Athruithe le déanaí

Creag mhór ag tóin bhaile na Carraice. .Bíonn sí beagnach comhdaithe le bárr láin . Tá canál eidir i fhéin agus creagacha na trágha ,acht is féidir dhul isteacht uirtí de choiscéim.
Tá neart de chreathnach agus de shlobhac[h] uirtí agus fosda fáruis mhaithe crubóg.

Creag mhór ag tóin bhaile na carraice .Bíonn sí beagnach comhdaithe le bárr láin . Tá canál eidir i fhéin agus creagacha na trágha ,acht is féidir dhul isteacht uirtí de choiscéim.
Tá neart de chreathnach agus de shlobhac[h] uirtí agus fosda fáruis mhaithe crubóg.

suidhte go leór
Ba deas liom ag gabhail na siíghe túSé muin capaill fé scóip ag tarraingt sa ród
Ba mhinic ag ól is ag díol tú.
IV
Do shamhail sé d'fhear óg ní fheaca riamh fós
'S níor casadh fé dhó am líon tú
Cuir litir sa phost ó Shasana Núadh
Pé baile nó áit 'na mbíonn tú.
Fuaireas iad san go léir ó Pádraig Ó Duibhir as Carraig an Chobhaltaigh. Is gnáthach le Pádraig an amhran sin a chanadh.
Eibhlís Ní Mheiscil

Amhrán
Mo chreach as mo chás ná tagann liom snámh
Mar luingeas ar bhárr na taoide
Nó eitilt mar chág nó go raghainn do dtí mo ghrádh
Pé baile nó áit a mbíonn sí
II
Go neósfainn mo ghearán as m'easba gach lá
Ó cuireadh cun fain sa tír mé
Gan scilling ar fáil acht uireasba is gá
As má bhristear an bád táim díolta
III
Is do chois deas i mbróig a bhí

Amhrán na bhFataí Dubha
Míle slán leis na bhfataí bána
Ba suagh an áit a bheith in aice leo
Ba fáltach sruadhach iad ag teach an láthair
Iad ag gáire linn ag ceann an bhuird.Ba chabhair don malrach iad
don gár is don gárlach
Don lag is don láidir
Don óg is don chríonnAch fáth mo dhochairGur lobh na fataí gan sioc gan síonSé mo dhiabhal deacrach is mo ghalra dubh chroidhe
Ná fataí dúbhchain ins gach ceárd don domhan
Go bhfuil an gas críona searacuighthe
Ón gcéad lá Lughnasa gan blas ná snuagh ortha
Ach mar a bheadh faoi ShamhainNach é seo an sgéal dubh chrooidhe ag teacht don fhóghmhar
Brón dúinn is briseadh croidhe
An bheatha a chleacht muid i dtús a' n-óige
Bheadh lobhtha deortha gan mhaith gan bhríghBa iad ár ngarda iad ó am ár gcliabhán

Is é mo dhíoltas iad imtheacht uainn
Ba mhaith an chuideachta iad agus an t-ughdar rinnce
Bhíodh spórt agus siamsa againn in aice leo
B'iad ar gcáirde iad a bhíodh ghá mbréagadh
In aimsir bheile d'ló is d'oidhch'
Faoi cheann de leaba ba cheann maith réidhtigh
Go moch ag éirigh dúinn is ag dul a luigheMíle bliadhain is a h-ocht de chéadta
Dhá fhichead gan bréag is an sé in a cheann
Ó tháinic ar slánuightheóir i gcolainn daoine
Go d'táinic an léar sgrios ar fhataí an domhain.
Sin é an dáta is ní fáth gan ádhbhar
A mbeidh cuimhne is trácht air i gcaitheamh an t-saoghail
Mar níor tháinic uathbhás dá mhéid a cháilidheacht
Is mó ná an gortan agus an easbhaidh bídh.
Nach h-iomdha duine bocht de bhárr an sgéil seo
Nach bhfuil thar béile aige ceann den ló
Gan buaile ar chnoc a thiubharfadh braon
Is gan seisreach gléasta le dhul chun cinn
(ó Mháire Ní Dhonnchadha Béal a' Daingin)

Amhrán na bhFataí Dubha
Míle slán leis na bhfataí bána
Ba suagh an áit a bheith in aice leo
Ba fáltach sruadhach iad ag teach an láthair
Iad ag gáire linn ag ceann an bhuird.Ba chabhair don malrach iad
do gár is don gárlach
Don lag is don láidir
Don óg is don chríonnAch fáth mo dhochairGur lobh na fataí gan sioc gan síonSé mo dhiabhal deacrach is mo ghalra dubh chroidhe
Ná fataí dúbhchain ins gach ceárd don domhan
Go bhfuil an gas críona searacuighthe
Ón gcéad lá Lughnasa gan blas ná snuagh ortha
Ach mar a bheadh faoi ShamhainNach é seo an sgéal dubh chrooidhe ag teacht don fhóghmhar
Brón dúinn is briseadh croidhe
An bheatha a chleacht muid i dtús a' n-óige
Bheadh lobhtha deortha gan mhaith gan bhríghBa iad ár ngarda iad ó am ár gcliabhán

VI
Muna dtigidh Rí an Domnaigh
'S ar dtárthail a bheith le fághail
Béidh muid go h-uaigneach
Ar mhéad a's gheobhas bás.
VII
Tá an t-earrach cruaidh láidir
'S beidh an spád in ar ndórn
Tá'n fóghmhar mar an gcéadna
A's gan tarthail le fághail.
Neillie Bheag, bean Mhic Chonaill, a thug an tamhran seo dom. Deir sí gurbh í a mhathair mhór - Nellie Ní Ghallchobhair - nó "Nellie Thailligh" a chum é in am an droch shaoghail. Bhí "Nellie Thailligh" lá amháin ag béal an iomaire ag baint phréataí. Bhí sé ag sarú oirthi eadail ar bith fhághail. Le brón agus tuirse, shuidh sí síos ar an iomaire agus chum sí an dán adaí shuas.

VI
Muna dtigidh Rí an Domnaigh
'S ar dtárthail a bheith le fághail
Béidh muid go h-uaigneach
Ar mhéad a's gheobhas bás.
VII
Tá an t-earrach cruaidh láidir
'S beidh an spád in ar ndórn
Tá'n fóghmhar mar an gcéadna
A's gan tarthail le fághail.
Neillie Bheag, bean Mhic Chonaill, a thug an tamhran seo dom. Deir sí gurbhí a mhathair mhór - Nellie Ní Ghallchobhair - nó "Nellie Thailligh" a chum é in am an droch shaoghail. Bhí "Nellie Thailligh" lá amháin ag béal an iomaire ag baint phréataí. Bhí sé ag sarú oirthi eadail ar bith fhághail. Le brón agus tuirse, shuidh sí síos ar an iomaire agus chum sí an dán adaí shuas.

