhí beirt ban ó Fircéil ag dul go Gúagán. Bhí bhróga núa ag duine acu agus do chuir sí fé'n ascail iad. Nuair a bhíodar leath slíghe do bhúail sí a cos i gcoinnibh cloch agus do gheárr sí í "Ó arsa an bhean nách orm do bhí an t-ádh, dá mbeadh mo bhróga núa orm beadh siad briste. Do gáir an bhean eile mar cheap sí gur as a meabhair a bhí sí.
Ní cheart do aoinne uisce na gcos do chaitheamh amach san oidhche ach leigeann síad in aice na teine go maidin é agus fliuchann síad an lúaithe a bhíonn istig taréis na h-oidhche leis.

nigger
. The spokes of a wheel. What is like half the moon. The other half. Big red tom with a red red nose the longer he stands the shorter he grows. A Candle. As round as a marble as flat as a pan half a woman and half a man. A Penny. As round as a marble as deep as a cup all the men in Kerry could not pull it up. A pump. What is the lightest penny worth you could buy. A Stamp.

The landlord that ruled over this district in olden times was Mr Dames.
He was a very strict man and his evictions were numerous. He evicted a family called Birmingham who lived in Greenhill wood, for not paying the rent. After being evicted they went to America where they are still living at the present day.

[m]ór san teach. Thosaig an teach ag cricead. Bhí an torm ag dul suas [?]an áit go dtáinig sé san staighre.
Bhí san g-cónntra fear a raibh a b'fuinneal geárrtha [ ] dial amháin beárrta agus ní raibh an dial eile. "Bheul" leabhair an fear fan faitcíos, "thuige nuair a bárr tú an dian sin. Chén fáth nár beárr tú an dial eile. D'inis sé go raibh pota óir i bhfolach an taobh []n de'n teine agus an croisteóir a bhí agam-sa géarr sé mo bh-fuinneal. Abair le mo mhach comnaidhe annseo nach m-béadh mé ann níos mó agus thug sé dhó an t-ór.

Bhí fear fadó ann agus theastaigh uaidh rud aicínt, a chuirfeadh faitchíos air. D'imig sé leis agus fear coilleach dó corpa d'fágháil agus iad a chur amach roimhe san oidhche.
Ní fhéadfadh faitcíos do chur air. D'imig sé leis go dtáinig sé isteach i dteach mór. D'iarr sé ar an duine-uasal an raibh aon rud a cuirfeadh faitcíos air. Dubhairt sé leis go raibh teach mór aige thall agus gur fhéadfhach sé fanacht ann go maidin agus tabhairtheach sé solas agus leabhair dó agus nach mbéadh sé beo ar maidin. Duine ar bith a gabhas annsin bádhfar é. Chuaidh sé san teach amach ins an oidhche. D'aithnigh sé tor[n?]

[ch]onnaic sé an girrfiadh ag rith i gcoill agus tháinig sé go dtí an teach.
Dubhairt sé leis an t-sean-bhean a dreatháir a chur amach - [Is] olc an slighe an girrfiadh bheith annseo. "Ceangail" ar sise, "an chú, an seabhach agus an acfhuil dubh". Tabhair dom gléas ceangail - Tharraing sí trí ribe dá [? ]oigean. Cas an fear ina láimh chun liathróid a dhéanamh - Chuaidh sé chuig an [tei]ne agus chaith sé síos ann. Bhí an t-sean-bhean agus é féin ag [b?]ácaint ar a chéile. Bhí sé dhá lagadh; "Cúnadh, Cúnadh ar an cú 'ár seisean. "Fáisg, Fáisg a ribe", ar sise. Tháinig an chú agus bhain sí greim mór as an t-sean-bhean. "Cúnadh, Cúnadh a seabhach", Fáisg, Fáisg a ribe. "Ní thig liom' tá mé 'sa teine, ars an ribe. Tháinig an seabhach agus bhain sé súil as an t-sean-bhean. "Cúnadh, cúnach a acfhuil dubh." "Cúnadh ribe", ar sise. "Tá mé 'sa teine", ars an ribe. Sabháil mé agus bhéárfaidh mé do dhriotháir agus an girrfiadh [u]ait. Thug sí leí an t-slat dreachta agus bhain sí an dreacht uaidh. N.B. acfhuil (- capall an-árd) Cúnadh = Congnamh

Bhí beirt dhriotháir ann agus maidean breágh breathnigh duine acú amach as uachtar an tighe. Chonnaic sé girrfiadh leath-taobh ór agus leath taobh airgead.
Dubhairt sé le n-a driotháir go raibh sé ag dul ag fiadhea[ch] "Cé bhéadh fhios agat go mbéidh tú beo"? ar seisean "Tá tobar annsin agus béidh bárr uisge air nuair a bhéas mé beó agus bárr fuil nuair a bhéas mé marbh." Glaodh sé ar a cú, a seabhach agus a acfhuil dubh. Sin iad an trí nidh le dul ag fiadheach a bhí aige. Bhí an girrfiadh roimhe amach agus ní fhéadfadh sé a bhreith air. Le tuitim an tráthnóna tháiniceadar go díoghthrach coill. Chonnaic sé bronntach teach 'sa g-coill agus sean-bhean 'sa teach. Thug an fear-fiadheach ordú do'n t-sean-bhean an girrfiadh 'chur amach; "Bheul" ars an t-sean-bhean "'S olc an slighe an girrfiadh bhéadh annseo, ceanngail an chú, an seabhach agus an achfuil dubh "Níl aon gleas ceangail agam", ar seisean. Thug an t-sean-bhean trí ribe agus ceanngail sé ann le chéile iad. Cheanngail sé an cú, an seabhach agus an acfhuil dubh. Thosaigh an fear-fiadach is an t-sean-bhean ag troid, agus d'éirigh an fear-fiadheach lag. Nuair a chonnaic sé go raibh an t-sean-bhean á chur i bhfolac (é) d'iarr sé congnamh ar a chú, a sheabhach agus a acfhuil dubh' "Cúnadh, Cúnadh a chú, ar seisean. "Fáisg, Fáisg, a ribe", ar sise. Thug sí leí a slat agus rinne sí trí cloch tonnta leis an t-slat draoidheachta. Annsin chonnaic an driotháir 'sa mbaile an bárr fuil ar an tobar. D'imigh sé leis, Thug sé leis an achfuil dubh agus fuair sé fiadhea[ch]

Dubhairt Seán go raibh sé ró-thinn agus gur theastaigh uaidh sagart agus rath sé ar a leabaidh. Dubhairt sé le n-a driotháir an sagart fhaghail dó.
Tháinig an sagairt leis an ola do chur air. Bhí sgian ag Seán le n-a thaobh. Rug sé ar an sgian agus rith an sagairt. Caith an sagairt drain sé troithe ar leithead agus Seán n-a dhiaidh. Bhuaidh Seán síos 's draon agus bhí uisge ann. Caith sé an sgian leis an sagart. Rug an sagart ar an sgian agus bhuail sé Seán. do marbuidhe sé é. D'fás crann agus crom sé síos arís agus níor fhás ribe feár ar a uaigh.

a chroidhe istig,
Nuair bhí sé ag feachaint ó'n dtalamh ar an anaithe a bhí aca, Traochadh leanbh, is ní mar sin a bhíodar, Acht na laochaibh gaisge go dtí gur laguig an scríb íad.(VII) 'Sis ró bhreágh an leabaidh in ar cuireadh chun súain íad, Na luighe san ngainimh is na tonntaí dá lúasgadh, Bhíodh árthaí fé crannaibh ar an bfairrge dhá gcúardach, Acht beó ná marbh ní fúarathas a dtúairisg. Timcheall le seachtmódh blíaín ó shoin do bhí triur de mhuinntear Lucy ag íásgach De hAoine. Do bhí an lá go hana bhreágh núair a bhíodhar ag dul amach acht deirig stoirm. Do bhíodar ana ghar don chósta núair a búaileadh an bád i gcoinnibh cairrge agus briseadh í. Bádhadh an triúr fear. Bhí a n-athair istig ar an dtalamh ag féáchaint amach ortha agus íad dá bhádh. Do bhíodh alán bádh dhá lorg acht ní fúarathas ríamh íad. Annsan do dhein muinntear an bhaile an caoineadh dóibh. Bean dall a dhein an dá bhéarsa deireantach. (An seóladh céadhna)

a chroidhe istig,
Nuair bhí sé ag feachaint ó'n dtalamh ar an anaithe a bhí aca, Traochadh leanbh, is ní mar sin a bhíodar, Acht na laochaibh gaisge go dtí gur laguig an scríb íad.(VII) 'Sis ró bhreágh an leabaidh in ar cuireadh chun súain íad, Na luighe san ngainimh is na tonntaí dá lúasgadh, Bhíodh árthaí fé crannaibh ar an bfairrge dhá gcúardach, Acht beó ná marbh ní fúarathas a dtúairisg. Timcheall le seachtmódh blíaín ó shoin do bhí triur de mhuinntear Lucy ag íásgach De hAoine. Do bhí an lá go hana bhreágh núair a bhíodhar ag dul amach acht deirig stoirm. Do bhíodar anaghar don chósta núair a búaileadh an bád i gcoinnibh cairrge agus briseadh í. Bádhadh an triúr fear. Bhí a n-athair istig ar an dtalamh ag féáchaint amach ortha agus íad dá bhádh. Do bhíodh alán bádh dhá lorg acht ní fúarathas ríamh íad. Annsan do dhein muinntear an bhaile an caoineadh dóibh. Bean dall a dhein an dá bhéarsa deireantach. (An seóladh céadhna)

