Bailiúchán na Scol

Bailiúchán béaloidis é seo a chnuasaigh páistí scoile in Éirinn le linn na 1930idí. Breis eolais

Scag na torthaí

Torthaí

322 toradh
  1. Pósaithe

    CBÉS 0435

    Leathanach 350

    Aimsear na h-Inide a tugtar ar an aimsear ó lá Nodlag beag go dtí Máirt na h-Inide. Pósann a lán daoine i rith na h-aimsire seo agus go mór mhór Máirt na h-Inide. Ins an t-sean aimsear bhíodh cuid mhaith cleamhnastí, agus cóistí ar siubhal agus do bhíodh na sean daoine an-gnóthach ag déanamh na cleamhnaistí. Nuair a bhíonn buachaill agus cailín oireamhnach agus toilteanach chun pósadh deintear cleamhnas dóibh. Ar dtúis téigheann tuismightheóir an bhuachalla agus beirt nó triúr eile go dtí tig an chailín chun cleamhnas a dhéanamh.
    Tógann siad uisce beatha leó de gnáth agus annsan tosnuigheann siad ag ite agus ag ól agus ag déanamh an chleamhnais. Bíonn duine nó beirt ó thaobh an chailín ann chómh maith agus iad i bhfochair a chéile. Tosnuigheann siad ag moladh na beirte
  2. Pósaithe

    CBÉS 0461

    Leathanach 302

    mór níos mó airgid do thabhairt duit-se ná d'éinne eile."
    Ach a léightheóir ná shamhlaigh gur dheineadar an cleamhnas gan feirm an bhuachalla do iniúchad - Má bhíonn coinne ag muinntir an chailín go ndeanfar an cleamhnas téidheann siad ann agus is beag má bhíonn aon locht ar na páirceannaibh, meathadh ar na barraibh nú mácail nú meathlú ar na h-ainmidhthibh i ngan fhios dóibh.
    Fad ó bhíod na pósaidhthe ins na tigthibh. Fanadh an sagart sa tig cuid de'n óidhce agus bhíodh spórt, is ceol ar siubhal go breacadh an lae bhí deocanna meisceamhla ana fhlúirseach an uair sin mar bhí fuisgí, brannda, is Jamaica rum ins morán áiteanna ar fud na paróiste.
    D'airigheas sean-bhean a rádh gur i gcorán mór dheinidís an punch agus ná raibh aon teóra leis an méid a óladh fear láidir sláinteamhail de'n bhiotáile agus í in a cailín óg. Ní raibh aon mheas ag na seandaoine ar beoir agus ní bhíodh sé le
  3. Pósaithe

    CBÉS 0461

    Leathanach 299

    Leis na cintaibh is é an t-am de'n bhliadhain is mó pósann na daoine tímcheall na paróiste seo ná san Inid agus Satharn agus Luan is iad na laetheanta is gnáthach leo dul go dtí an séipéal chun bheith pósta. Níor airigheas riamh aon piseóga maidir le pósaidhthe acht amhain d'airigheas dán i mbéarla mar gheall air na h-eadaighe gur ceart do caitheamh ar an lá mór san. Deirtear:- "Someting old, something new, something borrowed, and something blue".
    Deintear cleamhnaistí fós ins an gceanntar so agus is mór an cainnt a bhíonn ortha. Má bhíonn cailín, ciallmhar, grástamhail óg sa pharóiste agus spré a dóthain aice cuireann athair nú máthair an bhuachalla "spacaéirí" go dtí tig an chailín chun an cleamhnas do luadhadh agus cuirtear an teachtaireacht san go muinntir an chailín i ngan fhios d'éinne ar eagla go bhfaighidís an diúltadh. Agus má bhíd sásta téidheann beirt nú triúr ó gac taobh go dtí an baile is giorradh dóibh chun an cleamhnas do dhéanamh. I dtig ósta a buailid uma chéile de ghnáth agus buailtear cnag ar an gcúntar mar tosnúghadh agus gan puinn mhoille leis. -
  4. Pósadh

    CBÉS 0462B

    Leathanach 01_031

    céad púnt go ceithre céad púnt mar tá na feirmeacha beag agus an talamh ró bhocht.
    Fadhó do phostaí an lanamha sa báile ach anois phóstar iadh sa t-séipéil.
    Cleamhnas;- Fear go mbhíonn cailín ion phósta aige daireocadh sé trácht ar fhear eile a beadh ag cabhairt suas a fheirm dhá mach. Cuirfeadh sé spéicéir fé dhéin athair an chailin chun an cleamhnas
  5. Pósadh