VI
Muna dtigidh Rí an Domnaigh
'S ar dtárthail a bheith le fághail
Béidh muid go h-uaigneach
Ar mhéad a's gheobhas bás.
VII
Tá an t-earrach cruaidh láidir
'S beidh an spád in ar ndórn
Tá'n fóghmhar mar an gcéadna
A's gan tarthail le fághail.
Neillie Bheag, bean Mhic Chonaill, a thug an tamhran seo dom. Deir sí gurbhí a mhathair mhór - Nellie Ní Ghallchobhair - nó "Nellie Thailligh" a chum é in am an droch shaoghail. Bhí "Nellie Thailligh" lá amháin ag béal an iomaire ag baint phréataí. Bhí sé ag sarú oirthi eadail ar bith fhághail. Le brón agus tuirse, shuidh sí síos ar an iomaire agus chum sí an dán adaí

Sean Amhrán Gaedhilge - An Droch Shaoghal
I
A Rí mór na páirte
goide dheánfas na daoine,
Gan maoiseog mhaith phréataí
Go Féil Padruic nó na dhiaidh
II
Ní bhfuigh sinn min cháirde
'S tá'r stát uilig réidh
'S mar bhfóirig orainn an bhainríoghain
Tá'n bás ag clann na ngaedheal
III
Tá sean daoine na tíre seo
Go fíor ar dhroch dhóigh
Gan tobaca acu nó píopaí
Nó pighinn in a ndórn
IV
Dá dtigeadh Mac atSaoir
'S iad a shíneadh faoi'n fhóid
Cluinfeadh an saogal mór
Na daoine ag gabhail ceol.
V
Tá páisdí bochta ag caoineadh
'S gan fios acu caidé'n fath
Níl ciall ag na h-uaisle
Caide mar tá ar g-cradh

Sean Amhrán Gaedhilge - An Droch Shaoghal
I
A Rí mór na páirte
goide dheánfas na daoine,
Gan maoiseog mhaith phréataí
Go Féil Padruic nó na dhiaidh
II
Ní bhfuigh sinn min cháirde
'S tá'r stát uilig réidh
'S mar bhfóirig orainn an bhainríoghain
Tá'n bás ag clann na ngaedheal
III
Tá sean daoine na tíre seo
Go fíor ar dhroch dhóigh
Gan tobaca acu nó píopaí
Nó pighinn in a ndórn
IV
Dá dtigeadh Mac atSaoir
'S iad a shíneadh faoi'n fhóid
Cluinfeadh an saogal mór
Na daoine ag gabhail ceol.
V
Tá páisdí bochta ag caoineadh
'S gan fios acu caidé'n fath
Níl ciall ag na h-uaisle

Míniughadh an chealgadh ar an leathanach eile. Dá dheirbhshiúr a bhí 'na gcomhnaidhe leobhtha féin agus d'fuadaigh na daoine beaga cailin aca agus bhí comh comgarach ag an chailin a bhí fágta agus go dtiocfadh léithí a cloinstean 7 a fheiceal ach na rabh an deirbhshiúr a bhí ins an bhaile ábalta an ceann eile a fheiceáil. Bhí an ceann a bhí i Lios na Sí [?] ag bogadh an chliamhain agus sin an cealgadh a bhí aici don leanbh. Ag smaoineteadh go dtuigfeadh a deirbhshiúr í nó ní rabh sí ábalta sgéala a thabhairt dí ar dhóigh ar bith eile. Máire Nic Fhloiinn, Mín an tSionnaigh, Baile-na-Finne, 60 Bliadhain d'aois.
I
Is fada 's fada bhí tú amuigh
Cad cuige nach dtáinig tú indiu nó indé
Sé seo an baile nach mbíonn i bhfad
Gach duine feitheamh, dtiocfaidh grá [xxx]
II
Dá m'ise an t-éan a rachadh fhad
Sa dfuighfeadh mo nead amuigh mo dhiaidh
Chuirfinn anall cumhartha faoi na brúg
A bearfadh di fuath gach éan.

Cealgadh
Máire Nic Fhloinn, Mín an tSionnaigh, Baile na Finne, 60 bliadhan d'aois
I
A dheirbhshiúr dhílis, sa dheirbhshiúr charthannach
Chuaidh tú thart aréir agus ní tháinig tú isteach cugam
Bhí'n teach scuabtha. 'san luachair craitte agam.
'S plátaí péitir is measa breaca agam.
Hó-bá, ba-lú, is codlaidh a leanbh bán.
Hí - ó hó-rú is codluigh a pheata geal.
II
Tá sé seacht mbliana ó tugadh d'fhear mé
'S grúis mo chéile ariamh ní fhaca mé
Tá an seachtú mac ar mo ghlúin anois agam
'S mháithrín dhilis nach truagh libh mise annso.
Hó-bá, bá-lú, is codlaidh a leanbh bán
Hí-ó - hó-rú is codlaidh a pheata geal.
III

III
A Mhuire na h-Aoine ná seo an truaighe
Mise agus Mary bheith scartha ó chéile,
Chuir bean cupaí i ndúil do Mhary go mbéadh Doiminic aicí ar thús na mbád,
Chrom sí a ceann agus rinne sí foighid
Ach sé an scéala a tháinig go rabh an báthadh déanta.
IV
A Mhary bhán bhocht ar bhéal na céile
An cailín stuamdha ar dhual mná i n-Éirinn
Tá tú sa bhaile agus nach dubh clár d'éadain,
Agus nach bhfuil fhios ag an t-saoghal gur do theach a spréidheadh.
Báitheadh daoine thiar i n-Árainn a bhí ag cruinniughadh leathaigh agus d'éirigh an ghaoth. Sé sin an fáth a deárnadh an t-amhrán. Séamus Mac Geidigh, Machaire Rabhartaigh, Gort A' Choirce, Tír Chonnaill.
Nábla Ní Fhlaithbheartaigh, Machaire Rabhartaigh, Gort A' Choirce, Tír Chonnaill.

III
A Mhuire na h-Aoine ná seo an truaighe
Mise agus Mary bheith scartha ó chéile,
Chuir bean cupaí i ndúil do Mhary go mbéadh Doiminic aicí ar thús na mbád,
Chrom sí a ceann agus rinne sí foighid
Ach sé an scéala a tháinig go rabh an báthadh déanta.
IV
A Mhary bhán bhocht ar bhéal na céile
An cailín stuamdha ar dhual mná i n-Éirinn
Tá tú sa bhaile agus nach dubh clár d'éadain,
Agus nach bhfuil fhios ag an t-saoghal gur do theach a spréidheadh.
Báitheadh daoine thiar i n-Árainn a bhí ag cruinniughadh leathaigh agus d'éirigh an ghaoth. Sé sin an fáth adeárnadh an t-amhrán. Séamus Mac Geidigh, Machaire Rabhartaigh, Gort A' Choirce, Tír Chonnaill.
Nábla Ní Fhlaithbheartaigh, Machaire Rabhartaigh, Gort A' Choirce, Tír Chonnaill.

III
A Mhuire na h-Aoine ná seo an truaighe
Mise agus Mary bheith scartha ó chéile,
Chuir bean cupaí i ndúil do Mhary go mbéadh Doiminic aicí ar thús na mbád,
Chrom sí a ceann agus rinne sí foighid
Ach sé an scéala a tháinig go rabh an báthadh déanta.