le naomh Josap "agus bain dom cuid de na seóidí ata ag fas ar ar gcrann." Ní raibh naomh Seosamh in don dul agus ba gearr gur chuala sé guth na cluais "Ísligh géaga an crainn anuas agus bainfidh sí mian a croidhe de. Tháinig aithmhéil ar naomh Iosap nuair nach raibh sé in don rud sin a déanamh aithridhe. "Tá sé maiththe" ars an Maighdean.
"A naomh Josap na gcarad bhí liomas gac bealach is tú fuair tabhartas na bFlaithis mar a chéile. Cuirim impidhe ort agallta gach dhuine a bhfuil i bpeacadh a stilúreadh go cathair na glóire. Sean-Paidir Luighimíd le Dia, agus go luighadh Dia linn páirse o Dia linn, Brighid agus a bhrat linn. Mícheál agus a sgiath linn. Dia mór atair uile cumhachta

agus an Maighdean beannuighthe go raibh in ár láimh dheasa linn ag luighe agus ag éirighe dúinn.
Gáirdín - Pharratais a Gáirdín parrathais agus an paidirín pairtheach do mac mná a bhí ariamh gan locht. Aon mhic Mhuire agus a Rí na ngrásta. Go dtugadh tú árus do n-anam bhocht. Cabhair agus tarrtháil againn. Cáird ó Dhia againn, cabhair gac lá againn agus támuidh gá iarraidh Sacraiméid na h-aithridhe agus go neartuighidh Dia sinn. Clúdach ar n-anam ortha Muire bhán Tighearna. Seacht Subháilte na Maigdine An céad súbháilte a fuair an Maighdean go bhfuair a h-aon mhac naomhtha an cúmhacht sin go bhfuair sí É le n-iomchu Molaimíd tú Íosa agus molaimíd tú choidhche

An 18ad lá déag do mí na Meadhon Foghmhair bhí stoirm mhór ann. Bhí an coirce bainte a na daoine agus tháinigh an stoirm ó dheas. Bhí coirce gach fir measga le céile agus ní raibh fhios ag fhear ar bith a gcuid féin. Nuair a bhí an stoirm thart annsan do roinn siad an coirce agus bhí gach fear sásta. Bhí bád ceangailte i gCuan an Fhoid Duibh agus do shéidh an gaoth í agus thainig sí isteach i ngeladach dubh loca. Básdeadh an caiptín is a mhac agus do bhí na daoine eile shábhailte. Do bhí an stoirm sin ag casadh

éigean dom a mhíonnu nach n-innseóchann, nó marbhóchaidhe mé.

ghearráin. Annsin thug sé an thuaith amach air féin agus chuaidh sé i bfholach ar chúl cránn ar an mínleach. I gcionn tamaill big chonnaich sé cúige cailín na ngéadh agus búachaill na ngéadh agus a dtreó dhá seóladh acha. Agus i gcionn tamall eile chonnaich sé ise ag búaileadh fúithe agus ag sgaoileadh a cuid grúaige abhí chómh deallrach dríthleach lé óir. Annsin labhair sí go dhubhairt
"Séid, séid a ghaoth beag Tabhair leat caipín Conchóbhar Agus téigheadh sé sa tóir ar Nó go gCíoradh mé mo chuid grúaige Is go gCóirigheadh arís í Ar an móimead tháinig sinneán gaoithe agus sguaib caipín Conchóbhar agus dobh éigean dhó dul sa tóir air. Chíor an cailín a cuid grúaige. annsin ar a suaimhneas agus chóirigh sí í. Bhí an Sean Rí ag amharc ar an iomlán. Chúaidh sé abhaile annsin gan leigean air. Ach núair a tháinig cailín na nGéadh abhaile san tráthnóna ghlaoidh sé análl uirthí agus d'fíaruigh sé dí cad chuige a ndéanadh sí na néithe sin go léir "Ní tuig liom sin a innseacht duit," ar sise. "Agus ní féidir liom mo cuid búaidhearth a innseacht do dhuine ar bith. Mar dob

ní labhróchadh sé léi; Agus sin é an chaoí ar chaith síad an lá ag tabhairt aire do na géadha nó go dtáinig an tráthnóna.
Ach, tar-éis theacht abhaile dóibh sa tráthnóna chúaidh Conchóbhar go dtí an sean-Rí agus dúbhairt sé nach mbhéadh sé i mbun na ngéadh i bfhochar an chailín ní ba bfhuide "Cad chuige?" ars an Sean Rí "Ara bhím cíapuighte aiche ó maidin go h-oidhche" Ars an sgorach. D'fíafhuigh an Sean Rí Céard abhíodh sí agh déanamh air "Ar maidin" ars Conchóbhar, "Núair abhíonn muid ag seóladh na ngéadh amach fá'n áirse dórchadh, labhruigheann sí leis an sean cloigeann capaill atá feistighthe ar an mballa go n-abruigheann "A ghearráin boicht mó bhrón do bhás sa" Agus freagruigheann an cloigeann annsin "A Ríoghan og, mo trúaigh do chás sa, Dá mbhéadh a fhios sin ag mhathair is í bheadh búaidheartha cráidthe". Agus Annsin d'innis Conchóbhar dó'n t-Sean Rígh gach a d'tuitheadh amach ar an mínleach agus an chaoí ambhíodh air dul ag rith sa tóir ar caipín. D'órduigh an Sean Rí dó na géadha a sheóladh amach aríst ar maidin an laé abhí chuca. Núair a tháinig an maidin chúaidh an Rí i bfholach inaiche an geata dorchadh agus chualadh sé i ag cainnt lé cloigeann an

Go moch ar maidin an laé dár gcionn sheol sí féin agus conchóbhar na géadha. Ag dul amach an geata di labhair sí leis an gcloigeann. "A ghearráin bhoicht, mo bhrón do bhás sa." Dfhreagair an cloigeann í: "A ríoghán bhocht, mo thrúagh do chás sa: Dá mbhéadh a fhios sin ag do mháitrín Is í bhéadh go búaidheartha cráidhthe" Annsin chúaidh an cailín amach as an gcathair gan aon focal eile a rádh, agus sheol sí féin agus Conchóbhar na géadha amach fán túaith. Agus núair a sroich síad an mínleach shuidh sise fúithe agus sgaoil sí a cuid grúaige. Gruáig órdha abhí uirthí agus núair a chonnaich Conchóbhar chómh geal deallrach abhí an grúaig chuir sé dúil inntí agus b'áil leis cúpla ribe di a sgiobadh. Ach labhair sise gur dhubhairt.
"Séid séid, a Ghaoth beag Tabhair leat caipín Conchóbhar Agus Téigheadh sé sa tóir air Nó go gCíoradh mó chuid grúaige Is go gCóirigheadh aríst í. Leis sin tháinig sinneán gaoithe a' sgiob caipín Conchóbhar leis ar fud an mhínligh agus b'éigean dó dhul ag rith sa tóir air. Núair a tháinig sé ar-ais bhí an grúaig ciortha cóirighthe aiche, agus ní raibh ribe lé faghail ag Choncóbhar. Bhí stúaic air ingheáll ar sin agus

d'íarr [!] an núachar bréige atchuinge ar an rí óg. "Tá mé ag íarraidh atcuinge ort a chéile croidhe," ar sise "Geobhfadh tú i agus fáilte" ar seisean "Cuir fios ar an bfheanntóir" ar sise "go mbainfidhe sé an cloigeann de'n gheárrán ar a dtáinig mé ag marcaidheacht óir chuir sé fearg orm ar an mbhealach." Bhí faitchíos uirthí, ar ndóigh go labharóchadh an gearrán agus go n-innseóchadh sé céard abhí déanta aiche ar inghín an ríogh.
Annsin d'orduigheadh gach uile sórt do réir tola na bainríoghna bréige agus bhítheas lé Falada a chuir chun báis. Chúala inghean an Ríogh céard abhí ar siúbhal, agus chúaidh sí ós íseal go dtí an feanntóir agus dubhairt sí go dtiúbarfhadh sí airgead dó dhá ndéanadh sé gar beag uirthí. Bhí geata mór ins an gcathair agus áirse dhubh dorchadh ós a cionn. Theigheadh sí tríd an ngeata sin gach maidin agus tráthnóna ag seóladh na ngéadh di. D'íarr sí air cloigeann Falada a Fhástódh thúas ar bhárr na h-áirse duibhe dorchadh sin lé go mbhéadh sé lé feicheál aiche gach maidin agus trathnóna ag gabhál isteach is amach dí. Dubhairt an feanntóir go ndhéanadh sé é sin. Bhain sé an cloigeann de'n ghearrán agus dfástuigh sé fá áirse an geata é.