    CBÉS 0462B

    Leathanach 02_027

    amach is sa t-shéipeal a posfaí íad.
    Cleamhnas:- Airígheann fear go bfuil cailín aige, go bfuil fear eile ag thabhairt suas a fheirm do'n mhac is sine ata aige. Cuireann sé "spéicéir" ag triall ar athair an chailín. Annsan más rud é go bhfuil an cailín agus a muinntear sásta socraigheann siad ar an spré. Annsan téigheann siad go dlígheadóir agus sgriobhann siad na margaí. Annsan socraígheann siad lá an phósaid agus is mar seo a deintear cleamhnas.
    Spré:- Airgead is mó a bíonn mar spré ag na daoine
  6. Ag Déanamh an Chleamhnais

    CBÉS 0475

    Leathanach 184

    Ag déanamh an chleamhnais
    Chuaidh beirt fhear ‘un tighe oidhche amháin le cleamhnais a dhéanamh. Ba ghortach na daoine muinntir a tighe. Bhí an pota ar a teinidh leis an leite a dhéanmh do’n tsuipéir. Nuair a chuaidh na choimightheacha isteach chuir bean a tighe tuilleadh uisge san phota. Char bhfada gur brisead' uisge sa phota. Char fada gur briseadh suas an cleamhnas agus d’imthigh na fir. Ar a mball baineadh an tuilleadh uisge as a phota. Cha deachaidh na fir i bhfad go dtáinig athrughadh intinne ortha agus d’iompuigh siad arís. Chuaidh an t-uisge insan phota arís. Thosnuigh siad ag béiceadh ar an chrodh agus anois shaoilfeá go raibh an rud uilig críochnuighthe, ach ar mhimidhe eile bhí sé briste suas níos measa ná bhí ariamh. Anois bhíodh siad ‘na seasamh ar an úrlár, agus arís bhíodh siad ‘na suidhe. Agus bhí an pota ar a’ teinidh ag goil agus ag déanamh dramhadáin ar feadh an ama uilig, óir ba mhór le bean a’ tighe an tuilleadh leite a chailleamhaint leóbhtha, muna mbéadh an cleamhnas déanta eatortha agus char chuir sí gráinne mine air go fóill.
  7. Pósadh

    CBÉS 0479

    Leathanach 136

    Ós cíonn céad blian ó shoin, bhí fear ina chómhnaidhe i gCúil, agus b’é an ainm a bhí air ná Seán Ó Concúbhair, agus bhí sé chun pósta le Bríghid Ní Néill ó Currach Mór.
    Bhí feirm mhaith talmhan ag Seán, agus do dhein a athair cleamhnas, le athair Bhríghid, agus b’é an cleamhnas é ná dathad púnt do thabhairt dó, agus do thaithn an socrú sin go maith leó.
    Bhí séipéilín beag i nGort Gabhair, agus is ann a bhí na daoine pósta fadó, agus is ann a bhí an bheirt
  8. An Cleamhnas

    CBÉS 0620

    Leathanach 419

    Do thárla uair amháin go raibh fear eirmeamhail in a chomhnuidhe i náit éigin i gCo. an Chláir. Ní raibh mórán do shaidhbhreas an t-saoghail aige acht bochtanas a eistineach dhein sé suas é le gliceas a intinne. Ní raibh aige acht dhá bhuin[?] agus iad ainmnighthe, ceann aca Mór Chuid, agus an ceann eile Go Leór.
    Lá bhí an fear seo ag deunadh cleamhnas dá inghean agus nuar a bhí an feirm siubhalta ag na strónsáirí, agus d'réir cosamhlacht sásta go maith le a bfeiceadar, thangadar isteach chun bidh a caitheamh, agus iad na suidhe chun bhúird d'fhiafruigh fear an tighe dá inghean "An bhfuil na ba cruidhte fos agat" "Tá Go Leór cruidhte agam agus Mór Chuid le crúidh fós.
    Nuair d'airigh na cuartóirí an cainnt seo bhí a seacht n-oiread meas aca ar an áit, críochnuigheadh an cleamhnas posadh an lánamha agus do mharuigheadar i sonas agus i n-aoibhneas as sin amach.
  9. Pósadh

    CBÉS 0946

    Leathanach 305

    Rud an-coitchianta do beadh cleamhnas fadó. Thagadh fear ion-posta agus beirt nó triúr d'fhearaibh eile leis chuig teach mná ion-phosta agus shocruighidís cleamhnas le muinntir na lánamhan. Tugtaí spré do'n mhnaoi dá mbéadh a muinntir sásta le saidhbhreas agus le maoin an fhir a bhéádh dá fiafruighe. Socruightí lá an phósta agus na bainfhéise annsin agus ní cur sios ná innseacht sgéil ar an méid ullmhucháin bhíodh fá na gcoinne. Lá an phosta théigheadh an fear go dtí tigh na mná agus bhíodh fleadh agus féasta aca ar feadh tamaill. Annsin thugaidís a n-aghaidh ar Theach an Phoabail.