I
Cuirim-se ruaig agus slinn ar Árainn;
Indiú a choidhche nó go dtí lán an Bhráige,
Sí thug uaim-se na trí feara bréagtha a ba deise i méid agus a b'fhearr i nádúr,
Rinneadh an scairteach mhór thiar i n-Árainn ag iarraidh o rainn na cladaigh fhágail,
Imthighigidh sibhses na sibh atá sáiriighthe
Ní chorróchaidh muid inne go raibh lucht de'n leathach linn.
Shílmid féin sin go rabh muid láidir agus go ndeánfaimís builidheacht amach an lá sin.
Ach bhí an sruth róthréan agus an ghaoth mór láidir agus nuair a tháinig an plúchadh níor léar dúinn Árainn.
II
A Dhomhnaill Ruaidh bhoicht, a dheartháir dhíls nach dtáinig an t-am duit-se an pósadh a dhéanamh.
Nach méanáir don mhnaoi óig a bhfuil do phóg i ndán dí, agus nach h-iomdha bean óg do dhiaidh-se cráidhte.
A Dhomhnaill Uí Ghallchobhair nach trua leat an scéal seo a tháinig chugat le bánú an lae
Fá do mhac bréagh dóigheamhail a bhí múinte céillidhe agus fios nó a thuairisc le fághail i n-Éirinn.

Cuirim-se ruaig agus slinn ar Árainn;
Indiú a choidhche nó go dtí lán an Bhráige,
Sí thug uaim-se na trí feara bréagtha a ba deise i méid agus a b'fhearr i nádúr,
Rinneadh an scairteach mhór thiar i n-Árainn ag iarraidh o rainn na cladaigh fhágail,
Imthighigidh sibhses na sibh atá sáiriighthe
Ní chorróchaidh muid inne go raibh lucht de'n leathach linn.
Shílmid féin

Scairteach mhór istigh in Árainn,
Ag iarraidh orainn na cladaigh fhágail.
Imthighidh shibh-se, sibh atá scannraidh
Cha charann muidinne, go mbeidh losta leathaigh linn.Chuir "bean cupaí" in iúl do Mháire,
Go dtainig siad isteach ar thús na mbádaí,
Rinne sí foighide ag dul le tárrthál,
Sé sgéal a tháinig go rabh siad báidhte.Mháire 'Ic Bháird bhocht ar bhéal a céile
Bean is stuama dá bhfuil in Éirinn,
Tá tú ag d'athair, dubh clár d'éadan,
Go bhfuil fhios an t-saoghal gur do theach spreadhadhMhuire ag Dia, nach bé sin an truaighe.
Mise agus Máire a sgaradh ó chéile.
M'anam inntí go bárr a méire,
Ise liom ar an nós chéadna. Shíl muid féin go rabh láidir,
Agus go ndeánfaimís bolaidheacht mhór nach dtearn muid,
Na srotha treán agus an garbhach laidir: tháinig

Scarann Boichtíneacht cuideachta mhaith ó chéile
Bhí fear uasal 'n-a chomhnaidhe uair amháin i gConndae an Dúin. Bhí caislean agus feirm mhór talaimh aige. Ní raibh de chloinn aige ach aon inghean amháin. Bhí garrandóir ag obair ag an duine uasal agus ní raibh aige de theaghlach ach aon mhac amháin. Bhí siad 'n-a gcomhnaidhe ar fhód an bhealaigh mhóir agus ba' ghnáthach le bean an gharrandóra, lóisteóirí a chongbhailt, i gcomhnaidhe. Bhí inghean an duine uasail ag mac an gharrandóra fá thuairim aoise a chéile.
Nuair a chuaidh an bheirt pháisdí seo 'n-a scoile ba' ghnáthach lesi an duine uasal a inghean a thiomáint 'n-a scoile gach uile lá i gcarr. Chuaidh seo ar aghaidh go raibh an ghiorsach deich mbliadhna de aois. Annsin cheannuigh sé carr úr dithe fhéin, agus bheireadh an ghiorsach mac an gharrandóra 'n-a scoile gac maidín sa charr agus 'n-a bhaile araist tráthnóna.

Sídheóga
Níl teach ar bith a théigheanns tú isteach ann nach gcloisfeá scéal éigin faoi sídheóga. Thart ar fud na h-áite seo an áit is minnic a bhíonn siad le feiceál. Deirtear gur suas ag Coill-na-Taidhbhse atá siad ina gcómhnuidhe, agus go mbíonn siad le feiceál gach oidhche ar an dó dhéag a chlog.
Bíonn siad le feiceál istigh i bpáirc Micheáil Mac Giollarnáth, feirmeór beag atá thart sa gceanntar seo. Suas in aice na coille atá an áit agus bíonn soillse le feiceál ann go minic.
Na cinn is mó a bhíonns le feiceál thart, siad sin, an Cóis de bodhar an Bhean Sídhe, An Muc Dhubh, Seán an lampa agus go leór eile. Tá an Cóis de Bodhar le feiceál siar in talartan ag dul ón sean chaisleán atá i mbaile Bacach go dtí an sean séipéal in talartan. S’in cois de mór le ceithre rotha agus péire capall gan ceann, Ó á tharraingt agus madadh mór ag rith ina dhiadh. Ní fhaca aon duine thart anseo é ach chonnhaic daoine fadó é.
Tá an Bhean Sidhe le cloisteál siar in talartan freisin, agus is bean bheag í agus bíonn éadaigh dearg uirrí i gcómhnuidhe, agus is í an bhean is measa a bhfaca tú ariamh agus tá sí an chriosta ar fad. Chualaidh mé go raibh fear síos i mBaile Bacach agus chuaidh sé suas go dtí an Bhean Sidhe agus dubhairt sé rud eicint leithe agus bhuail sí é agus d’fhág sí áit a cúig méar ar a éadan.
Bhí fear eile agus bhí sé ag teacht abhaile ón mbaile mór agus nuair a bhí sé ag teacht siar ag áit d’arbh ainm lios-a-D’ultaigh ag teach Cuinnigim agus bhí sé ar rothar agus tógadh ón rothar agus é agus fágadh síos san abhainn é. Tógadh suas arís é agus tháinig sé siar go dtí an séipéal agus casadh air Muc dhubh. Tá muc dhubh le feiceál siar ag an séipéal go leór úaireannta agus deirtear gur í sin an rud is measa a bhíonns le feiceál sa scoill seo gach oidhche agus bíonn go leór torann ann freisin. Mo mhuinntir a dinnis é seo dhom.
Mairead Ní Mhaoláin a scríobh é seo.
Tá an eolas seo ag na daoine san áit seo.
S.ÓC.