annsin. Rith mach an Ríogh amach agus thóg an bhean-chóimhdeachta anúas den ghearrán, óir síl sé gur bí abhí lúaidhte leis. Seóladh súas an staighre í, ach b'éigean don fíor bainríoghan fanacht thíos.
Thárla de'n t-sean righ bheith ag amarch amach ar an bfhuinneóg. Chonnaich sé thíos i gcúirt an chaisleáin í, agus thúg sé fá ndeara go mba mhín mhánla álúinn an óig-bhean í. Isteach leis go dtí an párlús gur ceistnígh sé an bhean-chóimhdeachta fúithe seo abhí ina chuideachtain ar an mbealach agus abhí na seasamh thíos sa gcúirt lé na linn seo, agus d'fhíaruigh sé dí cér bhí "Sin cáilín a thug mé liom ag coinneáil cómhlúadair ar an mbealach" ar sise: "Cuirtear ag obair í agus ná bíodh sí díomhaoin. Ní raibh aon obair ag an sean rí dí. Ní raibh a fhios aige cé an obair a chuirfheadh sé in a bhun í ach dubhairt sé go raibh gasúr beag aige ag tabhairt aire de na geadha agus go dtiochfhadh léi se cuidú leis conchóbhar an t-ainm abhí ar an ngasúr seo ar cuireadh an fíor núachar ag cuidiú leis ag tabhairt aire do na géadha. Seal geárr ina dhíaidh sin d'íarr

chóimhdeachta céard a thárla agus bhí bród uirthí. Bhéadh smacht aiche ar an mbainríoghan óg feasta, óir bhí sí seo lag éidtreórach ó chaill sí na braonacha fola.
B'áil lé inghín an ríogh dul súas ar a gearráin féin, Falada, aríst ach ní leigfheadh an bhean chóimhdeachta súas í "Mise a béas ar Fhalada" ar sise "Tá mo sean ghearrán sa sáthach maith duit se" B'éigean don bhainríoghan óig géilleadh pé olch maith léi é. Annsin d'órduigh an bhean chóimhdeachta dí go dorrda danardha na h-éadaighe ríoghda a bhaint dí agus éadaighe súaracha na mná chóimhdeachta a chuir uirthí agus sa deire b'éigean do ingín an ríogh mionnú nach n-abróchadh sí focal fá'n sgéal lé duine ar bith i gCúirt an ríogh. Muna mbhéadh gur thug sí an mionna mharbhóchadh an bhean chóimhdeachta ar áit na mbonn í. Ach chonnaich Falada gach ar thárla agus chuir sé sonnrú mór ann. Chúaidh an bhean chóimhdheachta ar marchaidheacht ar Fhalada anois agus fíor núachar ar an gearrán súarach. agus d'imhtigh síad leó aríst gur sroich síad caisleán an ríogh. Bhí fáilte mór rómpa

foighdeach umhal agus níor dhubhairt sí a thuilleadh. Chuaidh sí súas ar an ngearrán agus thíomháin síad leó arís gur chuir síad cúpla míle eile díobh. Ach bhí an lá go brothallach agus an grían ag sgoilteadh na gcarraig agus ba geárr gur tháinig tart mór uirthí aríst. Casadh abhainn ortha agus ghlaoidh sí ar an mnaoí chóimhdeachta arist. "Íslig" ar sise "Agus tabhair deoch chugam in mo chorn óir" Bhí dearmad déanta aiche lé fada ar an bhfocal borb adúbhairt an bhean-chóimhdeachta. Labhair an bhean-chóimhdeachta ni ba bhuirbe ná ríamh "Ma theastuigheann deoch uait t-eirigh agus faig é, ní bheidh mise in mo mnaoí chóimhdeachta agat níos mó" D'isligh inghean an ríogh de'n ghearrán agus luigh ar a béal fúithe lé h-ais na h-abhna. "Go bfóiridh Día orm" ar sise agus d'fhreagair na braonacha fola aríst "Dá mbhéadh fhios sin ag do mháthair sgoiltfheadh a croidhe ina clíabh"
Núair a chrom sí síos leis an deoch a ól thuit an naipcín amach as a brollach agus d'imthigh leis an sruth agus bhí sí chómh búaidheartha sin nár thug sí fá ndhear ag imtheacht é. Ach chonnaic an bhean-

go cúramach a leinbh," ar sise, "beidh sé ag teastáil uait ar an mbealach."
Annsin chuir an beirt slán lé chéile agus íad go dubhach dobhrónach. Sháith inghean an ríogh an naipcín ina brollach agus chúaidh ag márcaidheacht ar gearrán agus d'imthigh sí léi ag déanamh ar ríoghacht a leannáin. I gceann úaire an chluig nó mar sin bhúail tart mór í "Ísligh de do capall," ar sise leis an mnaoí chóimhdheachta, "Agus tabhair deoch chugam as an srothán sin ins an gcorn a thug tú leat lé m'aghaidh. Tá tart mór orm" "Má tá tárt ort" ars an bhean-chóimhdeachta, "íslig tú féin agus ól deoch as an srothán; ní bheidh mise in mo mnaoí chóimhdeachta agat níos mó" Bhí tárt chómh mór sin ar inghín an ríogh gur íslígh sí agus gur chrom sí síos agus gur ól sí deoch. Ní thiubhrfhadh an bhean eile an corn óir dí. "Go bhfóiridh Día orm" arsa inghean an ríogh, agus d'fhreagair na trí braon fola í. "Dhá mbhéadh fhios sin ag do mháthair" ar síad, "sgoiltfheadh an croidhe ina clíabh" Bhí an bainríoghan óg go

Sean-Sgéal.
Bhí sean bhainríoghan ann uair amháin. Bhí bean óg áluinn d'inghín aice agus bhí fear ar shlúagh na marbh lé fada an lá. Dfás an inghean súas agus rinneadh cleamhnas di lé mach ríogh i bfad ó bhaile. Ar deireadh núair abhí aimsir an phósta ag teannadh leo, agus an óig bhean ag brath ar imtheacht léi go dthí an choigcríoch, chuir an t-sean-bhean a lán rudaí lúachmhar i dtoll a chéile di, ór agus airgead, cuirn agus seoda agus gach rud eile a bhain le spré bainríoghna óige óir bhí grádh an mhór aice ar an inghín. Thug sí bean chóimhdeachta di freisin a choinneóchadh cómhlúadar léi ar an mbhealach go dtí pálás an prionnsa óig abhí luaidhte léi. Bhí gearrán an duine acha lé h-aghaidh an aistir. Falada an t-ainm abhí ar ghearrán na bainríoghna óige agus bhí cainnt aige. Núair abhí síad réidh chun an aistir chúaidh an t-sean báinríoghan isteach ina seomra codhalta, rug ar sgían bhig gur dhearg a méir léi agus gur leig trí braon fola isteach i naipcín beag bán. Thug sí an naipcín do'n inghín. "Cuir é sin i dtaisge

Ofráilimíd suas an paidrín seo in onóir agus in impídhe Dé agus Na Maighdine Beannuighthe ag iarraidh luaidheacht an Pháidrín seo ag iarraidh buadh agus treis ar ár námhaid anam agus corp. Le h-anam ár n-aithreacha agus ár máithreacha ár ndeirbhshiúireacha agus ár ndearbhrátharacha ár n-uncalacha agus ár n-ainteacha ár gcolceatharacha agus ár gcol-cúigearacha agus ár gcáirde gaoil go h-iomlán. Le mar a chíonn Dia Fuigheall Faoistean smál peacaidh Faillighe Aifrinn lae saoire ná Domhnaigh, gealltanas saoghalta ar bith nár fhéad siad féin a Chómh Líonadh, Dia móire méadú ar a nGlóire laghdú ar a bpianta a tabhairt aoibhneas síoraidhe agus sólás na Maighdine Glórmhara dár n-anam agus d'anamnacha mairbh Purgadóireacht an domhain go léir.Ámén a Thighearna

Ins an t-sean aimsir bhí beirt criutcacan Pádhraig agus Tomás ina chomhnuidhe i dTráigh Lí. Chuaidh Pádhraig ar an aonach lá, agus díol sé bó. Bhí an fear bocht tugta don ól agus thuit an dorcadas air ag dul abhaile dhó. Ar an mbealach abhaile, bhí air dul thar roilg, agus chúala sé amgrán dhá ghabhail mar sé;
Dia Luain is Dia Máirt Dia Luain is Dia Máirt, Dia Luain is Dia Máirt. Do sheas Pádhraig, agus nuair a bhí an amrán críocnuighthe, ar seisin leis féin. Más amhrán é sin, ní maith liom é, agus thosuigh se féin. Dé Luain is De Máirt Dé Luain is Dé Máirt

these are called "sgiolláins", and others are left whole, and these are called "Sprouters. Epicures is the name, given to the special variety of early potatoes which are generally dug in the month of June.
All the crop is dug in the months of September and October. Sometimes they are dug with a spade or a plough. The large potatoes are picked at first and put in a pit in the ground or put in a house and the small ones are given as food to animals on the farm. Neighbours of this locality help each other with the setting and digging of potatoes.

This is another hole of water in which the people of the locality go swimming. It is situated about two hundred yards from Dromore Bridge, in the parish of Caheragh, in the Barony of West Carbery and in the County of Cork.The Football Field
This field is situated in the farm of Mr. OConnor, Dromore, in the Parish of Caheragh, in the barony of West Carbery and the County of Cork. It is about four acres in size, and is of a rectangular shape. It is called that name because in ancient times the young boys of the surrounding townlands gathered there every Sunday and played football. Horse Races were weld in this field long ago also.

