Bailiúchán na Scol

Bailiúchán béaloidis é seo a chnuasaigh páistí scoile in Éirinn le linn na 1930idí. Breis eolais

Scag na torthaí

Torthaí

11 toradh
  1. Scéal i dtaobh Prionsa agus Síofra

    CBÉS 0464

    Leathanach 079

    Bhí príonnsa ag fiadhach úair amhain. Bhí sé ag dul treasna na gncocaibh agus thánaig sé go dorus a bhí ar thaobh an gcnoc. Bhí ionghnadh air mar gac lá do théigheadh sé féin chómh fada súas leis an áit a bhí sé anois agus ní fheaca sé aon dorus ríamh roimhe sin.
    Bhúail sé trí cnagair ar an dorus agus tháinig síofra amach. Bhí scúab in a laimh aici agus h-ata mór árd. D'fhíafruig sí don príónnsa cad é an gnó a bhí aige inaice a tíghe. D'fhíafruig seisean uairthe cad é an gnóa bhí aici in a thír féin. Dúbhairt sise leis dá dtagadhsé isteach go dtaisbeánfadh sí an gnó a thug ann í.
    Chúaidh an Príónnsa isteach. Do thóg an síofra é isteach i seomra dubh agus thaisbeán sí "scalps" dáóine ag crothadh ar an bhfalla dhó. Dúbhairt sí leis go dtainig sí 'n thig a bhí ar an taobh eile don chnoc, agus go dtáinig a lán fir i na treó agus go dtúbhair sí obair le deunamh do gac aoinne acu act gur theip ortha go léir é do dheanamh. Dúbhairt sí go dtubharfadh sí obair le déanamh do féin leis agus dá dteipeadh air é do dhéanamh go mbeadh a scailp i measc íad leis. An obair a thug sí leis abéad go mbeadh an t-úrlar scúbhtha aige núair a eireóchadh sí
  2. Local Place Names in Athea and Templeglantine Parishes

    CBÉS 0485

    Leathanach 097

    land in Cratloe West); Paírc na gCapall (a field in John Cusack's land in Cratloe W.), Paírc na Síofra (a field in Dan OMahony's land in Cratloe East), The Pound (a field in Miss D. Woulfe's farm in Cratloe West), Paírc na gCaorach (a field in John P. Woulfe's farm in Cratloe West), Droichead Dubh (a little triangular field beside a stream in RIchard Dalton's land in KNockanaer), Joan's Inch, and Joan's Well (both in Miss D. Woulfe's farm in Cratloe W.), The Brannair (a field in Edmond White's farm in Coole), The Dugout (a hiding place for Volunteers during the Black and Tan regime, is in Dan White's bog in Coole).
  3. Forts

    CBÉS 0360

    Leathanach 050

    "Your mother thinks herself a smart woman but I'll have you when you will be married".
    She never got married and was ever after known as "Síghla Na Síofra". After her death a hare ran into the house where she was living and it was Julia. She was a first cousin of my great-grand-father.
  4. Síoman na mBróg is A Shíofra Mic

    CBÉS 0478

    Leathanach 048

    Os cionn céad blaidhain ó soin de mair fear i mBaile 'n Sgeilg Thiar dar'c ab ainim do Síoman na mbróg. Bhí aon mhac amháin aige agus bhí se ag fás suas
    na bhuachaill mhaith go dtí go raibh sé seacht mbliana d'aois. Annsan do bhuail taom breoidhtí é agus ón lá san amach níor fhan crích na áird air ach ag dul chun deiridh chun gur dhein síofra beag de. Ní fhágadh sé imeall na teine lé ná
  5. Síoman na mBróg is A Shíofra Mic

