Athruithe le déanaí

ní fhacas ins na Rosaibh ariamh ó shoin é. Annsin thug Páidín an t-ór na bhaile. Bhí a mháthair na chodhladh san am seo, agus nuair a mhusgal sí ar maidin bhí iongantas mór uirthi. Bhí iongantas (mór i) níos mó uirthi nuar a chualaidh sí sgéal. Páidín ó thús go deireadh. Do chaith Páidín saoghal fada anois agus bfhuras do, no bhí neart saibhreas aige.

dóigh a chaith sé an t-Samhradh. Do bhí oidhche Nodhlag eile ag teacht anois. An oidhche Nodhlag seo chuaidh Páidín síos go dtí an fhairrge. Chaith sé tamall beag ag siubhal ar an chladach. Sa deireadh tháinig sé rud ann teacht leath mhíle amach ar an fhairrge. Bhí sé ag teacht níos comhgarach. Tháinig eagla ar Pháidín agus d’imthigh sé i bhfolach. Sa deireadh tháinig an curach go tráigh. Ní rabh ann ach beirt fhear. Do thugadar isteach na chomhrain a bhí leóbhtha agus d’fágadar slat ón áit a rabh Páidín. Do shuidh an bheirt annsin ar mhullach an chomhrainn agus thosuigh siad ag cainnt. Bhí an oidhche ciúin agus mhothuigh Páidín achan rud a bhí siad ag radh. Dubhairt fear amháin aca. “Bliadhain as an oidhche seo i mharbh sinne Séamús Uí Frighill. Tá an t-am againn a bheith ag imtheacht arsa an fear eile. Chuir siad na comhrainn a bhfolach agus d’imthigh siad. Dimthigh Páidín na bhaile annsin. Níor innis sé rud ar bith do na mháthair, ach i lár an mheadhon oidhche nuair a bhí a mháthair na chodhladh thug Páidín leis casúr agus mála agus chuaidh sé go dtí an áit a rabh na chomhrainn i bhfalach. Bhris sé na glasa leis an chasúr. Líon sé an mála le ór. Annsin d’amharc sé thart. Chonnaic sé an dá fhear céadna a chonnaic sé an oidhche roimh sin ag teacht aige. Ní fhacaidh siad Páidin nó bhí an oidhche comh dorcha le poll mónadh. Leag Páidín osna as tháinig eagla ar an dá fhear, annsin chuir Páidín béic brónach as a mhusglóchadh na marbh. Dubhairt sé is mise spiorad an fhir bhocht a mharbh sibh anuraidh. D’imthigh an dá fhear ag béicfigh. Thuit fear aca ar carraigh agus briseadh a mhuineál. Dimthigh an fear eile mar an ghaoith agus

ar. An tráthnóna roimh oidhche Shamhna bhí Séamus amuigh ag cuartughadh seamróg na gceithre nduilleóg. Bhí sé ag cuartughadh ar fé tamall fada agus ní thiocfadh leis seamróg ar bith a fhághail, ach sa deireadh chuaidh sé suas go dtí mullach carraige. Ar mhullach na carraige fuair sé seamróg. Thug Séamús na bhaile leis í. Nuair a bhí sé ag ghabhail a chodladh chuir sé faoi na cheann í. Go luach ar maidin lá ar na bhárach do mhusgal an mhnaoi Séamús agus d’fiafruigh sé da an rabh brionglóid aige. Dubhairt Séamus go rabh agus go rabhas aige cá rabh an t-ór. Dubhairt sé go rabh seacht bpotaidhe ór a bhfollach shuas ar bhárr a chnoc fhéin. An oidhche na dhiaidh seo bhí cuid de na comharsannaí istoigh ag áirnéal i dtoigh Shéamuis. D’innis mhnaoi Shéamuis an sgéal dóbhtha, agus sgab siadsan an sgéal ó béal go béal. Tháinig oidhche Nodhlag d’imthigh Páidín agus Séamús suas go bárr an chnoc go dtí an áit a rabh an tór thóisigh siad ag cuartughadh. Sa deireadh fuair said an t’ór abhaile. Ach nuair a chonnaic sé arais ní thiocfadh leis a athair a fhághail. Thóisigh sé ag sgairtigh a ní bhfuar sé freagar ar bith. D’amharc sé isteach sa pholl. Chonnaic sé a athair na luigh marbh astuigh sa pholl agus a chuid éadaigh lán fuil. D’imthigh Páidín na bhaile go brónach, agus nuair chualaidh a mháthair é bhí brón mór uirthi. Tugadh an corp na bhaile agus chruinnigh na chomharsannaí isteach agus rinne siad faire ar. Indhiaidh seo ba ghnáth le Páidín a bheith ag iasgaireacht i mbad a athair, agus sin an

Sean Sgéal.
Ins an tsean am bhí iasgaire bocht dar b’ainm Séamus Ua Frighill’ na chomhnuidhe ins na Rosaibh i gCondae Dhúin-na-nGall. Bhí sé an bhocht mar a bhíonn na h-iasgairi uilig. Ní rabh aige ach aon mhac amháin dar b’ainm Páidín. Oidhche amháin dubhairt Séamus le na mhnaoi dá dtiocfadh leis beagán airgid a chruinnuighadh go stadfadh sé d’en iasgaireacht. Nuair a bhí sé ag cainnt tháinig bean go dtí an doras.”Go mbeannuigh Dia dhuit, a bhean chóir”, arsa Séamus. “Go mbeannuighidh Dia is Muire dhuit Fhéin” arsa an bhean chóir. “An bhfuigheadh mé lóistín annseo go maidin” arsa bhean “Gheobhaidh agus fáilte” arsa Séamus. D’fan an bhean siubhal i (gt) dtoigh Séamus Uí Frighill an oidhche sin. Ar maidin lá ar na bhárach nuair a bhí an bhean ag imtheacht dubhairt sí le Séamus. Nuair a bhí mé ag teacht isteach ar an doras aréir mhothuigh mé tú ag rádh nach rabh airgid ar bith agat. Dubhairt sí le Séamus. “Thug tú lóistín damhsa aréir agus díolfaidh mise thú ar a shon indhiu. Oidhche Shamhna seo chugainn fáigh seamróg na gceithre nduilleóg, agus cuir faoi do cheann é nuair a rachas tú a chodladh. I lár na h-oidhche béidh brionglóid agat, agus má tá ór i bhfolach ináit ar bith ins na Rosaibh [chéfedh]? tú é ins an bhrionglóid c’én áit a bhfuil sé. Ach Diarr sí ar Seamus gan a ghabhail a chóir an áit a rabh an t-ór, no gan é a innse do dhuine ar bith da ba mhian leis ádh agus ráth a bheith

Chualaidh mé Michéal Ó’Scanalan (as Cró-na-Dúinne an Clochan) ag rádh go raibh (stone-axe agus (flint arrowhead) ag a athair. agus gur (Tuagh na mire) an t-ainm a bhí aige ar (Slíne Axe) agus (Sághad na Spéire) ar (Flint arrowhead) Bhí seort creidimh ag a athair (a dubhairt sé) Nuair a bhí a leithead le fághail in áit ar bith go raibh droch-am. Nó mí-ádh i ndán d’on áit sin. Chréid a athair gur as an spéir a thainic “Sághad na Spéire”, agus gur comhartha go raibh troid no “dortadh fola in ndán don áit in a fuaras a leithead. Tá baramhail ag na sean daoine go fóill gur ins an spéir a dheanas “Flint” an toirneach nó thig drithleógaí as dhá ghiota “Flint” cumailte ar a chéile.
Chuir mé ceist ar Mhicheal caidé’n baramhail a bhí ag a athair fa Tuagh na Mire (Stone Axe). Dubhairt sé gur shíl na sean daoine go rabh dream-fiadhain (Lucht Mire) (a dubhairt seisean) sa tír seo fadó, agus nach raibh oiread inchinn acú go dtiocfadh leo gléas troda níos féarr a dheanadh. Dubhairt Mícheal, gur shíl sé fhéin, gur órnadaí bhí ag na daoine fadó.

Lá eile bhí sagart ag cainnt go daingean feargach le Bríghid ach d'fhreagair sí é agus dubhairt "Is maith atá fhios againn cad tá ag coimeád an cóta mairea[mh?]ail ar do dhruim, ag bagairt an diabhal ar dhaoine símplidhe.

Brighid gréim arís ar an buidéal agus d'feuch isteach ann agus dubhairt go raibh dreafúir ag baile aige agus go raibh a congnamh ag taisteál uaithe i bhfad níos mó ná mar a bhí sé ag taisteal uaidh féin. D'innis sí do an seaghas mná bhí innti -- aois, eadaigh, feuchaint agus mar sin de. Níor chuir sin ionguadh ar bith air mar bhí fhios aige anois go raibh an dhreafúir istigh ins an mbuidíl os comhar a súl amach.
Dubhairt sí leis ná raibh baoghal ar bith ar féin, acht beidh do dhreafúir marbh leas istigh do bhliadhan. B'fhíor di. Tháinig an fear slán ach fuar an dreafúir bás i gcionn bliadhna.
Nil fhios ag aoinne cad a thárladh do'n buidéal tar éis bás Brighide. Is cosamhuil gur ó'n mbuidéal a fuair sí a cuid eolas agus a cumhachta.

Seo sgeul a fhuaras ó Comharsain i dtaobh Brighit Ní Mochoirighe, timcheall cúig is fiche bliadhan ó shon.Bhí úncal agus aintín ag an bhfear seo, in a gcomhnuidhe leo féin i dteach san tuath. Tháinig saghas íarcoide ar ghiall an duine seo agus do dhein sé a dhícheall a leigheas acht do theip air go h-iomlán. Annsoin shocruigh sé in a aige[?] cuairt a thabhairt ar Bhrighid. Bhí Brighid in a comhnuide i n-oirthear an Chláir agus ós cionn triochadh míle ó'n bhfear breóite. Bhí sé ar an ród i gcaitheamh na h-oidhche agus do shroich sé tigh Bríghide go moch ar maidin. Ní raibh aoinne ann roimhe acht Bríghid féin. Chuir si fáilte roimhe agus d'iarr air teacht suas i seómra. Do chuaidh agus tharraing Brighid buidéal amach ar bosca agus d'feuch isteach ann. Leag sí an buidéal go h-obann anuas ar bórd san seómra agus d'imthigh síos ins an gcistin agus ag fágaint an cuairtéoirí ins an seómra leis féin. Nuar a bhí Brighid ins an gcistin rug an fear seo ar an mbuidéal agus d'fheach isteach ann. Agus can a chonnaic sé istigh ins an mbuidéal? A dhreafúir d'fhág sé ag baile 'na dhiadh i bhfeighil an tighe. Ní chall a rádh gur gabh iongnach mór é acht nuar d'airigh sé coiscéim Brighide ag teacht chuige, lag sé uaidh an buidéal agus níor leig sé dadamh ar féin. Annsoin fuar

ansan agus beir é fein leat.

Do bhí lanamha ann fadó agus is í mo thuairim ná raibh an saoghal ro mhaith acu air cuma éigin pe sgeul é. Bhí an tsean-bhean i bfad nios sine ná an seandhuine agus is doca ná raibh puinn ceille aici. Do bhíodh sí dhá rádh gac aon lá da mbé thoil Dhé go bfaigeadh sé bas go mbead sí an sásta. Deiread an sean-duine gur bhreag a bhí aici a innsint agus gur mhear a rithfeadh sí on-bas do bfeiceadh sí ag teacht é. Deireadh sise na ritfeadh sí agus go mbeadh mile failte aice roimhis.
Do bhí an sean dhuine seo an ghlic agus dubhairt sé leis féin go mbeadh fhios aige an raibh an tsean-bhean ag innsint na firinne. D'imthig sé lá agus rug sé ar an gcoileach a bhí amuigh sa chlos agus do bhearr sé é. Nior fhág sé oiread agus aon cleite amhain air. Sgaoil sé uaidh ar an ndoras é agus do bhuail sé féin isteach gan aon rud do leigint air.
Annsan shuidh sé thuas i n-aice na teinne. Do bhí an fhuact ag cur ar an gcoileach mbocht nidh narbh iongnadh agus thainig sé isteach agus bhí sé ag bailiú leis go mall adh iarraidh dul i naice an teinne. Do chonnaic an sean-bhean ag déunamh suas uirthí agus cheap sí laithreach gurbh é an bás do bhí ann. Do bheic sí agus do sgead sí le h-eagla roimis agus ar sise, A bháis ná bac liomsa ach gabh anonn

tamall acht ag bluibigheal, agus na deóra ag rith go flúirseach ar a shúilibh agus na prislí ina rópaí timcheall an bhéil, mar fágadh an teanga in a gríosga aige nách mór.
Ní call a radh nár cuireadh an buachaill abhaile.

Ins an droch aimsear fadó bhí súinéar bocht go raibh muirghin mór aige agus tosg ná raibh aon obair le deunadh aige bhí sé ana bhocht agus an t-ocras beagnach ag bualadh an doras isteach chuige. Bhí bodach d'fheirmeóir san gceanntar gur theastuig cúpla dréimire uaidh. Bhí adhbhar na dreimire aige féin agus bhí súil aige go mbeadh siad saor. D'iarr sé ar an súinéir na dréimirí a dheunadh do acht nó thabharfadh sé mar tuarastar do acht leath-phingin ar gach rúnga agus a chothughadh.
Mar gheall ar an droch chaoí a bhí ar an súinéar bocht b'eigean do luighe isteach leis an margadh seo agus bheith sásta leis an ndíolaidheacht suarach. Nuar tháinig sé go dtí teach an fheirmeóra thug sé leis mac beag a bhí aige le súil go bhfuigheadh sé greim le n-iththe san áit. "C'én gnó atá agat do'n garsún"? ars an feirmeóir leis. "Thugas liom é chun an tharachair d'fhuaradh dhom nuar éirigheóchadh sé ro'the orm" ars an súinéar. "Connus a d'fhuaireann sé dhuit é" ars an bodach. "Cuirim bárr an tarachair isteach in a bhéil" ars an súinéar. "Cuir an garsún abhaile" ars an bodach "agus deunfad féin an obair sin duit". "Ní dóigh liom go bhfuil tathaighe agat ar an obair" ars an súinéar "acht fan go bhfeicimid". Fuar sé bloc cruaidh dairighe agus chrom sé chun poll a chuir air. Níor dhein sé dhá leath dá dhítheall i gcaoi go raibh an tarachar an té nuar do tharraing sé amach as an bloc é. "Anois ar seisean leis an mbodach "osgail do bhéul agus cuir amach do theanga". Do dhein sé amhlaidh agus do leag an súinéar bárr an tarachair anuas ar a theanga. Do léim an bodach ar a chorp agus leig sé béic as le neart féine. Níor b'fhéidir leis focal a rádh ar feadh

Ar maidin Fhéile Phádraig i lár mo leaptha luighe dhom
Isteadh dhearcas chúgham mo mhathairín í cráidte is í síor ghol.
Sé dhubhairt sí eirigh a Phádraig mar is craidhte bheidh an croidhe agat.
Le bás do dritheár áluinn iseadh d'fhágas an cnoc buidhe indiu.
II
Fan, fan, a bhean ná himthig uaim go neósfir brígh na scéil dom
Mar ní chreidfhinn ós na marbh go bhfuil an scafaire sin traochta.
Go déimhin is bean gan mhairig mé níor cleachtas ríamh an téachach,
Is ar cnoc na liodán do gabhadh air le phléiribh.
Ní raibh aoine beó, aoine dá charraid ann dá ghlanadh ná dá gléasa,
Ach na saighdúiri ó Shasana is na bagnete ar gach taobh díob.
Do cuadhasa ar tríal ar an Oifeacar is do labharas go séimh leis,
Cad a déanfar leis an colainn bocht nó an bainfar de a chuidh eadaighe.

Ó imthig sé uaim ní mhór go mhothuighim an láIs fada liom féin go d'téigheann an tuille chun trágha
Is fada liom féin go ndéantar oidhche don lá.
Is fada liom féin go ghlaodhann an coilleac go h-árd
Ór bhfearr liom ná an t-saoghal go mbeinn féin i bhfocair mo ghrádh.A chailín bhig óig ná phós an sean-duine líath.
Pós búachaill óg mo bhrón mar a maireadh sé ach blían
Tán tú bog óg agus fós níor tháinig dhuit cíall.
Má mhaireann tú beó beidh óige ar sudar id dhíaidh.Mo chreac is mo chás mar a chátann sé sneachta agus sioc.
Agus mise is mo ghrádh ar lár na fairrge amuich.
Gan long is gan bád gar árthac againn ar bith
Acht mise ag snámh is mo dhá laimh casta sa crios.

Mo chreach is mo chás mar is claoite an galar an grádh
Is mairidh a bhíonn sé mí nó seachtmhain nó lá
Do bris sé mo croidhe is do líonn sé usna um lár.
Codhladh ní gheibhim acht taoidhreamh ar mo ghrían grádh.
II
Do chasadh slúagh sídhe orm síos an baile lá.
D'iaras díobh cad é an nídh leighisfadh an ghrádh.
Do fhreagareadar mise go ciúin go cais is go cláth.
Núair a théigeann sé sa chroidhe ní bhaintear as é go bráth.
III
Níl aon slat ins an coill ná fuil snaidhm ar bun nó ar bárr
Níl aon brac ins an líon ná eirigheann ins ar uisce chun snámh
Níl aon sagart sa ríoghacht ná eirigheann chun Aifreann a rádh

Bhí fear agus bean ann fadó agus bhíodar ana bhocht agus chuaidh an fear go tír eile ag tuilleamh dó féin. Tháinig sé lá amháin agus ní raibh aithine ag éinne air. Bhí a bhean ag nígheacháin núair a tháinig sé. Chúaidh sé isteach chun a mháthar agus d'íaraid sé di cá raibh a bhean. Chúaidh sé go dtí an abha, an ait 'na raibh a bhean, agus labhair sí de mar seo.Ní ormsa ba cómhra do streó cuir i bhfad.
Bhí agam nóchair do óig fhear deas
Ní fheadar nách beó beadh mo stór ag teacht.
Cár imthig sé uaith do shúaic fear deas.
Go luigheann a chú cómh dtlúgh sinn leat.
Chúaidh sé anonn is ba chúis fé ndear
Bhí a chroidhe ró mhór is a bhfustal ró lag.
Is a phlúr ró ghann chun é thabhairt tar-nais.
II
A chuimín mhall is a chúimín óg
Druid anall agus tabhair dom póg
Ceanghallaidh liom tú go bog óg.
Is ar mhnáibh na Múmhan is tú mo stóir.
III
De bheath-sa sláinte a h-áird fhir óig.
Cuirim-se go h-árd céad faillthe rómhat
Le barraí mo dhá láimh le grádh is le póg idir do

IIII
Bhíosa maidean uaigneach
Ar bhrúach na teine gluise fás.
Mo ghadhar agam ag glúaiseact
Go h-úasal is mo ghuna im láimh
Annsúd a connachas stúire
Na ghrúaidhe buidhe na brollaig bán
Agus bóna do bhínnsín lúathaire ón lúathair a bhí ag fás.
[?]
A Chailín Bhig na lúatharach ná leagfá do bheart ar lár.
Ag lúbh na coillthe craobhaig ag eisteacht le guth na n-éan
Ní bhfuigheadh an sagart sceal ann
Ná aoinne beó a bhfuil san áit
Chun go d'tagadh caint don cíorsig
Nó béarla dhon lonndubh fáin

Tá sé thoir 's tá sé thiar is tá sé ingairdín i mBlá Clia[th,] ba mó a ghreim ná greim capaill agus ní bhlaisfeadh sé d'aon bhiadh.
Speal.Leigeadh géim is ní géim bó í, ní géim capaill, 's níl sé beó.
Leac-oighre a bheadh ag sgoilteadh.Cé'n taobh den chupán a bhfuil an lámh air?
Taobh amuigh.Fear anoir, fear aniar, fear innseacht mo sgéil agus fear gan croidhe gan fuil.
Litir.Braithlín bhuidhe ar thaobh an tighe, is deacair i sníomh ná í chárdá[il.]
Grian.Siúd sa gclúid é agus dhá chéad súil air.
Pota soup.Tá sé amuigh ort agus tá sé istigh ort agus ní trom leat é.
T-Ainm.Fear sa ngarrdha agus céad cóta air.
Gas gabáiste.Casadh mo mhama orm, bhí srón airgid uirthi agus méaracha iarainn, sí chuirfeadh an ruaig ar mo préacháin.
Gunna.

Fádó núair ná raibh dochtúirí ann mar atá indiu do dheineadh na daoine léighseanna as rudaí nádúra. Seo cuid des na léighseanna a bhíodh aca:
Cun duine le bhruitíneach do léigheas do bhainidís an liobán liosta agus ghearraidís na phréamhacha de. Ansann do bheirbhídís íad agus do bheiridís an t-uisge le ól don duine bhreóite. Bhíodh chrotach na gcadrach aca i gcóir an bruitínig. Do bheirbhidís é agus do chuiridís bainne ann agus do thugaidís don duine bhreóite é. Do bheiridís uisge salann ón bhfairrge agus cuid beag feamnaige leis dos na dathacha. Do níghidís na ghéaga teinne leis. Seo an leígheas ab'fearr a bhíodh aca i gcóir na dathacha ná, do mairbhídís Nóra na bPort agus annsan do bheiridís na chnámha. Do chuiridís an uisge isteach i buidéal. Nuair a bhíodh sé ann ar feadh tamaill agus annsan do chiumilidís leis na géaga é. Do bheiridís cuirpíní triocha agus d'ólaidís an uisge i gcóir an tridich. Bhíodh fúighlach feiréide aca i gchóir an truic leis. 'Sé an brígh atá le fuighleach feiréide na: thugaidís go leór bainne don feiréide agus an fuighleach a bhíodh fágta, tugaidis

ghlaoídh sé acht ní fhuair sé aon fhreagra. D'fhan sé san áit in a raibh sé go dthí an maidean. Ar maidin do chonnaic sé a chómráidithe ar fad báidhte. Do tógadh aníos ar maidin íad agus do chuireadh íad in aice leis an áit gur bháthadh íad agus do baisteadh Teampoll a' Díthreóig ar an áit a chuireadh íad. Do tháinig stoirm annsan agus do briseadh an thártach gurb' ainm dí Píarla. Do comáineadh súas ar an tráig í on lá san tugadh Tráigh an Phíarla ar an áit.
Beagán blianta ó shoin leis do bhathadh beirt fhear ó Chathair-Caim. D'fhághadar tráigh na chathrach ar maidin le bád cheithre maide rámha acht ní raibh innti acht beirt fhear gurb' ainm dóibh Dómhnall Ó Súilleabhain agus Pádruig Ó Fionnachta. Do chúadar sios go Chíarraighe ag gearradh adhmaid i gcoill cun báid nuaidh a dhéanamh. Nuair a bhíodar ag teacht abhaile do bhí seól acha ar an mbhád agus do bhí an bád lán d'adhmad aca. Do tháinig an oidhche agus do gharbhuigh an fhairrge agus d'iompuígheadh an bád agus do chailleadh an beirt aca laisthúaidh de Phuinnte Chillcaitiarainn. Do thógadh an bád thíar i Gort an Fhathaigh agus do bhí an seól in achrann do'n chrann i gcómhnuidhe agus ó'n lá san go dthí indhiu níor fuaireadh aon túaraisc ar na fir.

Chuireadar a cheann in árd an Chluiginn agus ón lá san atá árd an Chluiginn mar ainm ar ceann an cnuich sin.
Tá clocha móra tímcheall ar mo thig-se agus deirtear gur na feínní a bhí ag tarrach na gcloch san go dtí an cloighteach túr i bBable. Tá dóchain deichneabhar fear in aon ceann aca do bhogadh ón dthalamh.

Do bhí Árthach Seóil ar a chúrsa ag teacht go Chorcaig le h-úalach goirm. Do chúaidh sí amúdha sa cheó a bhí go trom ar an fhairrge ar feadh seachtmhaine roimhe sin. Do tháinig sí anúas Bágh Baile Dúnegán agus do bhí an oidhche go h-ana chiúin agus do tháinig sí i dtír laisteas de Cheann Truisc. Do chúaidh na fir amach aisti agus do réir mar a chúadar amach, do thuiteadar síos le faill a bhí ar an dtaobh eile de'n áit a thánadar i dthír. Nuair a tháinig an fear deirionnach amach, do

na bheirt buachaillí nuair a dhubairt an gasúr go rabh mála óir aige. Bhí an mháthair annsin ina gcomhnuidhe annsin ach fuair fear an toighe bás i rith an ama agus bhí am an cruaidh aici. Thug sí teine do'n sciobal an oidhche a chuaidh siad ar shiubhail agus shíl seisean go rabh na buachailí ann. Chuir siad suas teach uair agus bhí brón mór ar an bhean ar an rud an rinne sí an oidhche sin. Ní rabh siad ag íte cúpla iasg aníos ach bhí biadh an mhaith aca. Nín rabh sé i bhfadh in a dhiaidh sin go bhfuair bean bás agus b'féidir go bhfuil siad ina gcomhnuide annsin go fóill. Bhí brón mór ar na buachaillí in dhiaidh bás a mháthair. Bhí siad ina gcomhnuidhe annsin go rabh siad ina daoine an sean agus dh'fág siad an airgead do na daoine bochta a bhí ina gcomhnuidhe thart fan ceanntar sin mar bhí na daoine sin an mhaith dóbhta Bhí na daoine bochta an lúthghaireach

nuair a fuair siad an airgead sin mar ní rabh obair arbit le fágháil aca le airgead a shaothrughud. Bhí na fir an mhaith do na daoine bochta mar is iomdha bonnóg maith aran a thug siad do na daoine bochta nuair a bhí ocras ortha. Bhí

Bhí baintreabhach agus ceathrar díleachtaidhe na gcómhnuidhe i mBaile Úr aimsear an droch shaoghail. "Sally Sheáin" a tugtaoí ar an mbaintreabhach. De threibh mhuinntear Raghallaigh dob eadg í.
Bhí cruach eórnan aicí agus ba é an t-aon rud a bhí aicí lé na coingbheál beó. Is amhlaidh a bhídis ag ithe an eórnan fhuair acht mar sin fhéin choinígh se ó'n mbás iad. Duine de mhinntear Dhonnchadha a bhí na fó Tíghearnaí talmhan an tráth sin. Ceard dheanfhadh sé acht an chruach a ghoid san oidhche. D'fhág sé sin an bhaintreabh

Céadaoin na luaithe an chéad lá de'n Charghas. Níl am socruithe de'n Charghas. Bíonn cuile dhuine ag cur píanóis ortha féin agus ag iarraidh bheith ag deanamh a n-anama. Na daoine nach bhfuil ortha trosgadh a dheanamh deanann siad rud éicint lé píanós a chuir ortha féin.
Fadó chaitheadh gach duine fásta trosgadh ar an gCéadaoin an Aoine agus an Satharn. Go deimhin ní bréag trosgadh a thabhairt air mar ní raibh lé fághail acht leath chúpán de taé dubh agus píosa beag d'arán mion choirce. Acht ní ag chuile dhuine a bhíodh a leithid sin de bheilí agus chaitheadh siad

móire a dúbhradh an paidir seo i dtosach. Nuair a fuair an h-athair bás tháinic bas bean isteach lé breacadh laé agus thairg muinntear an tíghe piopa tobac dhi. Chaith sé é agus thug ar ais arís é. Déaluigh sí amach go h-íseal agus ní fhaca aon duine beó nó marbh istigh na amuigh í in a dhiaidh. Chuimnígh sean fhear a bhí sa teach ar an bpaidir agus is mar sin a tháinic an paidir thart annseo i dtosach. Chuir go leór athrú air agus is beag sean duine anois go bhfuil an leagan cheadhna aca ar an bpaidir. A Rí geal na cruinne nach truaigh Mhuire sinne mar smaoiníghmid ar chreathacha Críosta na braonacha fola go síorruidhe dá tholladh go crann na Croise dhá saoradh. Níl ionann ach sgala ó indiú go dtí ambhárach nach gearr ar léas ar an t-saoghal na trí seóidí geala go raibh againn mar ata Íosa. Mhuire Ióseph.

Nuair atá beirt ag dul amach ag pósadh deantar crios de sop agus cuirtear í mbróig dheis an chailin e agus caithtear an tlú na ndiaidh nuair a bhíos siad ag dul amach ionnus go mbéadh an tadh orra.
Ní ceart a bhéith amuigh mall san oidhche ah imirt cartaí mar deirtear go dtiubhart na siafróga leo tú.
Ní ceart luaithreaach a chur amach thar eis dorchadas na h-oidhche mar deirtear gur miadha don teach e.
Nuair atá duine marbh caithfidh ceathrar den ainm cheadhna an corp a thabhairt amach inonóir don duine ata marbh.
Nuair atá teach nuadh deanta do dhaoine agus nuair atá siad ag imteacht as an sean-teach fágann siad an cat ndiaidh go dtiochfaidh se féin chun na tighe ionnus go mbéadh an t-ádh orra sa teach nuadh.

Má tá duine ar bith sa teach tinn ní maith le muinntear an tighe duine ar bith a thiocfadh isteach piopa dheargú na aithneacha a thabhairt amach.
Ma tá duine ar bith sa teach ag deanamh maistreadh ní maith leo duine ar bith a thiocfadh isteach gan trí buile a bhuaileadh ar an luithni mar bhéadh Faitchios orra go dtuibharfhadh siad an tim leo.
Ma tá muinntear an tighe ag deanamh maistreadh cuireann siad tairne cró capaill ins an luithní mar cuireann siad pisreóg ann go mbeidh go leór im ar an mbainne.
Ma tá tú ag dul ar an aoinaigh agus bean a chasadh leat deirtear nach mbeidh an t-ádh ort an lá sin agus go mór mhór bean ruadh.
Ma tá paiste óg sa teach nach bfuil acht cupla lá agus nuair a tóigtear as an gcliamhán san oidhche e cuirtear isteach an tlú ar Fhaitchios go dtiocadh aon rud go dtí an gcliamhán san oidhche.

[?] eim Aingeal de."Bhí fear ann fadó ó shoin agus bhí mac amháin aige. Séamus arbh ainm dó. "A Shéamuis a mhic," arsa an t-athair, ná bhí dana." Gach úair a dineann tú beart dana cuireann sé ribe grúaige leithe an cheann athair." Séamus - "Cogar i leith annseo, a dhaid, ní goláir nó go rabhais-se bhuachaill ana - dhána amach 's amach [?] ar cheann mo shean-áthair"!La easbog áirithe a chonnaic beirt gasúr ar thaobh an bhóthair agus iad cleasaidheacht le dealbh as láthaigh. Do [?] annuigh sé dóibh. "Agus cad é an dealbh a bhfuilir ag cumadh"? ars' sé le gasúr doibh. "Táim ag cumadh capaill", ar seisean. "Agus cad tá idir lamhaibh arsa"? arsa an t-easbog leis an dara buachaill. "Bó", arsa sé. "Arb [?] leat easbog do dheanamh"? arsa

Bhí tíghearna Sasanach, lá ag cainnt le buachaill Americánach i dtaobh a shinnshir. "Laoch ana - mhó ab' eadh mo shean-athair," ar seisean. "Lá amháin, leag an Bhainríoghan Victoria claidheamh ar ghúalainn leis agus dhein tíghearna dhe. "Ní fiú trácht ar sin," arsa an puncánach óg. "La amháin leag Indianach áirithe túagh cogaidh ar cheann mo shean-athair- sa agus

an t-easbog. Thómais an buachaill ó bhun go bathais é. "Ní bheadh mo dhóthain láthaighe agam chuige," ar seisean. Beirt ghasún bhíodar na gcómhnuidhe len a sean - mháthair. Séamus agus Peadar arbh ainm dóibh. Bhí an Nodlaig ag tígheacht.
Oidhche amháin chúaidh Peadar ar a ghlúnaibh agus thosuigh air ag paidiróireacht. "Ó a Dhia", ar seisean. "Tá an Nodlaig ag tígheacht agus ba mhaith liom rud éicint deas a fhághail mar bhronntannas." "Éist a Peadair arsa Séamus níl Dia bodhan." "Tá fhios agam sin," arsa Peadar, "acht tá mo shean-mháthair bodhar."