Bhí fear ann uair amháin agus chomnuighead shé i Mín na mBachlóg. Ní rabh teach ar bith comhgarach dó agus áit uaigneach a bhí ann.
Lá amháin bhí sí amuigh ag amharc indiaidh a chuid caorach agus go díreach os coinne an dorais chonnaic sé sgaifte de fhir agus iad go h-an-bheag. Bhí cultacha dearga orthu agus bhí siad ag cainnt mar bhéadh sgaifte de phaístí beaga ann. D'amharc sé thart agus chonnaic sé iad. Ní rabh dadais as a mbéal aca ahc, "Amharc Seán Conoy ag amharc fá choinne na gcaorach agus iad ar bhárr an t-sleibhe,"

Bhí fear ann uair amháin agus chomnuighead shé i Mín na mBachlóg. Ní rabh teach ar bith comhgarach dí agus áit uaigneach a bhí ann.
Lá amháin bhí sí amuigh ag amharc indiaidh a chuid caorach agus go díreach os coinne an dorais chonnaic sé sgaifte de fhir agus iad go h-an-bheag. Bhí cultacha dearga orthu agus bhí siad ag cainnt mar bhéadh sgaifte de phaístí beaga ann. D'amharc sé thart agus chonnaic sé iad. Ní rabh dadais as a mbéal aca ahc, "Amharc Seán Conoy ag amharc fá choinne na gcaorach agus iad ar bhárr an t-sleibhe,"

Cloch an Tuill
Tá áit thoir ar an Chuimín a bhfuil Cloch an Tuill mar ainm air. Seo an fáth a tugadh an t-ainm sin air. Bhí tarbh drochmhuinte ar an Chuimín i bhfad ó shoin agus lá amhain lean sé fear. Bhain an fear de a chóta agus spréidh sé í ar charraic. Annsin cuaidh sé fhéin i bhfolach. Nuair a thainig sé fhad leis an caraic shíl sé gur an fear a bhí ann. Thoisigh

[Leathanach 78] An lá thar na bharach tháinic sé go dtí an áit seo arís agus chonnaic sé fuil ar an cloche. Annsin smaointigh sé gur marbh siad an bhean seo nuair a bhí ag iarraidh faghail abhaile.
Déir na daoine go bhfuil na sideógaí ins na sléibhte eadar an phost agus druim.
Bhí fear ag gabhail ó dhruim chun an puint oiche amhain. Chuaidh sé trasna an t-sleibhte. Nuair a bhí sé leath-bhealach eadar an dá áit chualaidh sé ceol ag teacht as an talamh.Seas sé ansin, agus ní raibh sé i n-innimh [bain] nó cos a bhogadh. I ndiaidh tamaill sead an ceol, agus thoisigh sgratha agus clocha a teacht air. Annsin thoisigh an fear a reathaidh go d'tainig sí fhad le teach ar thaobh an chnuic. D'innis sé an geal do fhearr an toighe gur minie a bhealaidh sé féin

Bhí Connall Ó Bhaoighill ina chonnuidhe ins na Rosaibh, agus oidhche dá raibh sé amuigh casadh sluagh sidhe air, agus iad ag dul suas go Connachta le cailín doigeamhail a bhí ann a thabhairt leo anuas go Dún - na - Séad mar ar chomhnuigh siad. Mar nac dtiocfadh leo an cailín a tabhairt leo gan duine saoghalta bheith ar mhuin an chapaill leithe, thug siad leo Connall suas.
Chuir siad an cailín ar is, chúlaibh Chonall, agus phill sé na bhaile. Bhí a chluasa fosgailte ag Conall óir is breág an cailín í. Má tá taitneamh aige díthe, níl aige (díthe) ach fáinne a ghearradh daoithe, agus ní bheadh de chomhacht ag aonduine againne baint léithe.
D'fan Conall go rabh sé ar ins na Rosaibh agus nuair a fuair sé faill air na daoine beaga geárr sí fáinne thart air féin agus ar a gcailín ach sul a rabh an fáinne deánta aige, bhfuil, buail duine de na daoine beaga an cailín le sloartín draoidheachtha agus d'fhág bodhar balbh aige í.
An t-Samhain a bhí ann agus bhí sí annsin agus gan focal aicí go Samhain dar gcionn. Oidhche Shamhna d'imtigh Conall go Dún na Séad ag súil go gcluinfeadh sé rud éigin a léigheasfadh an cailín. Níorbh fhada ann é

Is dócha go bhfuil sé deich mbliadhna is trí fichid ó chuaidh fear áirithe ó Bheal Átha an Ghaortaidh sios go Baile an Mhístealaigh ag cabóguoicht. Bhí sé féin agus cúigear eile ag baint prátaí d'fheirmeoír ansann. Stadaidís go moch gach Satharn.
Tráthnóna an cead Sathairn ní raibh an fear so ann chuaidh sé ag siubhal chun an úr mór thimcheall d'fheiscint. Níor b'fhada a bhí sé imcighthe nuair bhí sé ag gabhail thar tig cinn cuighe ar thaobh an bhothair. Díreach agus é ag gabhail thar braghaid tháinig fear go raibh bríste gearr glún air amach an doras agus bheannaigh sé leis an strainnsear mar seo "Cead fáilte rómhat a Sheumais Uí hÉithern ó Bheal Atha an Ghaoraidh, tar isteach agus suidh tamall agus beimíd ag caint." "Mhuise" arsa Seumas " Ní thuigim conus tá aithne agat orm mar nílím annso acht seachtain agus níl aithne agamsa ar aoinne timcheall na háite seo." "Tá aithne maith agamsa ortsa agus ar formor na ndaoine timcheall Beal Atha an Ghaorthaidh tar isteach agus tabharfad fios fath mo scéal duit. Chuadar isteach agus d'inis sé an sceul so.
"Ar dtúis" ar seisean "ná cuireadh an sceal atá agam le hinnsint duit aon chorbuaic ort acht creis mé gur firinne ghlán gach aon fhocal de. Binnse tamall im éinteacht leis na daoine maithe. Dfhágamair an ball so beagán maith blianta ó shoin ag lorg mná chun í a thabhairt dón lios san thall. Chuamair ar dtúis go Ros Buidhe áit ar an dtaobh

Sean Amhran GaedhilgeChusidh mé 'na rosaibh ar chuairt
gur bhreathnuigh mé uam an spéir
amach síos fa na h-oilein ó thuaidh
mar eileit agus cú na diaidhCasadh damh cailín deas óg
'S ma casadh 'sí labhair go géar
'Cén án seo 'a mbíonn uí do chomhnuidh
Nó 'n geoinnigheann tú cró duit féin?Ó, bíomsa seal i dtig 'n óil
'gus ní dheánam a'n lón den phighinn
Ach an mhéid adaí shaoiruighim sa ló
A chaitheadh le spóirt na h-oidhcheMas duine iú ' leanas den ól
Ní mhiolasm ro mhóir de thrade
Sé bhreathnuighim go bhfuil tú ro óg
le do cheangal do chéile go fóillDimig fear as tír mór
Ar maidin indé gan bróg
Chán féidir gir tusa 'n fear óg
A bhfuil siad sa tóir na dhiaidh

Sean Amhran GaedhilgeChusidh mé 'na rosaibh ar chuairt
gur bhreathnuigh mé uam an spéir
amach síos fa na h-oilein í thuaidh
mar eileit agus cú na diaidhCasadh damh cailín deas óg
'S ma casadh 'sí labhair go géar
'Cén án seo 'a mbíonn uí do chomhnuidh
Nó 'n geoinnigheann tú cró duit féin?Ó, bíomsa seal i dtig 'n óil
'gus ní dheánam a'n lón den phighinn
Ach an mhéid adaí shaoiruighim sa ló
A chaitheadh le spóirt na h-oidhcheMas duine iú ' leanas den ól
Ní mhiolasm ro mhóir de thrade
Sé bhreathnuighim go bhfuil tú ro óg
le do cheangal do chéile go fóillDimig fear as tír mór
Ar maidin indé gan bróg
Chán féidir gir tusa 'n fear óg
A bhfuil siad sa tóir na dhiaidh