    CBÉS 0478

    Leathanach 049

    hoidhche ach ag gol sa béicig furmhór na h-aimsire ar slíghe go rabhadar céasta cráidhte aige. Ní úsáideadh se aon bhiaidh ós a gcómhair. Nuair a théighidí amach i bhfeidhil a ngnósta dhúnaidís an doras agus bfágaidís annsan é na aonar. An biadh fhágaidís aige bfaghdís usáidthe é nuair a thagaidís thar n-ais. Dfan an sgeal mar sin go dtí aon lá amháin bhí Síoman ag dul sa chathair bhuail sé an lúb ar an mdoras is dfág sé é seo istig. Nuair a bhí sé tamall ón dtig chuimhnig se gur dein se dearmhach agus dfill thar n-air chun a tíghe. É ag deanamh ar an dtig casd a cloisfeadh se ach ceol aoibhinn na bpíopaí a sheinim istig agus is amlaidh a bhí an fear istig is a phíopaí ceoil aige is é ag seinim ar a dhícheall. Tá go maith arsa Síoman leis féin síofra éigin ón liosacán seo tíos iseadh é seo agus cuirfead sa deire leis anocht. Glaoidh sé ar chuid des na cómharsain agus dubhairt sé leó gabhail cuige istoidhce go raibh gnó aige díobh. Annsan de bhuail sá sluasad a deargadh isteach sa teine agus nuair a bhí sí dearg de thóg amach í agus bhí sé chun é loscadh mar a dtabharfadh se cúnntas na mhac féin dé. Nuair a chonnaic sé an sluasad dearg bhí na h-aon bhéic is na h-aon luigh aige. Ach chuaidh na cómarsain i nathcuingheachas air Shíomon gan é loscadh. Annsan
  6. (gan teideal)

    D'airigheas m'athair ghá rádh gur bhuail bean siubhail isteach chúca tráthnóna...

    CBÉS 0283

    Leathanach 148

    "síofra na pálach" agus a cluas leis an bpoll san aice. Chuaidh duine aca amach agus má dhein do chonnaic sé an bhean amuigh agus i ar a corra giobh, a cluas leis an bpoll aice agus í ag éisteact. D'iarr í ar mo seana-mháthair cíor do thabhairt di chun a ceann do chíoradh. Fuair sí é acht bhí ag teip uirri a chuid gruaige do réidhteach.
    Rug mo seana-mháthair ar an gciór uaithe agus dubhairt sí go ndéanfhadh sí féin é réidhtach di act is beag nár thuit sí i laige nuair do chonnaic sí an ceann do bhí uirri. Bhí a céann go léir geárrtha agus an fhuil reóidte ar gach ribe gruaige dá raibh uirri.
    "Cad d'imthig ar do ceann? arsa mo shean-mháthair léi. "Ní bhíonn aon sluagh ná bhíonn "droch-brainnse" orra agus nuair a thosnuigheann aon bheirt aca ar a chéile istoidhche is mise chaitheann iad do chur ó chéile agus is minic gurbh é mo cheann bhocht a dhíolann as" ar sise. Dubhairt sí gur bhfurus d'éinne fhios a bheith aige cá mbíodh cath no troid ag na daoine maithe mar dá bhfeiceadh duine carn beag glóthaighe ar sean-chasán, nó póirse, nó sean-bhóthar i bhfad ó aon lochán gurbh i sin an fhuil
  7. Scéal i dtaobh Síofra

    CBÉS 0464

    Leathanach 072

    Aon oidhche bhí beirt ag teact abhaile ó shiubhal. Do cúaidh duine acu treasna na páirce go dtí a thig féin. Do léin an fear eile an bóthair. Núair a bhí an céad fhear síos tamall an na páirce connaic sé síofra ina sheasam i dtaobh coca féir. Do rith sí in a bhfád agus cuir sí an coca ammás air agus marbhú sí é.
    Oidhche eile bhí fear eile ag dul abhaile ó imirt córcaí. Núair a bhí sé síos go dtí an áit ina marbhuigheadh an fear fadó do bhúail phían in a cosa, Agus tá sé ‘’crippled’’ o shoin i leith. Thomas Noonan is ainm don fear ^bacac.
    Máirín Ní Ghealbháin
    My cousin told me this too
  8. Seanfhocail