Bhí cailín bocht ann uair amháin agus bhí sí ar aimsir ag feilimeir mór saidhbhir. Bhí ar an gcailín bocht obair ann chruaidh a dheanamh agus ní raibh paighe ar bith ag dul chruidhche acht an greim bid a d'iosadh sí. Bhí uirthí fanacht in a suidhe gach oidhche ag gearradh tornapaí i gcóir much agus ní bhfuigheadh sí cead colata acht an fhaidh a bíodh pota fataí ag brith agus bhí solas le feiceal gach oidhche aicí. Cuireadh sgéal amach annsin gur droch cailín a bhí inntí agus go raibh droch rudaí ar siubhal san oidhche aicí. Chualaidh an sagart an sgéal agus thainic sé féin agus beirt eile agus chuaidh síad isteach sa seomra acht

1. "Faollí garbh, Márt' mín, Aibreán bog braonach, Bealtaine béal-fhluich, Samhradh riabhach, Fóghmhar grianai
Sin é moladh na bliadhna
L.
2. An ghaoth adthuaidh bíonn sí cruaidh is cuireann sí fuacht.
An ghaoth aniar bíonn sí fíor, is cuireann sí iasc go tír.
An ghaoth anoir bíonn sí tor, is cuireann sí goir i gcaoraigh.
An gaoth andeas bíonn sí tais, is cuireann sí drab ar bhrístí. L.3. Ní thig liom a dul i n-easair chrog leis tá mé i n-a thuilleamuidhe i n-easair chrog = ag troid. T.4. An crann a fhásas go suaimhneach bíonn sé lag.
5. Námhaid do'n cheird gan an fhoghluim. T.
6. Toiseach ceatha ceo, toiseach catha gleo, deireadh áith a losc.
7. Tabhair a gcuid dobhtha agus coinnigh uatha (cómhair la i dtaobh na sagart)
8. Tá oiread ar iarraidh uait le cailleach an tinncéo (déarfaidhe é seo le duine a bhéadh ag iarraidh an iomar)
9. Dheamhan gcineadh mhic a' luain a bhí ann ach Seán ("devil a" one was in it but Seán) L.
10. Sé an cás céadna é idir min agus braich ma adubhairt an Paorach nuair a scaip sé an bhraich a mháthair. (Déarfaidhe é seo nuair nár bh'fhiu le duine tíoghbhus a dheanamh ar rudaí) L.
11. Nár théig suaithe ar do lointhe (nuair a gheibhtear bainne) L.

nuair a chuaidh síad istreach fuair síad an cailín bocht caidhte ós cionn éadaigh na leabann agus i in-a coladh. Chuaidh síad abhaile annsin agus thainic síad ar ais lá ar na mharach. D'fiafruigh an sagart dhí tuige a bíonn an solas aicí san oidhche. D'innis sí dóibh, "Agus an abruigheann tú aon phaidir arsa an sagart? NÍl aon paidir agam acht paidir beag a bhuain mo Mhathair dom sol a bhfuair mo mhathairn dom sol a bhfuair sí bás." "Abair duinn e" arsa an sagart. "Seo é" arsa an cailín. Ceithre cornéal ar mo leabaidh ceithre Aingle uirthí sgaraidh ma fhaghamsa bás ó seo go maidín go Flaitheas Dé go dteigidh mo anam. Bhí fhíos acú annsin gur naomh a bhí sa gcailín bocht agus gurb olc an rud droch amhras a

1. "Faollí garbh, Márt' mín, Aibreán bog braonach, Bealtaine béal-fhluich, Samhradh riabhach, Fóghmhar grianai
Sin é moladh na bliadhna
L.
2. An ghaoth adthuaidh bíonn sí cruaidh is cuireann sí fuacht.
An ghaoth aniar bíonn sí fíor, is cuireann sí iasc go tír.
An ghaoth anoir bíonn sí tor, is cuireann sí goir i gcaoraigh.
An gaoth andeas bíonn sí tais, is cuireann sí drab ar bhrístí. L.3. Ní thig liom a dul i n-easair chrog leis tá mé i n-a thuilleamuidhe i n-easair chrog = ag troid. T.4. An crann a fhásas go suaimhneach bíonn sé lag.
5. Námhaid do'n cheird gan an fhoghluim. T.
6. Toiseach ceatha ceo, toiseach catha gleo, deireadh áith a losc.
7. Tabhair a gcuid dobhtha agus coinnigh uatha (cómhair la i dtaobh na sagart)
8. Tá oiread ar iarraidh uait le cailleach an tinncéo (déarfaidhe é seo le duine a bhéadh ag iarraidh an iomar)
9. Dheamháéan gcineadh mhic a' luain a bhí ann ach Seán ("devil a" one was in it but Seán) L.
10. Sé an cás céadna é idir min agus braich ma adubhairt an Paorach nuair a scaip sé an bhraich a mháthair. (Déarfaidhe é seo nuair nár bh'fhiu le duine tíoghbhus a dheanamh ar rudaí) L.
11. Nár théig suaithe ar do lointhe (nuair a gheibhtear bainne) L.

Dá bhfeicfeá sa an spideog ar maidin Dé Dómhnaigh
I n-a suidhe ar a bhfuinneoig is í a' pendáil a bróga,
Ní ghlacfadh sí párdún ó Phápa na Róimhe
Nó go bhfághadh sí luach cliobóig ó Chriostóir na Bóinne,
Bhéadh sé ghá cíoradh ghá cíoradh.
Leedle adle, leedle adle.

Tá grádh ar mo shé píghne agam
Tá dhá grádh " " " "
Is measa liom mo shé píghne ná an croidhe atá i mo lár
Ólfaidh mé píghinn dhe nó b' fhéidir dhá phíghinn dhe,
Agus bhéarfaidh mé an chuid eile dhe abhaile chun na mná.Tá grádh ar mo thuistiun agam
Tá dhá " " " " etc.
Toisigh le sgilling agus bhí ag teacht anuas dhá
phíghinn go mbí sé caithte, agus nuair a thigeann
Tú go dtí "no b' fhéidir dhá phíghinn dhe" abair
Agus dheamhan píghinn ar bith le tabhairt abhaile chun na mná

Bhí beirt fhear ag gabháil a' bealach lá le'n a chéile agus d'fhiafruigh duine aca de'n duine eile conas a chuirfeadh sé na bhéarsaí le chéile, dubhairt an file gur fuirist iad a dhéanamh. Casadh caora ortha agus dubhairt an file: "Is breágh é do lomra , a chaora." Casadh bean ortha annsin agus dubhairt an file "Is breágh iad do dhá chíchnr, a bhean." Casadh faoileán ortha:- "Ar an dtráigh a chodhlann na faoileáin." Thánadar go garrdha slat agus dubhairt an file:- " 'Sa Gheimhreadh a fhightear iad san." " 'Sead" ars' an fear. "Nách í sin an bhéarsa déanta anois" ars' an file:-
"Is breágh é do lomra, a chaora
Is deas iad do dhá chíchnr, a bhean,
Lus' an dtráigh a chodhlann na faoileáin,
Agus ins' an nGeimhreadh a fhightear na slait."Caitlín Uí Dhonnchadha, Loch Cárrthaighe, Ciarraighe, ó bhéal-aithris, Máire bean Uí Rathaille, Gleann na gCaileach, Loch Cárrthaighe, Ciarraidhe, in aois a 70 bl.

The River Slaney.I am dreaming ever more of the dear old Slaney shore,
And Memory paints the picture wild and free,
There the hearts are kind and true,
There the skies are deepwards blue,
Sweet voices of the past are calling me.Chorus.
They are calling from the meadow,
They are calling from the corn,
I can hear hem in the twilight,
I can hear them in the morn,
The evening hymns they're singing,
As they song is sweet and low,
By the dear old River Slaney long ago.ii
The humming of the bee's in the blossom laden trees,
The music of the ripples sweet and low,
Every bird and flower wild as I knew them when a child,
By the dear old river Slaney long ago.iii
The mottoes on the wall,
Home sweet Home God bless us all,
The picture of my father old and stern,

Bairille ar an tsráid 's a dhá ceann dúinte.
Ubh.Cé méad gob a bhuailfeas an chearc ar an urlár go mbeidh deich ngráinne ithte aici.
Aon ghob amháin.Deatach sa ngleann 's gan aon dé ann.
Ceó.An rud a dtógfainn-se glaic air ní chuirfeadh an righ gad air.
Gainimh.Chuartuigheas is fuaireas. Dob'fhurasta dom fhághail, rud nach bhfuair Dia 's nach féidir leis fhághail.
Máighistir.Tá sé istigh 's tá sé amuigh agus dheamhan uair nach bhfeicim é.
Leim-tsop.Mo dhada bocht nocht 's a mhaide faoi'n ucht 's é ag ól deoch as tobar na féasóige.
Frog.Ceithre bhairille ar an tsráid, a mbéal fútha agus íad lán.
Ceithre shine bó.Céard a shiubhalas ar a mhullach.
Jack a bheadh i mbróga.Céard is doimhne ná an fhairrge mhór.
Méaracán táilliúra.Chím é 's ní fheicim é. Chím é 'do chuideachta. Siubhlann sé an bán is an drúcht is ní bhriseann sé.
Sgáile an duine.

There is a Fairy Fort in Carrick on Mr. John Maye's land in the Townland of Creevaghbeg Ballymahon. It is usually called by the neighbours of the place. "The Carrick Fairy Fort. It is circular in chape and has a row of white thorn bushes round it. There is no particular entrance to the fort. There is no story attached to the fort.
There is another fort in Barnacor the parish of Shrule Ballymahon. The fort is circular in shape and has a row of white thorn bushes round it. Between ten and eleven o'clock every night there is a lighted candle seen in each bush and the sounds of churning singing and dancing and music, but there is nothing seen except the lighted candles. The sounds seem to be under the ground. There is no particular entrance to the fort and it is called no particular name.

Monday and Friday are considered unlucky days for house-building, christening, removing from one house to another, ploughing, or neither do they like to dig graves on Sundays
The Cross-day of the year is known as Good-Friday. People like to plant their potatoes on Good-Friday or a few days before it, because they say it is lucky.
The first twelve days of April are reffered to as "the days of the old Cow".
There was once an old cow and the March Winds told her that she would die before the month was out. The cow got sick and when March was gone she got better. Then she began to boast that that no wind could kill her, so March got jealous and began to talk with April. She borrowed twelve days from April to get even with the old cow
The wind shrieked and sighed and the old cow said, "this is old March back again." She got sick and after a few days she died. We often say when we hear the wind howling
"That's the tune the old cow died of"
The last week of September and the first week of October are called "the harvest of the geese, because the geese can go about the stubble

When it is raining very heavy people say it is fine weather for the ducks.

Monday, Wednesdays and Friday are considered unlucky days for doing things, such as,-, christening, changing from one house to another, or sending children to school for the first time.
Long ago on Good Friday people used to try to plant potatoes, for it was said that they would grow better. When people want to dig a foundation for a house the do not begin it on a Monday or Friday for it is considered unlucky.
The Cross-day of the year is known in this district as Good Friday. Potatoes are to be sat before the end of April. People never thrust Friday or Saturday for fine weather. If there was a shower on Friday it would be raining until Sunday. If it rains on St Sweeden's Day it would rain for forty days. If it is dry it would be dry forty days.
Once there was an old cow and March told her that he would kill her. She got sick and when the month was gone she was still alive and she began to boast. When March saw the cow boasting he borrowed twelve days from April, the old cow got sick and said "we have the March wind back again," so the old cow died. When the March wind blow we say, "the is the wind that killed the old cow.
September is the harvest of the

Monday and Friday are considered unlucky days for doing anything, such as,-, making a grave or ploughing. If it rained on St. Sweden's Day it would rain for forty days. When people are going for a day's holiday, they seldom choose Friday it said that if it rains in the morning it would rain for the day. The same applies to Saturday.
It is considered unlucky to begin house building or moving from one house to another on a Monday or Friday.
People like to plant potatoes on Good Friday. An old cow once lived on a farm. One day the March wind said to the cow that she would die before the month was out. The cow got sick but she got better when March was gone. So she began to boast that the March wind could not finish her. During the meantime March borrowed twelve days from April and the cow died. When she was dying the March wind came sighing to the door of her house and said, "I killed you after all" and the cow said, "you did not because March is gone and I am not dead yet." Then she died. Ever since in winter if the wind is sighing we say, "that is the tune the old cow died of.
September is the harvest of the geese because in that month they can get plenty to eat in

to house. A pedler named Narrey the Cottans also visited the district. She sold pins, needles, rosary beads, and hooh aneoyes. The various coins were, pennies, half pence, farthings, three penny bits, four penny bits, sixpences, shillings, two shilling pieces, four and five shilling pieces, soverigns and half soverigns.

Tímcheall na blíana ocht-déag-dachad a dó, bhí ghorta mór thímcheall na haite seo, agus na daoine a bhí ann bhíodar ag dul i luige leis an ocras. Leite a bhíodh mar bíadh an aimsear sin aca. Ní raibh sé sin aca ró mhinich mar ní raibh an t-airgead aca a ceannóchadh í.
Lá amháin do bhí na daoine a bhí istigh in Innis Fear-h-árd ag fághail bháis leis an ohcras. Oiléan isteadh é sin atá suídhte ar an dtaobh thiar do Cillcaitiarrainn agus tháinigrthach le bíadh chúcha. Nuair a tháinig na daoine amach as an árthach cuadar go dtí na tighthe agus nuair a chúadar isteach bhí leath na daoine marbh leis an ocras. Ó Blá Chlíath a beadh an t-Árthach agus Mr. Payne an ainm a bhí ar an Tíagharna a bhí ar an áit. Annsan tháinig árthach le ór agus ó Shasana a tháinig sí sin agus smugal-árthach ab' eadh í sin. Ó Dhomhan ab' ainm don captáen a bhí uirthi agus cuireadar trúine óir a bhfolach i dtráigh éigin. Bhí gaiscídheach san arthach sin agus fúair sé bás.

them to wait for a spell they said they would not that they were going on a journey.
Paddy Goggin was one of the men who where drowned. A spell after Paddy Goggin's wife was above in Mrs Downings. Fr O'Reilly came in he asked her how was she. She said how would I be and my husband bones lying dead in the sea. She said to Father O'Reilly could you get him anyway in the honour of God. When Fr O'Reilly heard her saying that. He gathered a crowd and went out they showed him the place where they got drowned he brought out a shave of straw and Blessed it with holy Water. The shave floated around in a ring. It then sank. After while somebody was passing Traigh Mhara going to town. He saw the body in the tide. Fr O'Reilly said if he made the sign of the Cross after his last meal he would be found.

About 78 years ago there was a seine out fishing. Every seine has two followers there were six men in the follower. When they were coming home there had the follower full of fish They kept too close to the rocks and a wave washed over the boat and turned it. One of them was saved his name was John Macauliffe he was living in Cahirkeem. The other five men were seen afterwards standing up on the rocks they were after being drowned. The man that was saved it was his third time in danger on the sea. He wore a vail. There was a man carting flour and meal out from town his name was Darby. He met the five men that got drowned going to town he said to them it is late ye are out" They said "You are just as late.
They went into a public house in town for a drink. The man of the house got up and gave them a drink. He told

Long ago there was a woman living in Inchinteskin. She was near a river one May day morning and she saw smoke out of a chimney of a house, and she stirring the water with a stick and she was saying "That man's butter to me" There was a boy passing by and he beard her and he said "half of it to me" When the boy's mother made the churn, she had half of the other man's butter with her own. So the boy told his mother the Story and they told the priest so the other man got back his own butter again.

man that into the hole and the gadaide said he would not that he was following him long enough and he did not succeed.

Long ago there lived a man in Urhan. Everything he was doing it was going against him. His cattle were dying. So one day he said to his wife. "I will have to leave this place and I must go away to see could I get work. The next morning he went away trying to get work but it was no good the work was going against him.
He notice all the time he used see a small man walking after him all the time. So one day he waited for him and he asked him what was his name and he told him that his name was the gadaide. Then the man asked him why was he walking after him all the time, and the gadaide said he was after him ever and he would be. The man dug a hole and put the gadaide into it and he covered him over with scraws and he went away, and he went away and from that day on he had luck. Then his wife heard the story about the gadaide, and she sent her cousin to let him out of the hole. The cousin went to let him out and he the gadaide not to follow him self but to follow

Long ago there was a priest and a layman travelling together, one fine Summer's evening. The layman was a friend of the priest. As they were going along the valley the priest was looking towards the high ground at the foot of the mountain. He asked the layman if the saw anything and the layman said he did not. Then the priest told him to look at such a place to see if he could then see anything. Then the man asked the priest what did he see and he told him that he saw a great multitude of people armed with hurleys as if they were playing. Then the priest told him to move closer to him, but he could not see
At last he told him to stand right back of him nearly in his footsteps. The man did as he was told and then he saw the great multitude of people and they appeared to be happy.

Ryan Bolger Ryan Súdaire
Ryan Conchubhairín Ryan Peatsoí
Ryan Pet Ryan Lysaght
Ryan Ryder Ryan Bradshaw
Ryan Anthony
Ryan Lake
Ryan Maidrín
Ryan Barrett
Ryan Dan
Ryan Biddy
Ryan Kvik
Ryan Cach
Ryan Bodaċán
Ryan Sweeper
Ryan Modeller
Ryan Fox
Ryan Tailor
Ryan Leveller
Ryan Puck
Ryan Bruiser
Ryan Smith
Ryan Peig
Ryan Pond
Ryan Garrydoolis
Ryan Piochóid
Ryan Whip
Ryan Wall
Ryan Gleidire

Ryan Bolger Ryan Súdaire
Ryan Conchubhairín Ryan Peatsoí
Ryan Pet Ryan Lysaght
Ryan Ryder Ryan Bradshaw
Ryan Anthony
Ryan Lake
Ryan Maidrín
Ryan Barrett
Ryan Dan
Ryan Biddy
Ryan Kvik
Ryan Cach
Ryan Bodaċán
Ryan Sweeper
Ryan Modeller
Ryan Fox
Ryan Tailor
Ryan Leveller
Ryan Puck
Ryan Bruiser
Ryan Smith
Ryan Peig
Ryan Pond
Ryan Garrydoolis
Ryan Piochóid
Ryan Whip
Ryan Wall
Ryan Gleidire

Ryan Bolger Ryan Súdaire
Ryan Conchubhairín Ryan Peatsoí
Ryan Pet Ryan Lysaght
Ryan Ryder Ryan Bradshaw
Ryan Anthony
Ryan Lake
Ryan Maidrín
Ryan Barrett
Ryan Dan
Ryan Biddy
Ryan Kvik
Ryan Cach
Ryan Bodaċán
Ryan Sweeper
Ryan Modeller
Ryan Fox
Ryan Tailor
Ryan Leveller
Ryan Puck
Ryan Bruiser
Ryan Smith
Ryan Peig
Ryan Pond
Ryan Garrydoolis
Ryan Piochóid
Ryan Whip
Ryan Wall
Ryan Gleidire

Bhí Eoghan Ruadh Ó Súilleabháin ag gabháil a' bóthar lá le sagart agus d'fhiafruigh an sagart d'Eoghain cathain a thiocfadh an chainnt do'n londubh. D'fhreagair Eoghan:-
"Nuair a raghadh an míol mór ar an Mhaing,
Nuair a raghadh an Mhaing go Sliabh Mis,
Nuair a chaillfidh na sagairt an t-sainnt
Sin é an uair a thiocfaidh a chainnt do'n lobhdubh".

Triur cloinne do chloinne a chéile chuaidh ag baint slat ar bhruach Loch Éirne. An tslat a bhain siad chaith siad uatha í agus an tslat nár bhain siad thug siad leo í.
Geabha ag piocadh clumhaigh.Tá trí fichid páiste ag Pádraic ÓFloinn, tá trí fichid mála ag gach páiste aca sin. Tá trí fichid fata ins gach mála aca sin 's cé méad sin fata ag Pádraic ÓFloinn.
Ní raibh ceann ar bith aige.Fear beag ina sheasamh le claidhe, d'íosfadh sé gach a gheobhadh sé ach ní ólfadh sé uisce.
Teine.Teachtaire beag ó theach go teach agus bíonn sé amuigh san oidhche.
Casán.Droichead ar loch gan maide gach cloch.
Leac-oighre.Trí cosa nach siubhlann, béal mór nach ndúnann agus tóin gan drioball.
Pota.Tá sé chomh cruinn le ubhall, tá sé chomh doimhin le cupán agus ní iompróchadh an saoghal é.
Tobar.Moiltín iarainn agus drioball olna air.
Snáthad a mbeadh snáithe ann.Tá garrdha beag agam, tá sé lán le beithidhigh bana agus níl ann ach bó bhuidhe amháin.
An teanga agus na fiacla.Pota óir 's é lán d'fheóil beo. Méaracán.

ag eirighe mall san lá annsin agus b'éigin dó lóistín a thógailt i dteach beag a raibh innto sean-bhean agus a ingean. "Is dócha gur tusa an fear a bhí le teacht leis an tir seo a slánad," ars an sean-bhean. "Is mé an fear céadhna." "Is dócha gur tusa mac Brian Bórmhú". "Is mise an an fear ceadna", ar seisean

agus thug se leis abhaile "pórter" agus uisge beatha agus rudaí eile igcoir an tóramh. Nuair a tháinig an feirmeóir abhaile do bhí an tóramh uirithe agus curadh an lá na dhiaidh sin í.
Do cuadar an lá 'na dhiaidh sin go dtí an dteampall agus cuireadar ar drom capall í. Nuair a connaich í tháinig eagla air, agus cuaidh sé go dtí an baile mór trial ar rudaí igcómhar an corramh mar cheap sé na raibh an céad tórramh go maith. Do cuireadh annsan arís í, agus cuadar go dtí an teampaill agus tugadar leó í agus cuireadh ag seasamh i gcoine an doruis í, agus thugadar cúpla caoire eile leó. Nuair a oscail an feirmeóir thuit sí isteach air agus tháinigh eagla air.
Thug sé suas sa t-seómra í agus cuir sé aran gclár í, agus cuaidh sé go dtí an baile mór agus thug leis abhaile aran, tae, pórter, uisge beatha, agus fíon. Nuair a tháinig sé abhaile líon an tigh de dhaoine agus iongantas ar gach duine acu. Do bhí ana-tórramh uirithe, agus labhair an buachaill agus dúbhairt an raibh aon airgead 'na dhiaidh agus dúbhairt an feirmeóir go raibh -: £150. Dubhairt an

chóra suidhte lasmuigh de thig siopadóra agus ní leigfeadh an siopadóir dóibh an corp do chur mar bhí cúigh púnt fiacha ar an mbuachaill a bhí sa chora. Thug an fear an chapaill cúigh púnt don siopadóir, agus cuireadh an buachaill.
Nuair a bhí sé teacht abhaile bhuail buachaill leis agus dúbhairt leis go raghadh sé na theannta abhaile agus go bganfadh se ;na theannta. Dúbhairt an fear leis gan dul mar bhí an tigh lán sa bhaile agus gan aon rud le'n ithe acu.
Mar sin féin cuaidh an buachaill 'na theannta, agus nuair a sroiseadar an tigh bhí na leanbaí nách mór cailte leis an ocras. Ní dhein an bheirt ach dhá sgian d'fághail agus dul amach go dtí feirm a dhriothár agus thugadar leó cúpla caoire. "Bhí an oidhche ann". Nuair a bhraith sé a caoire imighthe bhí fearg air.
Do chuadar an oidhche na dhiaidh sin arís agus dheineadar an rud ceadhna, agus bhí fios ag an bhfeirmeóir gur bhé a dhriothar a bhí ag marbhí na gcaorach. Cuadar go dtí an teampall agus thugadar leó a mháthair agus cuireadar inaice le claidhe í agus caoire inaice léi agus sgian 'na laimh aice. Nuair a connaich an fheirmeóir a mháthair tháinig eagla air agus cuaidh sé go dtí an baile-mór

Once upon a time there was a Spirit on the hill near our house. One night after one oclock My Great-grand was coming from the Mines, He saw a spirit It followed him until he came to a stream
It had a stick in its hand. It is said that a spirit could never cross a stream when it is after anybody.
When he came in home he got a weakness. He was sick a bout a week but he got all right after. He said he would not be out late any other night since.

Long ago there used be spirits there, and their purgatory was that they should kill so many people that would be out late.
One day there was men from Coulagh mowing hay by a man in Urhan. He remained talking after his days work and on his way home a spirit attached him and he had a scythe in his hand and defended himself with the scythe. She kept all the ways at him until he came to a stream of water. It is said that the spirits could never cross a bridge or a stream of water. He ran home and he was saved. The old people say that if you would have a hazle stick in your hand or anything steel that you could defend yourself.

Long ago there was a lady getting married and the fairies wanted to take her away. On the night of the wedding when all were feasting, they came to take her with them. They brought Maire Ní Murcada with them.
When they they went into the house, they went up stairs but nobody saw them. If the bride sneeze three times and if no one said "God Bless us" they would have her. After a while the girl sneezed and nobody said "God Bless us" as they were all enjoying themselves and took no notice of her. She sneezed time but not one said "God Bless us". At last she sneezed the third time and Maire Ní Mhurchadha said "God Bless us". That saved the girl. The fairies gave Maire a great beating as they would have the girl only for her. She lived a long time after and she was very thankful to Maire Ní Murachadh for saving her life.

One night long ago, there were two women travelling together. On their way home they had to pass a lios. On they passing the lios one of the women saw the crowd inside and they were all laughing. The other woman could not see anything. They ran as fast as they could, and the same woman heard the noise after her and the other woman did not here anything. When they came home the woman that heard the laughing and the noise, heard a voice saying you won't live only three hours more. She got sick and she told the man of the house what she heard the voice saying, and what she saw coming home, and that the other woman could not see anything. The man of the house went for the priest, heard her confession, and she was only living 10 minutes after. The man told the priest what she heard the voice saying what she heard and saw when she came as far as the Lios. The priest said that was the cause of her death.

in looking for the other one. He asked the farmer where did he go and he go and he said he was not there atall when he got up. The peddlor saw the two legs of the man under the cows head and he said to the farmer you must kill him and he said he would go and tell the police. The farmer said he would give him money and the peddlor said will you give me much The farmer said he would give him twenty pounds if he would not tell the police. The farmer gave him the money and the peddlor went away. When he was going on the road the other peddlor jumped out from inside the fence and the two went away. They went into a public house and they rose a spree. The shopkeeper asked them where did they get the money and one of the peddlors told her about the farmer. The shopkeeper told the police and the police send for the farmer and the two peddlors got jail.

There were two peddlors in Urhan long ago. One day they were going to a fair and they saw a dead man on one side of the road, and he had a fine pair of boots on him. They were trying to take off the boots and they could not. So one of them cut the two legs off the man and put them into a bag and they went away. They separated from each other that night. They went to two farmers houses. The peddlor that had the boots in the bag went to a house where there were five cows tied on one side of it. When the farmer went to bed that night. The peddlor made a fine fire and put on it a big pot of water, and put the two legs of the man into the pot and when they softened, he took off the boots and he threw the legs of the man under one of the cows head. Then he went away before the farmer got up. When the farmer got up in the morning he did not see any peddlor and he saw the two legs of the man under the cows head and he thought it was the cow eat the peddler . After a while the other peddlor came

In the year of 1924 two men went to Kerry for timber, they were living in Cahirkeem. When they were coming home the night got very dark and the sea got rough and they got drowned. About a week before they got drowned one of them was seen in some place that he was never there before, and the person that saw him asked him was he in such a place, and he was not, that he was in one of the neighbour's house that night, and the person that saw him said that was he was there. Next day after the two men being drowned. the people saw the boat floating outside on the sea, and they went out for it. When they saw the boat. They it knew it was the boat the two men had going to Kerry and they knew the two men were lost and were never got since. They never came into any strand like the other men that used to be drowned.

Long ago there was a man in Eyeries named Partlan. He used be always vexing Máire Ní Mhurchadha. He had a public house in the village. One day Máire was inside in his house and he began vexing her. He said to her that she used go with the fairies so that she would get a glass of whiskey and a good dinner. She did not say anything but walked out the door. When she was going she said to him "Ill let you, and away she went.
A few days afterwards he got a cast of whisky and that night when he went to bed. He heard a great noise downstairs as if the cask was leaking away. He jumped out of the bed and went down. He went into the kitchen he did not see any person. Then he went into the shop and no sooner was he inside then he was taken with a kick. A crowd caught him and dragged him out of the shop and into the kitchen. They tried to put him into the fire place. Others tried to drag him out back door, and others tried to bring him out the front door. They kept him there till he was worn out and at last they

He did nothing but throw himself into a thicket of brambles he was not long there when away down came the great noise. There were horses there they were knocking sparks out of the road, There were gentleman and ladies there. He knew some of them, They all went away and the man got out of his hiding and away home with him. Just when he reached home it was cock crow and his wife asked him did anything happene to him she said the cock was crowing all night He did not tell the story to her until a few days after.

Seo paidir chun Naom Gobnatan a deirtear nuair a téightear go Baile Mhúirne ag tabhairt dturus.
Go mbeannuighe Dia dhuit a Ghobnait Naomhtha,
Go mbeannuighidh Mhuire dhuit is beannuighim féin duit.
Is chúghat-sa a thánag ag gearán mo scéil leat
Is ag iarraidh mo léighis ar son Dé ort.

Tá áit i gcómharsanacht Bhéal-átha-an-Ghaorthaidh agus sé an ainm atá air na Doire na Buairce. Sé an cúis gur tughadh an ainm sin air ná seo:-
Bhí bean ag crúdh bó in aice coille annsan fadó agus bhí buaircín ar an mbuin. D’airigh sí duine taobh thiar di, dfheuch sí agus chonnaic sí firín ana bheag na shuidhe fé chrann agus dubhairt sé léi go raibh sé ag tabhairt aire do phróca óir a bhí fé'n gcrann agus annsan scéinn sé as a radharc. Do bhain sí an buaircín do'n bhuin agus do chuir sí ar an gcrann é chun go n-aineóchadh sí an crann airís.
Nuair a tháinig sí har-n ais i gcionn tamaillín, bhí buaircín ar gach crann róimpe agus níor fhéad sí an t-ór d’fhághail.
Sin fáth gur tugadh Doire na Buairce ar an áit

h-ais na fairrge agus nuair a chonnachadar an bhó ag teacht d'arduigheadar féin a n-earbaill leis agus síos leó go léir isteach sa bhfairrge.
Níor airig éinne aon tuairisg uatha ó shin. Acht siné bhí dá bhárr na mná aige é bheith cómh dealbh is bhí sé riamh.

síos an bóthar í mar shíl sé go raghadh sí abhaile ach bhíodh sí tagaighthe thar nais níos túisge ná é féin, nuair d’airig na chómharsain go raibh a leithéid ann.
Thagadh úaisle le h-árthaighe mhóra cun í crúdh mar airigheadh ar pé méid a bheadh san árthach go líonfadh sí é. Bhíodh gamhan glas baineann aici gach aon bhliadháin agus bhí an fear bocht ag dul i seibhreacht in dhiaidh an lae. Tháinig bhean chuige lá agus chuir sí geall leis go dtabharfadh sí féin árthach na líonfadh an bó.
Do chuir an fear an gheall léi mar shíl sé go líonfaidh sí é pé méid a bheadh innte. Tháinig an bhean agus is sé an t-árthach a thug sí ná criathar. Thosnuigh sí ar an bhó do crúdh agus thug an bhó an bhainne cómh tapaidh is d’fhéad sí é acht níor féidir dí an chriathar do líonadh agus chuaidh an bainne go léir ar fuaid an talaimh.
Fé dheire nuair d’fheach an bhean, is fuil a bhí aici dá chrudh in ionad bainne. Tháinig scanradh uirthi nuair a chonnaic sí an fhuil. Díompaigh an bhó a ceann agus d'fheach sí mór thímceall agus d’arduigh sí a hearball chuir sí géim úatbhásach diamhrach aiste agus síos chun na fairrge léi. Bhí na gamhna le

Bhí fear agus bean ina gcómhnuidhe cois na fairrge i gCiarraaighe fadó agus bhíodar ana bhocht. Bhí muiréan mór ortha agus gan puinn bíadh le fághail aca. Aon lá amháin tháinig fear siúbhail isteach agus d’iarr sé lóisdín na h-oidhche ortha.
Dúbhairt fear a’ tíghe go bhfaigheach agus fáilte nár chuir sé féin fear siúbhail ó na dhoras riamh. Fuair a bhean an súipéar ollamh do agus ní raibh de bhainne acht ach an méid do dhein an súipéar dóibh.
Chuadar a coladh agus chuir fear a’ tíghe an boulta ar an doras. Maidin lá ar na mháireach nuair d’eirig fear a’ tighe ní raibh aon tuairisg don fhear siúbhal agus nuair a bhí an boulta ar an doras ní raibh fhios acu cár imthig sé.
D'osgail fear a' tíghe an doras agus nuair d’fheuc sé amach connaic sé bó amuigh sa bhuaile agus í ag sileadh bainne. Ghlaoidh sé ar a mhnaoí agus dubhairt sé léi an bhó do crúd. Do crúidh sí an bhó agus líon sí an áthrach go tapaidh.
D’fhógar sé an bó ó altórtaibh na dtrí bhparóiste agus níor tháinig éinne dhá h iarraidh. D’fhan an bhó aige féin chomáineadh sé

"GO KEEP YOU SO"Bhí fear go nglaodhaidh siad "Ivy" na chómhnuí theas ar an nDrom mar a bhfuil Seán Ó Súilleabháin anois, agus tíóránach Shasannach nó raibh aon ionntaoibh ann ó b'eadh é, bhí buachaill aige do glaodhadar Séámus Bán air, agus bíodh sé ag obair i dteannta Ivy gach aon lá. Pé scéál é do bhuaileadh Ivy breoíte agus do thagadh a' buachaill isteach gac aon maidin, féuchaint conus a bhíódh sé. Ceann de na maidineachaibh a thánaig sé isteach agus d'fiafruigh sé connus a bhí sé, agus dubhairt Ivy leis ná raibh sé ar foghnamh in aon chor. Dubhairt Séamus Bán "God keep you so" agus cheap sé go raibh an ceart aige á rádh leis mar ná raibh ach beagán béurla aige, agus rud éigin, mar

"God relieve you" a mheas sé a rádh, ach dá bhfeadfadh "Ivy" a bhí ós a chionn in áirde a shroiseint bhí sé lámhachtha ar an spota aige. Bhí "God keep you so" mar focal magaidh ag muinntir a' Droma ar feadh i bhfaid na dhiaidh sin.