    Tugtaí "Dragún" ar an ngluaiseacht a bhíodh futha ó theach na bainfhéise go Teach-a' Phobail agus thar n-ais airíst go teach an fhir. Bhíodh marcaigh agus cárranna agus rothair ag an "Dragan". Ní h é amháin go mbíodh marcaigh capall ann ach bhíodh aos óg ar asail ann freisin agus a leithéid de choimhlint is a bhíodh ag na marcaigh ag iarraidh a chéile a shárú. Bhíodh gléas ceoil (boiscín cheoil) ag duine de lucht na gcárr agus dá gcastaí aoinne leo sa tslighe, nó, dá mbéadh an "Dragan" ag dul tar teach ar bith tosnuightí ag seinnt ar an mboiscín cheoil agus geallaim-se dhuit gur annsin a bhíodh an gleo i ndáríribh. Nuair a thagadh an Dragan in amharc tighe na lánamhana
  10. An Inid

    CBÉS 0062

    Leathanach 0188

    Sé an t'am is mó de'n bhliain a bpósann na daoine thart annseo san Inid.
    Chuala mé na sean-daoine ag rádh dhá bpósfhadh tú i dtús na h-Inide go mbeadh ádh airgid ort agus dhá bpósfhadh tú i ndeireadh na h-Inide go mbeadh an t-ádh ar do chlann.
    Thart ins an áit seo bionn an cleamhnas déanta seachtmhain roimh an bpósadh agus corr dhuine eile a bhíonn cruadhóig pósta orra orra ní bhíonn an cleamhnas déanta acht cúpla lá nuair a phósanns siad
    Deireann siad nuair a bhíonn's fear ag dul ag iarraidh mná deireann siad
    Dia Luain soir
    Dia Máirt siar
    Diardaoin sonaidhe soir nó siar,
    Nuair a bhíonn sé 'na oidhche téigheann beirt nó triúr ag iarraidh na mná agus bíonn buidéal aca nuair a théigheann siad isteach bíonn siad ag cur síos ar eachtraibh an t-saoghail agus nuair a bhíos siad sáthach teann leis an gcailín óg a iarraidh tarrnuigheann duine aca amach an buidéal agus annsin tosuigheann siad ag caint faoi'n gcleamhnas. Iarann siad (siad) spré freisin agus bfhéidir go bfhuigheadh siad sgór nó dhó punt nó mara mbeadh sin ag an gcailín gheobfhadh sí bó bfhéidir nó cúpla budóg nó rud ecínt eile. Acht pe rud a fhághann an cailín óg mar spré socruightear sa gcleamhras é. Bíonn an cleamhnas déanta seachtmhain nó cúpla lá sul a ndeantar an pósadh.
  11. Pósadh

    CBÉS 0109

    Leathanach 055

    Pósadh.
    Fadó nuair a bhíodh lánamhan le pósadh, dhéanfhadh muinntir an fhir agus muinntir na mná an cleamhnas, sa mbaile-mór, seadh dhéanfhaidís é.
    An lá a bheadh leagtha amach aca an cleamhnas do dhéanamh chasadh an dá dhream aca agus i seomra dteach ósta dhéanfhaidís an cleamhnas.
    Ar lá an phósadh rachadh an lánamhan óg chuig an séipéal agus daoine eile léobhtha nuair a bheadh síad pósta thagadh síad abhaile agus annsin i dteach an fhir bhíodh an bhainfheis mór ar siubhal aca.
    "Bhíodh togha gach biadh
    Is sean gach dighe.
    I mhiasa criostail
    Is i gcuacha óir.
    Bhíodh daoine ó chúig nó sé bailte thart ann Bhíodh spórt is síamsa is damhsa aca. Bhíodh céoltóirí ag seinmn [!] céoil ann.
    Annsin i lár na bainfheise thagadh
  12. Creag de na Brúnaigh

    CBÉS 0025

    Leathanach 0342

    fúinteacht nor leis a costa a fhághail 's doscail Dé a shúile 's dtompaí sé ar an mbealach a bfearr. Peige án Gléigeal is ort a bhí an t-áth a dhul a cleamhnas a ' brúnach nach mbainfidhear as t-ainm go bráth. D'innis Tomás Ó h`Lonnghaile é sin don as Cregdubh, Corrandulla , Co na Gaillimh
  13. Pósaithe