The Thistly Field:-
This field is situated in the farm of John Keohane, in the townland of Dromore, in the parish of Caheragh, in the Barony of West Carbery, and in the County of Cork. It lies in the northern side of Dromore Wood. It is called this name because numerous thistles grow in it. It is of a rectangular shape and is about two acres in size.The Gollán Field. This is situated in the farm of Mr. Dan Brien, Dromore, in the parish of Caheragh in the Barony of West Carbery and the County of Cork. It is the first field south of Dromore Cross, and it is easily discovered by a great big stone about eight feet in height, and six feet in circumference. It is locally believed that a giant threw this stone down from the top of Dromore Hill, about two miles distant. Poll Gorm This is the name of a very deep hole of water in Abha na [?]Siongháin. It is about three hundred yards west of Dromore Mill. Long ago a policeman named Constable Conane was drowned in this hole. It is said that a girl named Mary Galwey was drowned there also. It is said to be about three miles deep. Poillín Fada

The games I play are, Gobs, Hunt, Spy, Little Sally Water, Skipping, "Duck", Blind-Man's-Buff, Mary Ann the Hills, Old Hag, Picky, the Devil and the Angel and Camogie.
In Summer I play Gobs, Little-Sally-Waters, Ducks, Old Hag, and the Devil and the Angel. In Winter I play Spy, Hunt, Mary Ann the Hills, Skipping and I play Camogie every Sunday evening. When playing Gobs, we get five little pebbles or [?] gobs. Usually about five girls sit together playing. First comes "Strelie", next "Keep them all", "Lay an egg", "Poor Man", "Buttermilk" and the [?]"She's". A person is said to be "out" when they stirs one gob taking up another, or if they fails to catch the gob coming down. "Picky" is played by making little squares on the ground and putting a stone in one of them. Then a girl hops on one leg, moving the stone from one square to the other. Little-Sally-Waters is mostly played by little children. A great crowd of them catch hands and of them sits in the middle, then they say the following verse:- "Little - Sally - Waters sitting in your sun. Rise Sally rise, wipe up your eyes. Turn to the east, and turn to the west Then turn to the one that you love best" The child in the centre, acts according to this and picks out some other little child to go in her place. "Duck" is played by putting a large stone on the

Do bhí seana chéardchan shiar i Leaca-Bhán fadó. Tá an cabhlac ann i gcómhnuidhe. San áit in a bhfuil an cabhlac tá an talamh ana cruaidh ann agus níl aon rud ag fás morthimpeall air. Sé an fáth san mar, fadó ní raibh aon ghual le fághail chun an teine a dhéanamh nó chun an t-iarrann a bhogha agus do bhíodh an gabha i gcómhnuidhe ag baint móna as an áit sin mar ní raibh aon ghual le fághail an úair sin agus sin é an fáth go bhfuil an áit dómh chruaidh anois.
Nuair a bhíodh sé chun na cruidhte agus na tairringí a dhéanamh ní ceanneóchadh sé aon bluaire iarrainn ach do bhíodh sé i gcómhnuidhe ag bailiúghadh seana rainn mórthimpeall na h-áite chun na cruidhte agus na tairringí a dhéanamh. Do bhíodh sé ag obair ó naoi a clog ar maidin go dtí seacht um thráthnóna

Chuir Muire dá Mac
Chuir Brighid faoi'n a brat Chuir Micheál faoi'n a sgiath Chuir Dia ar Neamh Idir sinn agus bás Píc' Idir sinn agus gaoithe na gcnoc Idir sinn agus Náire Shaoghalta Idir sinn agus súil chruadh Na Ndaoine Idir sinn agus Cathughadh an ádhbháiseóra Idir sinn agus gach olc 'Amén a Thighearna

Tá tobar beannuighthe san áit seo. Tá scéal ag baint leis an tobar san. Is gnáthach le na daoine turas mór tímcheall an tobair tímcheall lá San Sheáin. Fágtar biorán nó rud éigin eile ag an tobar i gcomhnuidhe. Bhí sean bhean 'na comhnuidhe tímcheall na h-áite seo agus bhí cos tunn aice. Dubhairt an doctúir léi dul go dtí an tobar agus a cos do níd roimh eirighe na gréine.
Aon mhaidin amháin d;éirigh sé roimh an grain agus chuaidh sí go dtí an tobar seo. Chuir sé a cos isteach san tobar

Tá tobar beannuighthe san áit seo. Tá scéal ag baint leis an tobar san. Is gnáthach le na daoine turas mór tímcheall an tobair tímcheall lá San Sheáin. Fágtar biorán nó rud éigin eile ag an tobar i gcomhnuidhe. Bhí sean bhean 'na comhnuidhe tímcheall na h-áite seo agus bhí cos tunn aice. Dubhairt an doctúir léi dul go dtí an tobar agus a cos do níd roimh eirighe na gréine.
Aon mhaidin amháin d;éirigh sí roimh an grain agus chuaidh sí go dtí an tobar seo. Chuir sí a cos isteach san tobar

qualities of a good milker but for all that she had hardly any milk. Her owner made minds to sell so one summer morning about half past five they entered the field where she was grazing to bring her to the fair. What did they see but a big black cat sucking her. There are many other stories such as the cow that was brought away by the fairies and came back in seven years with her seven calves.
There are many superstitions in this district about milking and "churning" such as: A person who entered a house while "a churning" was going on was not allowed to leave without taking "a turn at the churn." This was done because the people believed you would bring the butter with you if you did not kassist in the making. Nobody was allowed to bring a coal out of the house while a churning was making for the same reasons. Another custom was to put a little coal under the churn or sometimes the "sock of a plough". There are many stories of the bringing of butter by certain people and strange to say these people had always the reputation of having plenty of butter. Any body who wanted to bring the butter would go in the byre or

Farm Animals
Poultry of all kinds are kept on the farms around here. Every farm is not complete without its flock of hens. A story is told of the hens. It says that they first came from Denmark and every night when they go to sleep they dream that they are in Denmark. Before they go to roost in the evening they say that they will return again to their native land next day, but when they awaken they pick up all the grain about them and put off their journey until next day. The hens are saying called by saying "tiock, tiock". When they are hatched they are not fed for a few days then they are given some oatmeal, and milk as a drink. They are not allowed to eat oats for some time as it would kill them. It is very easy to near ducks, but they stray away to the rivers and drains about, when they are only a few weeks old. Ducks are called by saying "Wheeth Wheeth". Geese are reared the same as ducks "Badha, Badha" -call for geese. Cows are very useful as they give milk, butter, and cheese. When the cattle are young they given milk morning and evening. They eat grass and hay and in Winter are given some sort of mash to help them to give more milk. They are allowed

Dia Luain is De Máirt
Dia Luain is Dé Céadaoin. Do léim scisir sídheóg ar an Claidhe. Ó ar siad nach deas é, tugadh Pádhraig i láthair banruigha na síghcóga agus diarr siad ar, an t-amhrán a gabhail aríst. Rinne sé sin agus bhí an oiread áthas ar an banruighean na brudna gur bhain sí an crut de, agus leigeadh abháile é. An maidin lá ar bhárach casadh Tomáis air. Dinnis Pádhraig ar sgéal dhó agus shuidh Tosáisin fá dhéin na roilge an oidhche sin. Bhí an t-amhrán ghá gubhail acu istigh. Sár a raibh deiridh leis thosuigh Tomás. Dia Luain is Dia LUain Dia Luain is Dia Mairt. Is Dia Luain is Diardaoin Is Dia h-Aoinne is Da Satharn. Suidh thar an claidhe leis na sigheógaibh agus tar éis an bulad a tabhairt do Thomás. Thugadar os cómhair na bainruighean

é. An cruir do bhaineadh de Pádraig bí sé crochta an mballa, agus bualadh an drom Tomás é. Scoileadh abhaile é, agus an dá cruit air. Ar feadh a saoghal arís, bhí náire ar an créitúr, a bheith ag iomchur an dá cruit, mar bhíodh na daoine ag magadh faoí.

Ins an t-sean aimsir bhí beirt criutcacan Pádhraig agus Tomás ina chomhnuidhe i dTráigh Lí. Chuaidh Pádhraig ar an aonach lá, agus díol sé bó. Bhí an fear bocht tugta don ól agus thuit an dorcadas air ag dul abh [?] dhá. Ar an mbealach abhaile, bhí air dul thar roilg, agus chúala sé amgrán dhá ghabhail mar sé.
Dia Luain is Dia Máirt Dia Luain is Dia Máirt, Dia Luain is Dia Máirt. Do sheas Pádhraig, agus nuair a bhí an amrán críocnuighthe, ar scisin leis féin. Más amhrán é sin, ní maith liom é, agus thosuigh se féin. Dé Luain is De Máirt Dé Luain is De Máirt

bhainne agus d'ól Cearbhall ó féinig é agus bheir sé mug eile do Dhaid Críona. "Ól é sin cóm maith agus d'ólais an ceann eile. Ní ragaidh tusa ag aodhaireacth bó a thuille". Bfhíor do níor chuaidh Cearbhall ag aodhaireacth bó a thuille.