Nuair a bhí an lómhach go leír ithte acu atá ag fás mór thímcheall na carraige, fuaradar go léir bá leis an dtart. B'shin deire na franncaig roilge Mhidhrois ar an Dubha lic agus ní fheaca duine na daoraidhe aon franncach i roilg Mhídhrois riamh ó shoin.Bé an fáth gur chuir Seán Máíghistir Ó Coileáín na franncaig as an roilig i dtosach ná gur chuir duine éigin geall leis ná díbreóchadh sé iad fé mar a dhein píobaire na Gearmáine, ach do dhein.
ó Seán Mac Cárthaigh
Achadh Tobar

Do bhí long ó'n Spáinn ag teacht ó thaobh theas 'Mheiricá go dtí tí na Spáinne agus lán d'ó agus d'airgead á dtabhairt ag triall ar Rígh agus ar Rialuightheóírí (?) na Spáinne. Nuair a bhí sí leath slighe idir an Domhan thiar agus an Európ do thuit fear breóíe ar bhórd. Cúpla lá na dhiaidh sin do thut fear eile breóíte indiaidh sin airí thuit fear eile agus an fuireann go léir in dhiaidh a chéíle, agus an captaen chómh maith leo, ach amháín an triúr ba sh ine ar bórd. Bhíodar go léír sínte amach ins na leabthacha agus ní rabhadar ábalta ar aon obair a dhéanamh, ach an triúr sláíntúil ag tabhairt aire dhóíbh, ag feistiú na luinge

Nuair a chuireadh na franncaig isteach i teampuill Rois, san dha teampall - teampull Naomh Fachtna atá ag na Sasanaig anois, agus teampull na Bráithrigh, a bhí ag bráithre Naomh Pronnsías fadó - bhí fear na chomhnuí i Ros go raibh ana cómhacht aige - an cómhacht ceadhna agus a bhí ag Seán Máighistir, agus díbir sé ó'n dhá teampull iad ó thuaidh go teampull beag na Muirisigh i gCaisleán na Binne Duibhe. Quakers a b'eadh na Muirisigh agus tá siad curtha istig in aice an Chaisleáin. Bhí fear de na Muirisig na chomhnuí san Caisleán san am san agus bhí an comhacht ceadna aige agus a bhí ag an mbeirt eile agus do cheap sé iad dibirt as an áit agus dubhairt sé pé áit 'na díbreóchadh sé iad ná déanfadh aon díoghbháil go deo dá comharsain marbh leo mar nár ceart é dhéanamh, ach fuair sé amach le draoidheacht go raibh snámh mór déánta acu, agus do chep sé na h-aigne go dtabharfadh sé snámh eile dóíbh, agus do chuir sé amach ar Carraig an Dúbhlic iad ie. Carraig atá leath mhíle siar ó barra Ceann Dúin Déíde, mar atá an tig soluis anois.

eile é agus d'iafruigh do " An é sin do cheann feín?" "Ní eadh sin ceann bliadna" arsa an gasúr. D'iafruigh se d annsin[?] caidé an aosa bhi ag an cead cionn. Dubhairt an gasúr go rabh sé dhá bhliadan. D'iafruigh se do annsin caidén aois bhí ag a cenn feín "Tuairim coightigheas" ars an gasúr Thug sé isteach na stábla eile agus d'fiafruigh do" An é sin do cheann feín?" "'Seadh cinnte" arsa seisean "Caidé an dóigh a n-aithnigheann tú é" "Tá bhí cos ban air agus bhí dhá bhall bhán ann a éadan agus ni rabh ceann ar bith eile thart cosamhal leis ach e feín" " Caidé an dóigh bhfuigh tu abhaile 'nois é?" Imtheóchaidh me fa choinne an máthair" "Imtigh leat go gasta"
Nuair a tháinic sé sgaoil an fear amach an searrach " Fan anois go bhéirfidh me traighfil airgid duit" Thug sé cuig púnta do D'imtigh an gasúr na bhaile fhad leis a mhathair. Fuair sé sin i maithe le na geár inntleacht

"An dtig móran uisge san abainn sin" ars an fear "Níor míosúireamar aríamh 'sna cártaí é ach an méad tig sa lá imhtigheann sé lé fanaidhe uainn" ars an gasúr.
"Tiocfaidh me lá eígin eile ag amahrc ar an searrach" ars an fear. Tháinic se lá thar na bharach agus é marcaideacht ar gearan. D'oscail sé an geafta. C an bhealach.Tháinic sé aníos fhad leis an geafta agus tháinic se amach. Dhruid an fear an geafta. D'imtigh se leis na bhaile go Dún na nGall. Bhí an searrach beag leis Chuir sé isteach i stábla é agus d'fág se annsin é. Tháinic sé amach agus chuaidh sé siós fhad leis an droichead agus d'fan sé annsin. Ní rabh se i bhfad ann go bfaca se an gasúr ag teacht. D'iafruigh sé do ca rabh sé ag dul "Tá" arsa seisean "thug fear uasal as Dún na nGall leis mo shearrach" "An aithneocha é da bhfeicfeá é" ars an fear. "D'aitneochainn cinnte" ars an gasúr. Tug sé isteach i stabla agus theasbain se cliobóg do. An sn do cheann féin?" ars a seisean "Ní éadh" ars an gasúr. Thug sé isteach i stábla

SgéalBhí fear ag siubhail cois abhna lá agus chonnaic sé gasúr beag. Tháinic sé fhad leis Caidé tá tu a dheánamh annsin" arsa an fear.leis an gasúr. "Tá" arsa seisean "Tá mé coimhead ba". "Cia mheád bo agat?" ars an fear. Níl agam ach ceann amháin" arsa an gasúr. Nach bhfuil capall agat" arsa seisean. "Ta, tá searrach beag agam fosta" arsa a gasúr. "Ca bhfuil teach do mhathair?" ars ar seisean. Sin é thiar annsin" ars an gasúr."Bhfuil do mhathair istoigh?" ars a seisean. Níl d'imtigh sé na bhaile mhór ar lorg bidh duinn agus ní tháinic se abhaile go foill" ars

At home we have horses, cows, pigs, sheep and goats.
Cows are tied by passing a chain round the neck and fastening it to an upright. Two large stakes of wood or iron are fastened by a chain on top of one bail, being at each side of the cows neck. The cow house is called a byre.
A cow is driven by different exclamations, such as "whey ho chew on".
When calling chickens or hens we say "chuck - chuck".
Pigs are called by shouting "jock - jock".
My father calls the horses in saying " cop - cop".
When my mother wants the turkeys she calls "pee - pee".

"Dísbirt na Saoire 'sa Domhnaig ghil,
Bhúr ndíbirt as a gcill seo, go fonn liom dul
Tá míle corp ciardubh i dteampull Ruis
Is bidhidh bhúr n-ír ionnta go Samhain na Subh"agus do ghluaiseadar leo síos go dtí Bréan Tráigh, agus soir agus treasna an droichead adhmaid bhí treasna cuan na Léime an uair sin. Isteac leo go Cuan Dor, agusamach airís soir a bhóthar 'dtí an Ruarach (?) agus níor dheineadar siad ná staonadh gur shroiseadar Teampall na Sasanach i Ros Ó Cairbre, agus d'fanadar annsan agus táid ann ó soin. Tá scéal mar gheall ar aon bhfranncach mór amháín, bhí chomh mór le madra, agus bhí sé chomh seanda san go raibh radharc na súl caillte aige. Ní raibh sé ábalta an bóthar d'feiscint ach fuar sé cabhair ó bheirt compánach leis. Fuaireadar súid cipín beag sa díog agus chuireadar isteach 'na mbéalaibh é, ceann díobh ar gach taobh de, annsan do tháinig an franncach mór 'na lár agus chuir sé an dó lapa tosaigh in áirde ar a gcipín agus sa tslighe sin tugadh an tslighe go léir é isteach go teampall Ruis

Seán Máíghistir Ó Coileaín an file a chur na franncaig a' teampuill Mhidhrois. 'S amhlaidh a tánadar isteac ón bhfirrige 'na gceadta 's na mílte. Ní fheadhfaidis aon chorp, olc ná maith, a chur ann le neart franncaigh mar díósfaidhe gach pioc de láithreach bonn. Bhíodh eagla ar aoinne dul isteach sa roilg chomh maith. An lá seo bhíodar chun duine éígin do chur ann, agus bhí eagla ortha dul isteach sa teampaill le na franncaigh agus d'iarradar ar Seán Máighistir leogaint dóibh go dtí maidean ambáireach, maidin Domhnaig a bheadh ann, agus go gcuirfeadh sé féín amach iad annsan.Tháinig sé ar maidin, agus an ghrian ag eirighe, agus bhí slat beag na dhorn aige, mar do bhuail sé isteach 'na lár agus choiméad sé iad amach uaidh, agus bhí na daoine go léír ag faire air. Ós na cladhtacha agus eagla ortha teacht isteach. Dubhairt se leo fanúínt amuigh agus annsan thosnui9g sé ar na franncaig agus dubhairt sé

Chuaidh mé suas an bóithrín agus tháinig mé anuas an bóithrín agus thug mé an bóithrín ar mo dhruim.
Dréimire.Chuir sé slat aréir agus bhí sé chomh h-árd leis an aer ar maidin.
Deatach.Chaith mé suas chomh bán le eala agus tháinig sé anuas chomh buidhe le ór.
Ubh.Capall sa stábla agus í ag rith sna cosa n-áirde agus gan í ag corrughadh aon chois.
Túirne.Dhá chois ar an talamh, trí cosa in-áirde agus ceann an duine bheó istigh i mbéal an duine mharbh.
Fear a mbeadh pota ar a cheann.Shiubhal mé agus thóig mé, chuartaigh mé 's ní bhfuair mé. Dá bhfuighinn ní thiubharfainn agus thall nach bhfuaireas thugas.
Dealg.Ceathrar ag rith, ceathrar ag crith, beirt ag déanamh eolais agus Tóbaidh ar deire.
Bó a bheadh ag rith le fíbín.Trí muca dubha, dubha dubhradán ar shliabh fatha fuaradán a n-aghaidh siar ar charraig an rian agus gad ar do ghiall mara dtomhaisidh tú.
Trí chruach mhóna.Ní fuil 's ní feóil 's ní cnámh é. As fuil 's as feóil a d'fhás sé, biadh do chuile dhuine é agus ní itheann duine ar bith é.
Ciach.

A gaduidhe, a gaduidhe gan mhaith.
Fil Fal, fil fal
Tom pom, pom, pom, pom.Bhí árd fhearg ar Seáinín agus dubhairt sé gur ceart batráil maith a thabhairt do agus dubhairt se go gchuirfad sé é chun na púcaí arís agus rith sé na dhiaidh ach bhí Seáinín ró mhear do agus dhein Mícheál an bearsa seo:-A Sheáinín tán tú go maith chun rith
Bíonn tú i gcómhnuidhe ar rith
Dubhairt cheadhna ná rabhais go maith chun obair
agus tán tú na liobar
a bhuachaillín aimhleasta gan maith gan maith.

A Sheáinín a Sheáinín tán tú go cliste
Tá fhios agat ar gach rud
Tán tú mar had agus tán tú mar dud
Ní'l aon mhaith ionnat
Ríleann tú go maith i gcoir obair
Is ní bhíonn tú ach amuich ag soadar.Do bhí ana fhearg ar Seáinín ach dubhairt se nách chuma leat. Na fuilimse cliste ar seiseann agus bhí deóra ar a súile leis.
Ansan do dhein sé an béarsa seo:-
"A Daidí, A Daidí tán tú ach mar gaduidhe
Tá fhios agat ar gach aon rud
Agus ní dheineann tú puinn ach ag gáraidhe

1. Lus na gCnámh: (Comfrey) An luibh seo do bheiriú, ceirín de dhéanamh dhi, agus í chur ar chois leointa, nú ar aon chuid eile don chabhail a bheadh leointe.
2. Miont Fiadhain: (Mint) Do bheiriú agus an t-uisge a scagadg i soithigh eigin agus é ól. B'in leigheas ar thinneas goile.
3. Ruithéal Ríogh: (Herb Robert) Leighisfeadh té déanta den luibh seo bbreoidhteacht ae.
4. Biolar Trágha: Té do dhéanamh leis an gcarrán bú biolar tragha (Scurvy grass) agus é ól. Leighiseann sé dathacha.
5. Cluas Liat: (Coltsfoot) Té d'ól a bheadh déanta de'n eidhean nú cluas liath, leighiseann sé aidíd na seamhóg.
6. Bruitíneach: Aoileach na gcaorach do bheiriú i mbainne agus an deoch d'ól.
7. Losca: Ceirín de bhualtraigh do chur ar an áit loiscithe.
8. Craosgalar: (Thrush) Duine d'fhághail a béarfaí t'réis báis a athar agus anál an duine sin do shéide seacht n-uaire

1. If there is a red sky in the morning it is a sign of a good day.
2. If the sheep is not eating in the morning it is a sign of a good day.
3. If the smoke of a fire goes up straight, it is the sign of frost.
4. If the fire is blue in the evening it is the sign of rain or frost.
5. If the swallows fly low it is the sign of rain.
6. If you hear Kill bell at Clara it is the sign of rain.
7. If there is a rainbow in the morning it is the sign of rain.
8. If frog changes its colour, it is the sign of rain.
9. If a frog or worm comes into the house it is the sign of rain.
10. If the crowd alight in the sheep's back it is the sign of rain.
11. When the sea-birds come inland it is the sign of a storm.
12. If the crows perch on the fields instedd of on the trees it is the sign of a storm that

A Landlord StoryMany stories are told about Mr. Hickey, a landlord who owned a considerable share of property near and around Ballylongford, and who was resident at Kilelton House on the banks of the Shannon.I have heard my mother say that she was told by her father who lived near the house of Mr. Hickey, that her- her father - could not keep a dog lest his bark might disturb the slumbers of "The Master".A further evidence of his merciless treatment of his tenants it is said that two of his tenants who came with their working

place. There is no wood of any description in Bally-daly only the one we see in Cargin which is a mile to the West.

Tá fear amuigh i mbaile na Circe (Cark) darb ainm Ioseph Mac Meanma[?]
Bhí sé posta an cead uair agus fuair a bhean bás. Bhí inghean amhain aige agus

siubhal. Cuir an cailín an madadh suas ar bosca agus cuir sí hata ar a ceann agus píopa in a bheal. Chuaidh an cailín i bfolach nuair a chonnaich sí an gasúr ag teacht. Nuair a tháinig sé sgannradh é agus rith sé amach ag a athair a bhí amuigh sa garrdha agus tháinigh a h-athair isteach leis, agus nuair a connaich sé an madadh thosuigh sé ag gairidhe.

Gach corp a thigeann igcóir a gcurtha
Bíonn a bpeacaí sgurtha in am
Daill go bhfeicid, frigde a piocadh
Tréis a dturaisí ann
Bíonn maidí-croise réabhta briste...
Is ró bhréagh ritean stann ...Ar faithche breágh aerach a' cheoilBíonn na plumaí is na h-áirní go hárd ann ar ghéagaibh
Na h-ubhla na slaodaibh gan ghreann
An cuacín ar cuairt ann, is suairc a bhíonn sa Gaortha
Go bhfuil furim aici le h-aireach sa ghleannDeinid siúd rinnce, go h-aoibhinn ar neoin
Buailid siad poc báire go sásta ós a comhair
Bíonn maise agus múineadh ar gach cúl-fionn deas óg
Ar Faithche Breágh aerach a cheoil. Tuille.
Ní staidfaimíd de'n stair sin ... go cláir geal na Mumhan
Mar labhraid na h-éanlaith agus gáirid le fonn.
Go sínfear mé le'm cáirde gaoil nuair a tréighfead san uaig.
Ar Faithche Breágh aerach a' Ceoil.

Mo shlán thar lear cun mná is fear
San áitreabh le chéile ó fhágaim se an Gaortha go Laoi
Mo shlán cun mo cháirde ná feicim se in aon bhall
'Gus mo shlán chun an méid úd sa ChillMo shlán cun na h-abhann gan fonn gan file
Mo shlán chun na Banndan go bhfuil an reamhar beac innti
Mo chéad slán cun an teampuill ó árd a cloig-thig
Agus mo slán cun gach staid bruinneall ógIs árd a bhíonn Venus nuair a téigheann sí cun síor rith
Bíonn luaith readh na soillse 'na cló
Saothar na naomh geal do deármadh san oidhche
Gan stáitse, gan bíomna gan bórd.

Agus is aoibhinn do'n fhear údh gur luighis leis mar chéile
Anois ó taoi pósta agus nach leosainn dul it éileamh
" Go mairir do snuachair" agus go deo deo táim réid leat.

ort i mball éigin
Ó baineadh ár gclú dinn, is gur luadadh sinn le chéile
Ní bhfuighidh mo chroidhe suaimhneas, go mbeidh ualach uain féin ort.

Nuair a théighim-se un Colaiste mar a dearna na sagairt
Fiafruigidh súid diom an mbíonn "sweetheart" ag bhaile agam
S'é deirim agus is breágh dom, riamh in aon chor ná raibh agam
Nuair a bhíonn an bridhde ball maordha
Tréis mo chroidhe 'stig a chealg.Ar maidin Dé Domhnaig agus mé ag fogha-dul cuig Airfrinn
Cuirim umam mo léine agus éadaig breágh beannuighthe
Cím cugham mo cúl-fhionn, luighim súil uirthi i ngan fios dóibh
Agus ní ar Muire bím ag cuimhneamh ach ar Brigde no "malla' Ros"Is aoibhinn do'n leabaidh gur luighis innte aréir

Brannda agus daor "Phunch"
Geobhfá cíor binn agus sgathán agus ribín de gach aon dath
Agus seo hó dul a chodladh ar bhrollach mo léineMara mbeadh brigh na dtrí leabhar úd
Do leabharfainn go séimh leat
Raghainn seal an Ghleanna leat, mar a labharaid na h-éanlaith
Do shínfinn-se síos le dian díogras grádh duit
Agus mara mbeadh na Déidhe
Ní thréigfinn go bráth thúA ógánaig uasail cuirim suas anois feasta duit.
Do glacais i dtúis do shaoghail chugat mar céile Muire Beannuighthe
Do tugais na leabhair go léir ná deanfá sa atharach
Agus Cocoíl ar Éirinn. ní leigfir gan aithne mé.Trí cnocaibh má gluaisigheann tú, a uanaig it' aonar
Bead-sa ar do thuairisg, go bhfaghad uain

Long ago there was a man from Cahirkeem working in Allihies mines. He was going home one Saturday night. He was very anxious for a smoke but he had no match to light his pipe. The he saw a fire on the road before him. While he was lighting his pipe he saw a man coming to him. They walked on together until they came to Eyeries they never spoke. He went into a Public house for a drink The Ghost waited outside. He offered a drink to the Ghost he did not take it. They walked on again till they came to Ballycrovane. Then the Ghost spoke . Well he said "We must separate now from each other. I must be in Waterford before the cockcrow and you will be going home to Cahirkeem. I will give you advice not to be out late any Saturday night from this out. Be off with you now said the ghost. for a crowd of people will be going this way soon and if they catch you out you will pay for it. The ghost shook hands with him. Then he looked into the Ghost he knew him He was a nighbor from the Village who died six years ago. He went off and did not see him since. The man was gone a quarter of a mile when he heard the great noise after him.

About twenty years ago. There lived a McAullife man in Cahirkeem. He was a great dancer and a good man. One night he was coming from town walking and near a cross in Cahirkeem. He saw a number of people dancing and he went towards them to go dancing.
He never knew any one of them and he got very lonesome and he ran away home across fields. When he went home he told the people at home about it and they were only laughing at him. The second next day he got a wire saying that his son died in America that night when he heard the dancing.

Once there was a boy living in Inchinteskin and he did not belief in Ghosts. He used be out very late at night, so his father told him that something would happen to him some night if he would not be in early every other night. He didn't do what his father told him he always came in late. One night he was coming towards the house he saw the crowd coming towards him and they told him to hurry on and to go home that there were three women coming down the hill and that there was one bad woman there and that she would kill him. He went home and told his parents and he never was out late again.

Then they kept adding on the rods until they came to the middle. Then they left a space on the middle. They put a rod slant ways on the space. Then they start to do the same thing from the space to the top of it.

for the cocks of hay and for the suidhestíns
First they used get hay and get a big rod and bend it and put a rope across it and then put a handle in it and keep twisting it and keep adding the hay on to the cruaicín according as you want it. They used call the rod a "cruaicín".
They used make baskets which they used to call caiseáns. Everyone used to have the trees for making baskets they used to call them twigs. First they used to make a bundle of them and put a súgán around them. Then put it into a hole of water for nine or ten days. The reason why they put them into water is that when they will make the caiseán that the rods will bend without breaking. Then they make the baskets. They still make baskets.
First they used to cut eighteen sticks the same size and put them standing in a row. Then they used to make the bottom of it and they used to leave a hole in the bottom for every stick. Then the used to get a thin stick and tied it on to every row

Long ago the women used to be spinning every night. The men used to be making súgán stools which they called "suidhestíns" and they used make the súgáns out of hay. They used make their own nets for fishing and their own candles.
There are only a few spinning wheels around now. Long ago there used to be one in every house,
First they used to get the wool and card it and more people used bring in the weaver and then they used to spin it and make it into thread. They used to keep some of the thread for stockings, and dye more of it and they used to knit trousers half blue and half grey. When they used to have it spun they used make chains of it and the men and boys used make balls of it. There was a mill in Eyeries Then they used put it to the mill to be woven into cloth. Then they used put it to the tucker and it used to be made into frieze.
The men used make the súgáns

Flummery was used in most houses some years ago. It was a healthy and delicious drink either by drinking it warm or leaving it till next day to jelly, it was delicious with cream.
It was made by putting two cupfuls of oatmeal steeping in cold water for a couple of hours and pour, into a bowl of jelly, add sugar and cream to taste while boiling.

Long ago a man lived in Cahirkeem named Paddy Goggin. One day himself and five other men went across to Kerry with a boat of salted fish. When they were as far as a rock called "Billig Mór na Bhera" the boat struck the rock and the boat turned. They were all lost.
That day Mrs. Goggin was over to Mrs. Downing's shop, and Fr O'Reilly came in. He said "How are you Mrs. Goggin". She said "How would I be when my husband is by the sharks of the sea," She then said to try to find him, dead or alive, in God's Honour. He had to do something and he asked her "Did he bless himself after the last meal", and if he did he could be found.
The next day the priest got a crew of men and went out. He asked the men to show him where the drowning took place. When they went to the place the priest took out something When he left it in the water it went round in a circle and then sank. A few days after a man from Gort was down to the strand for

Once there was a man stealing cattle. It happened that he was crossing a river near Eyeries Beg and he saw a man standing inside in the river with a rod in his hand. The man that was stealing the cattle asked him what was he doing and he said that he was doing his penance for his sins and that he would have to stay there until the rod in his hand would sprout.
Then the man that was stealing the cattle said "God help me it is time for me to do my own penance". Then he jumped into the river and he had a stick in his hand that he and after the cattle Then the other man told him to stay there with him until his stick sprouted. Early next morning before the sun rose the stick that the man had driving the cattle sprouted.

Once there was a boy living in Inse an t-Seiscin and he did not believe in Ghosts. He used to be out very late in the night. So his father told him that something would happen to him some night if he would not come in earlier.
He did not do what his father told him, he always came in late. Once night when he was coming towards his house he saw a crowd coming towards him. They told him to hurry and to go home that there were three women coming down the hill and that there was one bad woman amongst them and that she would kill him. He went home and told his parents and he never was out late again.

One night long ago there was a big crowd of people in a house sitting around the fire telling stories. After a while the woman of the house heard a knock at the door and she told the rest that somebody was knocking but they heard nothing. After a while the crowd went away and the man of the house came in and his wife asked him if he heard or saw anything and he said he did not. Then she told him that she heard the knock at the door. He said he would go out to the stable to see the horse. When he was opening the door of the stable a horse got up of the fence and walked down the garden. When he went into the stable his own horse was dead. He said it was how his own horse was swept.

Long ago in Ireland when there were many kings there lived a widow who has only one daughter. When the daughter was young she was very delicate so her mother never asked her to do any work. When she grew up she was not accustomed of doing any work so she would not do any then. Her mother was so angry with her one once occasion that she gave her a beating.At this time a prince happened to be passing the house and he heard the girl crying. He went to the house and asked why was she crying. The mother was ashamed so she said that she beat her because she was doing too much work. On hearing this the prince asked her to let her go to the palace and she would be very useful. At first the mother pretended that she could not live without her but at last he persuaded her to let her with him. Then he brought in the coach to the palace. When they arrived at the palace the prince brought the girl to the queen. When he told her the story the queen was surprised and said she would get married to her son if her work was satisfactory. When

Siúd chugam thríd an sruth fear áilne na gréine, fear an chóta dheirg agus snáithe dearg ina léine.
Gliomach.Thuit molt le fánaidh aille agus níor briseadh aon chnámh ann.
Seilmide.Chonnaic mé fear ag tigheacht an bhóthar agus a theach ar a dhrui[m.]
Seilmide.Mamó ar an lota agus í ag cur alluis.
Mála Braithe.Dhá bhó bhainne ar chnoc na gaoithe, ceann san oidhche agus ceann sa ló.
An Ghealach 's an Ghrian.Tá poll ar an teach agus ní h-é an doras é.
Seimléar.Girrfhiadh sa sliabh agus cú ina dhiaidh.
Snáthad agus snáithe.Siúd faoi'n gcómhra é, siúd faoi'n stól é, siúd amach an doras é.
Cuileóg.Tobairín fíor-uisce ar thaobh an tighe agus dubhshlán fear in Éirinn a éadan a nighe.
An ghrian ag sgalladh.Tháinig sé isteach ar dhruim na ndaoine agus chuaidh sé amach chomh mín le síoda.
Móin.Tá sé bhus 's tá sé thall agus tá sé ar dhruim na caora ghlas.
Ceo.Daideó sa gclúid agus dhá chéad cóta air.
Meall gabáiste.

1. Ba cheart do lámha do nighe sar a bfágann tú tig na gcomhursan, nuair a bhíonn tú ag crúid na mbó dóibh
2. Ba cheart salann do chur ar an mbainne sar a dtabharfair uait é.
3. Ba cheart crochadh do bhaint as an meidir ná theigeann tú isteach i dtig agus chuigion dga deanamh
4. Ní cheart leigint do aoinne teine do thógaint as an dtig.
5. Ní cheart eadaighe an phaiste d'fhágaint amuigh i rith na h-oidhche
6. It isn't right to call a baby out of its name until it is 12 months old.
7. A child should not be allowed to look in a mirror until it is 12 months old.
8. It is not right to lend a cradle until the Baby is 12 months.
9. It isn't right to wear mourning after getting married even if a very near relative is dead.
10. A horse- shoe is considered lucky. if a person finds one he hangs it behind the door in the kitchen

1. Ba cheart do lámha do nighe sar a bfágann tú tig na gcomhursan, nuair a bhíonn tú ag crúid na mbó dóibh
2. Ba cheart salann do chur ar an mbainne sar a dtabharfair uait é.
3. Ba cheart crochadh do bhaint as an meidir ná theigeann tú isteach i dtig agus chuigion dga deanamh
4. Ní cheart leigint do aoinne teine do thógaint as an dtig.
5. Ní cheart eadaighe an phaiste d'fhágaint

i mbéal an duine thinn.9. Truich: An duine go mbeadh air do chur trí h-uaire os cionn agus fé láir asail. 10. Nó uisce d'ól as sruth a bheadh ag snigheadh ó dheas idir dhá bhaile fearainn.
(Ta mórán leighiseanna i n-uisce teorann.)11. Aicíd na nGearb nú Clamh (Scurvy) Eirball cait duibh do ghearra agus an fhuil do chimilt don áit tinn. 12. Liath -Bhuidhe: (Jaundice) Giota de chluais gabhair do chur ar chórda agus é cheangal de mhuinéal an duine tinn.

Má fhásann adhbhar ar a mbíonn deallramh ime ar adhmad is amhlaidh atá duine éigin ag imirt piseog ar an nduine a gheibheann an t-adhmad san. Raghaidh dá dhícheall cuigean do dhéanamh. Déanfar gruth den uachtar, agus ní thiocfaidh a thuille atharrú air. Lá Bealtaine: Lá Bealtaine ní ceart bainne do thabhairt d'éinne go mbeadh buidéal dubh aige. Má tugtar an bainne dhó ba cheart pins salainn do chur ann, agus cuirfidh san an phiseog ar neamh-bhrígh.
Oidhche Bhealtaine ba chóir uisce coisreacan do chrothadh ar thigh an bhainne agus ar árthaí an bhainne mar chosaint ar phiseoga Oidhche Bheataine.
Ní maith an comhartha é girrfhiadh d'fheiscint i measc na mbó Oidhche Bhealtaine ná lá Bealtaine.

Uibhe: Má chuireann tú uibhe i ngarrdha prataí do chomharsan ní bheidh aon rath at a bharra agus beidh fás tuigh ar do gharrdha féin.
Má caitheann tú uibhe isteach i bpáirc 'na mbíonn ba ag inbhear, gheobhaidh cuid de sna buaibh sin bás. Ím: Ma chuireann tú blúire ime ar bonn na finneoige, raghaidh na gabhair i ndísc.

fhochal duit níor mhó ná maith an ide a thughadh ar an d'tigín agus sé a dúbhradh na dhíaidh san mar gheall ar an íde (Donncadh Chásga a dúbhairt é) "Bheul" ar seiseann cé nár fhás féasóig ríamh ar Aongus bocht dá d'tagfhadh sé abhaile agus dá bhfeichfeadh sé an tigín agus an íde a tugadh air, d'fásadg an feasóig air le tocht feirge agus cannchar chómhraich. Ach níor tháinig Aongus thar nais ó shoin is dócha go bhfúair sé bás, solus siorriúde dá ganam is d'anamnachaibh na marbh go léir.

scread aisti is seo mar a dúbhairt sí taobh amuigh den bhfuinneóg. "Dar fíadh ní cloisimse dhá rádh agat-sa istig annsan 'gach aon úair ach "A Naomh Mhuire a Mháthair Dé" agus más mar sin atá agat ní beidh aon airgead le fághail agat, fiú amháin an méid cuireadh balcais éigin ar do dhrom duit féin"
"Ó mhuise is fada go dtachfaidh an gheab aighnis tusa". arsa Aongus mar nách é mo dhrom ba cheart beith ag tabhairt buadhartha dhuit ar am mharbh na h-oidhche" "Téighir abhaile úaim is go ndeanfaidh an díabhal dreimre do cnámh do dhrom fein" Cuir an méid sin sgannradh ar na haon duine ríamh a bhí ag faire air is d'imthigheadar leó. Lá ar na mbáireach d'imthig Aongus leis go Rath Gaoltha. Ach mo lámh is mo

got out from the towns. There is a story of a man named John Burke who lived near Dunmore. It is said that he was on his way from Tuam carrying a new pair of shoes on his back. He hit his big toe against a stone and cut it very much. "I had luck not to have on my shoes they would be well broken now." When ever anyone else cut their toes they used say. "Thanks be to god I had'nt my shoes on."
They used wash their feet every night but they used never throw out the water after doing so. They used leave it within until next morning. They said it was not right to throw it out as the fairies would have power over you if you did. It is said that there was a man cutting turf in Burmingham bog and that on his way home washed his socks in Mammions' spring well. His name is not known. The well disappeared from where it was and sprung up fifty yards from south of that.
In summer men and women wore stocking called traithíns. They had no stole only one loop through which they put the big toe.
They used have no corns long ago only shillblains and bunógs. The bunógs came in the heels and were very sore. Aghaidhreach was another common ailment which came in the feet. It was worse than any other ailment. Patt Lardmer of Bishop Street

Foot-ball, cricket, and hurling matches were the games played when my grand-father was young. Bowl-throwing was also a common game, played in Autumn at that time. Bowl-throwing was played on the road with a round green-stone about four ounces in weight. Green-stone was the kind of stone used because it was harder to break than lime-stone.
Foot-ball matches were not very very common in any district at that time. Only the few boys who were going to school to Tuam knew how to play foot-ball at first. Foot-ballers from Tuam used come out to play against the Cortooners sometimes. They used play usually in the lawn in front O'Kellys House in Knockavanie. The matches often ended in a draw. Great crowds used gather to see the matches.
Cricket was the game which was played oftenest in the district. My grand-father forgets how cricket was played but

Long ago children used be fourteen or fifteen years of age before they started to wear shoes. The shoes they wore were called 'Brogues. They were low laced shoes reaching the ankles and made of very strong leather. There were other shoes as well made of lighter leather and these the women wore. There was no one in my village who never wore shoes at that time. Children start wearing shoes when they are three years of age. They wear low strapped shoes then and as they get older they wear high-laced boots.
They seldom wear any shoe in summer until they are sixteen or seventeen years of age and long ago the men never wre their bragues except in winter and when they went to Tuam.
Some of the women never wore shoes in Summer or Winter only just when they were going to Tuam. They used not wear on the way in or out but used put them on at the head of Bishop Street. They used tie them together and throw them over their shoulders when they

Long ago there was a man in Cahirkeem and he was making a rick of hay. He had a crowd of men making the rick with him. After dinner the man left his tobacco on the window and himself and all the men went out at the hay. A spell after they going out the woman saw the tobacco all eaten so she said to herself. "If I caught the one that eat it he would get it from me", and she heard the voice saying. "There is no tobacco for that man because I wanted it." So she put the tobacco in the window again and it was taken. When the man came in he asked for the tobacco and the woman told him what she heard the voice saying and he said that it was a fairy that wanted it and he heard a voice saying I am your brother and he told him to pray for him. The man of the house used to say a prayer for him every night. So he was never since or heard of he was seen.

Long ago there was a house in Cahirkeem and the Fairies use to be coming in every night after they going to bed. The Fairies used to be dancing and playing and noising the cups. One night they were breaking the cups and the man of the house came down from the bed and he asked asked them what were they doing and that himself could not sleep, sleep with the noise they had going on. One of the fairies said that they would not leave the house until they have five years spent in the house, and after five years they left the house. The man of the house could not make any butter while they were in the house. When they left the house he could make the butter from that on. When the Fairies went to the other house they never left it and the people of the house had to leave it and go to some other house. The fairies were there in the house for a long time but there is no sight of them there now.

B'é deóinín Dé é go raibh muileann in aice na h-abhann agus do stop an muileann an bosca. Fuair an muilneóir é. Bhain sé an clúdach de agus cad do bheadh ann ach leanbh. Thóg sé an leanbh abhaile annsan chuige féin mar ní raibh éinne clainne aca féin agus do thug sé an leanbh dá mhnaoí le tógaint. Thug sí aire do'n leanbh le cion agus ceanamhlacht go dtí go raibh sé suas 'na buachaill maith.
Chualaidh an Rí annsan go raibh a leithéid ann arís agus do chuaidh sé go dtí é agus d'iarraidh sé do'n muilneóir an leigfeadh sé an garsún chuir le litir go dtí a thig féin le tabhairt dá inghéan. Dubhairt an muilneóir go leigfeadh.
Thug sé an litir do'n buacaill agus d'imthig sé d'iarraidh tigh an Rí a dhéanamh amach. Bhí sé ar siubhal i rith an lae go dtí go dtáinig an oidhche air. Chuaidh sé isteach sa choill chun fanamhaint ann go lá. Do chonnaic sé solus istigh sa choill. Dhein sé fé dhéin an tsoluis. Chuaidh sé isteach sa thig. Ní raibh aoinne sa tigh roimis ach sean-bhean agus d'iarr sé lóisdín uirthi.