    CBÉS 0072

    Leathanach 114

    minic a bhriseann siad an cleamhnas mar gheall ar ghabhainn dhá bhliadhain. Fágann bean mar spré uaireannta dhá bhó agus cúpla gabhainn agus cúpla laoi sin nó píosa talmhan. Nuair a bhíonn an cleamhnas déanta téigheann teachtaire ón bhfear agus teactaire eile ón mbean ag tabhairt cuireadh do na daoine muinntearach a teacht ag an mbainféis.
    San am fadó bhíodh bainféis i dteach na mná an oidhche roimh an bpósadh. An lá na dhiaidh sin théigheadh siad ag an sagart le pósadh. Sé seál na mná a bhíodh ag pósadh. Bhíodh gúnaí fada síos go talamh agus mantle (faláinn) ós a chionn ar na mná. Éadach dubh do beadh é agus sé an t-ainm a thugadaís air éadach uasal. Culadh ceann asna do bhréidín a bhíodh ar na fir.
    Bhíodh go leór daoine in éindigh leis an lánamhan. Cuireadh an fear an fáinne pósta ar mhéir a mhná agus nuair a bhíodh siad pósta ag an sagart. Bhíodh gach duine dá mbíodh in éindigh leo ag craitheadh láimh leo agus ag rádh.
    "Go maireadh tú do shláinte."
    Bhíodh na mhná ag coimhlint le chéile, chúile dhuine ag iarraidh í fhéin a bheith 'un tosuigh ag pógadh na mná tar éis an phósadh. Ag teacht
  14. Pósaithe

    CBÉS 0094

    Leathanach 122

    Nuair a bhios beirt le pósah théigheann cáirde an fhir go dtí an cailín is mian leis posadh agus bíon buidéal uisce beatha acu chun an cleamhnas a dhéanamh. Suidheann síad síos cois teine agus bíonn siad ag cainne go grádhmhar. Déanann bean-a tighe braoínín beag te. Annsin déanann siad an leamhna
  15. Oighre na Coille Glaise

    CBÉS 0131

    Leathanach 557

    athar go dtáinig se arais aríst agus dubhairt sé leis nach bhpósadh sé bean eile sa domhain acht an bhean sin. Briseadh an cleamhnas abhí idir é féin agus an mhnaoí eile. Posadh é lé inghin an oighre agus an prionnsa agus is iomdha lá chaith siad in a dhiaidh sin. Nuair fuair an seanrí bás fuair a mhach an coróin agus gach duine a bhí faoí, a cheart.
  16. Athscríobhadh

    CBÉS 0131C

    Leathanach 10_025

    Agus cogar, a mháthair. Ma 'sé sin do mheas urthí, cad cuige go ndeacais suas go tigh. Sheadna ar maidin indhé a d,airiadh cleamhnais a dhéanamh idir í féin agus Sh=éadhna? "Cleamhnas idir í fein agus Séadna Airiú, do bháithfinn mé féin sul a ndhéanfainn a leitéid.
  17. Athscríobhadh

    CBÉS 0131C

    Leathanach 10_030

    Nó cad d'imthigh ar Shéadna, no cad tá ghá choimeád? Má oireann dó cleamhnas a dhéanamh le. Sadhbh, nás chóir go mbeadh an lá fada a dhóithin cuige agus gan bheith ag caitheamh na h-oidhche amuich ar an gcuma so? Is dorca an duine é. Is deacair bheith suas leis.
  18. Bainis Mhall Rua O' Reachtabhrach

    CBÉS 0182

    Leathanach 102

    Bhí fear saidhbhir ins an gceanntar agus bhí ingean deas dóigheamhail aige. Bhí meas agus uraim ag gac duine ins an bparóiste ortha. Ar chaoi ar bith rinneadh cleamhnas an chailín le fear ins an gceanntar. Bhí athair an chailín chomh mór sin le gach duine ins an bparósite is nár féidir leis gan cuireadh a thabhairt do
  19. (gan teideal)

    San t-sean-aimsir bhí smacht dian ag gach athair agus máthair ar a gclann.

    CBÉS 0283

    Leathanach 144

    muinntir cleamhnas do dheanamh dóibh bhidís ag púirthig agus ag séideadh na hadhairce chum iad do chrádha. Ar an gCaolcuill do dheintí amrán dóibh siúd nár phós agus ghlaodhtaí "The Skellig List" air.
  20. Pósaithe

    CBÉS 0318

    Leathanach 111

    Do deineadh an cleamhnas ar dtúis. Do théigheadh an t-ógánach agus an bhrinneall anáirde ar an gcapall agus théigheadh an bhrinneall anáirde ar an gclaidhe chun dul ar an gcapall. Bhíodh an bhrinneall ar philín ar dhrom an chapaill ar an dtaobh thiar de'n ógánach. Bhíodh clóca agus cóta dearg ar an mbrinneall agus bhíodh galarsaí ar an gcóta dearg chun é do chiomáint suas. Bhíodh caipín an chlóca