Nuair a bhí Cearbhall Ó Dálagh na buachaill óg, ní raibh aon dúil ar scoil aige act ag aodaireacht bó. Chuireadh a shean athair ceist air gach tráthnóna an raibh aon scéal nua aige "Níl faic a bharra" arsa Cearbhall.
Lá breágh mar eo chuaidh se amach ag aodhaireacht (muc) bó. Bhí bó riabhach na measc. Tug Cearbhall fé ndeara scamall beag ceóig inaidre sa spéir agus i ag casadh timceall agus thiurlaig sí anuas i dtriplín luachra. Di rith an bhí riabach fé na déin agus d'ith sí an dtriplín go dtí an cré. Nuair a tháinig an tráthnóna dimthig Cearbhal air abhaile. Ceistig a shean athair é "an raibh aon scéal nua aige" "Dar fiadh tá" arsa Cerbhall. D'inis sé an sceal do "beir leat amach an mug stáin sin agus abair leis an chailín mug lán de bhainne an t-sucaidht riabhach a thabhairt isteach chúgam." Dimthig Cearbhall air amach "Ar crudhais an bó riabhach fós" arsa Cearbhall "Níor chrúdhas fós i" arsan cailín "Crúidh í tá tart ar Dháid Críona" "Ná deanfhadh aon bainne eile an gnó ach Críona" "Ná deanfadh aon bainne eile ar gnó ach bainne an t sucaidhe riabhac Sin atá uaidh. Chrúid an chailín mug lán de

Lord Tir Awley that built Castle Lacken house, and lived on there for some time until Colonel Knox occupied it afterwards, and later a man named Orme. Then Ernest McCormick bought it from Orme. Then the Land Commission took it over and put tenants living on it.
A man named Thomas Loughney of castletown, Lacken, bought the Domain. Colonel Knox was a very bad man, although he used to kill a beef in the week, and a sheep each day for the use of the house. He had many servants employed. He was a most cruel man he did not want any person to go through his Domain. At one time there was a Priest named Father Neary in Lacken Parish. He was out hunting one day, and as he was coming home in the evening he crossed through his Domain, to make a near way home.

priest's house and after dinner the four of them went out hunting and they went up the same path through the wood. They did not go far until the Colonel came before them and ordered them off but they did not go off for him. The Colonel said that he would summon them. The priest said, "Go a head", When the Colonel went home he got ill and he got very bad and he sent his wife to the priest to ask his pardon. The priest would not grant the pardon, she came next day begging the priest again and she said she would open the door now. She told the priest that she would put steps in all the walls from the Chapel to his house and get the servants to open the door.

acres of land. Fr. Davis, P.P. Kilfian is living in her house now. She was a very cruel lady. She evicted several of her tenants, often times without any cause.
There lived a man and his wife of the name of Philbin. They were poor and had a weak family. When they were not able to pay the rent she turned them out on the road-side. It was a bad wet day. They had no place to take refuge so they took off the lock of the door and went in. Next morning when Miss Gardner heard this she ordered her men to cut the roof off the house. Then the poor people knew they had to leave their home so they emigrated to America. There was free emigration at that time. Miss Gardner had a companion called Miss Pringle. When she died she left her companion all her riches. So Miss Pringle carried on the business

The Knoxes of Castle-Rea were the Landlords of this District. They had about one thousand actes of land. Their land extended from Cortoon to Belderrig. They had not many tenants in this District only Paddy Birrane, Fattagh, Brogan, Thomas Convey and Tom Rogers. They had several tenants back in the Mountainous District but I do not know their names. The people came to Colonel Knoxe's house to pay him the rent.
Thomas Convey died some years ago. His sister Mary is still living in Killala.The Bittanes and Brogans emigrated to America. One of the Brogans family became a priest and another one of them was a school inspector. The remains of their houses are still to be seen in Castle Rea. The Knoxes were not bad landlords. They never evicted their tenants. They erected a Tuck Mill at Tully and a Flax Mill at Palmerstown. It gave great

him to descend also that the rope was spliced. he obeyed the command thanking God and Saint Cummin. He went to the captain and told him the rope was spliced.
The captain doubted his saying and tried the rope which was working to his satisfaction. When the storm ceased, the captain ascended the rigging to see the splice give under such tragic circumstances. The captain who was non Christrian could plainly see the splice was not made by human fingers and demanded an explaination of the Lacken man.

their clothes. On one occasion a Lacken man who was a sailor on board a mechantman trading between Ireland and the Contenent and who always prayed to Saint Cummin to protect him in all dangers, took the clay to sea with him.
On one very stormy night in mid ocean a rope essential to the ship's safety snapped, causing consternation among the crew. The captain said the rope must be spliced or replaced by another to get it in working order. To splice a rope on a stormy night in the rigging of a ship is well nigh

Story - Anne Loughney Met the Death before her Time.Once upon a time there lived two old women in Lacken. One of them lived in Kilcummin and the other in Cashel.
She was known as Granny Ga [?] on account of her great age. She was over a hundred years old. And the one in Kilcummin was called Annie Loughney. Both were doting and the boys used to play tricks on them. One night a prime joke went under Annie Loughney's bed end starting making terrible noise. She woke up. "Who's there?" said she. "The Death" said the voice. "What do you want?" said she. "I am coming for you", said he.

gurb iad féin a marbuig an péist. D'feach ingean an rí ar a gcuidh gruaige agus bí a fhios aicí nárb einne aca an duine cearth Annshin d'orduig an rí gach fear san naisúin a teacht. Cuaidh Ridhire na cleithe go Caisleáin na faitheach an lá sin cuir sé culaith ór is airgeadh air Cuaidh sé ar marcaideacht ar a capall caol donn agus tháinig sé go dtí caisleáin an rí d'aithin ingean an rí e d'fliuch sí le deoraibh é pliuch sí le pógaib é agus tiormuig sé le bratacaibh síoda agus sróill é. Tug sí leí go na h-athair agus pósad laitreach iadh Bí bainis seacht lá is seacht n-oidhche orra agus an lá deireannach com mait leis an gcéad lá.

troidh agus bí an fairrghe agus an tráig lán d'fuil. D'imtig sé tratnóna an tríomad lá Nuair a táinig Ridire na cleithe ar an tráig labairth ingean an rí leis an gaiscidig uasail gab anuas de'n capall agus suidh annseo in-aiche liom. Rinne sé amlaod. Ní tuirse ar bith ort ar sise leis leag do ceann ar mo glúin agus codail duiseocaidh mé tú nuair a tiocfas an péist. Tuith an codladh annsin tuith an codladh ar Ridire na cleithe. Fuair ingean an Rí a siosúir agus gearr sí dual dá cuidh gruaighe agus cuir sí dtaisce é annsin dúisig sí Ridhire na cleite seo chugainn an péist ar sise marbuig Ridhire na cleithe an péist mór an lá sin ní túisge a bí sí marbuig Nuair a d'imtig sé féin is an capall as na cosa anáirde on tráig cuir sé a capall san stabla agus bain de a culaith bréag airm agus tiomáin na ba abaile lá na barach cuir na rí fórga amach a rádh leis an duine a marbuig an péist teacth cun an inghean a pósadh. Tainig a lán fear á rád

Táinig sé ar an tráig le dul i troidh leis an bpéist cun ingean an rí a cosainth. Bí an tráig lán do daoine Nuair a connaiceadhar Ridhire na cleithe cuireadar glaodh mór astha. Annsin táinig an péist mór agus tosaig an troid. Rinneadhar troidh ar an uisge agus troidh ar an ngainimh agus bí an traig agus an fairrghe lan d'fuil. Biodar go tratnona ag tróid agus ar gearradh a céile agus d'imtig an péist san bfairrghe amach. Leig na daoine glaoidh mór eile asta. Cuir Ridire na cleithe a culaith agus a capall caol donn isteach san gcaisleáin agus tióman sé na ba abaile. Nuair a táinig an feilméar o'n tráig bí sgéal mór aighe don buacail aimsear Tainig an gaiscideacht is fearr dá bfuil ar an saoghal indiú agus cosain sé inghean ar rí ar seisean. Ní a fíos ag éinne cé hé. Ní aon tsuimh agamh ann arsa Ridhire na cleithe agus cuaid sé i codlag. an dara lá táinig an péist arist agus bí an gaiscideacth ar an tráig roimpí. Caiteadhar an lá ag

soitig a ndótáin aca san teach bí an oireadh sin bainne ag na ba an dara lá tainig an dara fathach agus marbuig Ridhire é sin freisin an tríomad lá táinig fatac na gcúig ceann na gcúig muinéal mór ramhar Bain Ridire na cleithe na gcúig ceann de le buille amain dá cleith Ba le Ridire annsin na thrí caisleáin agus gac rud dá raibh ionntha. Nuair a biodhar cois teine an oidhche sin bí cuma bronach ar an bfeilméar Ce'n bron é sin orth a duine uasal arsa ridire na cleithe Tá arsan feilméar péist mór a tagann annseo uair san seactmad bliadain agus caitean sí ingean an rí d'fagail le n-ithe no d'iosadh sí an dutaig. Tá an péist sin le teacht ambarac agus tá an rí le dubairt dí thíos ceangailthe ar an tráig. Is mór an scrios é is mór adeir Ridhire na cleithe. Taréis na ba a cuir go talmhan na fathach ar maidin cuaid sé go dtí an caisleáin. Cuir sé ar culaith airmh bréag uasal a bí aighe agus fuair sé a claideamh solas cuaid ar marcaideacht ar an gcapall caol donn

mór ann Annsin tiomáin sé a cuidh bó isteach ar talnamh na bfathach. Ní fhada a bí na ba isteach Nuair a culaidh sé ag teacth cuige torann mór seardh a bí ann fatac na dtí [!] ceann na dtrí muinéal mór laidir. adubairth an fathach leis is mór liom go greamh tú is beag liom go dá greamh tú achth tarraingeochad mé trimh fiala mór tú Bfearr duith leigean do'm arsa Ridire na cleithe annsin a tosaig an troidh. Rugadhar ar a ceile lám tíos lám tuas. Rinneadar talnam bog gun talnam cruaidh agus na foirdíní a d'imthigh ón na gcosaib sin iadh na cnuich atá i nEirinn anois. Leag Ridhire na cleithe an fathach Bainean mé na cinn díot arsa an Ridhire na cleithe Ó na dean arsa fathach agus geobaidh tú mo caisleáin mo capall caol donn agus an claideam atha os cionn mo leabtan Beidh siadh sin is do cinn agamh arsa Ridhire na cleithe agus bain sé na trí cinn de le buile da cleith. Nuair a tiomain sé na ba abaile an tratnóna sin agus nuair a bluigheadh [?] iadh ní raib