Bhí sean-lanamhain ann fadó agus bhíodar an-chríona nuair a rugadh leanbh mic dóibh agus bhí "brand" ar a éadan go mbeadh sé pósta ag inghean an Rí. Chualaidh an Rí go raibh a leithéid ann agus tháinig sé fé 'na dhéín. D'iarraidh sé do'n tsean-lanamhain ar leó féin an leanbh. Dúbhradar gur leo. Dúbhairt an Rí leo go dtógfadh sé féin an leanbh agus go dtabharfadh sé an oiread san airgid dóibh; gur bhfearra dóibh an t-airgead ná an leanbh; 'san am go mbeadh an leanbh suas 'na fhear go mbeadh an bheirt aca caillte; an méid airgid a thabharfadh sé dóibh go gcoimeádfadh sé an fhaid a mhairfidís. Ba dheachair leo tabhairt isteach scaramhaint le n-a leanbh agus i ndeire na scríoba dúbhairt an mháthair go dtógfadh sí an t-airgead agus do thugadar an leanbh do'n Rí. Thóg sé leis abhaile é. Fuair an Rí bosca. Chuir an leanbh isteach san bosca; Chuir sé clúdach air agus scaoil sé an bosca leis an tuile.

bhaoghal dó bás obann, bás an pheaca mharbhthach; bás an breóidtidhe mhóir báthad fairrge; ná aon tigh go mbead sé ann do dóghadh go bráthach, mar a déanfad bean do bheadh i dtrioblóid clainne cuireadh na timcheall í agus fóirthigh uirthi gan amhras.

Sidí sgéalúmhnach na Maighdine Glórmhar D'fhág sí sgríobhtha ar leach an mama[?] nuair[?] chuaidh sí a' fiosrughadh a Mic.
Tháinig an t-Aingeal chúichí á innsint dí gur thóg sí an leach de dhorus an tuama agus gur dhein Mac Dé an dara pearsa Trionóid Ró Naomhta gur n-aiséirghe slán. D'fhág sí súd an sgéalúmhnach go fíor leathan Roimhe gach n-aon do ghlacadh í, do onóradh í agus do choimeadfadh í
"Cros na n-aingil ar an leabaidh go luighim Braon dá ghrástaibh ar lár ár gcroidhe againn[?] Brat na bhflaitheas go neóchaidh go fairsing ár dTímcheall ag tógaint ceó is smúit na bpeacaidhe seo dinn-ne. Luighim le Dia is go luighe Dia liom; Gabham Dia mar Athair agus Muire mar Mháthair, Flaitheas Dé mar dualgas agus mar súil le na ghrástaibh."
Aoinne a déarfadh í seo trí h-uaire ar a luighe ar a leabaidh, ar a thuiteam chun suain, gheobhadh sé neamh agus talamh mar dhualgas, flaitheamhnacha mar Suaimhneas agus ní fheicfeadh sé ifreann fuar go bráthach. Níor

(ar lean)
Ciach agus deachair ort, a mhaidrín ruadh na gcleas
Nár chuadhais siar ar na barraibh, sa seana-bhall críona shlad
É thabhairt leat abhaile do mhairfeadh sé mí led' ais
Is beidh fiadhach ort-sa feasda mar caithfidh tú sgiobadh leat.Fán suas chun na gleanna, 's ann atá an talamh mhín iseal dheas,
Geobhair uain ann gach maidin, bhí faire ar a n-éirghe amach,
Geobhair géana, 'gus cearca, 'gus lachain ar lín le n-ais'Sná bhíonn buadhairt ort ná mairg, fan treasna na bhfír ó dheas,
Soir chun na Ceachan is treasna chun Cúm na Leach,
Chun Rochuns[?] na Dreapa 'gus Gleann Inse Chuinn ó dheas
Is ar m'lúach má castar thú, i gcaitheamh na h-oidhche ann stad.

Tomhasanna.Tobar fíor-uisce i lár an bhaile, bolltaí iarainn 's géarsighe maidí.
Caig Fuisce.Giorrán bán 's chúl le aill 's é ag gearradh aráin go tiugh.
Bró.Níl sé istigh 's níl sé amuigh 's cá bhfuil an lá nach bhfeictar é.
An Fár-Doras.Bhreathnuigh mé amach trí fuinneóig Dhaideó agus chonnaic mé rud marbh ag iomchur rud beó.
Rothar.Chuaidh beirt fhear amach ag baint chlocha. An méad a bhain síad d'fhág síad 'na ndiaidh íad agus an méad nár bhain thug siad leo íad.
Dhá charróg a bhain díobh a gcuid clumhaigh.Stáca dubh dorcha indoras gach aon tighe.
Cárnán Aoileach.Chuaidh mé siar 's aniar an bóithrín agus thug mé na muigíní ar bharra mo chosa liom.
Sneachta.Teach mór mór é, coinnleóir óir é, tomhais go beo é ná sgaoil thart é.
Na Flaithis.Siúd chugam fríd an sruth, fear gan léine, fear gan crios, fear na coise caoile cruaidhe is é an truagh nach bhféadaim rith.
An Bás.

Núair a théighim - se annso síos
Agus núair a théighim ar an gclaoidhe
Agus núair a chím - se Carraig Aonair.
Tagann pleasg ar mo chroidhe.
Lachann ón daoin no spideóga i gcionn sleibhe ann.
Is ní bréig cearca fraoigh.
II
An Lúan nó don Aoin núair a tháinig suimhneas ró bhr [?]
Deimeadar úaimse dhá úair roimh lá.
Dul ag íascac don Spáin.
I g' iontabhairt a mbádh.
Nó iaccach na blíana bhí na dhiaid san go bráth.
III
Inghín a chroidhe ná gol is ná caoin
Mar do geóbhaid tú tónóchair a deanaid rómhar dhuit arís
Ní geóbhadsa mo baodhean mo trúir d'fearaibh gcroidhe.
Ná mo ceathrar bréagh múinte de lúbraibh gcroidhe
Sé bí na dhíadh tháinig sé an d'tir
Agus a dhá láimh gheala dínce [?] lé síos.

Fadó fadó sa tseana aimsear bhí fear ann go raibh mórán paistí aige. Aon lá amháin chuaidh sé go dtí an greasuidhe chun brog d'fhagail doibh. Nuair a bhí sé ag dul amach an doras dubhairt seana chat a bhí sa cúine, tá peire bhróg uaimse leis. Chuaidh an fear go dtí an gréasuidhe agus d'innis sé an scéal mar gheall ar an gcat. O, arsan gréasuidhe tabhair an cat thugamsa amáireach. Thug an fear an cat go dtí an gréasuidhe. Bhí moran coin ag an gréasuidhe i gcomháir an chait. Do chathadar an cat amach as an mála. Chuaidh na coin in a diadh ach nior rugadar air, Chuaidh sé isteach i d'tig agus rug ceann des na coin ar a cois. Chuadar isteach don tig agus níor bhfuair siad an cat ach seana bheán istig agus Mála ar a chois. Do thógadar suas an mála agus bhí an cos geartha agus annsan bhí fhios aca gurabh í an cat a bhí ann.

Knocknakilla is considered another very airy spot. On the side of it is a large circle measuring probably 30 yards in diameter. There is no mound of any description yet the circle remains plainly visible. Some say it was a fort, others that it is the site of St. Cuimin’s Church after whom Kilcommon was called and from which the Hill took its name Cnoc na Cille. Now there really was a church there but on the other side of the hill. The place was in the parish of Upperchurch until 1805 and there was on this hill a chapel of Ease to Upperchurch. That may have been responsible for the name of the hill. The circle however remains untouched and whether through fear or otherwise it has never been matured, ploughed or in any way interfered with.
Knocknabansha.
It is said that there was a fort at Knocknabansha but I could see nothing but a few loose stones probably drift. However between Knocknabansha and Knocknakilla is portion of a fence which according to popular tradition can never be raised to the height of the surrounding fences. I have

Ryan Bolger Ryan Súdaire
Ryan Concubairín Ryan Peatsoí
Ryan Pet Ryan Lysaght
Ryan Ryder Ryan Bradshaw
Ryan Anthony
Ryan Lake
Ryan Maidrín
Ryan Barrett
Ryan Dan
Ryan Biddy
Ryan Kvik
Ryan Cach
Ryan Bodaċán
Ryan Sweeper
Ryan Modeller
Ryan Fox
Ryan Tailor
Ryan Leveller
Ryan Puck
Ryan Bruiser
Ryan Smith
Ryan Peig
Ryan Pond
Ryan Garrydoolis
Ryan Pioċóid
Ryan Whip
Ryan Wall
Ryan Gleidire

The most common names in my home district are Ryans and Bourkes. The Ryans all have nicknames. Following is a list of Ryans living locally with their nicknames:-
Ryan Howard
Ryan Kelleher Ryan Peidreac Ryan Din Ryan Yalla William
Ryan Ruadh Ryan Rony Ryan Master Ryan Junior
Ryan Putty Ryan Racker Ryan Coonagh Ryan Reic
Ryan Gar Ryan Alty Ryan Hugh Ryan Matteen
Ryan Malachy Ryan Toby Ryan Larry Ryan Toole
Ryan Bulleen Ryan Darby Ryan Simon Ryan Cuvigan
Ryan Kevin Ryan Goureen Ryan Chickeen Ryan Bawn
Ryan Pegagh Ryan Shawn Ryan Rody Ryan Brandy
Ryan Will Ryan Richard Ryan Frank Ryan Sámh
Ryan Jerry Ryan Tobacco Ryan Denny Ryan Drúichtín
Ryan Mily Ryan Luke Ryan Shoun Ryan Cat
Ryan Vora Ryan Philip Ryan Robert Ryan Keeffe
Ryan Shanavest Ryan Dan Ryan Dhrehid Ryan Mathish
Ryan Cregaun Ryan Apple Ryan Minor Ryan Spur
Ryan Vatashe Ryan Ceeragh Ryan Giant Ryan Peary
Ryan Gad Ryan Battly Ryan Slater Ryan Metal
Ryan Lawrence Ryan Jobber Ryan Dawk Ryan Baintreach

The most common names in my home district are Ryans and Bourkes. The Ryans all have nicknames. Following is a list of Ryans living locally with their nicknames:-
Ryan Howard
Ryan Kelleher Ryan Peidreac Ryan Din Ryan Yalla William
Ryan Ruadh Ryan Rony Ryan Master Ryan Junior
Ryan Putty Ryan Racker Ryan Coonagh Ryan Reic
Ryan Gar Ryan Alty Ryan Hugh Ryan Matteen
Ryan Malachy Ryan Toby Ryan Larry Ryan Toole
Ryan Bulleen Ryan Darby Ryan Simon Ryan Cuvigan
Ryan Kevin Ryan Goureen Ryan Chickeen Ryan Bawn
Ryan Pegagh Ryan Shawn Ryan Rody Ryan Brandy
Ryan Will Ryan Richard Ryan Frank Ryan Sáin
Ryan Jerry Ryan Tobacco Ryan Denny Ryan Drúiecín
Ryan Mily Ryan Luke Ryan Shoun Ryan Cat
Ryan Vora Ryan Philip Ryan Robert Ryan Keeffe
Ryan Shanavest Ryan Dan Ryan Dhrehid Ryan Mathish
Ryan Cregaun Ryan Apple Ryan Minor Ryan Spur
Ryan Vatashe Ryan Ceeragh Ryan Giant Ryan Peary
Ryan Gad Ryan Battly Ryan Slater Ryan Metal
Ryan Lawrence Ryan Jobber Ryan Dawk Ryan Baintreach

Is deas an sagairtín é stór mo chroidhe
Is aoibhinn do'n Phobal a dtéigheann sé thríd.
Tá brath ó Mhuire air 's seala ó Chríost
'S brón ar a father a rinne bráthair díot.
(11)
Éist, eist, a bhidoigín 's ná gol deóir
Ní duit a rugadh mé ná daon bhean beó.
Baistidh do leanbh duit le congamh Dé
'S dá mbéadh breith an maith-bhéala
Bhéinn agat dhíot féin.
(111)
Sgéal ar an ngrádh úd ariamh a thug é.
Do mhac na mná úd ariamh nár choinnigh é.
Mo chroidhe in mo lár 's go fhóga tú dubh é
'S ní fheicfidh mé ar an tsráid seo indé ná indiu é.
(1V)
Lá an oidhche seo dorcha 's tá sé fuar
Tá sí ag goilimhint ar mo chroidhe an- mhór
Ní thiocfa mé abhaile le dul ar cuairt .
Go gcaithfidh mé an oidhche amáireach le mo ghrádh cois cuain
Bhí grádh agam do mo Dhadaí istigh i mo chroidhe.
Ba mheasa liom mo mháithrín na mná

suas. Ní rabh díothbail feaghach, fraoic, [?] a chuirfad tuighe ar an teach annsin.
Tuas ins an bheinn a bhíodh an simlear. Da dhoras annsin - an doras cúil agus doras "na gaoithe) - comhlas ádhmuid fuinneóg bheag amháin, leis an solus a leigint isteach. Bhíodh doras amháin fosgailte i gcómhnuidhe. Nuair a mhothochadh sé cúpla punnta aige, thoisigheadh sé agus chuidigheadh a chuid cómharsain leis agus gnidheadh sé seomra annsin.
Moran de na sean-tighthe ata ag gábhail go fóill - iad a deisigheadh le pice bliain anuas seo mar ta siad leagta amach
C A B
Seomra Cisteanach Seomra(A) an chisteanach a rinneadh an céad uair.
(B) an seomra - da leabaidh innti - iad araon deunta d'adhmad le taoibh an balla.
(C) Nuair nach rabh aca ach seomra amhain - thíos I dtóin an tighe a ceangailtí an t-eallach

1C
(14) Ní shiubhlann dé le Mío-Rún na nDaoine 110
(15) ‘Na cuir do rún I ndioghaltas110
(16) Sparáil na circe fraoichar 111
(17) An Cléir cáinte an fhraoch 111
(18) Colm Cille agus an coileach 112
(19) Mar fuair an bhean an duais 113
(20) Spre Maighread Nic Pháidin 114
(21) An Crochnaid 119
(22) Tobac indiaidh bidh 118
(23) ‘Pope’ William 124
(24) brat aréir 136
(25) deireadh faistine 137
(26) ‘Ta an ceathair os cionn an trí 137
(27) Eamon an Chréipí 138
(28) An [theasumhal]? 138
(29) A Sean Chailleach Gallta 154
‘Níl dadaidh cosmhail leis na preataí’
(30) ‘(ol do deoch) 276
C Dánta Diaga agus Páidreacha
(1) Urnaigh roimh an Pháidrín 2
(2) Faoisidín an chloiginn 2
(3) Paidir ag dul a luighe 33
(4) Páidir na Páise 34
(5) Gríomh adhraidh 34
(6) Urnaigh an Scabaill 35
(7) Paidir eile roimh dul a luighe 35
(8) Páidir roimh dul a luighe 36
(9) Gríomh buideachais 36
(10) Paidir 36
(11) Urnaigh an Scabaill (leagan eile) 37
(12) Paidir roimhe dul a codladh 60
(13) “Is mé an creatúr lag 61
(14) Dán oilean Locha Deirge 70
(15) Dán an Tuir 71
(16) Caoineadh na dtrí Muire 72
(17) Seacht Subhailcí na Maigdeana Muire 73
(18) Na Ceithre Críoca déidheanacha 85
(19) Teiceadh an Naomh Teaglaigh 90
(20) A Ghiolla Peadair 118
(21) Altú bidh 118
(22) Altú ndiaidh bidh 118
D Amrán agus Ranntaí
(1) Nuala 12
(2) Amhrán Tamhnach Mhullaigh 14
(3) An Táilliúr Aerach 17
(4) Giotaí 114. 115. 116
(5) Mín an Féidh 116
(6) Buachailleacht Bó 117
(7) Gleann Domhan 120
(8) Ainnir an Mhalaidh Bhuidhe 121
(9) Séamus Ach Murcaidh 122
(10) Da gcastaoi Cáilín deas 123
(11) Amrán an oraibh Fallsóra 125
(12) Cumhaidh Croidhe Cáilín 126
(13) [Mo]? thúirne lín 127
(14) Amrán Cumhaidh 128
(15) Amhran Toralaigh Uí Shiadhail 129
(16) Amhrán an tSaighdiúra 130
(17) Éirigh suas a Róise 131
(18) Seamus ac Loinsigh 132
(19) laoi an duirn 145
(20) Mo [cleamhans]? ar an carn aoiligh 157

rainbow would be green and yellow and all spread from one side of the sky to the other. When the wind is hard and cold from the south it is sure to rain. The south-west wind brings the most rain in this district.
The surest signs of a storm is to have a bow around the moon. The nearer the bow the farther away the storm. When the birds are flying low that is the sign of bad weather and when the birds flying high that is the sign of good weather.
When you would see little webs along the ground that is the sign of rain. When it is likely to rain you would see blue light in the fire.

Thug Seana Jer (Diarmuid ÓSeaghda Doirín) cur síos cruinn isteach san Ediphone anso do Eoghan ÓSúileabháin - mar sin tá agaibh i mBlá Cliath - ar shaothrú agus oibriú an linn.
Ní cuimhin ach le foth duine mar é anois anso saothrú an linn.
Tá roinnt páirceanna againn ainmnithe na diaidh
Páirc a' Linn ar an mbán le Mairtín ODubhir
Páirc a Ruis san Doirín le JOHNNY BUN etc.

Ós ag trácht ar PHÁIRC A RUIS é, sa doirín Iochtar atá - páirc le Johnny Bun.
An Satharn Seo Caithte bhí Johnny ag brise isteach cúinne na páirce Gairbhe seo.
Ag gearradh claise do tháinig sé ar chlocha beaga doighte agus smoilíní dubha de charcoal ar a bhfuaidh. Tamall beag eile ag gearradh do agus tháinig sé ar bhád den tsean-aimsir mar a chonac sa Museum. - bád a gearradh no a dóghadh as an gcrann daraighe 8 'x 2' x 1' (ar aoirde). Ní raibh ach cuid dí ann mar bhí tosach a bháid gearrta di agus ar iarraig.Tógadar go cúramach í agus ghlanadar tá sí anois ar an mbán.
Tímpeall 3' de chré is portach bhí ós a cinn. Áit ait do BHÁD dar le duine. Tá Abha Cúm Gadra ABHFADH síos uaithe. An féidir gur loch ar fad bhí sa ghleann i nallód?
Gairdín na CISIGHE an páircín taobh thuas di.

Bhí smuigléireacht ar siubhal idir na Franncaigh agus Tighearna Mach Suibhne abhí mar tighearna talmhan ar Bhán agus an dá Dhoirín fadó. Bhí bád mór ag na Franncaigh agus ní fhéadfaidís teacht isteach in aon áit annso.
B’iad múintear an Doirín a théigeadh amach chúcha agus a thugadh isteach an tobac an brannda agus na fíonta. Tá cumar tamaillín beag thuas sa chnoc Doirín (ní h-eadh ach bothar bealach scart) agus is ann a chuiridís an tobac an brannda agus na fíonta. Cumar a Bhrandy a tugtí air. Tá fraoch ag fás ós cionn an chumair anois.
Chualaidh Puxly go raibh smuigléireacht ar siubhal san áit seo gan aon cháin ag dul do Shasana. Do dhein sé suas a aigne go dtiochfadh sé amach an céad lá eile a thiocfadh an long agus to dhein amhlaidh.
Bhí Ó Suileabháin gabha (Seán Óg gabha {M. ÓSeaghdha}) ‘na chómhnuidhe i gCeap-na-Páirce agus b’é an gabha a bhfearr abhí i mBéara é. Nuair a chualaigh sé go raigh Puxly ag teacht chun stop do chuir leis an smuigléireacht do dhein sé suas a aigne go rachadh sé go plús abhí cois na fairrge (thall ar an bpoínnte mór {MoS}) agus go dtabharfadh sé a ghuna (gunna cam a dhein sé féin {MoS)}) leis.
An lá seo do chuaidh Ó Súileabháin go dtí

Go [?] Dia duit a Choinnleáin Naomhta an locha
Go [?] Dia duit féin is beannuighim-se duit
[?] táim-se ag gearán mo scéil duit
Ad iarraig mo leigheas ar gcútas Dé ort
Nuair eirighim ar maidin screadaim is glaodhaim ort
Camaoín duit m'anam fé bhrat agus [?]
Sinn a chosaint ón bpeaca do deire mo shaoil-se[Bean Tailliúir Uí Thuama thug dom (M.OS) 3..12..1935
Ón a h-aintín fuair sí é ach caill airís go dtí go dtainig tar nais airís chúiche i dtaidreamh]

In aimsir an ghorta bí líon tighe in a gcómhnuidhe shoir i n-Dromlaimh. De mhuinntear Néill do beadh iad. Bhíodar cuibheasach saidhbear agus do bhiodh coirce aca gach bliadhain. Bhí alán daoine bochtha na gcómhnuidhe mór timcheall ortha agus do thagaidís go minic cucha ar lorg bídh. Bean ana déarcamhail do beadh í agus do thugadh sí coirce dhóibh. Nuair a tháinig an uair chun an choirce do chur ní raibh aicí acht an méad le cur. Aon lá amháin dimtig an fear go Corcaig ag díol rudaí agus dubhairt sé le na bhean gan aon nidh do thógaint as an bosca seo mar go gcaithfidís é do chur sara bhfad. Níor fhada in a dhiaidh sin go dtáinig na daoine bochta. níor mhaith léi leigint dóibh dul abhaile folamh agus do thug sí an coirce go léir dóibh acht amháin an cáth. Annsan do bhí fhios aicí go mbeadh fearg ar a fear. Do 'fhuair sí [?]miothal fhear agus dubhairt sí leó an cáth do chur. Do chuireadar é, do fhás sé, agus ní raibh coirce leath cómh maith leis ins a Paróisde seo.Roimis an Gorta thuit so amach. Taobh thiar den séipéal - séipéal Claínn Labhraís, mar a bhfuil tig Johnny Bat anois, seadh chomhnuig muintear Néill - muintear na bhFothrach. Le Johnny Bat an pháirc sin anois - thíos chois fairge.
Ros Cátha tá mar ainm uirte riamh ó shoin.
[Muircheartach ÓSeaghda OS.]

a chúl iompuighthe leis ghoid sé na caoirigh uaidh. Annsin chuaidh sé ar ais go dtí an fear agus dubhairt sé leis go raibh na caoirigh goidthe aige. Thug an fear chúig phunt dó. Lá eile bhí an fear céadna ag dul an bóthar agus tuille caoirigh aige. Chuaidh Jack isteach sa gcoill agus thosuigh sé ag méidhleach. "Sin iad na caoirigh a d'imthigh uaimse an lá cheana", adubhairt an fear. Isteach leis sa gcoill. Chuaidh an buachaill amach an taobh eile agus ghoid sé na caoirigh uaidh. Fuair sé chúig phunt eile. Chonnaic sé an fear lá eile agus ceathramha caorach aige. Chuir sé cóta dearg air féin. Tháinig sé roimh an bhfear agus d'iarr sé an cheathramha chaorach air. Shíl an fear gurb í a bhean a bhí ann agus thug sé dhó í. Fuair Jack chúig phunt eile. Annsin bhí chúig phunt déag aige agus na caoirigh. Tugadh Jack an Gaduidhe Dubh air uaidh amach.

Scéal.
Bhí fear ann fadó agus sé an t-ainm a bhí air, Jack, an Gaduidhe Dubh. Nuair a bhí sé ina ghasúr thug a mháthair faoi deara go mbiodh sé ag goid chuile shórt. Ní raibh a fhios aici céard a dhéanfadh sí leis. Maidin amháin, d'éirigh sí an mhoch agus chuaidh sí ag teach an phobail. Rith an gasúr leis agus bhí sé i dteach an phobail roimh a mháthair. Chuaidh sé ar a glúnaibh agus thosuigh sí ag iarraidh ar Dia céard a dhéanfadh sí leis. Bhí an buachaill taobh istigh den altóir agus dubhairt sé, "Cuir le gaduidheacht é." Shíl an bhean gur bhé Dia a labhair. D'éirigh sí agus chuaidh sí abhaile. Sé an rún a bhí aici a chur le gaduidheacht. Chuir sí ag fear é a múinfea[dh] dó le gaduideacht a dhéanamh. Bhí sé ag foghluim scathamh. Lá amháin chonnaic Jack agus an fear fear ag dul an bhóthair agus caoirigh aige. Dubhairt an fear le Jack dá mbeadh sé indon na caoirigh sin a ghoid go mbeadh sé chomh maith leis féin agus go dtiubharfadh sé chúig phunt dó. Bhí dhá bhróig nua ag Jack. Chaith sé ceann aca ar an mbóthar roimh an bhfear agus chaith sé an ceann eile míle as an áit sin. Nuair a chonnaic an fear an bhróg nua, dubhairt sé leis fhéin nach raibh aon gnótha aige di nuair nach raibh a leath-cheann eile aige. D'imthigh sé leis. Nuair a bhí míle siubhalta aige casadh leis an bhróg eile. "O, a dheabhail," adeir sé, "chonnaic mé a leath-cheann sin cheana. Rithfidh mé ar ais ghá h-iarraidh agus fanfaidh na caoirigh annsin go dtigidh mé." Nuair a fuair Jack

1035
1B
Clár
Scéalta
(1) Mar tainig an tainm ar Loch B.Séad 1
(2) Is giorra cabhair Dé na an doras 3
(3) Mar fuair Tir Chonaill a hAinm 4
(4)Nigheán an Rí agus a leas mhathair 7
(5) Cur i gcéill na mban 9
(6) An Rí O’Domhnaill 20
(7) Tuartha na háimsire 82
(8) O’Domhnaill agus a bhean 149
(9) O’Domhnaill agus bráithre D.na nGall 150
(10) Fáilte Uí Domhnaill 150
(11) An bean ba amaidighe sa tír 23
(12) Domhnall Mór agus D. beag 27
(13) An bheirt Ghadaidhe 39
(14) Micheal ar an Lagán 40
(15) Gilbín beag agus G. Mór 44
(16) Mac an Ríogh 47
(17) Domhnall amaideach 49
(18) An Caiftín óg 53
(19) Faire an bhacaigh 58
(20) Sasanach Machaire Galthain 62
(21) “Agus tuilleadh dá mbíodh se agam” 66
(22) Ag toghadh mrá 68
(23) Tadhg agus na Cruit 75
(24) Diarmaid mac na baintreabhaighe 77
(25) Na Fianna 79.
(26) Nighean Chormaic Mic Airt 139
(27) Eachtraí Oisin 140
(28) Scéal grinn 87
(29) An Ciaróg an dardaol agus an ? 85
(28) Uan Dé agus uan na giorrsaighe 84
(29) An dubhan alla 94
(30) Is deise cabair de ná an doras 95
(31) Clann tSuibhne na miodóg 112
(32) Taisce Sheán an tSiabtha 135
(33) Taisce na loclainach 135
(34) Produsdanaigh an Pointe 157
(35) An cáirdeas Críost 152
(36) Ní thearn Dia droch la ariamh 154
(37) Ag geaftaí na bhFlaitheas 155
(38) An Gaoth aniar i an fhearthainn anoir 156
(39) An Fidileóir Caoch 157
(40) Amhrán an tsagairt 159
(41) An Sagart Mór O’Domhnaill 160
(42) Eachtra an Bhaoghallaigh 161
(43) Comairle na mathara 164
B Scéiliní
(1) An Rúideogach 4
(2) An madad ruadh agus an gearrfiadh 4
(3) Scéiliní agus giotaí 6
(4) Nimic a thig 16
(5) Peadar Ruadh 18
(6) Conall agus Eoghan 19
(7) “Sop seise os cionn Fóid” 26
(8) An tiolar agus an dreolán 59
(9) Rogha na mrá 74
(10) Toralach Ó’Siadhail 83
(11) Tubaiste an Scadáin 83
(12) Pádaí an Cháir’ 84
(13) An Chead Ros dearg 96

Ryan Bolger Ryan Súdaire
Ryan Concubairín Ryan Peatsoí
Ryan Pet Ryan Lysaght
Ryan Ryder Ryan Bradshaw
Ryan Anthony
Ryan Lake
Ryan Maidrín
Ryan Barrett
Ryan Dan
Ryan Biddy
Ryan Kvik
Ryan Caċ
Ryan Bodaċán
Ryan Sweeper
Ryan Modeller
Ryan Fox
Ryan Tailor
Ryan Leveller
Ryan Puck
Ryan Bruiser
Ryan Smith
Ryan Peig
Ryan Pond
Ryan Garrydoolis
Ryan Pioċóid
Ryan Whip
Ryan Wall
Ryan Gleidire

The most common names in my home district are Ryans and Bourkes. The Ryans all have nicknames. Following is a list of Ryans living locally with their nicknames:-
Ryan Howard
Ryan Kelleher Ryan Peidreac Ryan Din Ryan Yalla William
Ryan Ruadh Ryan Rony Ryan Master Ryan Junior
Ryan Putty Ryan Racker Ryan Coonagh Ryan Reic
Ryan Gar Ryan Alty Ryan Hugh Ryan Matteen
Ryan Malachy Ryan Toby Ryan Larry Ryan Toole
Ryan Bulleen Ryan Darby Ryan Simon Ryan Cuvigan
Ryan Kevin Ryan Goureen Ryan Chickeen Ryan Bawn
Ryan Pegagh Ryan Shawn Ryan Rody Ryan Brandy
Ryan Will Ryan Richard Ryan Frank Ryan Sáin
Ryan Jerry Ryan Tobacco Ryan Denny Ryan Drúiecín
Ryan Mily Ryan Luke Ryan Shoun Ryan Cat
Ryan Vora Ryan Philip Ryan Robert Ryan Keeffe
Ryan Shanavest Ryan Dan Ryan Dhrehid Ryan Mathish
Ryan Cregaun Ryan Apple Ryan Minor Ryan Spur
Ryan Vatashe Ryan Ceeragh Ryan Giant Ryan Peary
Ryan Gad Ryan Battly Ryan Slater Ryan Metal
Ryan Lawrence Ryan Jobber Ryan Dawk Ryan Buntresċ

(deanta) aige do thóg sé a chasóig agus rith sé amach as an mhoinfhéir chomh tapaidh le giarriadh. Nuair abhí an fear eile críóchnaighthe d'féac sé thart go bhfeicfeadh sé cá raibh Pádhraig ach ní raibh a tásg ná a tuairisg le fághail. Deirtear go mbainfeadh an fear seo acra féír gach lá.