An Fear agus na Sídheóga
-Cill Chuana, Co.na GaillimheBhí fear ann uair amháin agus bhí sé i gcómhnaidhe leis na sídheóga. Bhí sé ina chómhnaidhe in aice Cnoc Mágha. Oídhche amháin bhí na sídheóga ag dul ag gord fíona. Níor fheád leis na sídheóga dul isteach go h-aon teach gan duine beó agus thug siad an fear seo leo. Bhí caipín ag chuile dhuine agus ní rabh acu acht “fly away caps” a rádh agus an caipín a chuir orra agus d’imtheóchadh siad san aer. Tháinig siad go dtí an teach agus bhí siad ag dul go dtí an seomra a raibh an fíon ann acht chuala na daoine iad agus rith siad go dtí iad. Chuir gach sídeóg an chaipín air agus dubhairt siad “fly away cap” agus d’imigh siad as radharc. Níor chuimhnigh an fear beó ar an chaipín agus níor fhéad sé imeacht. Rugadh air agus chuiread an dlighe air agus daoradh é chun báis. Ní raibh aon áit acu le na crochadh acht ar cairt. Nuair a bhí an rópa thart timcheall a mhuinéal agus é ceangailte don cairt, dubhairt duine nár crochadh aon duine ariamh gan caipín air. Is ansin a chuirrigh sé air é agus dubhairt sé “Ó, tá caipín agam féin” agus chuir sé air é agus dubhairt sé “fly away cap” agus d’imigh sé féin agus an chairt san aer. Ní raibh ag na daoine ach an cairt amháin agus ní raibh cairt arís acu go ceann sgathain fadá.

An Fear agus na Sídheóga
-Cill Chuana, Co.na GaillimheBhí fear ann uair amháin agus bhí sé i gcómhnaidhe leis na sídheóga. Bhí sé ina chóinnaidhe in aice Cnoc Mágha. Oídhche amháin bhí na sídheóga ag dul ag gord fíona. Níor fheád leis na sídheóga dul isteach go h-aon teach gan duine beó agus thug siad an fear seo leo. Bhí caipín ag chuile dhuine agus ní rabh acu acht “fly away caps” a rádh agus an caipín a chuir orra agus d’imtheóchadh siad san aer. Tháinig siad go dtí an teach agus bhí siad ag dul go dtí an seomra a raibh an fíon ann acht chuala na daoine iad agus rith siad go dtí iad. Chuir gach sídeóg an chaipín air agus dubhairt siad “fly away cap” agus d’imigh siad as radharc. Níor chuimhnigh an fear beó ar an chaipín agus níor fhéad sé imeacht. Rugadh air agus chuiread an dlighe air agus daoradh é chun báis. Ní raibh aon áit acu le na crochadh acht ar cairt. Nuair a bhí an rópa thart timcheall a mhuinéal agus é ceangailte don cairt, dubhairt duine nár crochadh aon duine ariamh gan caipín air. Is ansin a chuirrigh sé air é agus dubhairt sé “Ó, tá caipín agam féin” agus chuir sé air é agus dubhairt sé “fly away cap” agus d’imigh sé féin agus an chairt san aer. Ní raibh ag na daoine ach an cairt amháin agus ní raibh cairt arís acu go ceann sgathain fadá.

Sgéul: An Gaoth-Sídhe.
Tuairim céad bliadhain ó shoin bhí fear na chómhnuide ar an bhaile seo Mín na bhFian darbh ainm Pátan O'Baoghaill.
Ag gabhal ó sholuis do tráthnóna amhain chuaidh Pátan 'na cnuic fa choinne an eallaigh mar ba gnátach leis. Bhí sé ag bogadh leis ar a shuaimhneis na trathnóna samhraidh ciún té a bhí ann.
Lé sin tig rud éigínteacht air agus tógadh suas san aer é. Ní thiocfadh leis fághail anuas na stop a chuir leis fein. Bhítear a thabhairt suas ar an ghaoth. D’aithin sé go rabh sé ag imteacht isteach bealach Glinne agus nuair a bhí sé istigh os cionn an Mullach-leáthan na Ceann Glinne bhíthear a thabhairt amách os cionn na fairrge-móire.
Shaoil Patan bocht go rabh a rása tugtha sa deireadh nuair a tháinig bean roimhe agus phill isteach é. Bhí sé ag imteacht suas leis fríd an aer go dtí sa deireadh nuair a bhí sé ag gabhail thart lé binn tíghe fuair an duine bocht greim ar crann dé na pionnaighibh.
Congbhaigh sé an greim na bhí 'n greim cosamhail lé greim duine bhaidhthe agus ar maidin fuair bunadh ‘n tighe crochta lé binn an tighe. Teach dé na Dochartaigh shuas i nAilt Chloch a rabh sé crochta ar an bhinn.
Bhí na daoine ag deánamh amách gurb í an Mhaighdean Mhuire an bhean a tháinig roimhe agus a phill isteach agus shábhal é.

Sgéal Mná agus S.dheóga(Pádhraic Ó Conaire do sgríobh)"A' gcreidim ins na sidheóga an eadh? Tuige nach gcreidfinn! Nach bhfacas le mo dhá shiúl fhéin iad-seadh agus níos minice ná aon uair anhaín freisin"Nuair a dubhairt fearfeasa an Mac Feasa sin an lá cheana i gcomhluadar fear phleásg a raibh ag éisteacht leis ag gaíridhe agus ag magadh faoi agus ag rádh nach bhfeicfeadh sé aon cheo mar sin choidhche gan braon maith de shugh na heornan bheith istigh sige. Ach níor thaithnigh an greann ná an magadh le mo dhuine. "Cé'n gáiridh atá raibh?" ar seisean 'A lucht na dítchéllidhe nach bhfeiceann aon rud ar an saoghal acht an rud atá ó bhur súl amach!""Agus an mitde dhom a fhiafraighe dhíot cá bhfaca tusa iad! arsa duine éigin. "Innsíochad sin duit agus do'n comhluadar

ráithe Cuach mo londubh buidhe
Bhí sé ar an iomáin an lá thar na bhaireach
Cuach mo londubh buidhe
bhuail sé poc agus chuir sé báire
Cuach mo londubh buidhe
An dara poc isteach na gharaidh
Cuach mo londubh buidhe
Is an triomhadh poc go hoileán-ar-Ára
Cuach mo londubh buidhePrionnsíos Ó Conáin páisde sgoile.
ó m'athair

Caidé a dhéanfa thusa dá bhfághainn bás
uait. Cuach mo londubh buidhe
Chuirfinn cómhnair airgid ort dá b'í a b'fhearr
leat Cuach mo londubh buidhe
Luigh seisean siar i fuair sé an bás sin
Cuach mo londubh buidhe
Duine na coilleadh is duine na ceardta
Cuach mo londubh buidhe
Duine na coilleadh is duine na ceardta
Cuach mo londubh buidhe
Go gcuirfidhimíd comhnair do chuid na gcúig
clár air Cuach mo londubh buidhe.
Tógraidh in áirde ar ghuaileacha árda
Cuach mo londubh buidhe
Is caithigí isn an díg is deire den tráigh é
Thóg siad ináirde ar ghuaileacha árda
Cuach mo londubh buidhe
Arsa'n fear a bhí ináirde leigigidh ar lár mé
Cuach mo londubh buidhe
Arsan' fear a bhí ináirde leigigidh ar lár me
Cuach mo l0ndubh buidhe
Go n-innsigh mé sgéal beag eile ar na mná díbh
Cuach mo londubh buidhe
Sgéal beag indiu agus scéal beag imbáireach
Cuach mo londubh buidhe
Is sgéal beag gach aon lá go ceann