Ridire na cleith ag siubhail araimh Nú gur táinig go dtí teach feilméara Cuaidh sé go dtí an doras agus beannuigh sé isteach. Cé tú féin adeir an feilméar Buacaill mé atá ag lorg maigistir arsa Ridire na cleithe Maith mar a tárla arsa feilméar buacaill ag lorg maigisthir is maigisthir ar lorg buacaill. Ar maidin nuair a deirigeadar sé an obhair a béas le deanamh agath mo cuidh ba a d'aoidaireact ar mo talmhan. Tá trúir fathach ar mo teorainn agus bó ar bith liom-sa a thigeannas ar a dtalamsan beirean siad uirri agus marbuigeann siad í agus iteann siad í agus tá mo cuidh-sa féar ar fadh itthe ag a gcuidh-san ba. Na bíod faitcíos ar bith orth arsa Ridire na cleithe. Ní iosaidh siadh bó ag bith leat fadh is beas mise na mbun. Nuair a tiomáin sé na ba amac agus nuair a connaich sé nar raib giob féir le n-ithe aca na dtalnamh féin D'feach sé isteach ar talnamh agus connaich sé féar bréag ann. Cuir sé a lám leis an balla mór árd agus leag bearna

Sean-SgéalBí baintreabhach ann fadó agus bí aon mach amáin aicí. An lá a rugadh an mhach cuir sí crann Nuair a bí an mach seacht mbliadhna tug a mathair go dtí an crann é. Tarraing an crann sin adeir sí Rug sé ar an gcrann Tarraing ar a diceall acht níor éirig leis Nuair a bí sé ceithre bliadna déag Tug an mathair amach aríst é acht teip aríst ar Nuair a bí sé bliadhain is fiche tug sí amach aríst bliadain is fiche ataim ag dubairth bidh duith feach anois an fear tú Rug sé ar an gcrann agus tarraing sé as na freamacha é Goirm tú ar sise leis biod an crann sin mar cleith agath baisthim Ridhire na cleith orth. Racadh ag cuardú Maigisthir anóis arsa sí Maidin láe na barach bí dá builín déanta ag a mathair Ciacha a bfearr leath an builín mór is mo mallacht no an builín beag is mo beannacth Bfearr líom an builín beag is beannacht mo matáir. Tug sí an builín beag agus a beannacht do agus d'imtig sé leis. Bí

There is a hill outside the town which is supposed to belong to the fairies. One day a man went to the hill to raise sand. In the evening when he did not return home his people set out to look for him. They found him lying near the hill unconscious. They took him home and when he recovered he told them that the fairies had beaten him. He said that a crowd of a small men attacked him, knocked him, and beat him. He died soon afterwards.

As flat as a pan one side a woman and the other a man?
A penny. Wears its heart in its head and stands on one leg? a head of cabbage. miss nellie with her red head and white petticoat, the longer she stands the quicker she goes? A candle. What goes to Dublin and never stirs? The road How is a bar of toffee like a race horse? The more you lick it the quicker it goes. miss Nora had a long tail of which she let fly and everytime she went out a gap a piece of her tail got caught in a yaps. A needle. The man that made it never wore it, the man that wore it never saw it? A coffin.

Why is the letter K like a pig's tail?
Because it is the end of pork. What date of the year are soldier most tired? The 1 of April because they are after a long March. Two sticks on the ocean all covered with sheets walks on the water without any feet? A Boat. If one reef of turf comes to a half crown what will two come to? Ashes. Why is a pig in a kitchen like a house on fire? The sooner if goes out the better. Two long legs, and no thigh a small head no legs? a Tongs Around the house and around the house and it lies at the back door? a Brush. As round as an apple as deep as a cup all the kings horses could never draw it? A Well. As high as a wall, as red as blood as white as milk and as sweet as honey. An apple

Long ago before chemical cures were invented the old Irish folk cured various diseases themselves.
When whoopong cough spread among the children the old people caught a hedgehog, boiled it and gave the soup to the children to drink. If they did not succeed in capturing a hedgehog they gave them milk that a ferret left after him. Another cure for whooping cough was to walk under a white horse or to ask a cure from a man who owned a white horse. If a person was aflicted by "thrush" he went to a man who had never seen his father. If the wan breathed into his mouth he was sure to be cured. There was a very peculiar cure for warts. If the person havin such got a snail and rubed the wart with it, then put a needle through the snail and left it in a wall. By the time the snail was decayed the wart also vanished. If a person suffering from ring-worm went to the seventh son of the family and asked him to breathe over it he was instantly cured. Those who had "leitne" got flagger leaves and

that this man's wife was taken by the fairies. The man went to Máire Ní Murcadha and told her how his wife was taken by the fairies. She told him that his wife was in the fairies Castle which was across the harbour from his house. She told him to get a six oars boat a the strongest oarsmen that he could get and to go to the fairies Castle the next night and that she would go with and bring back his wife. The man got the boat and the men and Máire came the next night to go with them. They went into the boat 12 o'clock that night and Máire put them thus:- one man on each oar one on the stern steering the boat and herself and the Durdie on the stern. They landed in Kerry. Two men stayed in the boat and the remainder went to search for the fairies Castle. They reached the Castle three o'clock in the morning and found the woman alone there. They brought her to the boat and everyone got into his former place. Máire told them to pull as hard as they could until they get

There is much tradition connected with wells in this district. The people believe that these wells have power to cure people of certain diseases. One of these wells is in Killcatherine. The people of district say, that, a girl lived there once and she got very ill with measles and nothing could cure her. Her father was one day thinking of what he could do to save his daughter, when suddenly he remembered that there was a holy well not far from his house. He went at once to get the water, as he was afraid his daugter might die quickly. When he returned with the water he found out that his daugter was dying. He gave her some of the water to drink and it instantly cured her.

Long ago a woman lived in Coulagh. She had four sons and they were altar clerks. One day their mother went to town and she stayed there that night. About one o'clock in the night the woman awoke and she called the people of the house, and told them to get up that it was morning. They told her to remain in bed, but afterwards they let her go out. When she was about a mile and a half from the town she saw a man who was dressed in black, walking before her. He was reading a book. She walked fastly and when she got up to him she said "Good Morning". He said that it was time for the living to be resting and the dead to be working. Then he told her that he was a priest in the Eyeries Parish and long ago,he got money to say Mass for some person and he did not say it. He also told her to tell he eldest son to go over to the church the next night at twelve o'clock to answer Mass for him.
The next day the four boys were going to the mines, and their mother told told the oldest boy to stay at home. She told the second and third and they said they would not. Then she told the youngest boy to remain at home and he said that he would. That night he went to the church and when he went in the candles were lighting and the priest was on the altar. When he had answered Mass he went home. The next day the other three boys were killed in the Mines.

One night a man from this district was going on a journey, He was on horse back. He also had a dog with him. After about going two or three hundred yards, he saw a light before him. He was greatly afraid as the light he kept going on before him. When he had gone about a mile he saw that the light had stopped. When he reached it he saw that it was a lantern hanging on a cows horn. The horse was frightened and threw the man from his back, and ran away very quickly. The dog started to cry and ran off in a great fright. The man never saw his horse or dog again. He was afterwards called Sean Spriod.

One night there was a man from Eyeries going on a journey. He was going by a short cut. It was very late in the night everybody was in bed. He was very nearly on the main road when a man came out from behind a tree. He walked before the man for a little while, then turning around he hit the man in the face and then disappeared. The man got frightened and ran home. When he reached home he was very pale and the shape of the hand was printed on his face. It is said that it not safe to cross a path during the night.

In ancient times paths or short-cuts, as they used to be called, were numerous in this parish. When coming home from a village or town, people used to go through the short cuts so as to reach home quickly. In later year's people built houses on some of the paths and prevented the people from passing in that direction. A man who lived in this parish prevented the people from going through the path by building by building a fence at the end. Each night afterwards when the people of that house went to bed, they could not sleep as great noise was heard and people were seen in the rooms. After a time the man told a priest of his experiences as he thought his house was enchanted. Early next morning the priest arrived at the house and celebrated Mass. He also told the man to remove the fence which he had built at the end of the line. He did as he was told instantly and nothing was seen afterwards. It is believed that an old woman who lived in the house long ago haunted it.