Bhí fear i mBaile an Tobair fadó d'ár bh'ainm do Pádhraig Ó Máille agus bhíodh sluagh mór daoine aige gach blian ag sabháil féir. Bhí fear amháin ann agus dubhairt Pádraig go bhuadhadh sé ar ag baint féir. Bhí moinfeir fada fairsing ann agus do thóg an beirt acu leath de agus tosuigh siad ag baint. Cheap Pádraig go buadhadh sé a an fear eile agus go mbéádh gach duine dá mholadh. Ní raibh Pádhraigh acht leath an bealaigh nuair abhí an fear eile beagnach críochnaighthe agus nuair a chonnaic sé an rud abhí déanta

Fuair mé na sgéaltha seo ó Mhiceál Mac Ging (m'athair)Eibhlín Ní Ging,
Doirín Dáimh Deirg,
An t-Straith,

Timcheall ceithre scó blian ó shoin bhí sean-sgoil ar an mbaile agus sgoil ceann-tuighe do b'eadh é. B'íád na sgoláirí a thabharfadh an tuighe go dtí an sgoil agus cuirfeadh fear eicínt suas annsan é. Ní raibh aon suidheachán ag na sgoláírí ach cloch mór agus sluidheadh an mháighistir ar stól iseal. Ní raibh aon sgríbhínní acu acht slinntí agus píósa cailc. Cheap na sgoláirí gurbhh sgoláirí an-mhaith go raibh siad níos fearr ná na sgoláírí atá ann anois agus b'féidir go raibh an ceart acu.
Fuair mé an béal oideas seo ó m'athair.

agus cuirfeadh san an mí rath ar an gcomhasan maidir le muca agus bhainfeadh sé an mí-ádh de féín. (Droch comharsa a dhéanfadh a leithéid anois ach deirtí fadó é go mion minic)4) Muna mbeadh an t-arbhar ag fás go maith ag feirmeóír fadó théigheadh sé go páírc an chomharsan ar bhreacadh an lae agus ghearrfadh sé paiste i gcuma fáinne i lár an ghuirt arbhair. Bheireadh sé an t-arbhar maith abhaile leis agus coiméadadh sé í go dtí aimsear bhainte an arbhair, bheadh an barra aige féín annsan in ionad ag an gcomharsain, ó'n ar thóg sé an paiste. Deir na sean daoine liom go dtagadh fás nua fé'n droch bharra agus go dtagadh dath leicthe ar an ngort eile - ní bhíodh aon ghráinne ann ach tuighe.
An duine a thug an teolas dom
Eibhlín Nic Cháthaigh
Clais
Cill Chruocháin Tógadh gCnoc Ruadh

PISEOGA AR LEAN:-ní leigfeadh na sean daoine dí dul isteach i seomra gan solus istoidhche; ní leigfí dí codladh ar an dtaobh amuigh de'n leaba (when beds were placed by walls or partitions) mar deirtear nach dtiocfadh sí slán as an gcontabhairt.6) Ní leigfí páiste óg gan bioráin ina chuidh éádaigh ar eagla na bpúcaí

BAINTNE AGUS TORTHAÍ TALMHAN
- im, uibheacha srl.1) Duine a beadh ag dul go dtí an margadh le h-im nó le h-uibheacha ní raghadh sé isteach idtigh feirmeora ar a shlighe dhó mar ní bheadh im ná uibheacha ag an bhfeirmeoir dá raghadh. - sé sin ní cheart dubheacha do thabhairt isteach agus iad do thabhairt amach arís.2) Dá mbeadh beidhidheach a ghortiugheadh tré thionóísg agus go mbarbhochtaí é le n-ithe, ní thabharfaí aon bhlúire de'n bhfeoil do fheirméoir bhéal dorais mar bheadh an mí-rath ar a chuid stuic in a dhiaidh sin.3) Dá mbeadh na muca ag fágáíl bháís ag duine chuireadh sé píosa de cheann acu i gclaidhe an chomharsan

ARCHAEOLOGICAL:-Tá aiteanna annso agus ainmneacha ortha mar Dúnóir, Dúinín. Teasbáineann san go raibh dún dún ann uair éigin. Tá an dún i nDúnóír le feiscint fós agus bheadh sgannradh ar na daoine dul ina ghoire. Níl aon iarsma de dhún san áit a tugtar Dúinín.
PISREOGATugtar "piseoga" ortha annso. Tá a lán lán díobh ann.
PAISTÍ:-1) Ní leigfí do pháisde fé ocht mbliadna bheith amuigh no aonar taréis tuitim na h-oidhche agus má thála go raibh sé amuigh ní glaoidfí air ar eagla go dtiocfadh púca cúcha in ionad ar gharsúin.2) Ní leigfí páisde gan na fiacla bheith sa chliabhán in a aonar aon uair den ló ar eagla go sgiobfadh na púcaí é. Croctar stoca ós cionn an chliabáín i dtreo is nach féidir leis na daoine maithe teacht i ngar dó.3) Ní ardóchtar an dallóg i seomra na leambhaí istoidhche sa tslighe is nach bhfeicfeadh na daoine maithe iad.4) Ní fhágfaí aon bhall éadaigh le páisde óg amuigh chun tiormú istoidhche mar bheadh smacht ag na púcaí air, bheadh sé ina gcumas an leanbh do sgiobadh leo.5) Nuair a bhíonn bean ag súil le leanbh

239. Is lugha na frigh máthair cointinne (is beag an rud a dtig an chointinn as) (P. Sheóiní)
240. Duine droch - chroidhtheach, duine doicheallach agus duine cúl-chainnteach
241. Here’s to strands and barren lands
May ever I be free
From rocks and sands and scolding woman’s tongues
O Lord deliver me. (A. Ní Ch.)
242. Bhí mé ag deánamh cruasacht trágha (baint slóbhach) P.Sh.
243. Sciordann éan as gach ealt(a) (Bíonn duine corr ar gach teaglach - nach mbíonn cosmhail leis an chuid eile) A. Ní C
244. Is bocht an fear a chuireas a mhraoi in a phóca (sé sin a phósas geall ar spré) A. Ní C.
245. Greim an fhir bháidhte - bhí greim an dá bhruach leis A. Ní
246. Sláinte an bhradáin; croidhe folláin agus beal fliuch.
247. Sláinte an asail - ní fhaca mé asal marbh ariamh.
248. Dá nidh nár casadh orm ariamh, torram pedleara (tinnceara?) agus asal marbh
249. Ní tiocfadh leobhtha rath a bheith orta; bhi siad ag trúth (tnúth) le chéile
250. Ní (tioc) itheann an tailliúr im ach inithigheann sé le na linn.
251. Shílfea go bhfuil móthú fá na néalta (comhartha doinnine)
252. [Chunglothadh]? sé na corra (An ghaoth anoir ón tsliabh. Dóigh eile air “Dfheannfadh sé na corra”. Corr = sand eel)
253. “Níl mé ag maoideamh an siubhail ort”, mar dubhairt an bhean nuair a casadh an fear uirthi ag dul suas ar an chroich.
254. Pós bean sléibhe agus pósfaidh tú an sliabh uilig.
255. “Glóir do Dhia agus peachaidh an toighe seo ar an teach seo thiar”.
(Paidí Mór O’Sléibhín a dubhairt dhe dh’iontras. Bhí bean ‘an teach seo thiar i láthair agus shíl sí go dtuitfeadh na peacaid uilig uirthi féin)
256. Na mol agus na cáin
Na dean fanachaid ar sráid
Na dean cráid (cnáid) ar dhuine bhocht
Na bí (ar) deireadh i gcoill nó (ar) tús i gcurrach
(má mholann tú duine b’fhéidir gur goirid go mbéadh cúis a chánta agat agus is amhlaidh leis an cánadh fosta. Má bhíonn tú ar deireadh sa choillidh béidh an duine eile ag lúbadh na slatach romhat agus buailfidh siad thú san aghaidh. Má bhíonn t

220. Siubhal mé shoir agus shiar, Agus thainic mé aniar an aithghiorra dubh. Ní fhaca mé dadaidh ariamh. A codlochadh ‘n oidhche le muic (A. Ní C.)
221. Trocaire agus grásta go bhfághaidh tú agus bás gan peacaidh. (Nóra Nic Giolla Bhrigde)
222. (Níor Ní Ódhráin, an teach a b’fhuide shiar in Éirinn)
Tá sé comh fada siar le Mór ní Odráin. (N. Nic G. Br.)
223. Tá siad comh buidhe le Cailleacaí Buidhe Machaire Gálthain
224. Tá se comh fada o thuaidh le poll toighe léabáin.
(Poll toighe léabáin = Uamha de pholl mhór domain ag Ceann Málaínn)
225. Nuair a shíleas bean an óil mo chuid óir a bheith caithte béidh sean táirngí bróg in mo phoca da mealladh (A. Ní. C.)
226 Na suidh i ngáimhthín (goimh - shíon) an dorais (S. O’Baoghaill)
227. Slán goile slán is mó sáith ar bith (A. Ní C.)
228. Gach éan mar oiltear agus an fheadóg sa mhónaidh (Is dual do gach duine an áit in a dtógtar é - Nóra Nic Giolla Bhrigde)
229. Ní thabharfadh an fiach dubh do’n éan é
Dá dtugadh féin níor leis féin é (Bhearfadh sé bás an éin. (N Ní Ch.)
230. A whistling woman and a crowing hen is not sanctified in one townland (A. Ní C.)
231. Ghreim an fhir bháidhte (bionn sé daingean) A. Ní C.
232. Sé do mhac do mhac indiú, sí do inghean do inghean go deó A. Ní C.
233. leath riarstanais teacht na Feile Brighde
(ba cheart do daoine leath preataí, leath mónadh, leath féir [etc]? a bheith aca fá’n Fheil Brigde) A. Ní C.
234. Geibh cos ar siubhal rud nach bhfághann cos na comhnuidhe
235. D’ólfadh se galún Uí Dhomhnaill (D’orduigh an dalach 16 leath - pionta d’a lucht leanamhna ach nuair a cuiread an deoch ar bórd goidé bhí ann ach sé cárta déag = galún Uí Domhnaill. Bhí O’Domnaill comh fiúntach sin nár leig se dadaidh air ach an sgór a dhíol) N. Ní. Dh.
236. Aimsighidh an dall a bheal ach nach léir do an greim is fearr (Peigí Sheóiní).
237. Tá sé ar slabhradh ag an miartún = mío-fhortúin (Tá sé ar slabhradh ag an diabhal) (P. Sh)
238. Tá sí ag deánamh cómhrád na colpaige (ag innse rud d

Ar lean ó leath 134198. Béal éin agus croidhe coileain
199. Léigh sé ó mholaidh na glóire é (scéal nó rún a scéitheadh nó [mí-chliú]? a chur amach ar duine)
200. Gheobhaidhmid tuilleadh ar eagla na fodla shuas (dá mbíodh duine ag fághail réidhe fá choinne rud speisealta ar bith agus eagla air nach mbéad a riarstan as aige fa choinne na hócaide, deirfead siad se. Ach goidé an rud na fodhla shuas?)
201. Ní has uisge fuar a d’éirigh sé (bhí chúis leis)
202. Mhá tá duil agat eolas maith faghail orm tar agus comhnuigh liom.
203. Bain a ‘chluas de’n (dáiltín) tuirtín agus tabhair a sháith do’n dáiltín (a dubhairt an taidhbhse leis an leas mathair).
204. Ba ghéar é gan (gab) gob. (Nóra Nic Giolla Brighde) (A. Ní C.)
205. Itheann muca míne féin triose.
206. Bean, cat agus caora na trí rudaí is roigne amuigh.
207. Ní ólann na mrá an lionn ach téidheann sé thart le na linn. (N. Ni G. B.)
208. Gealach na gConnlach - an ghealach a thig roimh an tSamhain agus a fhágas an tSamhain na dhiaidh.
209. Ní thuigeann an sáthach an seang agus ma tuigeann féin ní in am (Péigí Sheoiní. Oilean Uaighe)
210. Pós do thoil ach na pos do shaidhbhreas (sa tSean scéal)
211. Is fairsing Dia sa cumhglach (N. Ní D.)
212. An té a mbíonn an tocras air bíonn sé ag mianfaigh
(“You never yawned but ahen you want meat money or sleep”. A. Ní Ch.)
213. Thug sé urchar an daill fá’. Abhaill (féach scéal oisín)
214. Fadh is ta Dia linn is cuma cé tá ‘nár néadán.
215. Baineann an coimheadh maith an ceann den tubaiste. (N. Nic G. Brigdhe)
216. Bíonn uair na h-atchuinge ann. (“Good watching disarms danger”)
217. Is maith an rud an chuideachta go dtaraidh ann bidh.
218. Biseach an Aoine agus bás Dia Domhnaigh
219. Biseach don creáchta uachtar blaithce (Pedders cream)

“Bal a rúin”, a dubhairt an mhathair, “rachfaidh tú in a leitheid seo de theach anocht le na bhfiacail”. Agus chuaidh agus d’iarr loistín mar a gcéadna.
Chuir sí sin suas duithe ar fad, nach dtiocfadh léithe a coinneal istigh na go rabh an mac ag brath ar bean a thabhairt isteach i gcionn cupla lá agus go rabh siad ag deánamh réidh fá choinne na hócaide. Dubhairt sise go bhfanfadh sí cibé.
Bál nuair a thainic an fear óg isteach thug sé [achmhúsan]? d’a mhathair cionnus leigint do bhacach [mrá]? baint fuithe sa chlúdaigh. D’éist an bhean óg leis agus i ag leigint uirthi féin go rabh sí na codladh. Bhí sí ar shiubhal na baile le brachadh an lae ar maidin.
“Bal a nighean”, dubh: a mathair, “rachfaidh tú amach anocht go bhféacaidh tú an tríomhadh fear agus chuaidh. Chuaidh sí go dtí an doras agus d’iarr lóistín ar an mhraoi seo. Fuair sí sin agus fáilte. Thainig an buachaill isteach agus d’fhiafruigh de’n mháthair cé bhí na luighe sa chlúdaigh. D’innis an mháthair gur bean bhocht a bhí ann agus nach sise gabhail a chur a’n duine amach a thainic ar an seála sin.
“A mháthair, is maith a rinne tú sin a dheanamh”. Chuaidh sé a dheanamh a suipeara agus d’fhiafruigh an dtug sí a dhath don bhean bhóicht. Dubhairt sise nach dtug, go rabh sí ag éileamh nach rabh sí abálta dadaidh a chathamh. Rinne seisean dhá cuid dá shuipear, mhusgail an bhean a bhí sa chlúdaigh agus thug a leath duithe.
D’imthigh sise ar maidin agus d’innis an scéal da máthair.
“A nigean”, arsa sise, “sin do fhearsa”, agus phós sí é.

Comhairle na Máthra.Cáilín a bhí ann a rabh ‘notion’ ag triúr fear duithe. Bhí súil ag ghach a’n duine de’n triúr uirthi agus is cosmhail gur chuir gach duine aca, án ceust deacair’ uirthi taobh istoigh de spás goirid. Ní thiocfadh leithe deanamh amach go rabh toil aici de a’n dhuine aca thar an duine eile. D’iarr sí [cáirde]? i ngach cás agus d’innis sí an scéal da mathair.
Bhí ceann fada ar an mhathair agus cuir sí [couian]? uirthi dul go dtí achan teach aca ar a sheal agus í cóirighthe i riocht bean deirce go bfeicfeadh sí duithe féin goidé an cineal beo i bhí in gach teach aca fá leith.
An chead teach a dteachaidh sí ann ní rabh aon dhuine istigh ach an mathair. Dubhairt sí nach dtiocfadh leithe í leigint isteach nó go rabh an mac ag coirín an toighe le bean a thabhairt isteach ann.
Dubhairt an cáilín gur cuma leithe, go ndeánfadh sí seift duithe féin agus go mbéadh sí ar siubhal le teacht an lae maidin i mbárach.
Nuair a thainic an fear óg isteach bhí sé cineal [mall]? san oidhche agus bhí an mhathair na luighe. Bhí an bhean óg na luighe cois na teineadh. D’fhiafruigh sé do’n mháthair cé bhí sínte annsin agus labhair sé go goirgeach léithe. Dubhairt a mhathair gur bean bocht a bhí ann. Thiompuigh sé ar a mháthair go garb agus thug teanga mhilltineach duithe gheall ar í leigint isteach.
Rinne sé a shuipear annsin agus chuaidh a luighe. Bhí an cáilín óg ar shiubhal ar maidin sul ar éirigh a’n duine. D’innis sise do’n mathair nuair thainig sí goidé mar bhí.

“Och, och”, arsa sise, “ní fhaca mé a’n cháilín comh doigheamhail leatsa ar an tsaoghal ó cailleadh mo nighean féin ta bliadhain ó shoin”. Ní rabh an cáilín i ndon bheith na tost níos fuide. Rith sí agus chuir a dá lámh fá mhuineal a máthra gur phóg go cinealta í. D’aithin sí annsin í agus hobair go bfuair sí bás leis an luthgháir bí uirthi.
Thainic fear an toighe isteach annsin agus chuir seisean fáilte [romrí]?
D’innis Conall gach rud a thárla, o tús go deireadh. Fuair sé an cáilín mar bain-chéile. Mhair an bhainfeis lá agus bliadhain agus annsin thainic siad arais go Beal Uaighe agus chaith siad a saoghal go seascar [soghmhach]? ar an oilean ó sin amach.
(Tigh an píosa seo shíos isteach indiaidh na reáltóige eile)
*”Bhfuil dadaidh eile dhe dhith ort anois” arsa sideóg eile. “Ta”, arsa seisean, “ta beirt sagart i gCeann Caslach agus iad ag troid fá’n pharoiste agus ba maith liom go ndeánfaidhe réidhteach eadtorra”.
“O”, arsa sideóg eile, “caithfidh tú dhul ionnsair an phápa. Ar siubhal libh na roimhe”.
Nuair a thainic siad fhad leis an roimh agus toigh an phápa, chuaidh Conall isteach agus [mhínigh]? sé an cás do.
Rinne an pápa an tóghadh agus thug se teastas do Chonall le tabhairt don sagart páraiste Úr.
Chuir Conall an paipear isteach in a bhrollach agus arais leobhtha go Ceann Caslach. Nuair a fuair an sagart ordú an papa bhí siad araon sásta. sásta.

Thainic fearg orthasan leis agus buail sideóg aca bhuille i mbeal an cháilín agus rinneadh balbhan dí.
Thug Conall abhaile leis í agus bhí sé ar oilean Uaighe aige ar feadh bliadna gan focal a rádh.
Oidhche ceann bliadna bhí graithe ag Conall ar Tír Mór [aran]? agus nuair a thainic sé i dtír cé bhí ag an chionn eile de’n tráigh [ach]? na sidheógá. Chuaidh Conall i bhfolach agus rinne se cúl éisteacht [ort]?
Bhí sideóg ag caint, “bliadain [comthrom]? as an oidhche anois fuadadh an bhrídeóg uainn”.
“Bal”, arsa fear beag eile, “ní rabh mórán dhe bharr (aige) ag an Bhaoghallach ná ní rabh sé i ndon focal a rádh ó shoin.
Labhair sideóg eile, “Dá mbíodh fhios ag an Bhaoghallach go léagasfadh deoch uisce í as Tobar na nDeorann sin shuas, bhéidh sé ceart go leor”.
Phill Conall arais comh tiugh géar as tiocfadh leis le deoch uisge as an tobar gur léigheas sé an bhean óg. “Anois”, arsa seisean léithe, “ar mhaith leat a dhul na bhaile ionnsair do muintir”.
“Ba maith cinnte”, arsa sise.
“Bhal, fágh réidh agus tar liomsa”.
Shiubhal siad de lá agus d’oidhche go dtainic siad go teach a Hathara. Chuaidh siad isteach agus níor aitin duine ar bith iad. Chuir siad i gcéill gur lucht déirce iad. D’iarr siad loistín na hoidhche agus fuair siad sin.
Bhí siad ag deánamh a ngoradh i dtrátha na hoidhche agus bhí bean an toighe ag stanadh idir an dá shúil ar an mraoi óig. Thoisigh sí a chaoineadh sa deireadh agus d’fhiafruigh na cuairteoirí duithe goidé fáth a caointe.

Eachtraí an BhaoghallaighIns an am fadó thainic fear de Clann Baoghallaigh amach as oileán Uaighe le dornán earraidhe a fhághail ar tír - mór. Nuair a shroic sé tráig Dún na Séad ar an taobh eile bhí seachtar leaprachán ina suidhe ar an tráigh roimhe.
“Fáilte romhat a Bhaoghallaigh”, arsa duine aca.”Tá tú ar lorg tobaca agus níl ach píosa amhain fágtha sa t-siopa. Dean deifir”. Ceart go leor ní rabh le faghail aige giota suarach. Chuir sé an tobac in a phoca agus phill sé arais. Bhí na fir sidhe na suidhe ar an áit céadna roimhe, “agus a Bhaoghallaigh” arsa fear aca, “is fada tú ag maoidheamh cota gorm duit féin. Má thig tú [linne]? na Spáinne béidh ceann le faghail agat”.
“Rachfaidh agus fáilte”, arsa an Baoghallach.
Tharraing gach sideóg aca buacallán buidhe agus chuaidh a mharcaidheacht air. Rinne an Baogh an cleas céadna agus ar shiubhal leobhtha na Spáinne. Níorbh ‘ fhada go bhfaca siad teach agus d’amharc siad fríd an fhuinneóig agus cinnte go leor bhí cóta breagh gorm crochta taobh istigh. Fuair fear de na sideóga an cóta agus thug do’n Bhaoghallach é.
Ar ais leobhtha go Beal Uaighe agus labhair an tríomhadh sidheóg annsin, “Ta bainfheas san iarthar anocht, ar mhaith leat dhul ann”. “Ba maith cinnte”, arsa conall, agus ar shiubhal leó go Co Mhuigheo.
Nuair a thainic siad fhad le teach na bainse bhí cáilín doigheamhail deagh-craicneach ag damhsa. D’fhuadaigh siad í agus as go brathach leo ag tarraint ar Beal Uaighe arais. I rith an aisdir bhíodh an cáilín ar chúlóig le gach duine aca fá seach.
Nuair a thainic siad go Tráigh na Cruite d’iarr Conall ortha an cáilín a chur ar cúlóig leis. Ní luaithe rinneadh sin ná ghearr sé fáinne thart ar an bheirt aca ar an tráigh leis na sideógach a coinneal amuigh.

Scéal Fíor. {Nuala Ní Dhochartaigh. 84. Oilean na Cruite, Ceann Casla a d’aithris. S. Ní Dhochartaigh a scríobh.
Nuair a bhí an sagart mór O’Domhnaill na chomhnuidhe anuas annseo i mbeal na Cruite bhí sé iontach soineanta agus is iomaid cleas a d’imir sé ar Toralach O’Baoghaill agus is iomaidh ceann a d’imir an Baoghallach airsean.
Bhí an sagart mór an tugtha do tobac agus ba Ghrathach le leadhb de bheith ar fhis leis in a phóca.
Maidín Dhomhnaigh amhain chuaidh Cathal ‘un Faoiside chuige Gheall ar cleas a imirt air chuir sé a mhéara agus tarraing sé an tobac as póca an t-sagairt.
Nuair a bhí a fhaoiside deánta ag Cathal, arsa seisean, “Ghoid mé tobac ó dhuine éigan”.
“Tabhair do arais é agus béidh sin ceart go leor”, arsa an sagart.
“Seo dhuitse é a Shagairt” arsa Cathal, ag tairgint an tabac do.
“O Tabhair do’n fear ar leis é”, arsa an sagart.
“Bhí ins ‘gha thabhairt do” arsa C., “agus ní ghlacfadh sé uaim é”.
“Mar sin de” ars an sagart, “thig leat fhéin a choinneal, ná níl sé dhe dhith [ormse]?
Bhí go maith go rabh an t-aifreann thart agus a bhricfeasta ithte ag an t-sagart. Cuir sé a lámh in a phóca agus tharraing amach a phíopa ach ní rabh dul aige an tobac a fhághail. Is annsin a smaoitigh sé ar Cathal ach bhí seisean ar shiubhal isteach tráigh na Cruite agus toit ins an aer aige. Bhí [bob]? buailteaige ar an sagart an iarraidh seo!

Aoiléirí a deinti tairngí bróg. Deintí gach sagas tairnge - tairnge chapaill leis. Bhíodh inneóin beag aige nós gabha, agus puill beaga san inneóin cun na tairngí a cur síos ann go dtí go mbeadh síad déanta aige.

1 Beagán agus a rádh go maith.
2 Bíodh faitheas ort agus ní baoghal duit.
3 Bíonn an Fhírmne féin searbh.
4 Bíonn ceann caol ar an óige.
5 Cuir smacth ar do Pháiste in a óige.
6 Is binn béal ina thost.
7 Is caoire an t-úan bhfad uait.
8 Is glas iad na cnuith i bhfad uainn.
9 Is milis an rad an t-anamh.
10 Mol an óige agus tiochfaid sí. Ná bris reacht agus ná déan reacht.
11 Is fearr biadh ná ciall.
12 Ní thagann ciall roimh an aois.
13 Is furrest a dhul thurt le teach madadh gan fiacal.

Cé'n rud a bhíonns ag corrú agus ag corrú agus nach gcorruigheann a sáith.
Freagra:- Ruball na muice.
Chómh h-árd le balla chómh ban le bainne agus chómh milis le mil.
Freagra:- Ubhall.
Teachtaire beag ó theach go teach agus bíonn sé amuigh san oidhche.
Freagra:- Casán.
Chén rópa a stopanns an ghaoith.
Freagra:- An rópa a crochanns thú.
Tá teach beag amuigh annsin agus í lán le feóil.
Freagra:- Mearacán ar do mhéar.
Gcoráinín [?] sceadálta bobbálta donn do shuibhlfhadh sí Éire agus ní fhluichfhadh sí bonn.
Freagra:- Beach.
Coileach sa ngleann agus í ag damhsa ar leath

déag cruinnígheann na daoine beaga seamrogaí le h-aghaidh láthair na bhárach agus bíonn ubh ag cuile dhuine sa teach.
3. An Inid. Bíonn go leor feoil acú ar an dinnéir agus sin é an t-am a bhíonns daoine ag pósadh.
4. An Carraigheas. Bhíodh éisc acú fadó. Bíonn ar na daoine an rud is mo a bhfuil dúil acú ann sin e an rud ba chóir dóibh a trosgadh air.
5. Céadaoin an Luaithrídh. Théigheadh na daoine go Teach a Phobaill agus chuireadh an sagart luaith bheannuigh ar a mbaitis.
6. Aoine Chéasta. Théigheadh na daoine go Teach a Phobaill agus thabharfadh siad turas na gCros agus ní chuireadh siad barán in a cuid gruaige, agus ní dhearcadh siad i sgáthán.
7. Dómhnach Ciníse. Ar an lá sin teigheann siad go h-Aifreann agus

1. Lá 'le Bríghde. Bíonn siad ag déanamh crosanna le cothan agus le phiogaidh agus bíonn brothán acú. Téigheann duine amach ag an doras agus fosgluigheann muinntir an tighe an doras agus abruigheann siad. "Fosgluigidh mhar súilí. Téighidh ar mar glúine agus leig isteach Brífgidh" agus nuair a thigeanns sí isteach abruigheann muinntir a'n tíghe. "Sé beatha an bhean uasal". Cuireann siad na crosannaigh shuas ins na creataigh.
2 Lá 'le Phádraig. Seachtmhain roimh lá 'le Phádraig bíonn na daoine ag cruinneadh uibheachaí le h-aghaidh lá 'le Phádraig. Cupla lá roimhe sin cuireann na daoine seamrógaí go dtí a muinntir in áiteacha eile. Ar an séamhadh lá

Tá Máire Ní Shéa creactha 's cuid feara d'á dhíol amach,
Ó sciobhadh an fiolar a lachan leis treasna na bhfír ó dheas.
D'éirigh ró-thapaidh, níor greamuig sé í na ceart
Is do thuit sí chun tailimh nuair a lagaidh an "breeze" ar seal.Is níor bhé siúd ba mheasa í, cé gur tairbheach í 's gur mhaith
Ach an t-uan breagh cúilce do bhí ag tarrach 'na chaoire dheas
Go raibh olann chomh fada air gur b'é bhreathnuigh na daoine ar fad,
Go mbeadh cúig punt sa mbearra air, dá mairfeadh le'n aois do theacht.Is a Dhonncadh an Chladaigh, pé cathair a bhfuil do nead,
Ag iasgach cois chaladh, nó ag faire san oidhche amach,
Níor mhór dhuit go mharuighis mo phataire caoire dheas
Is ná fuaras ar maidin ach ó bhaithis a chinn amach

There is a Cillineac in Cahirkeem. A Cillineac is a place where children under seven years are buried. It is thought that there was an old Church there long ago. There were a great many old people buried in the Cillineac in the olden times as well as children. There were not any grave yards long ago. There is a small stone put standing near every little grave and there are still to be seen.

There was a man named Jim Shea living in Cahirkeem. He was a great step dancer. He used be dancing in the weddings and other dances.
He used be out fishing all the time himself and other men. They used live in the boat. They had their own food in the boat.
There were bunks in the boat.
One day they were coming over from Kerry

Long ago there used to be Spirits there and their Purgatory was that they should kill so many people that would be out late.
One day there was a man from Coulagh mowing hay for a farmer in Urhan. He remained talking after his days work and on his way home a Spirit attacked him and he had a scythe in his hand and defended himself with the scythe. She kept all the ways at him until he came to a stream of water. It is said that the spirits could never cross bridges or a stream of water. He ran home and he was saved. The old people say that if you would have a hazle stick in your hand or anything steel that you could defend yourself.

One day my Grandmother went to Town across the hill with a pan of butter. It was late in the night when she was coming across the hill. When she was coming down the hill she heard great noise after her and she turned back and she did not see anyone. When she was nearly home a crowd of people past her and they were running, they had a football. One of them said to her not to be out so late any other night or she would be killed. She got very weak and when she came home she could not open the door. She went around the house and she started calling some body to open the door for her. She heard the door opening and she came around the house and she went and when she came inside the door she began telling them what she saw on the hill. She got a weakness and she died. The crowd of people was telling her that she would die and that there would be a crowd in her wake.

First they shear the sheep, and wash the wool, and leave it out a few days until it gets white. When it is white they get two things with teeth on it and put the wool in between them called carders and be rubbing it until they make it in rolls.
When it is all in one stitch. They roll it in one ball and get a spinning wheel and put two stitches together and spin it. When it is spun they make stockings and jumpers and wash them again because they are all oil. Some people wash it after spinning it.
There is a woman yet in Cahirkeem and she is carding and spinning it herself, her name is Mrs Harrington.

Bhí buachaill ann fadó agus ní raibh ag a athair ach é. Oidche amháin chuaidh sé amach, bhí sé amuich ró deanach. Nuair bhí sé ag teacht abhaile do connach sé spridh, agus do lean sí é agus do bhuail sí é ar a dhruim.
Cupla lá na dhiaidh sin, bhí sé ag obhair, agus fuair sé pian in a drom. Bhí sé ana bhreóithe cúpla lá. Dubhairt a athair leis go raibh sé ag obhair ró cruaidh mar ní raibh fhios aige cad a bhí air.
Oidche amháin tháinig Máire Ní Mhurchadha isteach. "Seadh ar sise" cad tá ort anois a buachaillín an chuimhin leath an oidche gur bhuail an sprid thú." Dubhairt sí le na athair nárbh a mhac a bhí ann in aon cor ach sprid, agus ní faca an fear a mhac airis na diadh sin.

There is a Mass rock between the Mine and Urhan where the people cut the turf Long ago when the Penal Laws were in force the Priests used say Mass there.
Some time ago a man named Michael Sheehan was cutting turf there and he found a piece of a blessed candle about an inch long in the heath and he gave it to Fr Casey.
Other people say that it is not since the Penal Laws it was there, that it would be melted away. They say when people used be coming from Mines Long ago that they used rest in that Chonacán and maybe it was they that lost it.

D'innis sé dhóib an oidhche go raibh sé sa choill nuair a phiocadar na súile as gurb iad na priacáin a bhí ag cainnt le na ceile d'fogluimigh é. Raghaimíd-ne anocht ann ars an bheirt dearbhrathair "feacaint an iompóchaimís amach chomh saidbhir leat sa." Do chuadar ann, agus amach san oidhche dóib do luigh na priacain ar chainnt. An oidhche úd" arsa ceann acu, "do bhíomar ag cainnt annso do bhí fear dall thíos ag bun an chrainn agus ar maidin do chimil sé an drúct da shúilibh agus do tháinig an radharc cuige chómh maith le riamh." Do dhein arsa preacháin eile "agus na billeóga dubhart-sa do bheirbhiú in uisge agus iad a thabhairt le n-ól d'inghean an ríogh go leighisfeadh dho dhein se amhlaidh" Do dhein arsan triú preachán agus do dhéin sé pholl in aice na faille i gceann na cathrach agus thug sé uisge do'n chathair, agus go deimhin má tá aoinne anocht ann

"Tá caillte ar ceal uisge. An té do dhéanfadh poll thuas i gceann na sráide in aice na faille, do thabharfadh an poll sin uisge don chathair."
Do bhí an lá ag gealad annsan air agus sé an chéad rud a dhein sé ná an drucht a chimilt dá shúile agus do tháinig a radairc dho cómh maith le riamh. An tarna rud a dhein sé - do pioch sé billeóga an chrainn agus do líon se a phócaí díobh agus d'imthigh se abhaile annsan. Nuair a chuaidh se abhaile do bheirbhig sé na billeóga im braon uisge agus do dhein sé fé dhéin tighe an Rhiogh annsan. Dubhairt sé leis an Rí go raibh sé ag teacht cun a ingin do leigheas Do bhí an Rí ag gairidhe fé ach dubhairt sé leis triall do thabhairt do. "Mara leighisfur í" ars an Rí "bainfidh mé an ceann díot." 'Má leighfead í ars an buachaill a bhfuighead le pósadh í ?" "Gheobhair" ars an Rí. Do thug sé dhí braon don uisge a bhí sa ghalún I gceann tamaill eile thug sé dhí braon eile Nuair a bhí an triú braon

Tá ceol 'mo chroidhe, ceol diamhrach suairc gan gruaim.
Triallaim arís in-éindigh leat; is fíór
Go bhfeicim uaim na garbh-shléibhte ceo.
Ní fíor! ní fíór! is saoilneas é gan bhrígh
Is fís a fheicim-se roimh theacht don lá.
Éaluigheann uaim an t-áthas, teagann brá (?)
A's duiseacht tobainn chugam do mo chrádh.
Tá an bailiúchan beag so ar fághail ar sgilling is réal ó Mhuinntir Brún agus Ua Nualláin i mBaile Átha Cliath, na foillsitheóírí. Is fiú a dhá oiread é.
Síle Ní Buachalla
Cill-bharra

agus tá buadh na h-oibhre do dhein sé ins na bliadhana san le feiscint anois san saothar nuadh so.
Múinteóir agus FileTá an t-óíg-fhear so 'n-a mhúinteóír anois i Sgoil an Athar Pheadair i Maghchromtha, i gconndae Chorcaighe, agus is san am a bhíonn saor ón obair a dheineann sé mar mhúinteóir a sgríobhann sé an fhilíócht. Sgríobh sé sa Ghaedhilg agus sa Bhéarla, ach is sa Ghaedhilg amháin atá na h-amhráin ata sa leabhar so. Tugaim díbh an "Réamhrádh" a chuir an file óg so leis an leabhrán:
Ní chanaim bainríoghain ná rí,
Ná tuitim tighe is ársaidhe cáil;
Ní chanaim na laochra bhí,
Ná árd-chliú saoithe Fáil.
Ach canaim siansa na gcrann,
A's guth ciúin, fann na leoithne 'niar,
Nóinín an Earraigh, a's caoin-ghreann
Na ngaoth i measc na mbeann árd thiar.

Cad na thaobh gur dhíbir Dia Lucifer as na FlaitheasaibhDubhairt Dia le Lucifer uair, go mbeadh duine daonna na Dhia air fós, is ní raibh Lucifer sásta. Dubhairt sé nár cheart san bheith amhlaidh. Dubhairt Dia gur cheart. B'é

paidreacha do rádh, agus shleamhnuigh an téad d'á mhuinéal. Annsin chuimhnigh sé ar an droch-ghníomh do bhí ceapaithe aige go raibh sé chun é féin do scaradh ó Dhia go deó na ndeó agus tháinig suaineas ar a inntin agus a chroidhe. Chaith sé a chuid eile d'á shaol ag déanamh aithrighe agus ag moladh Dé agus Muire da shábáil é.

Is mó duine i n-Éirinn nár chuala riamh an scéal iongantach fé íomháigh na Maighdine Muire do tháinig isteach ar bharra na taoide fadó ag Eóchaill i gCo. Chorcaighe. Sceál áluinn é gur ceart a chur síos annso."Aon mhaidin amháin, breis agus cúigh céad blían ó

shoin bhí iasgaire ag feachaint amach thar fairrge agus chonnaich sé píosa mór adhmaid ag teacht isteach chuige ar bárr na taoide. Tar éis tamaill do chaith tonna sail bhreágh mhór reamhar suas ar an dtráigh. Bhí athas ar an bhfear d fuair é. Do ghlaoidh sé ar fhearaibh eile agus do thugadar iaracht ar an gcrann do thógaint agus do bhreith leó sul a sciobfhadh an taoide úatha arís é. Do dheineadar a ndícheall agus dar ndóigh (?) bhíodar láidir, ach chor ná casadh níór bh'fhéídir a bhaint (?) as."Bhí ortha seasamh annsin ag breathnú ar an dtaoide (?) tréan ag rith isteach agus ag goid (?) uatha arís an tsáil (?) bhreágh a bhí 'na seilbh ach a bhí ró-throm dóíbh. Tugadh uatha amach arís í agus an t-am so do threóruigh an taóide é chuig mainistreach a bhí ag Manaigh d'Órd San Doinic láimh le h-Eóchaill. Caitheadh suas ar an dtráígh é in-aice leis an Mhainistir agus ní fada a bhí sé ansúd go bhfaca bráthair é.D'iarr seisean an bhráthair eile cuidiu leis agus an crann do thógaint is do thabhairt abhaile. Chuadar síos chun trágha, chuireadar a lámha fén gcrann agus mol (?) le Díá; tháinig sé leo gan stró ar bith.

an diabhal a bhí ann. Bhí na fir óga ag gáire agus ag magadh faoi na daoine mar gheall ar an gcleas a rinne siad.