    CBÉS 0279

    Leathanach 330

    an ganndal breóidhte
    Cearc ag glaodhach is bean ag feadaghail
    Feadaghail san oidhche nó scéaltha fianna i dheachta sa ló
    Dá shiúbhalófa act míle beadh síófra le'd tóin
    Is olc an dúthchais súile deaga
    Duine chúghainn i gchómhnaidhe is gan aoinne buainn.
    Lá sa táirne, lá sa t-shúsa an cuid eile de'n t-sheachtamhain ag solathar chútchi
    Faghann gach aon seana stoca seana bhróg
    An té a bhíonn stór is lón aige fhaghann sé cóir uair éigin
    An té a bhíonn amuigh fuaireann a chuid
  9. Rudaí Míratha agus Piseoga

    CBÉS 0464

    Leathanach 088

    Rudaí mí-ratha agus piseóga
    1. Dá léimfeadh madra dub amach ar casán duine a bheadh ar suibhal san oidhche ní ceart do dul san slíghe san.
    2. Dá rithfeadh síofra thar duine san oidhche ní ceart don duine d’íarraidh é a marbhúghadh
    3. Ní ceart scáthán do bhriseadh no dá briseadh beadh seacht mblíadhna mí rath ag an duine a brifasí é.
    4. Dá mbheadh an fíach-dubh ag eitilt agus ag scréach-aich sin cómhartha bás (duine éigin) beithéach.
    5. Dá cífeadh frog an mbóthar sin cómhartha bás duine éigin.
    6. Dá bhfagad duine bás amuich ní ceart a chorp a thógaint isteach san tig cómnuidhthe.
    7. Dá mbheadh an coileach ag glaodhach go brónach sin cómhartha bás duine.
    8. Dá mbheadh ann coileach ag glaodhach san oidhche
  10. Irish Words Used Still as English Words

    CBÉS 0357

    Leathanach 101

    (Derogatory mostly)
    Names (Men)
    lúbaire,
    rábaire,
    striongaire,
    slibire,
    falcaire,
    fastuach,
    broghais,
    bramach, (fem.)
    táthaire,
    sidemánaige,
    gligín,
    bligeárd,
    gamal,
    clabaire,
    Amadán,
    bladaránach,
    clabhaire,
    bodaire,
    bacaidí,
    raispín,
    cábóg,
    básachán,
    spailpín,
    Seóinín,
    bórachán,
    plubaire,
    leadaránuidhe,
    síofra,
    caistín,
    aindheiseóir,
    drúill,
    padhsán
    a good coherceagh (good for attending funerals)
    gamaral.?
    smulcaire.
    maistín
    badach
  11. Lists of Irish Words and Phrases that Have Been Adopted into the Popular English Speech of this Locality Supplied by the School Children

    CBÉS 0405

    Leathanach 273

    Lios
    Mo léan
    Canncrach
    Cainncín
    Stáin
    Bodharánaidhe
    Beitheamhnach
    Bróg
    Bogadán
    Ganndal
    Fionán
    Ceóthán
    Pusacán
    Maol-fhuara (a black snail)
    Criogar
    Gearrachaile
    Geamhair (a green blade of corn)
    Crúisgín
    Dubhachán
    Seacrán
    Mo mhile stór
    Gearcach
    Geiteach (timid easily frightened)
    Sean-bhean
    Pótálaidhe
    Geasadán
    Súmadóir (a person slow in his movements)
    Faic
    Righinálaidhe
    Tráighnín (a strong blade of grass)
    Slámóigín (a useless person)
    Síofra
    A Roighre
    A Mhic ó
    Pot gabhar
    Búiste (duine láidir garbh)
    Dá ruadh (Mick da-rua)
    Bás
    Dúirnín
    Seibionach
    Strácálaidhe (struggling along)
    Neamh-ionghantach
    Crónáning
    Treasnálaidhe (interrupter)
    Rógar
    "Bawn
    Smig
    Cruicán
    Miabhán (dizziness)
    Sup
    Cailicín
    Sioc
    Maidrín Ruadh
    Paidir Capaill