There is a large lios in Boffickil \ As the years passed by the entrance closed gradually. Many people went into it and it is said that rooms and seats are carved in stone. Six men went into it one day. They had a candle lighting, they were not long inside when the candle was quenched . They had not matches or any other light so they were in darkness. They tried to get out but it was in vain. After some time they started the rosary. When it was said they found their way out again. Any person did not go in after that event.

There was once a girl in Kilcatherine who got the measles and she was in danger of death but nothing could cure her. After a time her father thought of a well that was in the other side of the hill which was nearly dry. He got a bottle and went north of the hill to get the water. When he came back he gave her the water to drink. She drank half of the water and she was better again after a few days.

The fox was first brought to CastletownBere by a man who lived with O'Sullivan Bere. His name was Feóras. It is said that he was spending a holiday in some part of Ireland. When he returned home he brought three young foxes to CastletownBere. When he arrived he left them on the strand. He went back to the ship, and when he came to the shore again the foxes were gone. They killed many hens during the night. Feóras meant to keep the foxe's as pets, and never thought they would do damage in the place. From that time on, this happening is called "an t-arbhathas a thug Feóras go [?]

The first fox that came to Dursey, came from France. A man who lived in France was near the shore one day. He saw a fox lying there. When he came near the fox he caught the fox and put him into a bag. After a time he came back to Dursey again. When he reached the shore he left the fox in the grass. After a few minutes he looked into the bag again but the fox was gone. The fox had left the bag and had done a great deal of damage.

Síos tímcheall cathair Corchaighe a théigheadh muintear Béara ag tuilleamh a mbéile fadó. Ag baint prátaí nó ag baint choirce an gnó is mó a bhíodh aca á dhéanamh. Siar go Béara a théigheann siad ag baint na prátaí anois.
Tháinig an seana fhocal fíor go mbeadh Corchaigh siar agus Béara thoir. Téigheadh na mná síos ann chómh maith leis na fir. Aon uair amháin bhí bean ag baint choirce in aonfheacht le gasra fir. Dá bhfeabhas iad na fir ní fheadfaidís dul tháirse amach. Bhí fear óg láidir aca agus dhein seiseann a dhíothall acht teip air. Nuair a bhí an tráthnóna ag teacht thuit [?]sise 'na laigíocht. An fhaid a bhí sise sa laigíocht do bhain an fear óg so an lámh as an gcorrán agus cad a bhí istigh ann acht daradéil.

The Old Graveyards
There are seven graveyards in this parish. There are two situated in Rahan one in the Island, one in Mucklagh, one in Lynally, one in Roscore known as Shanakill and another near Tullabeg College. There are four of them still in use, one in Rahan, Mucklagh, Tullabeg and the one in Island known as Killick Field. The rest of them are disused and no one is buried in them now. None of them are real round in shao except Killickfeehan which is partly and it is surrounded by a stone wall. All the graveyards are uneven and hilly with some large trees growing in them. Near the Rahan graveyard was St. Carthage's Church, the ruins of which are to be seen yet, also in Lynally are the ruins of St Colman's church. Rahan graveyard contains many old monuments and crosses of stone and iron. Some time ago all unbaptized children from this district were buried in Shanakill in Roscore, There was also a graveyard there and it is said it was the first one to be consecrated in this parish, but it is now disused. The graveyard is to be seen yet situated beside the ruins of the old monastery of Shanakill. There are two graveyards situated in Rahan, the new one is in use for about forty years and it is beside the old one. Some people of this parish are always buried in other parishes because their forefathers were

In the Penal Times
In a field owned by Mr Thomas Kidney of Cornalaur, there is still a "Mass Rock". This rock is reached by eight or nine steps and it is surrounded by a very high ditch. Every night a light is seen moving about there, and sometimes music and other noises are heard there The bog is situated near this place and it is believed that the priests used to hide in it when they were routed from saying Mass, by the English soldiers. Some say a priest was killed here, but the (thruth) truth is not known about it.

Tá túatha an Daingin fé mhairg 'á gcaoineadh,
Is lucht na déirce go léír ag guidhe dóíbh.(II) Ní féidir a rádh ná gur bárd an gaoth é, Núair a thainig sé adtuaidh de dhruim na maol-chnoc, Rádh nár sheasamh maide na fear cun saothair, Is í thabhairt isteach 'na gcúaisín féínig. (III) Is a William Lucy mo thrúagha lem' chroide tú, Do ghéaga móra ar fúaid na taoíde, Mar badh fhear le rádh tú ar thráig nó ar bhínnse, Nó dá mba ghádh dhuit é lá na bruighne. (IV) Is a Mhaire ní Bhrosnacháin ní bheidh aon ádh led' shaoghal leat, Do bheirt fear calma, pearsanta, béasach, Dá mba leatsa tarrac ar airgead Dhéímair, Amhlachas ar acfuinn ní bhúailfheadh led' saogal leat. (V) Sé mo cás nách i Sasana a bhiodar, nó taobh thall de'n bhfairrge mar a baistear ar Greenland, Nó ó thúaidh sa Ghaillimh, cé gur deacair gabháil timcheall, Go mbeadh síul abhaile 'ge na n-athair arís leó. (VI) Is mo trúaghsa an athair, mar badh greatuighthe

Tá túatha an Daingin fé mhairg 'á gcaoineadh,Is lucht na déirce go léír ag guidhe dóíbh.
(II) Ní féidir a rádh ná gur bárd an gaoth é, Núair a thainig sé adtuaidh de dhruim na maol-chnoc, Rádh nár sheasamh maide na fear cun saothair, Is í thabhairt isteach 'na gcúaisín féínig. (III) Is a William Lucy mo thrúagha lem' chroide tú, Do ghéaga móra ar fúaid na taoíde, Mar badh fhear le rádh tú ar thráig nó ar bhínnse, Nó dá mba ghádh dhuit é lá na bruighne. (IV) Is a Mhaire ní Bhrosnacháin ní bheidh aon ádh led' shaoghal leat, Do bheirt fear calma, pearsanta, béasach, Dá mba leatsa tarrac ar airgead Dhéímair, Amhlachas ar acfuinn ní bhúailfheadh led' saogal leat. (V) Sé mo cás nách i Sasana a bhiodar, nó taobh thall de'n bhfairrge mar a baistear ar Greenland, Nó ó thúaidh sa Ghaillimh, cé gur deacair gabháil timcheall, Go mbeadh síul abhaile 'ge na n-athair arís leó. (VI) Is mo trúaghsa an athair, mar badh greatuighthe

feadh seachtmaine roimhe sin bíonn muinntear an tige go gnóthach. Marbhuigheann síad dosaon gé, trí caoirigh. Ceannuigheann síad bairrile lún dúbh agus cúpla buidéal uisge beatha. Annsan tugann síad cuireadh do gach duine sa pharóisde idir óg agus aosta. Timcheall a dódhéag a chlog san oidhche itheann gach duine dá mbíonn i láthair. Tairéis an tsuipéir annsan osgaltar an bairrle agus is geárr go mbíonn ag tig na rí-rá le neart óíl. Annsan tosnuigheann na fir ag amhránuidheacht agus cheapfhadh duine go dtachtfaí íad leis an scréachadh a bhíon ar siúbhal aca. Timcheall a cúig a' chlog ar maidin tosnuigheann síad ag sgaipeadh agus bíonn an tig ar nós cró na muice núair a bhíonn síad go leir imthighthe. Ce go mbíonn mór chuid trioblóide ag gábháíl leis bíonn ana spórt aca agus taithnigheann sé go mór leó go mór, mhór na sean daoine.(an seóladh céádna)

madraíbh tú scradhadh as a chéíle. D'imthig sí féín agus an leanbh leó chómh tapaidh is bhí sé in a gcosaibh acht núair a bhíodar tameall soir an bóthar cad a chídhfhidís acht an tighearna talmhan agus dhá mhadra aige agus fear bocht dá strachadh aca. Bhí an tighearna féín agus é ag féachaint ortha agus béal air síar go dtí a dá chlúais le neart gáiridhe. Diompuig an bhean bhocht ar a sáil arís agus sgían buile ina dá súil le neart sgannradh leis an sgannradh a cuireadh ar an leanbh bocht do thuit sé marb i lár an bhóthair. Níor dein an bhean bocht ach é dfágaint mar ar thuit sé agus rith léi féín . Is dócha go raibh sí ró lag chun a tógaint. Do chúaidh sí isteach i siopa ar thaobh an bhóhair agus tairéis builín dhá phíngin dithe do thuit sí féín marbh. (an seóladh céadhna)

Bhí fear in a chómhnuidhe i nGarradh na dTor i bparóiste na Mináirde fadó. Lá amháin chúaidh sé go dtí Daingean Uí Chúise chun crúisgín a ceannach. Dá phingin go leith a chósnócadh sé sa Dainghean agus chúalaidh sé go bfaghadh sé ar dhá phinghin é i dTráighlí. Do chuir sé chun siubhal láithreach. D'fág sé an Dáingean in aoinfheacht leis an dtréan agus do shiúbhal sé isteach go dtí Tráíghlí