Bhí sean-fhear sa tír seo fadó agus ní raibh duine ar bith 'na chomhnuidhe in-éindigh leis. Fuair sé tinn agus as an tinneas fuair sé bás. Bhí beirt fhear óg do'n bhaile in-éindigh leis nuair a fuair sé bás. Leagadar amach é le na thórraimh nuair nach raibh ann ach íad féin. Chuir siad rópa air thar timcheall a ghuailnibh agus síos faoi an mbord sios go dtí a chosa. Nuair a tháinig an oidhche, chruinnigh daoine óga an bhaile isteach le na thórramh. Dubhairt síad le na chéile thall go raibh an sean-fhear an tsean, go mba cheart ceól a chur air agus damhsadh a chur air an torramh. Chuireadar fios ar phíobaire. Nuair a bhí siad uilig cruinnighthe agus an ceol ar bun shuidh an fear óg ag cosa an chuirp. Tharraing sé an rópa. Leis sin d'éirigh an fear caillte suas. Scannruigh na daoine agus thosuigh siad ag rith amach i mullach a chéile an dorus. Ar a dhul amach don píobaire chaill sé mála an cheóil. le raibh d'faitchíos air. Cuireadh fios ar an sagart agus h-innsigheadh an scéal uilig dó. Dubhairt an sagart gur seafóid a bhí orra. Chuaidh sé féin isteach i dteach an chuirp. Ar a dhul isteach dhó sheas sé ar mhála an cheóil. "Má-á-á" adeir an mála. Scannruigh an sagart agus rith sé féin agus dubhairt sé leis na daoine gurbh é

Tá cúpla ainmneacha eile nár mhisde á gcur síos mar atá. ‘Redchair’ nó ‘Richair’. Gabhann an bóthar go Corcaigh thar mhaol na gcnoc i mbearnain ní ró-ard ná ró-íseal. ‘An bhearna Dhearg’ atá uirthi, ach is ceart duine san gcomharsanadh a bhfuil an ainm anois aige. D’airgheas. ‘The Gap of Red Chard or Charles’ uirthi freisin agus sin a bhfuil d’eolas agam. Díreach ó thuaidh ón mbearnain sin tá ceann eile lag beag sna cnocaibh lastuaidh dínn, bearna gaoithe a h-ainm. Sean-bhóthar ó bhearnain go bearnain an conaire ó Chonndae Corcuighe go machaire luimnigh, tré Cill-Fhionáin, san tsean aimsir. Tá cuid den bhóthar sin a ghnítear úsáid de ach mar a ghabhann sé thar maol níl ann ach a rian. In mbaile Uí Argáin agus leath mhíle ó thuaidh den t-sráidín atá meall agus an ‘Gooseberry Hill’ air [des] na daoina. Ta sé ráidhte gur saothruigheadh an cnoc uair agus cuireadh prátaí ann, ach ná raibh de bhárr a saothair ag lucht na rámhainne ach criocháin- comh mhéid le spiunáin: tugadh a ainm ar an ngarradha agus tá sé ar an gcnoc go léir ó shoin: ‘Ard-na-Gaoithe’ athá ar an gcnoc soir ón ‘Gooseberry’, théidheadh an sean-bhóthar eadartha, ach sé an ainm is coitcheanta anois air ná ‘The Pinnacle’ nó ‘Courtney's Hill.’ Tá na sean-ainmneacha ag fagháilte bháis go mear mar a bhfuilid caillte cheana féin, go h-áirighthe na h-ainmneacha nach gádh a scriobh síos aon am; cuir i gcás ‘Upton’s Hill’ ar Cnoc Aodha cé ná fuil muintear Upton in a gcomhnuidhe san áit ach fiche bliadhain. Sean bhóthar i gcoinne sléibhe amach go Gleann-an-Áir ‘The Leaca’ atá air, nó ba chóra a rádh ar an leirg tíre mar a ghabhann an bóthar. Ní dócha go raibh focal Béarla ag na daoine a tháinig oireamhnac do'n áit ar aon chor; b’éigint dóibh an focal breágh Gaedailge d’fágaint mar a’bhí sé. Ar bhárr na leacan tá Poll a’ Phléidhcín timceall mhile troigh os cionn dromclaidhe(?) na farraige.

anall druid liom anall" agus d'freagruigead an duine tall pe he fein. "Fan thall anois" a cailleach. Damtig na pucai san leis an aimsir agus nil siad ann in aon cur anois.
14) Ta páirc eile teóanntac leis an bpáirc seo agus tá gollán na lar agus glaótdmíd páirc an golláin ar an paírc seo.15) Páirc a' Botháin:- Ghlaodtar an ainm seo ar pháirc mar bhí bothán beag innte ag fear oibre a bhí ag obair ar ár bfeirm fado.16) Clais a' Branndí:- pairc beag idir da carraig isead í seo agus do bhídtí ag deanamh poitínn ann. Deireann daoine eile gurb é seo an cúis gur glaodhadh an ainm air annseo fado. Tá glaise deas fior uisce ag rit tríd agus dubhairt duine eígin go raibh an uisce seo cómh maith le branndí.17) Páirc an Ubhallóírd:- Do bhí an páirc séo fé crainn uball fado ag Muinntir Gray a bhí na gcomhnuide. Annseo fán am san.18) Poll na gCnámh:- Tá poll mor i gcúinne na páirce seo agus dertear fado in aimsir an gorta núair a bidíse

1) Is bádhiuil iad luct éincine
2) Is mairg a bhíonn thíos ag an gceud beárnain
3) Is fearr saor síórbhuailteach na saor sárbhuailteach
4) Imthigheann rith fhocal ó sagart na paroiste
5) Is olc an cearch na soláthruigheann dí fein
6) Is measa an t-athiompáil na an ceud fiabhrais
7) I ndeire na h-aicíe is fusa í leigheas
8) Is minich a dhein braimichín giobalach capaillín
9) Is fearr bean ná spré
10) Is namhaid an céird gan é fhogluim
11) Is mairg an té ná bíonn sásta le na cuid féin
12) Is fearr dreóilín ar dhorn ná corr cáirde
1) Mair a chapaill agus geóbhair feur2) Mura ndeanaidh sé lá práaí do bhaint deanaidh sé lá cártaí d'imirt3) Mura bhfuil agat ach pocán gabhair bí i lár an aonaig leis

4) Mol an óíge agus tiocfaidh sí.
1) Ní dheanfadh an saoghal capall ráis d'asal
2) Ní h-é lá na gaoithe lá na scolb
3) Ní neart do cur le céíle
4) Níl aon tínteáin mar do thinteán féín5) Ná tabhair do bhreith ar gceud sceul go mbeiridh an dara sceul ort6) Níor bhris focal maith fiacal riamh
7) Ní h-iad na fir mhora a bhaineann an Fhóghmar

31) Is mór an cuid órlach ar sróín duine32) Is croiceann a cuireann an oige de agus is mó Uigeárd a cuireann an bóthar de33) Is mó an nídh grádh ná eagla
34) Is fearr bean cead seift ná bean cead púnt
35) Is fearr bheith ag lorg bidh ná bheith ag lorg goille
36) Is fearr greim de choinín ná greim de chat
37) Is bínn beal na thost
38) Is fearr focal sa chúirt ná púnt sa sparán
39) Is minic gur siadh a théighean an breag ná na fhirinne
40) Is maith so go dtagann súd
41) Is minic a geall táilliúr agus ná tiocfadh se
42) Is rí gach duine ar a thoil
43) Is fearr an timreas ná an tuagneas
44) Is neamhníd neart cuirp seachas neart aighne
45) Is fearr bheith maol ná bheith gan ceann
46) Is treise spuir ná bacaighe
47) Is fearr ubh indiu ná damh ambáireach
48) Is glas iad na cnoic abhfhad uainn
49) Is cosúil le gach fear a ghnó
50) Is maith an scealaidhe an aimsir
1) Lá sa tábhairne agus lá sa tsúsa agus an chuid eile de'n tseachtmhain ag soláthar cúcha2) Lá breag sa Geimhreadh nú sláinte duine críónna
3) Lub ar lár is gearr go mbeidh na pholl
4) Leanann an rath an crích
5) Leagfad tuadh beag crann mór

Bhí fear dar b'ainm dhó Seán Ciotach in a chómhnuidhe in aice le Caol Choill nuair, le'n a mhnaoi. Bhí feirm beag aige agus bhí sé go beó bocht mar bhí ana dhúil san ól aige. Bhíodh seafaidí ar inníór aige ar cnoc agus nuair a dhíoladh sé iad d'óladh sé an chuid ba mhó de'n airgead. Bhí bean in a cómhnuidhe san áit ceadhna dar b'ainm dí Neans an Mhiannaig, agus bhí tig tábhairne aice. Is annsan a chaiteadh Seán a chuid ama.Lá amháin dhíol Seán seafaidí ar aonach in Innse Geimhleach agus an lá ina dhiaidh sin ní raibh fátha aige ach pinghinn. Chuaidh sé i dtreó tighe Neans agus úil aige go dtabharfadh duine éigin pinghinn eile dó, mar dá mbeadh dhá phinginn aige d'fhéadfadh sé deoch a cheannach. Ach bhuail bean uime agus í ar lorg déirce "Tabhair dom rud éigin ar son Dé, ar sise. Bhí truagh aige dí agus thug sé dí an phinghinn. Bhí sé ana bhuidheach dó, agus dubhairt sí go dtabharfadh sí sparáinín beag do mar buidheachas. "Coimeáfaidh sé do chuid airgid duit" ar sise. "Ní bheidh sé ag teastáíl uaim" arsa Seán "mar ní bheidh aon airgead agam go deó."

(VI)I dtaobh na rabhcán só bíonn alán daoine in earraid liom Bíónn is mó mo mháthair i dtaobh trácht ar a' mbanbh soBa dhóigh liom-sa go mbfearr san na bheith i dtig an tábhairnea (?) ragairneachtAr meisge crostála 's constábluith' im stracadh leó.

(I)Ar maidhin Dé Máirt is cráidhte bhí m'aigneIm shuidhe ar cheann cláir ag ithe prátaí is bainne leó'Sé dubhairt mo mháithrín ''sis (?) dána 'bhí' labharthaAr' id' suidhe ' stráile gus soláthruig an banbh cúghainn
(II)Do phreabas ó'n mbórd deineas cómhartha na croise ormIs mo hata le fórsa im dhóíd liom gur sciob-as-saDo ritheas an bóthar dtí na comharsain ba giorra domFeuchaint a gcasfaí le neomat ar stró banbh muc orra
(III)Do ritheas o thuaidh mhura raibh ag bruimeal mhaiseamhail

Dubhairt go raibh sé sa clós nuair bhí an bhólacht ar bainne 'ceDo sgúirdas an bhóthar 's dtí bruac ceart na leasa dom'S fuaras sa túar é 'gus fuadar cun treabhtha fé
(IV)Ar filleadh dhom-sa ba bhrónach bhí m'aigneLe súil is fé dhóíg go ngeóbhidí (?) de'n maid' ormSé an leath sgeul a fuaireas sara mbuailfaí sa mhalainn méGur ceadlacan mór a cuir an ruagairt comh teapaidh air
(V)Níór taithn san mar ráideacas (?) leis na mná bhí sa baile rómhamDúbhradar nár gnáthac le faidhe a beit rathmhar riamhEirig' id' shuidhe faide gus soláthruig an banbh cugainnNó ní iosfar aon práa ar an gclár so 'n fhaid mhairfidh

Away back in the fifteenth century when the English were at war with our own countrymen great numbers of men were slain on each side as a result of heavy fighting. On this particular day the English had on their side a Scotch Regiment called in those days "Petticoat Loose." On this same day this Scotch Regiment met the Irish in deadly combat and the Scotch were almost wiped out in the encounter. The Irish gave them a chance of taking their dead and wounded off the field; this they carried out to the best of their ability, but one Petticoat Loose was left behind in a clump of [?] [furze]. He struggled into it when wounded and he was found dead later on by a local farmer, who (on seeing him with his musket beside him) got a bad fright. He was buried by the Irish just inside the ditch of the old road convenient to where he died.
Then for years after, the people of the locality were terrified at night by the apparition of the Petticoat Loose, walking up and down the road with his musket on his shoulder, convenient to the place where his body was buried a short while before. In a very short time the old road was hardly travelled at all by the local people, especially after dark as a result of the appearance of this dangerous looking spirit almost nightly and always at the same place.
Now this old petticoat was the talk of the

There are two graveyards in the Parish two cathaloc graveyards and an old protestant graveyard. They are all in the townland of Mayo Abbey they are still in use, but a lot of people aretaking new graves in the new graveyard. None of the graveyards is round in shape. They are sloped.
There is no old ruined church in any of them but there is an old monastery built by saint Colman. The oldest instructions is 1867. there are some trees growing in it There is an old monument in

Dia Máirt 'seadh a rinneadh mo chleamhnas,
Mo chreach is faraor ghéar,
Mar rinne mé chómhairle mo mhúinntear.
Agus is pairt mhór go m'aimhreas é,
Tá mé pósta gan aimhreas,
Is maise atá ar bheagán céill,
S' dhá gcasfáidhe orm an sagart a phós mé,
Bhrisfinn a cheann gan bhréigh
II
Níl sé acht anuraidh óphís mé,
Agus is fuide liom lá ná blíadhain,
Níl dúil in imirt ná in ól, agam.
Ná aon chleas dhár mhealladh duine aríamh,
Acht ag breathnúghadh ar an ngiobóg gan fuinne,
A mharbhúigh s' a bhrúgh mo chéill,
S' dhá gcasfaidhe orn an sagart a phós me.
Bhrisfinn a cheánn gan bhréigh

[-]

Ar chuala sibh nár a bhfaca sibh
Aon sgrios ar bith i nÉirinnMar a rinne mada tomasaí
Ar siciní Máire Éamuinn
Ba coileán múinte sochair é
Gur thosaigh sí ag cur eogadh air
Sgiob sé an ceann gan aireacthair
Go mháthair an daréag úd.
II
Anois céard a reiteochaas an cás seo
Leir [?] Tomacaí is máire Éamuinn
Mar gheáll ar mháthair na siciní
Ar mháthair na siciní
A bfheárr le ná a mac a bheith i nárdréimh
Acht cuidfídh muid thar na fairrge
An mada a rinne an gniomh sin
Mar tá fearg mór ar Mhaire bocht
Go mbeidh an rud sin déantar.

Ministéir
Bhí fear bocht ann fadó agus ní raibh ach Gáirdín beag. Bhíodh bó aige agus bhíodh sé ag aodhaireacht na bó ar an mbóthar. Chonnaic an ministéir é agus stad sé ag cainnt leis

Fadó bhíodh na sean-daoine i gcomhnuidhe ag cainnt mar gheall ar na sídheóga. Aon lá amháin, chuaidh buachaill fé dhéin na mba agus bhí lios ins an pháirc agus nuair a bhí an bhó ag dul tharais d'imthigh sí as radharc. Tháinig sídeóg amach as an lios agus dubhairt sí leis an mbuachaill bheith thar nais ag an lios bliadhan ón lá san. D'imthigh an buachaill abhaile agus eagla air. Chuaidh sé go dtí an lios bliadhain ina dhiaidh sin agus chonnaic sé an bó agus laogh bhán leí. Fuair mé an scéal seo ó mo máthair.

Caoirigh an "Demhain" a deirigh go léin
Is a chéaidh isteach i b'fataí Seán-óig
Deirigh mo dhuine amach i na léine
Is d'fagáidh sé a bhfuil ar a bhróig.
II
Bhí banrach sa ngarrdha aige, bhí
Coismeig is cead innte
Bhí aoirdha daréag innte is i deantar go deas
Tuibharfadh sí fataí do'n Poll Driseach is do'n Rinn
Tréis fataí, bó, caorach is roinnte a bhaint as.

Is go mbailfinn boc báire chómh
hárd leis an ngealáigh.
Acht tug sgéal ag mo mháithrín atá
Tinn ar a leaba
Go bé an roipín caoi cnáibe
Bheidheas nait mo carabhata
III
A chómharsaná is a daoine muintreacha
Bíodh sibh cruinn uilig annseo amáireach
Go bhfeicfidh sibh an sléacth a bheidheas thall i mbin éadair
Fagaim mo bheannacht ag gac ata i nEírinn
Mar ní thiocfaidh mise abhaile
Go labhraídh an chrúach ins gach réigúin

Sé amáireach Lá 'Féil' Pádhraig
An chéad lá de'n tséisuón
Nach chruaidh fúar an lá é
Acht ní cruidheachta é ná an cineamhuint [?]
Tá na mioná seo ag teacht anuas orm
Is go leor le na gcrúthaigh
Is go béard a dubhairt ceannphort na nuaisle
Nach raibh muaisgilt ag breitheamhain.
II
Tá mo camán faoí'n gcóara
Is mo liathróid faoi'n leabha

Bhí sgoláire bocht ann fadó agus bhíodh sé ag imtheacht ó theach go theach. Bhíodh go leor leabhra ag imtheacht aige i gcomhnuidhe. Lá amháin casadh gaduidhe dhó agus d'fhiafruigh sé dó cé fearr an gaduidheacht na an cneastaidheacht, agus dubhairt an sgolaire bocht gor fearr an cneastaidheacht.
"Céard a chuirfeas tú liom", adeir an gaduidhe. "Cuirfe mé chúig phunt leat adeir an sgolaire bocht." Cuir sé, said an breitheamhnas ar an gcéad fhear eile a casadh dhóibh agus dubhairt siesean gurbh fearr an gaduidheacht agus b'eigin do'n sgoláire bocht an chúig phunt a thabhairt do'n ghaduidhe.
Ba ghearr gur casadh fear eile dhóibh agus dfhiafruigh an gaduidhe dhó cé fearr an gaduidheacht ná an cneastaidheacht agus dubhairt seisean gurbh fearr an ghaduidheacht agus b'éigin do'n sgoláire bocht na

leabhra a bhí (san amahrán) aige a thabhairt dhó.
Casadh fear eile dhóibh agus dfhiafruigh an gaduidhe dhó cé bs fearr an gaduidheacht ná an cneastaidheacht agus dubhairt seisean go bhfearr an gaduidheacht. "Cuirfe mé mo dhá shúil leat" adeir an sgoláire bocht agus b'éigin don sgoláire a dhá shúil a thabhairt do'n gaduidhe.
D'imthigh an sgoláire ó'n ngaduidhe agus bhí sé ag imtheacht leis go dtáinig sé ag tobar Beannuighthe. Chuir sé braon de'n uisge ar a shúile agus tháinig amharc aige chómh maith is a bhí ariamh. Bhí trí bhuidéal beag ina phóca agus líon sé iad leis an uisge. D'imthigh leis agus tháinig sé go dtí teach mór agus chuaid sé i bhfolach faoi bharaille agus ins an oidhche líon an teach le cait. Tosuigh na cait ag caint le chéile. Dubhairt ceann aca go raibh inghin an Rí tínn agus narbh fhéidir í a

an sgoláire bocht do'n ghaduidhe cé mar d'éirigh leis. Bain an dá shúil asamsa adeir an gaduidhe. Bhain an sgoláire bocht an dá shúil as agus d'imthigh sé leis go dtí an tobar agus chuir sé braon de'n uisge ar a shúile agus bhí amharc aige chómh maith is a bhí ariamh. Tháinig sé go dtí an teach mór a raibh an sgoláire bocht agus chuaidh sé síos sa mbaraille. Tháinig na cuit isteach san oidhche agus dubhairt siad go raibh duine eicínt ag éisteacht leo, blian san oidhche anocht. Féach a bhfuil aon duine ann, chuaidh ceann aca anonn agus fuair sé an gaduidhe sa mbaraille agus mharbuigh siad é. Is fear an cneascuidheacht ná an gaduidheacht.

this is how it got its name as the lady's well It is also said there is no religious significan(ce) attached to it.
Then Leslie had the well built where it is at present. On the third skylight from the well in Roman figures are [1828] and this is the year this well was built.

The Highland soldier (Petticoat Loose) and the Irishman
Away back in the fifteenth century when the English were at war with our own countrymen great numbers of men were slain on each side as a result of heavy fighting. On this particular day the English had on their side a Scotch Regiment called in those days "Petticoat Loose." On this same day this Scotch Regiment met the Irish in deadly combat and the Scotch were almost wiped out in the encounter. The Irish gave them a chance of taking their dead and wounded off the field; this they carried out to the best of their ability, but one Petticoat Loose was left behind in a clump of [?] [furze]. He struggled into it when wounded and he was found dead later on by a local farmer, who (on seeing him with his musket beside him) got a bad fright. He was buried by the Irish just inside the ditch of the old road convenient to where he died.
Then for years after, the people of the locality were terrified at night by the apparition of the Petticoat Loose, walking up and down the road with his musket on his shoulder, convenient to the place where his body was buried a short while before. In a very short time the old road was hardly travelled at all by the local people, especially after dark as a result of the appearance of this dangerous looking spirit almost nightly and always at the same place.
Now this old petticoat was the talk of the

"Níl mé ag iarraidh tada" adeir sé, "ach mo dhóthain le n-ithe agus le n-ól" Fuair sé sin. Nuair a bhí a dhóthain ithte aige thosuigh sé ag smaoineadh ar an gcleas gránna a rinneadar air. Thosuigh sé ag scríobadh an fháin[ne] agus shíl sé nach raibh maith ar bith ann. Tháinig an t-iollar arís go dtí é nu[air] a scríob sé an fáinne. "Mise máistir an fháinne," agus rud ar bith atá ag teastáil u[ait] caithfidh tú a fhághail." "Níl mé ag iarraidh tada" adeir sé ach mé thabhairt suas[."] Chuir an t-iollar ar a dhruim é. "Nuair a gheobhthas mise baladh an aeir béidh mé ag tuitim anuas ach éirigh thusa go léim agus teara ar an mbruach agus tharraing mi[se] suas. Rinne sé sin. "Tá an-ocras orm" adeir an t-iollar nuair a bhí sé thuas. "'S gearr a bheidheas" adeir Pronns William. D'imthigh leis agus mharbhuigh sé cúig go chaoirigh don t-iollar. D'ith sé a dhóthain. D'imthigh leis an iollar annsin agus bhí g[abha] ar an mbaile. Sé an t-ainm a bhí air Cormaic. Bhíodh Pronns William ag obair [a]g an ngabha roimhe sin. Tháinig Pronns William go dtí é lá ag iarraidh oibre agus níor [aithnigh?] sé é. Chuaidh sé ag bualadh uird. "Ní fhaca mé aon fhear chomh maith leat ó d'imthigh Pronns William uaim cheana." Ní raibh sé i bhfad ann gur chuir an bhean óg scéal ag an ngabha cróin a dhéanamh di mar a bhí ag an bhfathach sa domh[an] thíos. Nuair a fuair an gabha an sgéal sin thosuigh sé ag caoineadh mar nach raibh sé indon é sin a dhéanamh dhi. Dubhairt Pronns William leo stopadh go ndéanfaidís sórt ceann lá na bhárach. D'éirigh sé go m[och] ar maidin agus scríob sé an fáinne agus tháinig an t-iollar go dtí é, agus dubhairt sé leis an cróin a bhí ag an bhfathach thabhairt aige agus thug. Nuair a chuala agus [!] dara bean é sin chuir sí sgéal ag an ngabha cr[óin] a dhéanamh di mar a bhí ag a fathach féin sa domhan thíos agus thug a t-iollach aici é. Nuair a chuala an tríomhadh h-inghean é si[n] b'éigean di féin ceann eile fhághailt agus thug an t-iollar ai[ci] í. Nuair a chonnaic sí í d'

(-)

1) Tá lios cruinn ar bhárr Creagán Mór agus gach maidin Bealtaine is féídir deatach a fheicsint ag éirigh as an áit sin, agus feictear na sidheóa a' damhsiú mórthimcheall an chreagáin. Deirttí freisin go léímeadh na daoine maithe ó'n áit sin go Garraidhe na gCrann atá timcheall ceathramhadh míle ó'n chéile.
2) Bíodh comnaidhe ar na sidheóga i nDoirín Saidhbir, i gCurrach agus bhídís a' imirt iománaidheacht i bpíósa talamhn dárbh ainm Ceap na Srutháin agus bhíodh aontaighe acú i bpíosa eile dárb ainm Currach.
3) Bhí fear as Baile an Tobair ag baint sgeacach agus 'sé intinn na ndaoine (?)

agus bíodh sé deich noimit sula mbeadh na malaí go léir leogtha anúas ar úrlár na cistineach. Annsan tosnocad sé ar gearán agus bíodh sé ana aindeas. Bíodh an té agus an tobach in aon bosca amháin aige, agus "Sauspon" áidhirce ceangailte lasmuig de ceann des na málaí cun an té a dhéanamh do féín.Bhí bacach uasal Sean "Meagher" fear mór gróídhe do beadh é. Níor íarr sé lóísdín ná deirce ar aoinne achnuair a tanaig ochras ar do can sé amhran ar bharr carraige ná raibh abhfad o tig comnuighthe agus ba gnáthac le muintir an tíghe piosa aráin a bhreith cuige.Bacach eile a beadh Sean Saighdúra fear neamh-coitchéannta abeadh Saighdiúir an úair sin. Bhí cló greannmhár ar Seán mar bí muinéal ar cómh cáol comh díreach le maide ráine, agus dhá súil ag léimridh as a ceann. Cuireadh sé eagla ar na maribh na scealta cogaidh a bhíodh aige. Bhí mart a marbhúghadh i dtig ina bfúar sé lóísdín agus dól se baisín lan d'fuil na bó.

Roinnt blíanta ó shin bhí bacaig ana choitceannta in Eirinn. Bhíod áit airithe siubhail ag gach duine aca, agus tighthe airithe chun lóísdín na hoidhce d'iarraid. Annsan, ní hé an sághas ceadna deirce a íarrfhead aon beirt aca. Ní thógfhadh cuid aca ac pingine rúadh, tuille aca uibh nú prataí nú plúr agus mar sin. Timceall is uair sa trí mí a thiocfhad an ceann céadhna i gcomhnuidhe, mar ní deanfhaidís ac an timcheall san a thábhairt agus muna dtiocfaidís an úair sin ceapadh na daoine gur marbh a beidis. Daoine iasacta abead íád ac mar sin féín bhí ainm airithe ar gach duine aca ag na daoinaibh.Bhí bacach na nubh, fear dáthámhail go raibh feasóg fada rúadh síos ar a bragaid aige agus máílín beag ubh na laimh clé aige, maide baice na láímh deis, agus croth galánta air. Bhí bearla agus gaedluinn cliste aige agus bhí na paidreacha cómh maith aige gur dóígh leis an duine a tabharfad dhá ubh do go gcuirfead sé isteach i bFathas Dé é, agus úair eile thabharfhad sé íde béil na much is na madraí do dhuine.Bhí bacach eile go dtugtaí an Cáthach Mór air, bíódh leath dosáon malaí aige

Nuair thagaim-se isteach um thráthnóna,
Ní bhíonn teine ná tas aice rómham ann,
Teinnteán glan ná gleóite,
Ach í 'na láman (?) 'na suidhe.
Bíónn (?) a luirgní dóighte,
Cnámh a h-uillinn scóltha,
Seachaimidh an t-sórd san,
Nó brisfid (?) iad bhúr gcroidhe.(Máire Ní h-Orgáin says lóman means old luggage)
Tá cailín ar an mbaile seo is cuma cé h-í,
Buaileann sí Maimí a's muinntir an tighe,
Bíónn a bas le n-a h-éádan,
'S a léíne gan nighe,
'S a h-aibíd-shirt gearrtha ar figuir a trí. (Bíónn a bas le n-a h-éadan = hands on hips)
Cam-Chéachta - Sean - Mháíre says is Irish for "The Plough that is the Great Bear, or Seven Stars in Northern Sky.She also told me thatPudóg an chinn is the Irish for Appendix, that blind finger like gut in man and animals; and that she often heard it long ago from old people when cleaning a a pig that was killed for house.

Ní Dia dhuit a Mháthair
Ní Dia dhuit is Pádraig
Cad na thaobh ná codlann tú, a mháhair?
Mar ná féadfainn é, a ghrádh ghil
Cad na thaobh san, a mháthair?
Aisling a deineadh tríom suan dom
Marcach caol dubh ar each caol donn
An tsleagh dhearg 'na láimh
An fhuil ghlórmhar 'á dortadh amáíreach.
Is fírinne t-aisling, a mháthair
An té déarfadh é trí h-uaire
Tar eis luighe ar a leabaidh suan dó
Gheobhadh sé Flaitheas Dé mar dhualgas
Is beith leim ' ghualainn-se go bráth.
* * * * *
Seo paidir ba chart duit a rádh dá ndéanfadh éinne éágcóír ort:-A Mhuire Mheidhreach agus a Mháthair ró ghlórmhar, tabhair dhom radharc ar do theaghlach agus ar do mhór chómhachta, an sácraimínt naomhtha agus radharc na Tríonóide is grásta na foidhne i n-aghaidh na h-éagcóra.

Seo paidir a déarfá nuair a raghfá a codladh sa leabaidh
Crois na nAingeal sa leabaidh 'na luighimíd
Braon dá grásta i lár an chroidhe 'gainn
Bratach na nAingeal go dtagaidh 'ná dtímcheall
Ag tóaint ceó na bpeachaí dinn-ne
Na seacht n-Aingil is sine agus na seacht n-Aingil is óíge (?)
Agus na seacht n-Aingil is aoirde i gCathair na glóíre
Glaodhaim-se chughat-sa, a Mhaighdean Glórmhar
A Mháthair Dé is a réíltean eólais,
A bhainrioghan bheannaighthe, freagair is fóír sinn
Agus faigh ód' leanbh dúinn solus na glóíre.
* * * * *
Seo paidir a déarfá nuair a shamhlóchfá nuair a bheadh an bás chughat:-
A Mhichíl Naomhtha, glaodhaim tú as t-ainm, agus a Naomh Eoin Baiste, grádhaim thú,Na h-Aingil go léír glaodhaim-se am 'charaid go dtí am an chatha nár thánaigNuair a bheidh na súile dúnta agus an béal ar leathadh ar an mheabhair ag imtheacht chun fáin uainn, beidh a chuis dá ghlaodhach agus an téárma caithte as Dia le n-ár n-anam an lá san.

The old graveyards.
There are two graveyards in the Parish two catholoc graveyards and an old protestant graveyard. They are all in the townland of Mayo Abbey they are still in use, but a lot of people aretaking new graves in the new graveyard. None of the graveyards is round in shape. They are sloped.
There is no old ruined church in any of them but there is an old monastery built by saint Colman. The oldest instructions is 1867. there are some trees growing in it There is an old monument in

The sticks fell on one of them,
And then there were six,
Six little niggers went to a hive,
The bee stung on of them
And then there were five,
Five little niggers went to Glenismole
The stones fell on one of them,
And then there were four,
Fours little niggers went to Ardnaree,
The police caught one of them.
And then there were three,
Three little niggers went into a shoe,
The shoe swallowed one of them,
And then there were two,
Two little niggers went for a run,
A stone fell on one of them,
And then there was one,
One little nigger went to turn home,
The fox caught that one,
And then there was none

go láimh bféidir agus caithfidh an dara paiste toisiú airis le pee, paw agus mar sin.
Is minic a leantar ceann sgaitíní maith seo sul a mbidh an t-ádh ag an darta páiste.Hide and Seek.
B. Cluithche é seo a imrightear san Gheimreadh san bhFóghmhar. Cruinnigheann na páistí [?] agus pioctar amach beirt le dul i bfolach i dtosach. Seo mar pioctar amach iad-:
Deireann duine amháín an rann seo foc [?] aghaidh gach duine. Ina, deena, dina deo, catch a nigger by the toe. If he screeches let him go Ina deena dina doe. Seo ra[nn eile]: Two and two a two penny loaf two and two is out. Cébí duine a thuitfeas an focal "out" nó "doe" air caithfidh sé seasamh amach an gcómhludar. Deirtear an rann airís leis sara duine a fhágail amach.
Nuair atá an beirt fáighte amach tóg an beirt áit le dul i bhfolach ann agus tug dún ar an áit sin. Nuair atá a péire

an bhóthair a thagann báid uaisle Gleanngaebh i dtír agus tagann na daoine aníos an bóthar ag dul súas go bárr Gadhail. Deineadh bóthar sa Ghleanngarbh tímpeall céad blain ó shin go nglaodhtar bóthar "Cairig a Mhaide" air. Bhí sé 'ghá déanamh sa droch-shaoghal agus bhí fir ón mbaile seo ag obair air. B'é an tam a bhí chun dul ag obair ar mhaidin nó eirighe gréine agus luigh gréine am stad. Bh'é an págh a bhí ann an uair sin ná ocht bpingine sa ló.
Tá cómgar ag dul ó Dhoireancharn go Leitheal agus tá sé ana úsáideach des na daoine mar tá ana tímpeall sa bhóthar. Tá casán cómhgar eile ag dul súas tríd Caoligalán go dtí an seana bhóthar agus sin é an casán a bhí ag na daoine ag dul go dtí an t-Aifrean sa t-seana sheípéil.

an mbhothar. Cad a dhein sé ná carn scioláin a chur agus iad a leasúghadh ón dtráig le múr agus feamanacha agus gach aon saghas eile a bhí ag fás ar an dtráig Ní beag eachtra acht a raibh de phrátaí aige agus gan puinn acu ag muinntir an pharróiste. Tá na casáin is na comhngar i Liath-choill mar a bhíodar fadó níor bhain aoinne leo ó shin. Nuair a theigheadh na daoine go dtí an Aifreann maidin La Nodhlag ó Liath-choill is amhlaidh a shádhidis bior iarainn tríd cúpla fód móna chun solus a dhéanamh dóibh féin mar bhí míle go leith de phortaibh le siúbhal acu sar a raghadís go dtí an bothar mór.