Cuach mo Londubh Buidhe
Bhí mé is mo bhean phósta le dul chun tóraidh
Cuach mo londubh buidhe
Is cé tharlaí dom ach gruagach an óir bhuidhe
Cuachmo londubh buidhe
Dfhiafruigh sé dom ar iníon dom an óig mhnaoí
Cuach mo lon dubh buidhe
Is dubhairt mise lies gurb í mo bhean phósta
Cuach mo lon dubh buidhe
Is dubhairt mise leis go dtabhrainn a' chóir do
Cuach mo londubh buidhe
Dubhairt mise leis go dtabhrainn a' chóir do
Cuach mo londubh buidhe
Ca bith againn a leanfadh sí bheadh sí go deo leis
Cuach mo londubh buidhe
Lean sí eisean is aige bhí'n óige
Cuach mo londubh buidhe
Is d'fhan sí ar shiubhal uaum gob na gcúig ráithe
Cuach mo londubh buidhe
D'fhan sí ar shiubhal uaim gobh na gcúig ráithe
Cuach mo londubh buidhe
II
Is phill sí arais agam Mollaí gan náire

a cos agus a lamh iad? Ochón agus ochón ó!
"Bhfuil tart a leinbh uasail"? adeir a mháthair. Níl aoinne a bheith in mo riocht nach diol truaighe ochón agus ochón ó!
Thug siad domblas dragúin dó agus nimh air suaite
Thóg se faoi'n a láimh deis é agus rinne sé fíon foláin fuar de Ochón agus Ochón ó!
Gabhaidh anall a mhna nó go gcaoinimíd an t-ár seo Ochón agus ochón ó!
Céard a chaoineas muid mura gcaoinfeadh muid na cnámha - Ochón agus Ochón ó!
Annsoin thainic an trí Muire le'n a dtrí sgread cráidhte
ochón agus ochón ó!
Foighid mhaith a mháthair indiu agus amárch
ochón agus ochón ó!
Caoinfear na sagairt agus caoinfear na braithre agus caoinfear go fóil mé ar oileán Phádhraic Ochón agus Ochón Ó.
Bean Uí Seoighigh - an bhean cheadna

siad anuas faoi leacracha na sráide í
ochón 7 ochón Ó!
Chuir siad ag rith ar chapall rása i
ochón 7 ochón ó!
"Go fóill"! arsa naomh Peadar "Tá an bhean ghá sárú ochón 7 ochón ó!
Marbhuighidh mise is na bac le mo mháthair
ochón agus ochón o!
Cé'n chaoi a n-aithneochainn thú agus do shúil briste is do bhéal gearrtha is do chuid fola fíor uasail faoí leachrach na sráide
ochón 7 ochón ó!
An fear a bhfuidhe amach acu - budh é budhe mo shaothar
"buailidh é! buailidh é! Níl sé saruighthe"
Cuiridh culaith amadáin air go ndeanaimid faoi gáire
An é seo an múilín a chum na táirgní
An é seo a an choróin speirthi a chuaidh do chaipín báis ort? Ochón agus ochón ó!
Nó an é seo an casúr a thiomáin i gcroidhe

Caoineadh na dTrí Mhuire
Nach mithid domsa féin a ghabhail chun tsléibhe ochón agus ochón ó!
Nach mithid domsa féin mo leanbh a éagnach
ochón agus ochón ó!
Casadh Peadar easpal siubhal trí laé liom
ochón agus ochón ó!
A Pheadair easpail tabhair dom faisnéis
ochón agus ochón ó!
Chonnaic mé indé e agus é gabhtha leis an námhaid
ochón agus ochón!
Annsoin leig sí a gruag le fánaidh
Níor fhan sí le'n a cioradh ná le'n a socrú.
Níor airigh sí clocha cruaidh na mbóthar gá gortú go ndeachaidh sí go dtí an áit a raibh an garda ghá socrú
Ochon agus ochón!
An chéad léim a thug sí scoith sí an gárda
An dara leim go Gairdín Pharrtais 7 an triomhadh léim go crann na Páise
Ochón agus Ochón ó!
An é sin mo leanbh a d'iompur me trí ráithe
ochón 7 ochón !
Nó an é sin mo leanbh a rugadh ins a stábla
ochón 7 ochón ó!
Thóg siad suas ar ghuaillibh arda agus

Teampall RáithcheAr an taoibh thiar de'n Pharoiste seo tá cnoc beag a bheirtear Cnoc na Naomh go fóill air. Tá scoil náisiúnta ann. Tá Toraigh ar a aghaidh amach agus deirtear gurbh'é an fáth ar báisteadh Cnoc na Naomh air, mar gur ar an Chnoc seo a shocruigh ceathrar naomh an roinnt a dheanfadh siad ar an cheanntar leis an Chreideamh Fíor a chraoibhsgaoileadh ann. Badh é an t-am a bhí ann i d-tráthaibh an bhliadhain 540. Ghlac Columba Toraigh, Fionán chuaidh sé go Ráithche agus an ceanntar thart fá d-taoibh de'n bhaile sin, chuaidh Beigbhile thart fá Thullach Ua Beigbhile agus chuaidh Naomh Dubhthaigh go h-Inis Dubhthaigh. Bheirtear paróiste Ráithche Muintire Domhnaigh ar an áit a fuair Naomh Fionán go d-tí an lá indiú agus is é Naomh Fionán patrún na h-Eaglasie Caitilicighe insan áit ar an bhaile - Ceathramha Ceanainn. Is é Naomh Fionán a thóg an mainistreach i Ráithche. Tá baile - Muigh-Ráth - comhgarach do'n bhaile Ráithche. Ba do shiolradh Conall Gulban an naomh oirmhidhneach seo. An teampall a thóg Naomh Fíonán cuireadh suas é ins an áit a bhfuil an roilig i Ráithche faoi láthair. Is ins an teampall seo a cuireadh tús ar an Turas go h-Eas Fíonáin do réir úghdarás an duine is sine agus is siosmaidighe beó go fóill i.e. Seán Mac Aoidh as an Bhaile Úr, fear atá i n-aois a sheacht mbliadhain agus ceithre

suas an Chros ins an Roilig insan áit a bhfuil sé go fóill go d-tí gur thuit sé.
Comhartha gur cuireadh suas é go bhfuil carraig bheag no leac gearrtha amach le cois na Croise a sháthadh isteach innti.
An poll insan leic bíonn sé go minic lán de chréafóig agus i n-amannaibh de uisce. Cluinim go bhfuil léigheas ∂eididh (tinneas fiacal) ins an chréafóig. Caithtear í a thógbháil agus a chuimilt do'n fhiacal an poll a líonadh leis an chréafóig fosta agus paidir agus abhé Máire a rádh trí h-uaire i n-onóir na d-trí pearsanna atá i nDia. Léigheas faithne faithne atá ins an uisce atá le fághail ins an pholl seo go minic.
Bailightheóir: Ailbhe Ó Conáin O.S. S.N. Baile na Bó. Fálcarrach. Tír Chonaill.
Seanchaidhe: Seán Mac Aoidh, Baile Úr, Fálcarrach Tír Chonaill 86 bliadhna, Ándras Ó h-Earcáin Ráithche Fálcarrach, 58, Séumas MacAoidh, Ceathramha Ceanainn, Fálcarrach74.