Amach san meadhon oidhche, tháinig na fir beaga aríst. D'iarr chuile dhuine aca a srian, a capall agus a dhiallaidh. Fuair siad iad. Nuair a bhí an duine deireannach ag dul amach, dubhairt sé:- Bliadhain san oidhche anocht ghoid Giolla na gCosa Dubha an bean aluinn uainn, ach ar sé arís is beag an mhaith dó í mar cur mise biorán suain in-a cloigeann, is ní labhrugadh sí aon focal go deo arist. Ní bheidh sí mar sin da mbainfeadh sé cuid de'n luibh atá ag fás ag bun an tighe agus é fucadh in uisge locha agus an sug a thabhairt le n'ól dí. Nuair a chuaidh an Giolla abhaile bhain sé an luibh agus chuir sé sios i bpota uisge loca i. Annsin bhlas sé féin dó agus nuair blas thuit sé, ach is gearr gur éirighe sé aríst. Annsin thug sé braon den bhean agus tháinig a cainnt aici. Chuaidh siad go dtí an sagart annsin, agus phós sé iad. Chuir sé sgéal ag an Rí agus dubhairt sé go raibh a inghean agus é féin posta ag an sagart agus go raibh a cainnt aicí. Chuir an Rí a lán airgead dóbhtha agus mhaireadar go sona séin uaidh sin amach.

coill a d'fág siad roimhe sin. Tháinig an Giolla anuas dá chapall agus thóg sé anuas an bhean, agus dubhairt sé:- "Goirm is coisricim cugam féin tú. Tá sin déanta arsa na fir beaga, tá sí aige anois tar éis ár n-anró, ach is beag an mhaith dó í arsa duine do na fir beaga.
Nuair a d'éirig an Giolla ar maidin sé an cead rud a rinne sé dul chuig an sagart agus an bean in-éinfeacht leis go bposfaidhe iad. Nuair a chónnaic an sagairth ag teacht iadh, d'fugair sé ar an Giolla dul abhaile. Nach fada an lá a raibh fhios agus go raibh cead Aifrinn bainte diom-sa. Bíodh foigidh agath arsa an Giolla. Leig an litir seo agus bíodh fhios agat go bfuil cead Aifrinn agat agus cead muid a phósfadh freisin. Léig sé an litir agus d'fiafruig sé dé cén caoi bfuair sé an lithir. D'innis sé dhó chuile sórt faoi an imteacht chun na Roimhe agus a theacht agus an caoi a bfuair sé an bean. Ac sé an rud is measa nac bfuil aon cainnt aici. Fág annsin í arsan sagart. Béidir go dtiochfaidh cainnt aici i gcionn bliadhna. D'fág, ach má d'fág níor tháinig aon cainnt aici. Oidhche Shamhna arís, dubhairt a mháthair leis an Giolla a cosa nígheachan. Níor nigh, agus lean sí leis an slat é agus chuaidh sé isteach san coill.

agus [!] go bfuigheadh siad rud ar bith a bhí ag teastáil uatha", agus annsin go leigfidhe isteach an "Giolla" agus go n-innseocadh sé feín an sgéal agus nuair a gheobhadh sé cead Aifrinn le h-agaidh an t-sagairt gan glacadh leis sin nó go bfuigeadh sé litir le tabhairt chuig an t-sagairt. Déanfadh sin arsa an Giolla.
Ba ghearr go shroiceadar an teac a raibh an bainfeís dá caitheamh ann ar inghean Rí na Roimhe agus ba ghearr go bfacha an "Giolla" an bean ag teacht anuas an staighre agus da leagann ar an staighre íoctar. Chonnaic an Giolla na fir beaga ag dul amac agus lean sé iad agus bhí an bean amuigh roimhe. Bíodar ar cur in aghaidh a chéile cé aca chapall a gcuirfeadh an bean uirtí agus dubhairt an Giolla i a chuir ar a chapall féin. Dubhairt sé "go raibh sé féin ró-eadtrom do'n capall agus cuireadh ar capall an Giolla í. Rinneadar ar aghaidh go dtáinig siad chomh fada le teac an Pápa. Bhuaileadar ar an doras ach ní bfuair siad aon freagra. Chuaidh duine acha isteach. Thosuig sé ag cur deatac uaidh agus dubhairt an Pápa "dá stopfaidh an deatach go dtiubhraidhe sé dóib rud ar bith a d'fiafruigheadh siad. Annsin leigead isteach an "Giolla" agus d'innis sé a sgéal don Pápa agus fuair sé gach a bhí uaidh. D'imthigh sé leis annsin go dtáinig siad go dtí an

dul ag [!] iarraidh ingean rí na Róime a bhí tar éis pósadh an lá sin. Cé'n caoi a dtiubhraidh sibh libh an bean sin atá istigh ina teach féin arsa Giolla na gCosa Dubha. Dubhairt duine aca go mbeadh sí ag teacht anuas an staighre agus go mbainfidhe truisle aiste ar an staighre deireannach agus go leaghfaidhe í agus go dtogfidís féin í. Dubhairt an "Giolla" go n-innseochadh sé féin orra mar a ndéanfídís an rud a bhí sé féin ag dul ag iarraidh orra. Ceárd áta mait ar siadsan. Tá ar sé, ó thárla go bhfuil sibh ag dul go dtí an Roimh, a dul isteac go dtí an pápa ar an mbealach agus cead aifrinn iarraidh air le h-aghaidh sagart, atá sa mbaile againn a bhfuil cead Aifrinn bainte dé. Ní fhéadfad muid é sin a dhéanamh ar siadsan. Mara bhféadfhad arsa an Giolla ní dtiubhraidh sibh an bean libh, mar innseócadh mise do mhuinntir an tigh é. Níor thaithnigh sé sin leo agus gheall siad a dhul chuig an Pápa.
Dubhairt duine aca nac leigfidh isteach chuig an Pápa iadh. Dubhairt siad annsin mar a leigfidhe go dtiocfaidh duine isteach tríd puill i glas an dorais agus go dtosuigeadh sé ag cur deatac uaidh taobh istígh. Annsin déarfadh an searbhontha, "ar son Dé an deatach a stopad agus

Sean-Sgéal.Bhí sean-bhean ann fadó agus bhí mac aici darbh ainm "Giolla an gCosa Dubha. Sé an fáth gcur tugadh an ainm seo air - mar ní nigeadh sé a chosa o bhliadhain go bliadhain. Chuile Oidhche Shamhna d'arbuigeadh a mháthair leis a cosa nigheacan ach ní raibh aon mhaith ann.
Nuair a tháinig Oidhche Shamhna an bhliadhain seo, d'iarr sí air iad a nígheacan ach níor nigh. Lean sí é le slat ach chuaidh sé isteach sa coill. Amac san meadhon-oidhche d'airig sé torrain agus ba gearr go dtáinig fear beag amac as lios a bhí ingar dó agus ghlaoid sé amach:- Mo shrian, mó diallaid agus mo chapall. Tháinig siad aige:- Capall beag bán, diallaidh breág leathar agus srian breág leathar. Lean siad orra mar sin go dtáinig dhá reag amac, agus, capall, diallaid, agus sriain ag gac duine. Annsin dubhairt an Giolla go ndéanfad sé féin aitris orra. Sheas sé ar an cnocán céadna agus d'iarr sé an rud céadna agus fuair sé é. Lean sé an dá duine dheag agus tháinig sé suas leo. Bhí sé dá leanacht i gcómhnuidhe agus ba gearr gur innis siad dó cá raibh siad ag dul. Dubhairt siad go raibh siad ag dul ag

Long ago there was an old woman who lived in Glounaphucka and she used smoke a pipe She always kept the pipe in a breast pocket on her left side. So one day she went to Confession. Now at that time the people when saying the Confiteor used hit their breasts very hard strokes with their closed fists. When she was saying "through my fault," through my fault, through my most grievous fault" she hit her breast each time and at the third third stroke she said 'Ó' h-anaman díabhal a athair do bhriseas mo phíopa

he would turn him into a rat. He forgot the priest's warning and got drunk again. When he went home that night he thought of what the priest told him and got frightened. He called his wife and said. "Mary do you love me?" "If you ever loved me, love me tonight more than ever, and when you will see me getting smaller and smaller and the hair coming out through me for God's sake Mary keep your eye on the cat."

was standing by it who said that gold was buried beside a thorn bush in his meadow and without giving his name to the man he turned and went home. As soon as he got home he took a spade and began to dig beside the thorn bush in his meadow. His spade struck a stone and under the stone he found a crock full of gold. He was very happy and put the gold in the bank but kept the stone in his house. There were words on the stone which he could not understand, because they were not Irish or English. After a long time all his money was spent but he needed more. One day a boy went to the house and he showed him the stone. Those are foolish words he said they are Latin and they mean the same at the other side. When the boy had gone away the man took his spade and dug at the other side of the thorn bush. There he found a crock of gold twice as large as the first. He was very rich for ever then.

There was a man living in [?]Gurrane long ago and his name was Charles Donnell. He was getting afraid of the robbers so he put all his gold into a boot and buried it. There was a lot searched for the gold but no one ever found it. The holes are to be seen yet. When he was leaving the herd of cattle he had covered a mile of road.
The name of the field where he buried it was Bán na Sióg.