An bóthar atá ag teacht anoir go Liath-Choill is ins an mbhliadhan 1898 a deineadh é.
Casán agus cómhngar a bhí ann roimis sin Deineadh bóthar Deire an Chairn san mbhliadhan 1891 Tá an dá bhothair ag bualadh i gcoinnibh a chéile ag Calaphort go nghlaodhtar Zetland Pier air. An t-Athair Mac Dómhnall a fuair airgead i gcóir cuid de bhóthar Liath-choilleach agus dhein muinntir an bhaile féin an cuid eile dhe. Bhí furmhór d'fhearaibh an pharóiste ag obair ar Bhóthar Dhoire an Charn mar déirc do b'eadh é. Bhíodh cailíní leis ag obair air ag tarach scailpeacha nó asair. Ní dheineadh cuid de's na fearaibh a bhí ag obair ar an mbóthar acht a n-ainimneacha a fhreagairt ar mhaidin agus annsan filleadh abhaile chun a ghnó féin a dhéanamh. Bhí fear amháin 'na chómhnaidhe i Liath-choill darbh ainm dó Seán Ua Cruadhlaoich. Bhí ainim airgid air agus dá bhrí sin ní bhfuair sé aon obair ar

There is an old fort in Williamstown in the parish of Carnaross, about two miles from Kells in the County Meath. There was a family of Danes reared in this old fort, and it is said that they died there also. There is a tunnel leading from this fort to Dulane graveyard, about one mile in distance. This fort is on the estates of Stole Garnet who is dead about fifty years. It is now on the lands of Patrick Carpenter. This fort is on the road side. It is a mound of earth and it is circular in shape. The entrance to this fort is now blocked by fallen earth. There is also two more forts quite near this one.

ceile ar na crannaibh. Dubhairt priacán acu leis an gcuid eile
"Dá mbeadh fhios ag daoine an rud atá fhios agamsa."
Cad é sin? arsa priacán eile.
An druct a thuitfidh ón spéir anocht, an fear dall a chimleóchadh an drúcht sin dá shúile do thiocfadh a radharch do cómh maith is riamh.
"Dá mbeadh fhios-sa ag daoine an rud atá fhios agamsa arsa priachán eile "Cad é sin?" ars an priacáin eile leis. "Inghean an ríogh atá ag fághail báis agus ní fhéadfadh aon doctuir í leigheas agus an té a leigisfidh í gheobhaidh sé le posadh í. "Tá crann annso" ar seisean ag ainmniú an chrann an té go bheirbheochadh na billeóga imbraon uisge, agus a leogaint dóibh do beirbhiú go maith agus an t-uisge sin annsan do thabhairt le n-ól d'ingean an Ríogh leighisfeadh sé í láithreach"
"Dá mbeadh fhios ag duine arsa priachán eile rud atá fhios agamsa
"Cad é sin?" ars na priacáin eile
"An chathair seo thall", ar seisean

Bhí triúr dearbhrátharacha ann agus d'imthigheadar an triúr in einfheacht ag cuardach a maireachtaint.
Dubradar le na chéíle bheith ar an gcrois seo áirithe i gcionn bliana feachaint cé acua bhfearr a dhéanfadh.
I gcionn na bliana do ghluais gach aoinne acu dé dhéin na croise ag teacht abhaile dóibh. Nuair a thánadar go dtí an crois do chuireadar cainnt ar a chéile agus d'fhiafruigheadair dá chéile an mór a bí spártha acu t'réis na bliana.
"Ní'l aon nídh agam sa" arsa duine acu. Ní'l aon leath phingin agamsa" arsa duine eile. Ó fhéach, tá an méid sin spártha agamsa" ar san tríú duine.
Cad a dhein an bheirt ná raibh aon phingin achu ach an dhá shúil do phiocadh as fear an airgid agus a phóchaí do phiocadh annsan. Do chuireadar isteach sa choill annsan é agus d'fhagadar ann é.
Amach san oidhche dho, do chuala sé na priacáin ag cainnt le na

Gur milse ar a bhéal
Ná céar bheach na gcraobh,
Na beoir na sean-daoine,
Ná na fiónta gan bhréig
Go mbiodh sí mar a bheadh an faoilean faoi scéimh
Ar craoibhín le féin,
A croidhe is a h-inntin,
Cómh h-eagar le h-éan.Sgriobhfaidh mé chughat
Go cruinn is go dlúth,
Petition fé aoltha
Cun ealuighthe lúm
Mar a dtigidh ta lúim
Is me thógailt ón smúit,
Bead in fhíofra fuaidh gleannta
No go fannlag san uaidh.Is a bhráthair a rúin
Ní ar ár árthaoibh na dtonn
Na ar siubhal cois na trághanna
Do bhearr leat bheith lúm
Mar a bheadh bán fhallaí is púirt
Agus faghail ortha ansúd;
Ac mise is no ghrian-ghrádh,
Bheith ar árd leabhaidh clúimh.

leigheas mar bhí sí ag bleaghan na bhó lá agus bhuail sí mise le rópa na bó agus chuir mé trí ribe sa mbainne. Dubhairt cat eile aca go leigheasfaí í dá bhfuigheadh sí trí bhraon de'n uisge a bhí san tobar.
D'imthigh an sgolaire bocht agus na trí bhuidéal aige. Tháinig sé ag teach an Ríogh agus dubhairt sé leis na dochtúirí eile imtheacht. Thug sé braon de'n uisge as ceann do na buidéil agus chaith sé amach cat as a béal. Thug sé braon eile dhi agus chaith sé amach cat eile agus bhí sí leigheasaighthe ag an sgoláire bocht.
Thug an Rí a inghean dhó le pósadh. Lá amháin dá raibh siad amuigh san gcóiste casadh an gaduidhe dhóibh agus d'aithnigh sé an sgoláire bocht. "Anois adeir an sgolaire bocht nach fearr an chneastaidheacht ná an ghaduidheacht agus d'innis

ad i greas agus saiteann siad tart ins ann caca iad agus lasann siad iad agus fagann siad gloine agus fagann siad an caca ar beal dó [?] agus fagann siad an gloine ar an caca agus nuair a bead na togailt caitead tú a beit comaiseac na [?] mairbeocad tú an duine sin.

Tá go leor luibeann le hagaid tart annseó act ní he cuile duine ata inan iad a deanam suas le hagaid lot a creasad
Tá luib ann a blaodian siad Earuaic padraig air agus deirtear lot ar bit a cuireas tú air é creasoir sé é faoí ceann cupla lae é
Séo tinnis eile cleitean a creasaor luaitear e séo ann caoí lé na cradas duine sgilmar a deanan caca min coirce agus deanan siad da ceann deag do coinle luacra a tusmean

Nuair a tháinig an fathach dúbhairt an bhean leis an mála sin a fágáil thiar ag a máthair. Tug sé leis é agus nuair a bhí sé ag dul ag leigean a sgíth bhí sé ag dul ag breathnú ins an mála ach labhair an bean abhí ins an mála agus dúbhairt sí. Feicim-se tú de barr an tighe mhóir. Síl an fathach gurb í a bhean féin a labhair agus dimthigh sé leis gur caith sé isteach ins an doras é ag a máthair. Rinne sí an cleas céadhna leis an dara hinghean. Ach an lá seo nuair abhí an fatach ag dul ag obair dúbhairt an bean leis gan a teacht isteach cor ar bhith go mbeadh an mála taobh amuigh. Cuaidh sí féin sios ins an mála agus chuir sí airgead in a timcheall. Nuair abí an fatach ag teacht thug sé leis an mála agus caith sé isteach ins an doras ag a máthair é. Bí na triúr ingean ag an máthair arís. Nuair a cuaidh an fatach abhaile mharbhuigh sé é féin.

Bhí sé cinnt uirthí an fuil a bhaint dá méar. Bhí caitin sa teach agus diarr sé braon bainne uirí. Dúbhairt sí nach dtiúbharfadh. Nuair a tháinig an fathach diarr sé uirthí a méar a theasbáint dó. Bhain sé an cloigeann dí agus chaioth sé siar ins an seomra é. Rinne an dara hingean an cleas céadhna. Acht an trcómhadh hingean nuair uirthí dúbhairt sé go dtiúbharfadh agus failte. Dúbhairt sé leí a méar a thomadh ins an bpota a bhí ar an agus go n-imtheóch an fuil dí.
Tam sí a méar ann agus dimthigh an fhuil. Nuair a tháinig an fathach diarr sé uirthí a méar a theasbháint dó. Is tusa mo bhean-sa a deir sé. Lá amháin dúbairt an caitín leíthe cloigeann an chéad inghean a thabhairt leíte agus braon den uisge a bhí ins an bpota a chaitheamh uirthí agus go mbeadh sí beó. Caith sí braon uirthí agus bhí sí beó. Cuir sí síos í mala í agus chuir sí airgead in a timcheall

Bhí bean ann fadó agus bhí triúr inghean aice. Bhí garraidhe cabáiste in aice an tighe aca agus bhíodh sé dá ghoid uatha. Dúbhairt an chéad inghean go dtiocfadh sí dá fhaire. Thug sí feac láidhe léithe agus shuidh sí fá bhun cruach féir a bhí ins an ngarraidhe. Is gearr a bhí sí ann nuair a tháinig an fathach. Tarraing sí an feac laidhe ar agus bhuail sí sa druim é.
Greamuigh an fheac láidhe de dhruim an fhathach agus greamuigh lámha an chailín den fheac. Thug an fathach don doman soir í. Theasbáin sé chuile seomra sa teach dí acht an seómra seo. Nuair a fuair sí an fathach imthig dosgail sí an seomra agus bhí sé lár le cloigne daoire leag sí a méar ar ceann aca agus ghreamuigh an fhuil dí

Caora fhóghmhair agus cailín domhnuigh an dá rud is bréaghaidhe amuighNá creid fionnog ná creid fead ná creid choidhce briatrai mná má' s moch eirigheanns an grian is le toil dé bhéas an lá.Súil le cúiteamh cailleans an cearuchCuidire coimhthigheach agus ná taobh é.Is maith an foighdeach fear gan feargNíor athcuing a bholg fhéin a bhuidheachas go duine riamhAn té nach bhfuil éinne aige ní bainfidh síad gol no gáire as.Ní raibh luighe fada riamh bréagachAn rud a mharbhuigheann duine leigheasann sé duine eileBíonn mí ádh indiaidh na barrainne

An bheirt is measa ar bith in a chéileIn a dhiaidh a feictear a leas do' n ÉireannachSháruigh an fhoighid an cinneamhaintIs dona an chearc nach bhfuil indon scríobadh di fhéinIs fearr cur mall ná ceannacht luathI ngan fios do' n dlíghe is fearr bheadh ann.Suil le cuiteamh a cailleans an cearruchDá dhonacht Séamus is measa bheadh dá eagcaoineadhTosuigh maith leath na h-oibreAn muilleann a bhíonns ag síor mhilt milleann sé mín agus garbhIs minic cúin cionntach

An bheirt is measa ar bith in a chéileIn a dhiaidh a feictear a leas do' n ÉireannachSháruigh an fhoighid an cinneamhaintIs dona an chearc nach bhfuil indon scríobadh di fhéinIs fearr cur mall ná ceannacht luathI ngan fios do' n dlíghe is fearr bheadh ann.Suil le cuiteamh a cailleans an cearruchDá dhonacht Séamus is measa bheadh dá eagcaoineadhTosuigh maith leath na h-oibre
éá
An muilleann a bhíonns ag síor mhilt milleann sé mín agus garbhIs minic cúin cionntach

am ní raibh aon uaireadóir aige. Chuaidh sé do dtí Seághan. "Cé'n fáth ar ghoid tú an uaireadóir uaim." "Nár thairg mé trí h-uaire dhuit í agus níor ghlac tú í." "Rinne tú droch fhaoisdean agus gabh soir go dtiubhrfa mé faoistean eile dhuit." Chuaidh Séaghan soir. Sé'n breitheamhnas aithrighe a chuir an Sagart air, a dhul suas naoí nuaire ar chruach Phádraic. Pádraic an tainm a bhí ar an Sagart agus bhí cruac mhóna aige amuigh ar aghaidh an dorais. Nuair a déirigh an cailín ar maidin, bhreathnuigh sí amach agus sé an chéad rud a chonnaic sí na Seághan ag dul suas 's anuas i mullach na cruaice. D'innis sí do'n t-Sagart é. "Na bí ag leagan na cruaice" adeir an Sagart. "Nach bhfuil mé ag cur mo breitheamhnas aitrighe dhíom," adeir Séaghan. "Ní hé sin an breitheamhnas aithrighe a cur mé ort." "Dubhairt tú liom a dhul suas ar Chruach Phádraic naoí-nuaire. "Nach thusa Pádraic agus nach í seo do chruach." "Tá sé comh maith éisteacht leat." adeir an Sagart.

sé an t-ainm a bhí uirri ná párdún. Shíl seisean gur bí an mhuic a bhí sé a thabhairt dhó. Chuaidh sé soir tráthnóna agus thug sé leis an mhuc gur mharbhuigh sé í. Nuair a chuaidh an buachaill amach le béile na muice ní raibh an mhuic sa stábla.
Chuaidh an buachaill go dtí an Sagart agus dinnis sé dhó é. Chuaidh an Sagart go dtí Seághán. "An bhfaca tú mo mhuic," adeir. "Nach dhubhairt tú indé go dtiubhrfá párdún dhom," adeir Seáin. Ar ndóigh ní hí an mhuic a bhí mé a rádh adeir an Sagart. "Gabh soir ag an bhfaoistean anocht agam." "Tuige nac ngabhfainn." Chuaidh an Sagart abhaile annsin.
Tráthnóna chuaidh Seán ag an bhfaoistean. An fhad is bhí an Sagart ag tabhairt na faoistine dhó ghoid sé uaireadóir uaidh. Dinnis sé i ndeireadh a chuid peacaidh gur ghoid sé í. "Tabhair don té ar ghoid tú uaidh í." adeir an Sagart. "Tiubhrfaidh mé dhuit-se í"
Ní ghlacfa mise uait í, Tabhair do'n té ar ghoid tú uaidh í." Thairg mé uair ceana dhó í agus ní ghlacfadh sé í, ach tiubhrfha mé dhuit-se anois í." "Ní ghlacfa mise uait í, tabhair do'n té ar leis í." Thairg mé faoi dhó cheana í, agus ni ghlacfadh sé í, ach tiubhrfa mé dhuit-se anois í". "Tairg (mé) trí huaire do'n té ar leis í agus muna nglacfa sé í is leat féin." "Thairg mé trí huaire cheana dhó í, agus ní ghlacfadh sé í." Chuaidh sé abhaile annsin. Nuair a chuaidh an Sagart ag breathnughadh ar an

Bí fear ann fadó agus chuaidh sé ag an Aifreann. Sé an t Seanmóireacht a bhí ag an Sagart, rud ar bith a thiubhrfá do'n t Sagart go dtiubhrfá do Dhia é agus gcuirfeadh sé a sheacht noiread ann dhuit. Fear an-bhocht a bhí ann agus ní raibh aige ac aon bhó amháin. Dubhairt sé leis féin go dtiubhrfadh sé do'n t Sagart í agus thug mar bí súil aige go gcuirfeadh Dia a sheacht noiread ann dó. San oidhche nuair a bhí sé ina chodladh chuala sé an bhó ag géimnigh. Déirigh sé. Chonnaic sé í féin agus seacht gcinn eile leis an Sagart. Tháinic an-áthas air, mar shíl sé gur bé sin na seacht gcinn a chur Dia ann dó. Chuir sé an bhó agus na seacht gcinn eile ar an aonach. Nuair a déirigh an Sagart chuir sé an buachaill ag breathnughad ar na beithidhigh. Bhíodar imthighthe. "Rith go dtí teach Sheagháin," adeir an Sagart. "Seans gur b'í an bhó a lean said. Dfiafhruigh an buachaill do Sheáin ar tháinic an bhó. Dubhairt sé gur tháinic sí féin agus seacht gcinn eile agus gur chuir sé ag an aonach iad. D'imthigh an buachaill abhaile go dtí an Sagart agus chuaidh an Sagart go dtí Seáin. "Cé'n fáth ar dhíol tú mo cuid beithidheach," adeir sé. "Nár dhubhairt tú ó'n altóir Dia Domhnaigh, rud ar bith a thiubhrfá do'n t Sagart go gcuirfeadh Dia a sheacht noiread ann duit," adeir Seáin. Tiubhrfa mé párdún dhuit," adeir an Sagart. Bhí muc ag an Sagart agus

Lochla uair amháín sar ar deineadh claidhe treasnaibh (?)
31) Páírc na Manglaí:-Do fhás manglaí ann fiche bliain in dhiaidh a chéíle
32) An Moinfear Caol:-Móinfhéar cáol fada iseadh é
33) Páirc na gCearch:-Mar is ann a bhíonn cearcha gach lá
34) Gáirdín an Mhuilinn:-Mar bhí muilean ins an páirch sin fadó
35) Páirc an Díghe:-Mar tá díge mór ar an taobh dheas dhí
36) Pairc an tSeagail:-Mar bíonn seagal ag fás ann gach bliain
37) An Pháirch sa Cnoc:-Mar tá an páírc sin anáirde ar cnoc
38) An pháirch ar an táobh theas de pháirc na manglaí:-Mar tá sí ar an taobh theas di (?)

Gur leigeas mo h-éin ar mo ghlúin deas ar úrlár do thighe,Ag admháíl na bpeachaí agus ag déánamh na faoistine.
* * * * *
Seo paidir a deireadh gach aon tsean-bhean nuair a bhíodh sí ag coigilt na teine chun dul a codladh:-Coigilim an teine mar a chogail Críost cáchMuire i gceann de'n tigh agus Bríd 'na lárbhfuil d'aispolaibh agus d'aingealaibh i gCathair gheal na naomhdo theacht ag cúnlachan ár dtighe agus na muinntire go lá.

aint agus thánaig Muire le friotal d'ár saoradh.
Ó, a Mhic, is agat atá réidhteach anois. A mháthair, leig dod' bhréithribh mar fuil mo chroidhe-se bhí dá chéasadh agus mo chuid fola do doirteadh i n-éinfheacht agus mo chnámhna nár thánaig le chéíle ag dul sa chroich go docht d'ár saoradh.Beannuighimís duit, a mharcaigh an chrainn céasta, agus ag bun do chroise tá sinn-ne do saoradh.
* * * * *
Seo paidir is ceart duit a rádh nuair a bheithfeá ollamh chun dul go dtí an t-Aifreann:-
Céad fáílte romhat, a Dhomhnaigh naomhtha, tar éis na seachtmhaine, lá breágh saoire a dhein Críóst do cheapadh dúinn.Bog mo chos chun dul go dtí an t-Aifreann.Bog mo bhéal chun bréithre beannuighthe,Íosa bhí am chroidhe is am aigne,agus díbir uaim na smaointe maluighthe.A Íosamh Naomhtha agus Aon Mhic na banaltraibhbeir-se m'anam-sa go radharc na bhFlaitheas (?)Mar a gheobham a' tróaire agus a' ghlóíre mharn (?)Agus gach ní riachtanach dúinn in aice sin.Tugaim suas m'anam duit, a Rí na nGrást,Agus ní raghad 'á iarraidh ót go brách.Cuirim m'fhíné chughat, a Mhuire,

1.
Áit uaigneach iseadh chrois Cnoch na Sgeach, mar fadó nuair a bhí beirt fhear ag dul abhaile ó áit éigin timcheall an meadhon oidhche chonnaich siad trúir ban na seasamh san chrois agus brat ar an trúir aca. B'é oidhche an céad lá d'en bhliadhain é.
2.
Deirtear gur áit uaigneach an sliabh mar chloistear ceol agus amhráineadht ann. Deirtear gurab amhlaidh a thagadh na daoine a bhíodh ag rinnce ann fadó tharnais arís agus go bhídís ag rinnce agus ag amhránaidheacht agus ag seimn cheóil.

Uibhe do chur romhat sa pháirc, níl aon rud níos measa chun sochair na bliana do bhreith uait. Deintí é sin go minic nuair a bhíodh galar ar chearcaibh nó ar aon ainmhidhe eile. Deintear fós é i n-áiteannaibh.

This bay is the farthest south harbour in Ireland and very probably it was to this place that the first people that visited Ireland came because it's nearest to Spain and France.
On the west side of Bantry bay the ruins of Dunboy castle are now seen.
In 1602 Carew destroyed it and when those who were defending the castle tried to escape by swimming to Bere Island and the English shot them dead in the sea.
When Woulfe Tone was trying to free Ireland he got the French to send a fleet with men and arms to help this Country.
However this was scattered and separated and only three reached Bantry Bay where nobody was to meet them. So then they returned to France but after a while another fleet set out for Ireland but the same happened to this. Some of these ships also reached Bantry bay but they too went back to France and never left it.

Uibhe do chur romhat sa pháirc, níl aon rud níos measa chun sochair na bliana do bhreith uait. Deintí é sin go minic nuair a bhíodh galar ar chearcaibh nó ar aon ainmhidhe eile. Deintear fó é i n-áiteannaibh.

Uibhe do chur romhat sa pháirc, níl aon rud níos measa chun sochair na bliana do bhreith uait. Deintí é sin go minic nuair a bhíodh galar ar chearcaibh nó ar aon ainmhidhe eile. Deintear fó é i n-áiteannaibh.

11. Neantoga do chimilt do ball duine go mbeadh dathacha air.
12. Súiricín d'fhághail chun an droch-fhola do shugadh as duine breoite.
13. Buimpeise stoca a bheadh ort i rith an lae do chur mór-thimcheall do mhuinéal dá mbeadh craos tinn agat.
14. Dá bhfuigheadh duine bás ó galar tógálach tréad caorach do thabhairt isteach sa tseomra in a bhfuair sé bás.

Seo paidir ba cheart a rádh nuair a dhúisfeá sa leabaidh ar maidin Dé Domhnaigh:-
Céad fáílte romhat, a Rí an Domhnaigh, a Chinn Óra na seachtmhaine. Céad agus fiche míle trí díograis na n-aspol duit, mac dúch Eon Baiste glaodhaim Peadar agus Pádraig, a Shlánathóír na soillse, tar linn agus Márta i n-eagla na h-uaire ná beadh ré 'guinn ó'n mbás bocht. Cúitímís na peachaí agus leanaimís na grásta. Go Flaitheas Dé téanam agus glaodhaimís Muire Mháthair, Muire Máthair na Bainríne, d'á saoradh le na deagh oibreacha. A Mhichíl Aingil, m'ainm feínig a thánaig le teagasc ó Pharrathas naomhtha chun cuileachta an Aifrinn beannuighthe d'éisteacht, ó n-a h-uírnighthe ná tabhair ar aon rud. Thánaig a dream ar a sliabh d'ár bhféuch-

1. Eascú-luachra do chimilt do duine nuair a dóghfaidhe é.
2. An duine a lighfeadh eascú-luachra deirtear go mbeadh leigheas in a theangain - go mór mhór do faithne agus nioscoidí.
3. Dá gcimileóchadh duine eascú-luachar d'á theangain d'fhéadfadh sé piosa iarainn dearg do choimeád i gcoinnibh a theangan gan é féin do dhóghadh.
4. Punann tuige do lasadh fé bó nuair a bheadh sí breoidhte.
5. Deirtear go bhfuil leigheas i dteangain madra nó i dteangain sionnaigh nuair cimiltear iad le cneadh nó le créacht.
6. An t-uisge in a beirbhightear prátaí do chur le faithne chun iad do leigheas.
7. Líon ruadháin alla do chur ar créacht a beadh ag tabhairt fola chun stop do chur leis.
8. Dá mbeadh fáithne ar bó, ribe gruaige do thógaint ó'n a h-eirbeall agus é do ceangailt mór-thimcheall na fáithne agus go mbainfeadh sé an fáithne di.
9. Eidhin do chimilt do ceann duine nuair a bhíonn tinneas cinn aige.
10. Leigheasann slánlus cnag leis an slánlus do mheascadh ar a chéile agus iad do chur ar an gcnag.

a d'éirigh sé an maidin thug sé a aghaidh ó thuaidh agus a aghaidh ó dheas agus d'iarr ar Dhia a chur ar a leas. "Má tá tú an do" ars an fathach, "cuir síos mo bhricfeasta" "Ní chuirfead" adeir sé, "ach éirigh thú féin agus cuir síos é. Ní raibh mise imo shearbhónta ag m'athair féin" Éireóchad ars an fathach, le fonn thusa a bheith ar mo dhinnéar agam." "Beidh le féachaint," arsa Pronns William. Nuair a bhí an bricfeasta ithte aca d'fhiafruigh an fathach dó cé ar bhfearr leis ag carraidheacht ar leacracha glasa nó sáthadh sgeana glasa i mbolg easnacha a chéile. "B'fearr liom ag carraidheacht ar leacracha glasa in-áit a mbeidh mo chosa míne geala ag dul in-uachtar." Leis an sgéal mharbhuigh sé an fathach.
Nuair a bhí an lá agus bliadhain thuas tháinig síad ag an bpoll. Annsin leigeadh anuas an rópa. Chuir sé an bhean ba shine isteach ann agus tharruingheadh suas í. Cuireadh an dara bhean aríst ann. Leigeadh anuas arís é agus bhí an bhean ba h-óige ag iarraidh air féin a dhul suas roimpi féin. Bhí fáinne ar a méir agus chuir sí ar a mhéir é. Dubhairt sí leis cloch a chur sa tubán agus é féin fanacht amach ó'n bpoll faitchíos go ngearrfaidís an rópa. Rinne sé é sin. Nuair a bhí an tubán leath-bhealaigh suas ghearradar an rópa. Bhí sé ceapadh annsin go sgaoilfidís anuas an tubán agus go dtiubharfaidís suas é. Bhí sé an fhad ag béal an phuill agus go raibh sé ag tuitim leis an ocras. Nuair a thuit sé do scríob an fáinne a bhí ar a mhéir le cloch agus tháinig an t-iollar go dtí é. "Rud ar bith atá ag teastáil uait caithfidh tú é fhághailt" ars an t-iollar.

when working the loom. When the cloth is woven the weaver measures it with a rule called a bandle. For six bandles he used to get 4s 0d. The cloth when woven was called flannel and frieze and also sheets. The shuttle which was used when spinning the wool was shaped like this. [drawing on page] As there was only one weaving-loom in Beare Island long ago every person used to come with the thread to get flannels and other things made and also people used come from the Allihies to get things spun.

Some of the people never washed only on Monday and Wednesday. It was an old custom to have all the potatoes set before the eve of Patrick's day and they used say the potatoes set after Patrick's day never grew the full size, and the blight used come on them first.
April was the month for planting mangolds and turnips and they were planted late in the evening. They used say the dew would soak the seed and the birds would be gone asleep and would not eat them. The people used sell their geese and ducks in the market every August and the farmer's with the biggest geese used get a prize such as three shillings and they

Long ago if a person got sick and was very bad and got a turn for the better on a Friday they would say that was a good sign of the person. If you gave money out on a Monday that was a sign you would be giving money out during the week. If a person went ploughing on St. Abigail's day they thought it not right as long ago a man and his horses were ploughing in a field on that day and they were both thrown off the cliff. Also another man in Greenane some years ago was digging on the same day and one of his neighbours asked him why he was working on that day and he said in Irish "bheidh triall agam indiu ar Ghobnait". he left the field and went

In olden times the people used never milk the cows until after feeding in the morning as they used to say the dew in the morning was very good for making butter. Then they used to drive them home to the yard and fether them, and then sit on their stools and start milking but it was said that the cows would give a good deal of milk if the person would sing a nice song and in fact some cows needed a special song. The calls for the different animals were "Tuc tuc" for the hens "Féén féén" for the ducks "Hi gé" for the geese "bon bon" for the bonham, "Huirsc" for the pig, "Sup Sup" for the cows, "sucy suc" for the calves. "Polly pet and "Charlie" for the horse. "shón shón for the sheep

factory-made. People assist each other especially in turning over the ground as this job requires two men. A lone farmer must have the help of his neighbours whom he helps in turn. The ground being prepared and formed into ridges or beds, the sets are put in by both men and women, the ground being already manured. The first mounding is done about three or four weeks after planting and the second mounding when the plants are four or five inches high. Before the plants or stalks are fully grown they are treated with a solution of sulphate of copper and washing soda to protect the crop from a disease called the blight. About October the crop is lifted, picked by women and stored in a dry cool building. There are numerous varieties of potatoes such as Arran Banner, Arran Chief, Arran VIctor, Arran Concil, Arran Crest, Kerr Pink, Epicure and Duke of York.

Potatoes are grown in this district to a great extent considering the size of the farms, the means of tillage and the suitability. The amount land sown under potatoes is from 1/2 to 1 1/2 acres as this would depend on the size of the farm. The men folk prepare the ground by spade generally, but ploughs are used in a number of cases. Wooden ploughs were used some years ago but are not to be seen now. Spades are not made locally, nowadays, but were made years ago by the local smith now they are

Beare Island being facing the great expanse of ocean naturally suffers severe weather of which the most usual are storms. During the past years great storms swept over the district. In the years 1915, 1923, and 1929 very severe storms occurred. The one in 1915 began on Nov 12 th and blew from the north-east.
It continued all the night and ended the following evening. The people knew this storm was coming because it rained heavily the previous day and when it ceased raining the wind rose. This gale caused damages to outhouses and sheds by blowing the roofs off, but there was not any stock lost.
In 1929 it blew strong from the south-west and the tide rose to an immense height, in such a way that it broke a big tank, which was on high ground about a quarter of a mile from Rerrin Village. This tank as it was called was a big deep well and cemented all around, from which the people got water. Nobody ever thought that the tide would rise to such a height as it did that evening and it put big boulders of stones far inland leaving the whole coastline cut up.
Thunderstorms occur occasionally but they never did and serious damages in this district

the wind as it is situated in the south west.
There was a ship near the pier called the "Brigg Henry" which was lifted clear out of the water, and a schooner called "Eliza" was put right up on a beach. All the boats in Cork harbour sank, and all the lights went out and no one could stir out. Even the livestock in the fields was picked up like feathers and hurled along for miles. The worst of all was the fire that broke out all over Ireland's towns, and villages were all wiped out. Not a soul could venture out with the cold and darkness, this dreadful scourge Columbkille prophesied hundreds of years before that. "The child in the cradle shall be rocked without the aid of human hands, and the water of the sea shall rise up and cover the land, and all boundaries shall be swept away and no man shall know his own or his neighbour's fields." This was the scourge that struck the poor people.

About eighty seven years ago there was a great storm the worst that was ever here. It knocked a big rock in the harbour's mouth known as the "Piper's Rock". In the year of 1868 another storm arose which knocked the "Calf Rock lighthouse". At that time there was a British fleet in Bearehaven harbour and they tried to relieve the men in the lighthouse for twelve days but they failed and so a boat from the Dursey Island under a man named OShea rescued them. He was afterwards known as Captain OShea. The worst storm of all was in 1915. The wind was from the north and it did more damage to houses and trees than any other storm. Christmas night eleven years ago a great storm arose and it was the highest ever known. There was a stone in the south-side of Beare-Island over three ton weight which was never moved until that Christmas night when it was lifted a few yards away. The greatest snow-storm that was ever in this district was in the month of February in the year 1854 when the snow reached up as far as

taréis cúpla lá.
San blian 1913 tháinic tuille mór san ceanntar seo. Maidin Dhomhnaigh a bhí ann agus bhí cuid de na daoine ar Aifreann nuair a thosuigh an báisteach. Bhí na daoine ag ceapadh an oidhche roimhe sin go mbeadh báisteach ann ach níor shíl siad go mbeadh sé comh trom agus a tháinic sé. Bhí sé ag cur báisteach ar feadh dhá lá gan stad gan staonadh. Bhí tuillte mór in gach abhann agus bhí na sráideanna báidhte. Bhí gaoth an-láidir leis freisin agus scuabadh cócaí féir le fánaidh. Ní dhearnadh mórán díóghbháíl ach amháín ní raibh aoinne indhon siubhal ar bhóíthribh nó ar casáin nó báithfidhe é. Deir na daoine nár chuala siad trácht aon fearthainn comh trom leis ariamh.

Sa bhlian 1839 le linn na Ghaoithe Mhóíre thála a lán tubaiste san áit seo. Bhí fhios ag na daoine sul ar éirghe an stoirm go raibh sé le teacht. Bhí na h-éanaith ag eitilt an gar do na tighthe agus bhí an spéir go dorcha agus a lán comharthai eile. Bhí na sean-daoine tré na chéíle mar ní raibh siad indhon iad féín a cloisint ag cainnt leis an stoirm.Bhí na daoine i ngach teach bailighthe faoi'n leac a bhí ó's cionn an doras mar bhí fhios acu nach leagfadh sé na fallaí. Tófadh an dian de teach amháin agus d'iomchuruigheadh é trí míle. Níor marbhuigheadh aoinne ach gortuigheadh duine amháín ach tháinic biseach air

Tá mé in mo comhnuidhe i Doirín Dáimh Dheirg agus Ceathramh na gCon an t-ainm atá ar an parráiste agus barrúntacht Carra an t-ainm atá an barrúntacht. Bí deic is ficad tíghthe ar an mbaile seo fádó agus níl acht cúig cinn déag ar an mbaile anois. Tíghte cinn tuighe ar fad acht amáín teach na sgoile. h-Éanacáin an sloinneadh is coitcianta ann.Ní'l acht beirt sean-daoine ar mbaile atá ós cionn 70 bl. d'aois. Tá an Gaedhilge go mhaith acú agus tá siad indhon sgéalte a innsint i ngaedhilge. 'Sé a n-ainm agus a seóladh ná:- Antoine Ó Máille agus Miceál Ó h-Éanacáin. Doirín Dáimh Dheirg, An t-Sraith; Clá Cloinne Muiris.