Istigh ins an roilig ach taobh amuigh de'n teampall tá Cros Cholmcille. Cros mhór atá inntí seo. Tá sé corradh le fiche h-aon troighthe ar fad agus tá sé seacht d-troighthe ar leithead ins na guailneachaibh. Níl ann ach aon phíosa amháin. Tá an chros sínte ar an talamh anois le fada an lá: corr-dhuine ag rádh gur thuit sé 150 bliadhna ó shoin, agus dream eile ag deanamh amach go bhfuil sí anuas le 200 bliadhain. Ach níor milleadh go mór é. Tá scoilteadh ins na guailneachaibh agus ceann eile ins an chois. Deirtear

budh deas an dusty miller,
a dheanfeadh mo shean bhean bhocht.
IV
Is truagh gan shuas sa chlúdaigh agam,
A shean bhean bhocht
Is truagh gan shuas sa chludaigh agus lán mo dhorn de shúithe
Go dheanfainn uisce suithe
de mo shean bhean bhocht.
V
Is trua gan shuas sa phríosun agam,
A shean bhean bhocht,
Is truagh gan shuas sa phríosun ar son guideadh pighinne
Ní bhfuighfea amach a choidhche
Mo shean bhean bhocht
VI
Do dheanfinn teach mór dó mo
shean bhean bhocht
Dheanfainn teach mór duit agus cheannochaidh bó duit
B'fhearr liom buachall óg,
Ars' an t-seanbhean bhocht.
____________ "____________ "___________"______
An ceann a leanas se o Shéarlus a fuair me e fosta,
Is ar chailín a bhí na comhnuidhe san bhaile ceadna leis a rinnadh e.

An t-Sean Bhean Bhocht
[Is iontach an rud e gidh go bhfuil sgealta go leor ag na daoine thart fa'n pharóiste seo, níl moran amhrain maithe acu. Gid gur maith leobhtha cheol agus amhraineacht agus damhsaí, níl moran maith ins na h-amhrain atá acu. Tá mé ag cur síos annseo beirt nó triúir amhráin le teistint an seort atá acu. An chéad cheann fuair mé e o fhear dar ainm Seárlus o Rodain as Doire Fada. Tá Gaedhilg mhaith ag Shearlus. Tá sé idir 60 agus 70 bliadhna de aois. Níl moran maith ann ag gabhail cheoil acht corr uair nuair a bheas cupla gloinne ólta aige, bad gnathach leis cupla amhrain a sheinm annsin.]
I
Is truagh gan suas sa bhád agam,
Mo shean bhean bhocht,
Is truagh gan suas sa bhád agam agus do dhá chos i nairde
ba deas na rámhaí bhaid
a dheanfeadh mo shean bhean bhocht.
II
Is truagh gan shuas sa cheardcha agam,
Mo shean bhean bhocht,
Is truagh gan shuas sa cheardcha agus crudacha ar do shálaí
Budh deas an capall rása
A dheanfeadh mo shean bhean bhocht.
III
Is truagh gan shuas san mhuillean agam,
Mo shean bhean bhocht,
Is truagh gan shuas san mhuillean agus do chúl le sac na mine,

An t-Sean Bhean Bhocht
[Is iontach an rud e gidh go bhfuil sgealta go leor ag na daoine thart fa'n pharóiste seo, níl moran amhrain maithe acu. Gid gur maith leobhtha cheol agus amhraineacht agus damhsaí, níl moran maith ins na h-amhrain atá acu. Tá mé ag cur síos annseo beirt nó triúir amhráin le teistint an seort atá acu. An chéad cheann fuair mé e o fhear dar ainm Seárlus o Rodain as Doire Fada. Tá Gaedhilg mhaith ag Shearlus. Tá sé idir 60 agus 70 bliadhna de aois. Níl moran maith ann ag gabhail cheoil acht corr uair nuair a bheas cupla gloinne ólta aige, bad gnathach leis cupla amhrain a sheinm annsin.]
I
Is truagh gan suas sa bhád agam,
Mo shean bhean bhocht,
Is truagh gan suas sa bhád agam agus do dhá chos i nairde
ba deas na rámhaí bhaid
a dheanfeadh mo shean bhean bhocht.
II
Is truagh gan shuas sa cheardcha agam,
Mo shean bhean bhocht,
Is truagh gan shuas sa cheardcha agus crudacha ar do shálaí
Budh deas an capall rása
A dheanfeadh mo shean bhean bhocht.
III
Is truagh gan shuas san mhuillean agam,
Mo shean bhean bhocht,
Is truagh gan shuas san mhuillean agus do chúl le sac na mine,

Sméara dubh a' fás ann Áirne agus sugha craobh.
IV
An dúitche sin Uí Niallghuis ní mholfar i mbliadhna
Gus iad a' canamhaint bréige sa mbuideachas ar lucth ceóil
Is náireach don t-sliabh é agus Áine taobh thiar de
Agus iad le buadhreadh fan chás.
Sé Fionn Trá thug a' báire agus cuirigidh ar na páipéir
I mbíonn ubhaill fán na bláth ann as cum álainn is ach seang
Bíonn sgaifte de mhná mánla ann síor chur ar cheairseach.
Iad a gabhail de dhántaí fá Ard a' Toigh Móir.
(Críoch)

FIonn-Trágha
I
Bíonn muilt agus sroite géar ann, bíonn bainne céach ag maighdean
Bhí uan ag an chaor nach leigfeadh an roithe dá cómhair
Searrach i gcionn na ráithe go dtarraingeochadh sé carr ann
'S gur ró-dheas an bláth bhí fá Árd a' Toigh Móir.
Gamhain i gcionn a bhliadhna laogh aicí san bhuailidh
Ag clann ó na nIarlaí ag déanamh daobhtha spóirt
Tráth théad siad fríd an dúithche bhíodh a gcroidhe istoigh lán cúmhaidhe
Fá iad a bheith tabhairt cúil don chúirt sin Shéamuis Óig.
II
Leanbh i gcionn na míosa go n-ólfadh gloine fíón ann
Gus go n-imtheochadh le gaoith mar liathroid ar a' tráigh.
'Gus annsin a' pilleadh aníos dó go Finn-trágha go díreach
Is ró-dheas a sgríobhfadh sé B agus A.
Laidin agus Béurla , Fraincis agus Gréigis
Lom-cheart na Gaedhilge le caol-pheann ar chlár
Sin copy uilig ag Éire a leithid eile a dheánamh
Dheamh réidh focal bréige ins an méid atá mé rádh.
III
Fá Árd a' Toigh Móir sin a ghluaiseas na sloighte
Ag mac Ríogh na h-Oige a foghlaim cleasa lúith
Bíonn an eilit ann a tóraidh agus an gearrfhiadh na dheoistín
I gcathair bíonn a ceol ann i maol bios a cú
Bíonn an t-iasg ar a' linn ann an seabhac ins a' choill an
An chuach insa an gheimhreadh i bhFinntra go mbíonn
Ubhaill fá na bláth ann bíonn cúplaí cnó ann