"Ghoid sé laca Anna h-Éamunn amac go Mala Bháín"
"D'fág sé annsi é is d'ith sé an cáca"
"Sa Grafa Pat Sheóín seadh d'ith sé a sháit."

Sé an Samhradh an séasúr is deise. Bìonn na laetheannta fada ins an samhradh agus sé an seisur is fear le h- aghaidh sport é.Bìonn na daoine ag taisteal ó áit go háit ar a laetheannta saoire. Bìonn na pairceanna clúdaithe le bláthanna.
Tar éis an t-Samhraidh tagann an Foghmar. Bìonn toradh a saothar ag na feirmeoirí is na gairdneoirí. Bìonn an biadh go flúirseach agus cuireann na feirmeoirí biadh I dtaisge go dtiocfaidh an chéad foghmar eile.
Ceartú
Séasúir taisteal

Paidir a deirtí tar éis an Phaidrín. A Mhaighdean bheann uighthe buadhmar mhaiseach. Tú mo stóir mo lóin agus thairge. Tú réalth óghdha rómhainn go bealach críoscín síos as smál go bpeascaidh ar mo bháis go raibh tú agam.

chum sé suas an caoi a ngoideadh sé cáca. Seo é an caoi a ndhearna sé é:-
Bhí go leor lacain ag Anne. Cuir Padhraig gasúr amach go dtí an bothán cun sáamh a bhaint ó'n n lacain ionnus go shíleadh Anne gurbé an sionnach a bhíád ann. Amach leis an gasúr agus nuair abhí sé tamall amuig chuala Ane na lachain agus amach leithe go deifreach. Nuair a fuair Pádhraig í imtigthe amach dubhairt sé le duine cáca a ghoid. Annsin chuaidh an bheirt acú go dtí graf (?) áit a raibh in aice an áit. Bhí prucóg mór ag muinntir an bhaile an oidhche sin. Seo amrán a rinne Pádraig i dtaob an prucóg."Tháinic an sionnac tráthnóna Dia h-Aoine,"

2) Bí fear eile ina comhnuidhe sa bhaile seo le linn Tomás agus tugtaoi Páhraig Ó Doláin air. Bhí sé ina togha file agus ina togha sgoláire. Bí sé í Sasana cúpla bhlian agus connaic sé go leor síheóa sin a dubhairt sé féín. Nuair a tháinic sé abaile do cum sé go leor amháin i dtaob an méíd síheóga a connaic sé. Rinne sé amhrán i dtaobh Ann h-ÉeamuinOidhche amáin bhí cúpla fir ag obair do Anne. Ó thárla go raibh cúpla fir ag obair dí bhí seacht nó hocht cácaí déanta aice. Bhí Páhraic ann an oidhche seo ar áirnáin. Nuair a connaic Pádhraic an méid cácaí tháinig ocras air. Do

1) Fadó bhíodh go leor filí ar an baile seo acht níl acht file amháín ar an baile anois.Bhí file ar an baile seo fadó agus an t-ainm abhí air ná Tomás Ó Ging. Do cum sé go leor amhrán i dtaobh an aimsear agus i dtaobh sliab Bothán. Bhí sé ina file ann-mhaith agus bhí sé ina feirméar mhaith freisin. San oidhce a ndeanadh sé na h-amráin go léir.

go bráthach?Fr. (nach ndéanfaidhe loch nead i gcluais cait go deo)4) Céárd é a bhíónn ceithre chosaí faoi ar maidin dá cos i lár an lae agus trí cosa san tráthnóna?Fr. (Nuair a bhíonn leanbh aqg láimheacháin bíonn sí ag siubhail ina dá láimh agus lena dá cos agus nuair a fhásann sí suas bíónn sí ag siubhail lena dá cos agus nuair a eirigheann sí sean bhíonn maide aichi. (Fuair mé an tuairisg seo ó m'athair)

1) Nuair a bhíonn sé le h-ucht báistighe bíónn torran ag na h-aibneaca.2) Má fheicheann tú tuar-ceatha maidin De Satairn beidh an seachtmhain fliuch.3) Cosamhlacht báistighe an loch a feiceál na linntreacha4) Má bhíonn lá fliuch ann agus ma glaodhann an coileach timceall a dó-déág beidh

agus thuit sé ina codhladh. Nuair a bhí sé 'na codhladh bhí na daoine eile ag iarraidh an pota a oibriughadh. Séard a rinne an pota ná leím a thabhairt amach thríd an teach. Ní fhacha Páidín an pota as sin amach agus bhí sé chómh bocht agus bhí sé ariamh.
ó Thomás Ó Luideánn
Druimín Ruadh
Baile an Tobar

(1)1) Cé mhéid cos faoi ucht molt (fr) dhá cois
2) Sin e ar t-aghaidh agus pus ar fr (crothú)
3) An bhfuil thios agat-sa an rud atá fhios agam-sa agus fhios agat-sa agus nach mbeidh

a cinn í agus beidh amarc aichi cómh maith leat féín." Tug sé pota do agus dubhiart sé leis trí bhuille a bhualadh air agus na fochlaí seo a rádh, biadh, deoch agus loch freastal." Nuair a cuaidh Páidín abhaile leag sé an pota ar an mbórd agus bhuail sé trí buille air agus níór tháinic aon ceo as. Suidhe sé síós agus sé abhí go brónach. Cuimhnigh sé ar na focal. Buail sé trí bhuille ar agus dubhairt sé biadh, deoch loch freastail. Tháinig beirt fear amach as agus tarraidigeadar (?) amach bórd mór as agus bhí gach aon saghas bídh air. Niorbh fada gur chuala na comharsana faoi agus bhí cuid achu ag déanamh mór leis. Oidche amháin bhí bainis ar an mbaile agus tugadh cuireadh do Pháidín a theacht. Tháinig sé agus tug sé an pota leis. Bhíodar ag ithe agus ag ól agus níorbh fada go raibh Páidín ar meisge

Bhí fear ann fadó dár'bh anim dó Páidín Ruadh Ó Cheallaigh. Bhí sé 'na chomhnaidhe ag bun chnuic Néifín Bhig. Bhí sé pósta agus ní raibh aige ach aon inghean amháí agus bhí sí dall ó rugadh í. Rachadh Páidín amac gach oidhche fuar, fliuch nó trim. Chuaidh sé amac Oidhche Shamhna amháin mar ba ghnáthach. Bhí sé ag siubhal go dtáínig sé go dí choill mhóír. Chonnaich sé annsin fear beag ag imtheacht ó chrann go chrann. Sheas gach ribe gruaige abhí ar a cheann agus tháinig an fuar-allus amach air agus ní raibh sé indon corruighe. Tháinigh an firín beag aníós chuige agus dubhairt, "na bíodh aon faitchíos ort a Pháidín ní dhéanfaidh mé aon dochar dhuit." Arbh mhaith leat sluagh sidhe Chonnacht agus sluagh sidhe Mhumhan a fheiscint ag bualadh báire ar

Páidín isteach agus chonnaich sé annsin daoine a fuair bás blianta ó shoin agus bhíodar a rádh, "Ó do céad mhíle fáílte a Pháidín nó cá fhaid a fuair tú bás?" "Ní bhfuair mé bás go fóíll" arsa Páidín. "Mura bhfuair céard a thug annseo thú" ar siadsan. "Ná bíódh aon fhaitcís ort rómpa mar ní dhéanfaidh siad aon dochar dhuit" arsan firín. Chuaidh an bheirt acu isteach i seómra dóíbh féín agus fuar Páidín suipéar mhaith ann. "bhfuil aon rud ag teastáil uait a Pháidín mar tá sé in am agat bheith ag dul abhaile," ar seisean. "Bhel tá" ar seisean, "tá inghean agam agus tá sí dall ó rugadh í agus ba liom leigheas a fhághail dí." "Nuair a rachaidh tú abhaile" arsan firín beag, téigh chuig uaigh do mháthar agus tá sgeach ag fas ós cionn an uaighe agus bain dealg as an sgeitheach agus sáith ar cúl

candle went out and something hit him a box on the face. He left the fort and no one went into it since. A couple of evenings later he was passing by the same fort on horseback when his horse shyed and fell dead ton the ground. It is said that the fairies killed the the horse on account of the man interfering with the fort.No 2
There is also a fort in Killorian on the moate road about a mile from Kilbeggan.
One night two men were coming home from a gamble. The lived in a house beside a boy. They were going home across the fields. When they came to Killalorian they saw big trees in front of

Richard Power Moanmore and James Mockler Ayle had charms for blood-stopping Power never failed. On one occasion a young girl Margaret Hanly was attended by 3 doctors who failed to stop bleeding from the nose. Finally Power was called in. A messenger one Ned Ryan "Blackown" went for Power who advised Ryan to tell the Hanly family that they were to ask him "In God's Name" to stop the blood. This Ryan did and when Power arrived he was asked "In God's name" to stop the blood. He then placed a thumb on each side of the nose, repeated some words and the very drop of blood which was formed dried up and never fell.
She was cured there and then.
He also cured John Ryan's (Martin) Wife of the same trouble even though doctors had failed. He also cured many animals of "bleeding".
Thos OBrien Drumwood told me that he had a calf which was bleeding to death

Whooping Cough A skinned frog boiled in milk and the milk given to children was supposed to prevent Whooping Cough. Milk left behind by a ferret was also suposed to cure this cough. I remember people bringing milk in bottles to my home. This milk was given to a ferret which we always kept. If the ferret only breathed on it the milk was thin considered a cure. It was then rebottled and given to the owner who always felt confident that he carried back with him a perfect cure for Whooping Cough.
Meeting a man with a white horse and saying "Man of the White Horse" "What will cure the Chincough" was also regarded as a means of occuring a remedy for this epidemic. Whatever the man with the white horse prescribed was sure to prove a cure

Collected by W. Maher
Glassdrum
CappawhiteTold by Wm. Maher
Glassdrum
Cappawhite.
One night as Edward Ryan was coming home from Tipperary town he saw a black dog at Taylor’ cross. He called for(?) the dog which he thought was his own.
When the dog came over to him he was about to rub the dog’s back when the dog leaped away. The man had a rope with him and he tied the dog with it. When he pulled the rope it went through the dog and he disappeared.Date of occurrence 1909

were in great demand for milking in years gone by. The burning of lime in kilns is still to the good but not so much worked as in former times.
Basket making - Mick Ryan (Cooper) Clonganhue.
Spade making: Willie Pickham - Tipperary
Fire Craines - Tom Browne, Monroe.
Thatching - Tim Buckley Knocknavara,
Bill Crown, Knockcaragh,
Jack Ryan, Monroe.
Nail Making in Doon & Cappawhite 50 years ago.
Whip making: Families of Ryan Whips in Glasdrum
Lime Kilns: Now disused, one in Jas Ryan (Bawn) Clonganhue,
Dan Quirke's Knocknavara,
Julia Ryan Garryfin.
Nailer in Doon was James Hayes, Cornahallia Creamery, Present Manager Mr Myles Lacey, foreman Mr Joe Gleeson, Separator Mr Pat Leahy.
Mr Lacey is Manager since 1921. Premises Manage Mr Patk Stapleton. Mr Henry Nash now in Dolans.
Cheese was made in Cornahallia about 1917 in Bill Quinlan's house auxiliary to Tipperary.
Nailers in Cappawhite Paddy Quinlan and Mick Flaherty, Mick Ellard.

Paidir a deirtí tar éis an Phaidrín. A Mhaighdean bheann uighthe buadhmar mhaiseach. Tú mo stóir mo lóin agus thairge. Tú réalth óghdha rómhainn go bealach críoscín síos as smál go bpeascaidh ar mo bháis go raibh tú agam. Séamus Ó Mainnín.
‘Sé Micheál Ó Mainnín (59). Torrus Flainnín, Clochán a chuig an Paidir seo dho.
Béil Oideas
Seo paidir a deirtí ag éirigh dóibh ar maidin. Éirighim suas lé dia go n-éirigh dia liom. Lámh Dé i mo thimcheall ag suidhe is luighe is ag éirigh dom.
Paidir ag cogail an teine dóibh.
Cogluighim an teine seo már cogluigheas Críost cá. Brigid in a bhun is Muire na lár, Seacht n-Aingil fichid ag flaitheas na nGrást seo cuadach an tighe seo is na daoine go lá.

Bhí Eogan Ruadh ag gabháil an bóthar lá i- n-aice Magh Cromhtha. Chonnaic sé fear ag cur coirce, agus ós rud é go raibh ocras air chuaidh sé isteach sa pháirc. Shíl sé go ndéurfadh an feirmeóir leis greim le n-ithe a bheith aige ar dtúis, acht níor dhubhairt. Nuair dubhairt Eóghan go gcuideóchadh sé leis bhí an feirmeóir sásta. Thug sé buicéad coirce dho agus dubhairt leis bheith á scaipeadh. Nuair a thóg Eóghan an chéad dorn, bhí fearg air agus seo mar adubhairt :- A haon gan séan ná rath ort mar iomaire ghuirt, An Dara h-aon, go léir ná tagair-sé tuigh, An tríomhadh h-aon, léan agus scaip do shliocht agus an ceathramh adh h-aon, caor go leagaidh do thig. Chaith sé an buicéid uaidh agus d'imthigh se leis.

ciacu ba cheart dó a léine nó a bhríste do chur air ar dtúis.
Dubhairt an Rígh leis ná déanfadh sé aon deifríghéacht ciacu a chuirfeadh sé air ar dtúis. Do rith an buachaill agus d'innis sé dó mhac an Rígh ná déanfadh sé aon deifrigheacht ciacu ba cheart dó a léine nó a bhríste a chur air ar dtúis. Do bhí áthas an domhain ar mac an Rígh ansan agus d'oibrigh sé go breágh an lá san.
Níorbh 'fhada 'na dhiaidh san gur buaileadh an Rígh breoidhte airís. Chuaidh an mach ab'óige isteach chuige féachaint conus a bhí sé. Dubhairt an Rígh leis nach raibh sé go maith in-aon-chor, mar go raibh rud éigin ag déanamh buadhartha dho.
D'fhiafruigh an mach de cad é féin. D'innis an Rígh dó nach raibh a fhios aige ciacu ba cheart dó a bhróg clé nó a bhróg dheis do chur air ar dtúis.

Réir Dé go ndeineam
Beatha na Naomh go dtuilleam
Soillse na bhflathas go bhfeiceam
Agus ceólta na nAingeal go gcloiseam.
Amen.Mo ghrádh do chroidhe se a Rí na Glóire
Mo ghrádh, mo ghrádh bhur gcroidhthe-se
A Íosa a Mhuire agus Naomh Iosep
As na trí chroidhe sin atá mo mhuinghín agus mo dhóchas.

Cruinnigh an féar le lonnradh na gréine.Bíonn mí-ádh indhiaidh na barraine.An té bhfuil cáil na mochadóireachta air tig leis codladh go meadhan lae.Indiaidh a chéile déantar an caisleán.Níor thánaig olc i dtír ariamh nár bhfearrde duine eicint.Bíonn aithrighe mall contabhairteach.Is fearr éan in do ghlaic ná dhá éan ar an gcraobh. Is minic cnámha fada ag droch-mhadadh. Seirbhís gan iarraidh agus ní bheidh Dia nó duine buidheach duit.Eiteach báid, eiteach mná agus éitheach áithe na trí eitigh is fearr fuair fear riamh

Local Cure
Here is an old cure for boils. Get some nettles, boil them and take the juice and rub it on your hands. Then out it on the boils and they will get better after a week. From
Mrs Cash age 82 years
3 Ard Brugh Rd Dalkey Hill
Paddy Keyes
1 Ard Brugh Rd Dalkey
Hill

Tímpeall trí mhíle leas-thiar-theas de

Cure for the toothache.
Peter lay on a marvel stone, and who passed by but God alone. What ails thee. Peter said Our Lord, "Lord it is the toothache, arise and follow me and thou shall be cured, those who keep this prayer in mind shall never be troubled with the toothache again. Cure for the strain.
When Our Saviour was riding on his ass Our Saviour's ass slipped, and fell. Our Saviour came down to make all things right. Blood to Blood, and Bone to Bone and every sinew to it's own place again. Cure for the nettle sting
Rub a docken leaf to wherever the

gold in the name of the Father, Son, and Holy Ghost.
(2) Take out a piece of lighted coal from the fire and point it at the sore spot in the name of the Father, Son, and Holy Ghost. Amen.ToothacheTradition in the district has it that any one who says this prayer three times a day when the have the toothache will never be troubled with toothache again."Once while Jesus, and his Apostles were walking round a lake, Peter lay on a marble stone. 'What ails you Peter' said the Lord.
'Lord it is the toothache' answered Peter.
'Get up Peter' said the Lord 'and you shall be healed'."Though this to me does not take the form of a prayer I have given it word for word as it was optained from an old man in the country.StrainSome people in the district are known to have to cure of the strain. In the making of this 'charm' these people call on the name of God.
Here are the words they use

(-)

3) Bhí sgoil i mBothán tuairim is dhá chéád bliadhain ó shoin. Thuas i mbun sgailpe 'sa' gcnoc a bhí an sgoil. Ní raibh aon Bhéárla dhá labhaire ná dhá múineadh ann. Thugadh thuile dhuine a bhí ag dul ar sgoil ann suidhisteóg leis le suidhe uirthí. 'Sé an máighistir a bhí ag múineadh ann ná Ruaidhrí Ó Máille as Caisleán an Bharraigh. I mBothán a bhíodh sé i n-a chomhnuidhe agus bean darbh' dí Siobhán Seóígheach a thugadh lóístín dó i n-a teach féin. Thugadh cuid de's na daoine máimím bheag fatáí dó agus thugadh tuilleadh airgead dó. Ag foghluim staire agus ag déanamh amhrán is mó a bhíodh na sgolaírí. D'innsigheadh an máighistir dóíbh cé'n t-amhrán a dhéanfaidhis agus chaithfidís an t-amhrán a bheith déanta acu i n-am áirhrid. Cáit Seóíge agus Micheal Seoighe cuid de na daoine a bhí ag dul ar sgoil ann.

Some people have cures for certain diseases. Miss Anne Hynch of Drumavaddy has a cure for the Jaundice. A little boy named Francis Herron of Bridge Street who was born after his father's death has a cure for the sore mouth.
Mr. McCabe of Ballinlough and Mrs. O'Reilly of Chapel Road have a cure for a sprained ankle.
A sprain is generally cured by rubbing or massaging the affected part while saying the following prayer:
"As Jesus went forth on His Ass,
The ass's fore-leg slipped;
As Jesus lit [note: = alighted] to cure the wound,
He said, 'Bone by bone and knit by knit,
I heal it' and Christ Jesus cured it."

an paidir á ghabháil aige, do labhair guth leis, agus d'fhreagair: "Tá sí id chúram,"
Do fágadh mar a raibh an duine bocht. Níor scaoileadh leis.

Paidreacha istoidhche ní bhím i bhfad leo,
Agus paidreacha ar maidin ní deirim go deo.
(Fear go raibh bean leisceamhail liobarnach aige a chúm na bhersaí leanas:-Nuair thagaim-se isteach um thráthnóna,
Ní bhíonn teine ná teas aice romham
( x líne ar lar annso )
Acht í 'na lóman 'na suidhe .
Bíonn a luirgní dóíghte
Cnámh a h-uilinn scólta,
Seachamid an tsórd san,
Nó brisfid iad bhúr gcroidhe.
Sioc i dtosach na h-oihdche do dhíol Fionn a bhróga(Frost in the beginning of the night and a (?) watery sky betokens rain before morning)
Cnoc a Reamhra, lán de ghabhara,
Maidin Domhnaigh Cásga.
( Cnoc a Reamhra, name of thick round hill near Mallow )

Bhí bád ón áit seo amuigh i lár an bháidh roinnt mhaith bliadhna ó shoin. Bhí muinntir an bháídh ag iascaireacht leó agus níor mhothuigheadar aon nídh gur eirig stoirm. A dtuaidh a shéid an ghaoth agus dá mhéíd iomarra a dheanfaidís ní fheadfaidís teacht abhaile. Leigeadar don mbád dul uaithe féin agus bhuail sí talamh san gcósda theas agus chuir feist uirthe agus d'fáadar ansann í. D'imthigh na h-iascairí go dtí tig éígin theas agus nuair a fuair muinntir an tighe amnach cad a tháluigh dóíbh bhíódar go dteas chúcha agus thugadar lóísdín dóíbh. Ar maidin tháinig an t-ainimhidhe ba ghreanamhaire a chonnaic súil duine riamh. Bhí sé cosamhail le capalo acht is olann a bhí ag fás air. Chuireadar a tuairisc agus d'innseadh dóíbh cad a thárluigh. Is amhlaidh a bhí fear an tighe ag tabhairt ualach órnan go dí an "brewery" agus nuair a bhí an órna a mheilt cheangail an fear an chapal amuich agus bhí stuif éigin a chaitheamh amach agus bhí an stuif sin meiscamhail agus thosnuig an chapal á ithe agus bé deire na dála ná thuit sé ar

Do bhí na gcomnuide i gCúil Aodha fadó fear breágh macánta ciallmar agus do bhí feirm mór talamh aige a fuair sé ó'n na h-áthair nuair a bhí sé ag fághail bháis.
Do bhí sé phósta leis agus do triúir nó ceathrar do cluinne aige agus ní raibh aon cailín in-aon-chor aige mar an cailín beag a bhí aige do fuair bás nuair a bhí sí cúpla mblian agus ní raibh aon cailín eile acu.
Do bhí stoc mhór do ba [?]bainne aige agus do bhí sé ana saidbhir ar fád.
Do bhí ana-feirm talaimh aige [?]agus do bhí na ba go léir an [?] cómh mhaith leis an talamh nó níos fearr agus do bhíodh sé ag maoidheamh as bha gach aon lá

Do dheineadar go léir go h-ana mhaith ar fad agus do bhíodar na leanbhaí breághtha macánta agus sé an ainm a bhí ar an nduine dob' óige dhóibh ná Séamus.
Buachaill breágh macánta ab'eadh é ach do bhí sé ana-acrach ar fad. Nuair a bhíodh sé ag gabháil ar sgoil do théighead sé trí pháirc an choirce do chuireadh an feirmeóir gur leis an páirc do chuireadh sé tairgní ar an bpáirc roimis.
Ní bhíodh aon bróg air an mbuachaillín bocht agus do téighead na tairgní suas tríd a chosa ach do théigeadh sé casáin eile nuair a gheobfhad sé amach iad a bheith churtha ann. Do mhaireadar go socair siothánta as san amach.

ná mar a déanach na feirmeoire mór go mbead ficeadh nó níos mó aige sa mblian agus do biodar ag deanamh airgid go tiugh ar na daoinne go léir mór timpeall ortha.
Ní raibh aon grádh ag aon daoine dos na comharsan doibh ach cómh beag.
Deirtear go raibh a dhóibh airgid déanta acu agus a cheannuig feirm dóibh agus deirim leat gur feirm mór é.
Do choimeád sé tímhpeall fiche bó agus cúpla capaill. Do bhíodar ag dul i saidbhire gach aon bhliain agus ba ghéarr go rabhadar ar na daoine is saidbhire sa pharóiste.
Nuair a imthig sí as san áit do phós sí tinncéir agus do socruigheadar síos agus níor thrial sí an chleas san a thuille ná aoinne eile ach cómh beag.

daoine ag ceapad nach leigeann sé an tádh thaobh amuigh de doras. Nuair a geobhanns na daoine aon chrue ar an mbothar tugann siad í abhaile leo é agus cuireann siad faoí an ratha é. Bíonn laetheannta faoí leith ag na daoine lé uisce coisreathar atábhairt í abaile leo, mar Domnach cingise Domnach Éasg agus go leor laeteannta eile. Deireann siad go bfuil usice Domnach Cingis go maith lé duine a sabailt ar toirneac na cingise.

Ní raibh ach aon inghean amháin aice in-aonfheacht leí ach do bhí triúr nó ceathrar eile acu aice ach níor thánadar san riamh go dtí Carraig an Ime.
D'fan an inghean san áit ceana agus ná raibh sí agus ní labharfhad aoinne de's na comharsain leí agus ní labharfhad sí sin leó ach cómh beag agus ní labharfhad sí leis an sagart in-aon-chor.
Níor chuaidh sí go dtí aon faoistin ach cómh beag. D'imthig sí as an áit ar fad agus tar-éis cúpla mbliadhain agus ní raibh fhios ag aoinne cár imthig sí ná níor chuaidh aoinne ag [?] ag chur a thuarisge ach cómh beag leis.
Do bhíodh aon bó amháin acu agus do dhéanfhaidís níos mó ime in-aon tseachtmhain amháin agus do dheanfhad se níos mó bainne

Tá go leór rudaí fé leith ag na daoine a mbíonn meas acu air í gcuimne ar Naomh no ar rud éigin. Bíonn Crois ag na daoine í nónoir do Naom Brighde. Deanann siad as dhá phíosa adhmaid an chrois agus crocan siad ar an ratha í. Deanann na daoine í as tuighe freisin. Deanann siad ceann gach bliadain ar an gcéad lá de Earrach lá Brigdhe. Deireann na daoine mar a ndeantar an chrois lá Brigdhe nach mbíonn aon mhaith innti lé onóir a tabhairt don Naomh. Bíonn meas mór ag na daoine ar crue capaill. Bíonn crue capaill crocta ar an doras no os a chionn. Bíonn na

Do chuaidh an bheirth aca go dtí an áit agus dubhairt an fear leis an sagart gur b'í an bhean chéadhna í.
Do chuaidh an sagart in-aonfheacht leis an fear aírís agus d'fan sé ann go dtí an tráthnóna agus do chuaidh an fear go dtí tigh na gcomharsan agus d'innis sé an sgéal go léir dóibh agus d'innis sé sin do's na comharsan eile go léir é.
Do tháinig na comharsain go léir le na chéile in 'na thig sin agus do chuaidh na comharsain go léir agus an sagart le na chéile.
Do thógadar leó an bhean piseóga agus do chuireadar síos i bpoll portuig í mar, ni leogfhad an sagart a oiread onóra a thabhairt de agus í do chuir sa roilig na gcuirfhead siad gach duine eile.
Ní ragadh an sagart abhaile an tráthnóna san gan an fear dul leis.

BHiodh go leór sórt aráin aca fadó Bhiodh "Cáca Fataí, "Cáca Bacstaí" Cáca Min-Choirce, agus Cáca Cruithneacht. Do bhídís ag meilt choirce le bróite agus dheinidís (cáca) min coirce dhe agus annsin de Usáidtear bróidhte san áit seo i gcomnuidhe. Sé an chaoí a ndeinidís an "Cáca Bacstaí". Sgríobhann siad sé nó seacht dhe fhataí le sgrápor.
Deintear anois freisin é, acht ní deintear é acht cabhar uair. Sé an chaoí a ndeinidís an cáca Fataí. Cuirfidís cúpla fataí síos ar an teine i gcaintín. Annsin nuair a beidís bruithte ghlanadh siad iad agus bhrúithidís iad le tóin muigín agus annsin chuiridís plúr ar an mias agus chuirfidís uisge is bainne ann agus bhidís dá chartadh agus cartaidís na fataí trid agus bruithidís é i mbácús. Sé an caoí a ndeinidís Cáca min- coirce. Ceannuighdís cúpla cloch min ar trost san siopa

Sé an "Droighnéan Dubh" an tamhrán seo.
Maidin chúin dár éirigheas amach faoí bárra coillte.
Is annsúid a caitheamh an saighead liom,
Is mo leigheas ní raibh le faghail.
Nó gur dhearc mé an broinneall meireach ar bhruach "Spailpín Droignígh."
Is gur gheit mo chroidhe le miar nuair nár éirigh liom í fhághail.
2
Is nach é an truagh gan mé in mo smóilín.
Is deas mar déalochainn thríd na bóthre.
Is go binn ag seinm chéoil duit go neiréoch an lá bán.
3
Rachadh mé gÉigipt is le oileáinín le na thaobh sin.
Is go Americá i dtús mo shéasúir is ar ais abaile aríst.
Is ar ais aríst ní fhilleadh go labhróchadh an chuach san nGeimhreadh.
Is go mbeadh Caisleán Rí na Míleadh

"Balaoireacha" agus ar na puill an a mbíonn an snátha dubh bhíos ionnta dhá ndúnadh, "Timpels" agus ar an áit taobh istigh den bhairbín tugann siad, "lasga" mar ainm air. Má bhíonn an bun lag ar na bróga. Cuireann siad leathar air agus sé an tainm a thugann siad air "Tosaigh" acht ní hé an chaoí gur fhoghluin an fear atá luaidhthe ó na sinnsear an obair sin a bheith ag déanamh bróga. Rinne sé amach as a bhottom féin é. Rinne sé bróga ghá bhean agus dhá bheirt páiste.
Is iomdha duine ar an mbaile atá indhon bróga a dheisiú tá na mna i bfad níos féarr ná na fir gá ndeisiú. Tugann siad "gréasaide" ar duine a bheadh ag deasú bróga. Ní chaitheann paistí an lae indiú aon bhróg san Samhradh agus ní chaitheann cuid mhaith acu é san nGeimhridh féin. Tá cuid de na daoine saidhbir agus cuid eile an bhocht. Nuair a nígheann na daoine a gcuid cosa fágann siad istigh an tuisge go maidin agus caitheann siad amach annsin é.

Níl aon duine san áit seo nach mbíonn bróga air. Ní bhionn aon bhróg orrtha san Samhradh mar bíonn an aimsear go bréagh. Caitheann na sean na sean-mná miotáin nuair a bíonn's an aimsear te. Ní chaitheadh aoinne aon bróg fadó go mbheadh sé sgór bliadhain. "Caitheann siad bróga anois ar an bpoinnte is bheis siad indhon suibhal acht marach an saoghal átá anois ní beadh. Nígheann siad a gcuid cosa le uisge bog is le galaoireach.
Ní mara chéile na bróga bhíodh ann fadó ná na bróga a bhíod ann fadó. Deintear bróga annseo Seósamh Ó Flaithbheartaigh a dheineann na bróga sé an sórt a chaitheadh na daoine fadó. Bróga a mbeadh bun gúiseach fútha agus ádhmaid. Is iomdha duine atá san áit seo nár caith aon bhróg ariamh. Ní thugann aoinne aon leathar go dtí an fear atá san áit act cabhar duine. Sé an tainm a thugann na daoine atá san áit seo ar bhárr na bróige. "Bhairbín" agus ar na snáthaí dubha ag dúnadh na mbróga,

mé íoc-shláinte dhuit, mo shlaitín draoidheachta agus mo chlaidhe[amh] solais. "Cá bhfuil an claidheamh solais"? adeir sé. "Tá sé faoi an mbuicéad sin tháll." Chuaidh sé anonn agus fuair sé é. "Cé bhfuighfe mé faobhar mo chlaidhimhe?" Féach faoi'n mblucán si[n] tháll é. Ní fheicim blucán ar bith ann níos mó ná do bhlucán mór féin, dá chur ag crónán ag dul suas agus ag feadghail ag dul anuas. Dá bhfaighim-sé mé féin ar mo cholainn féin lán na bhFiann ní chuirfeadh anua[s] mé. Ní le é sin a dhéanamh leat a leig mise anuas thú. Chuir sé géagán gan chrann isteach fríd a dhá chlia[bh] agus tharraing sé ina dhiaidh é. Bhí an bhean ag iarraidh an fear a chongbháil in-éinfeacht leí féin agus dubhairt sé na[ch] bhfanfadh go dtiocfadh sé go dtí an fathach eile. Thug sí béile maith dó ar maidin nuair a [bhí] sé ag dul go dtí an fathach eile. D'imthigh sé leis annsin agu[s] bhí sé n-am dinnéir lár na mhárach nuair bhí sé ag tea[ch] an fhathaigh. Bhí fáilte mór ag an dara bhean roimhe agus th[ug] sí suipéar maith dó. Sgearr go dtáinig an fathach eile agus leath na coille aniar ar a dhruim aige. Futh, fágh, féasóga[ch,] fághaim baladh an Éireannaigh bhréagaigh bhradaigh, is mór liom g[o] greim thú agus is beag liom go dhá ghreim thú. Níl fhios agam céa[rd] a dhéanfas mé leat mara gcuirfidh mé go seadóg san aer thú, nó faoi mo chosa sa lathach. Tharraing sé a tsrian agus shíl sé taobh an tighe a bhualadh ar a chéile. Chuir Pronns William cois an taobh seo agus cois an taobh eile agus choingbhigh sé amach é. "B'fhéidir duit a bheith an do bhuachaill mhaith" ars an fathach. "Beidh fhios agat-sa go bhfuilim", arsa Pronns William. Nuai[r]

Cur na Gallaibh
Isteach sa Flathas.
Seo é an caoi a imireann muid Fallóga.
Puicín - Téigeann cúpla duine a bfolach i bíonn duine eile gá thorr imgheacht. Imrigheann muid Púicín mar an gcrádna beagnach.
Seo rann eile a bhíonns againn -:
Fidal fadal,
Shean cos capall,
Filim dhiadh, Fili dhéag.
Mach an fhiadh, mac an ádh.Seiristir buailtín.
Buille beag ar bárr mo slat
Crap isteach an Ní-dheaf.
Seo é an caoi a imrieann muid-: Seaseann muid i bfáinne agus téigheann duine tart i dheireann sé. "Éan gorm, Éan gorm
Tríd mo bfuinnéog

'Siad na cluicí is mó a bhíonns gá n-imirt againn ar sgoil ná "Éan Gorm", "Ag baint cnó", "An Feilméar Marbh"; "Mo máthair mór;" "An León Dearg"; "An doctúir Róbg:" "Cóta glan; cóta salach"; "Maidrín Ruadh," "Sean Bhean Liath"; Frog sa láir, "Snáth; snáth snáthodh agus An Cailín Tinn.
'Siad nna cluice a bhíonns againn sa mbaile ná lurab og larabog; Púicín; Fallógag. Seo é an caoi imireann muid lurabog larabog-:
Lurabog larabog
Biadh Ó Néill
Néill Priobáinn,
Priobáin Súibleach,
Suibleac Seacneac,
Áthas liomán,
Loinán Laite,