III
Go rabh slan de'n bhliadhain anuraidh is orm-sa atá an chumhaidh na déidh
Bhí bean as Baile Doire againn agus bean eile a's Árd Tuigh Mór
Níor orduigh Rí no duine damh fideal a bhe agam nó cláirseach cheóil
Ach d'órduigh sé bean eile dom a chuideochaidh mo shláinte d'ól
IV
Nuair a theidhimse go hArd-a-Rath' go toig Mhánuis a bhíos mo thríall
Sgairtfinn fhéin ar ghloine lá a teacht ar clár agus buideal fíon
Shuidhfinn síos go sásta ag bean chliste an bhrollaigh mhín
Ó a Rí nar rann chair cháisin do acht grádh mo chroidhe a bheith liom a's nach mbíonn
V
Is nach mór an t-adhbhar bróin é seo agus dólas a's briseadh croidhe
Mo chailín a bheith dá pógadh ag gach stocach dá bhfuil sa tír
Chuirfinn-se díth-bróin ar an óig-mhnaoi nar fhan mars bhí
Ar fheabhas is dheanfainn ceol dí anns an Fhóghmhar 's mé baint an lín.
V
Tá buachaillí 'na h-áite seo ag athrughadh 's ag éirigh teann
Is tá lucht na hataí árda ag deanamh aruis do mo chailín donn
Da dtigeadh Rí na Spáinne thar saile a's a chabhlach cruinn
Bhrughfainn fear air fasach le bheith ar láimh le mo chailín donn.

II
Chuaidh mé isteach i dteach i n-Árainn indé
(i dteach in Aráin?)
An darna teach an teach ann a rabh grádh geal mo chléibh
An tríomhadh teach caidé bhán damh ar bheith ag innse brígh mo sgéil
Gur chuir an t-sean-bhean amach le casadh an tsugain mé fhéin
III
Bhainfinn, chuirfinn, chraithfinn síol coirce i gcré
Sheolfainn na ba san Iorras a b'fheárr a bhfuighinn féar
Chuirfinn crudh ar an each i ba deise shiúbhail aríamh ar tír
Agu d'éulaidh bean fear nach ndéanadh sin féin.
5/ Connlach Ghlas an Fhóghmhair
I
Ar Chonnlach Ghlas lá' nFhóghmhair a stóirín a bhreathnuigheas thú
Ba dheas do chas i mbróig is ba ró deas do chaisgim (do choiscéim) shiubhail
Bhí do ghrúaidh mar na rósai agus do chuirnín a bhí casta dlúith
Agus a Ríogh gan sinn d'ár bpósadh na ar bhórd luing', triall ar shiubhal.
II
Chuir mé litir sgríobh' annsair ghrádh mo chroidhe a's casaid (casaoid) chruaidh
Sé chuir sí chugam aríst go raibh a croidhe istoigh i lár mo chléibh
Cuim is gile míne na an tsíoda atá ar phlúr na n-éan
Is nar trom an osan a gnídhim-sa nuair a smaointím ar a bheith scaramhaint léi

IV
Bíodh mo choc is mo ríbín innte go rí dheas ar mo cheann
Beidh solas ar na guairí[?] is ní bheidh uaigneas orm ann
Tá triúr ban óg i Muighinis a chaoinfeas mé ós cionn cláirFaighte ó Fheichín Ó Cualáin Calladmhuighinse, Cárna. Bean a bhí in a comhnuidhe i Muighinis fadó agus nuair abhí sí go dona ar an leabaidh do rinne sí an t-amhrán seo di féin.
Bríghidh Ní Mhaoilchiaráin Calladhmhuighinse Cárna. Amhrán Tom Bhairbre
I
Tá sé ráidte lé Mac Bhairbre
Gur fear é a rinne claidreac[h]
San am a dhíol sé an t-sean bhó
Le Concahbhar Anna Mhaire
Bhí sgreamhóg in a puláirí
Is peire i mbárr a h-adharca
Is gur caileadh leis an ocras í
Amuigh ar chnoc na deraine [?]
II
Chuaidh Conchabhar bocht i jobaireacht
Is fear a bhí gan eolas
Dhíol sé leis in a budóg í

mo chuid costais reaithte annsin agus b'éigean dam toiseacht ar an obair seo. B'fhéidir go bhfaca sibhse í ag dul thart annseo am éiginteacht - cailín beag íseal, árd sgailleaganta, fad leicneach mío-ghruiseach, droch-ghruiseach, teaslach [?] ar a súile.
Béim leat-taoibh ar a ladhra, milleadh bróige ar a gurán deiridh, í lom luth ina reathaigh mhaith agus fad scaileogach tobaca aicí.
Ó, is iomdha cineal bacach a bíos ann, ach chán daobhtha sin mise. Bí mangairí ann bí stangairí ann. Bhí sógairí ann, bí rógairí ann, bí brógairí ann, ceathramacha earraigh agus ligint amach lúghnasa, bí cailleachaí tinn le seimrigh ann.
Is iomdha mála a' sgairtigh orm-sa de bhrí ná'r léar daoibhse iad. Mála an tighe, mála na hiosgaide, mála na hasgaille, penny come quick 'sa crúiscín.
Slán agus beannacht ag muintir an tighe seo, tá mise ag imtheacht. Ó Aodh Ó Dubhthaigh as an Bhealtaine a fuaras an deilín seo. Chualaidh seisean é ag a mhathair. Tá an bheirt ar shluagh na marbh.

lom leisceamhlach orm-sa, a deirfeadh liom nach raibh a dhath aicí no bainne ag ba seasga, teach sófach teach sifíneach, suarach aicí an deor a ba chóír tuitim ag an doras a' tuitim i gceart lár an (tighe) urláir, bhuailfinn buille de'n chlithteóir, de'n bhlighteóir, de'n steafóg chrainn a bhéadh i gcúl mo dhoirn uirthí a bhainfeadh siubhal aistí a chuirfeadh í ar lorg an ime bhuidhe atá i gcúl an tíghe a' gabhail de shúile ag iarraidh 'ithe.
Éirigh suas agus ná'r chruadhaighidh Dia, an donán nó an diabhal nó an donas do chroidhe, ná'r dtugaidhigh [sic] sé uait fear a' tíghe mar thug an préachán an t-éan fad ó ó'n chirc bhuidhe, cuir chugam beagán de'n bheagán, mórán de'n mhórán tachtadh na muice firinne [sic] de'n ghruth bhuidhe; déagh mheadar leamhnachta uchar spóil de ucht na caorach, ribe muire de'n olainn, fad duine de'n tobaca agus ma rinne mise dearmad tabhair féin leat é.
Cailín a bhí ann fad ó shoin a dtug mise searc agus síorghrádh dí, mar bhí an mio-fhortún orm-sa. Lean mé dithe go híseal agus go hárd, fríd bhailte beaga agus bailet móra go Ceanaada a's go Granárd go tobar beannuighthe Bhríghde go tigh Pilip a' ghluim, go tigh Pilip an chaibín chaim, go Curastair na gcaorach, go Cranóg, go tigh an donais i Muileann Cearr agus ó sin go Cruach Phádraic. Bhí deireadh